Nederlandsche gezag zoo veel mogeljjk had ondermijnd, en hot
meest op de verovering van Java en de inbezithouding door En-
geland had aangedrongen, werd tot Luitenant-Gouverneur der
veroverde gewesten benoemd, in naam onder het oppergezag van
den Gouverneur-Generaal van Britsch Indie, lord Minto, doch
in werkelijkheid met volkomen vrijheid van handelen.
Het karakter van Raffles was niet onberispelijk. Hij behoorde
tot die Engelschen die in de eerste plaats Brit en in de tweede
plaats mensch zijn, en toonde daarom bij menige gelegenheid,
dat hij in staat was, waar het de Britsche belangen gold, de
eischen van menschelijkheid, billijkheid en rechtvaardigheid met
voeten te treden. Over het onrecht door hem met woord en daad
aan de Nederlanders aangedaan, zal ik hier zwijgen. Maar zelfs
de Javanen, die aan de politieke hervormingen van Raffles zoo-
veel verschuldigd zijn, en in zooverre recht hebben hemalshun
weldoener te beschouwen, moesten het ondervinden, dat de
philanthropische beginselen, waarop hij zieh zoozeer beroemde
en die, als men hemzelven geloof schenkt, zijn bestuur zoo
günstig van het Nederlandsche onderscheidden, meer uitblonken
in zijne woorden dan in zijne daden. Ik heb hier het oog op
hetgeen door zijne landgenooten zelven „theBanjermassin enormity“
is genoemd, en in niets minder bestond dan dat hij, in strijd
met de bestaande wetten, om het door zijn vriend Alexander
Hare, ook al wederrechtelijk, aan den Sultan van Bandjerma-
sin afgeperste en als een eigen vorstendom bestuurde land van
bevolking te voorzien, meer dan 3000 Javanen, mannen, vrou-
wen en kinderen, derwaarts liet overbrengen, niet alleen tot
dwangarbeid veroordeelde misdadigers, maar voor een groot
deel personen die op de lichtvaardigste wijze als onwaardige en
ongeschikte leden der maatschappij werden gebrandmerkt, om
een voorwendsel te vinden voor hunne gewelddadige ontvoe-
ring '). Het oordeel over Raffles’ bestuur is in Nederland steeds
günstiger geworden, naarmate de beginselen van koloniale poli-
tiek door hem voorgestaan, meer algemeen als de heilzaamste
*) Zie J . C. Baad, de Bandjermasineche afschawelijkheid, in Bjjdr. t. d. I. T. L.
en VV. N. V. I I I . 1.
voor de volkplantingen en het moederland beide werden erkend;
maar de onpartjjdige geschiedenis is genoodzaakt te verklären,
dat zijn persoonlijk karakter steeds ongunstiger is uitgekomen,
naarmate in de koloniale archieven vlijtiger onderzoek is inge-
steld naar bescheiden, die licht over zgne handelingen en be-
weegredenen konden doen opgaan '). Doch hoeveel op Baffles
möge zijn aan te merken, hij vereenigde met den blik van een
staatsman en den doorzettenden wil van een hervormer eene
rustelooze werkzaamheid. Ofechoon het waar is dat zijne inzich-
ten dikwijls wijziging ondergingen en daardoor vastheid van
gang aan zijne administratie ontbrak, heeft men vroeger bg de
beoordeeling van zijn bestuur vaak te veel uit het oog verloren,
dat het volgend lot van Java gedurende den ganschen tijd van
zijn bewind hoogst onzeker bleef; dat hij, aan zieh zelven over-
gelaten, vaak gedwongen was de toekomst bg de eischen van
het oogenblik achter te stellen; en dat hij te middenzijnertaak
werd gestoord door de zekerheid, dat het land welks belang
hem boven alles ter harte ging, niet zelf de vruchten van zijn
arbeid plukken zou.
Met betrekking tot de inlandsche vorsten was de politiek van
Raffles de voortzetting van die van Daendels. Het was ook zgn
volhardend streven, dat zeer door de omstandigheden werd be-
gunstigd, het Europeesch gezag ten koste dier vorsten te ver-
sterken en uit te breiden. In Banten werd Pangeran Ahmed,
met wien voor de verovering de Engelsche kruisers geheuld
hadden s) , thans als een rebel beschouwd, en de anarchische
toestand waarin het gewest verkeerde, terwgl Ahmed den SulI
Onbekend met de stukken sedert door de heeren Baad, Netseher en Krabbe asn
het licht gebracht, heb ik in vroegere geschritten verHaard, Kaffles niet in staat te
achten tot handelingen, die hij intnssohen hlijkt werkelijk te hebben gepleegi Zit b. v.
over zijne sohuld aan den moord der Nederlanders te Palembang Kr(abbe) in Gids,
1849, I I . Bijblad, en J . C. Band, Palembang in 1 SU en IS IS , in Bgdr. t . d. I . T.
L. en Vk. N. V. I . 7; en over de verraderlijke wgae waarop hij ons Singapore ent-
futseld heeft, Netscher, de Nederlanders in Djohor en Siak, Hfdst. X II en X III.
Zeer leaenswaardig over het Britsch chauvinisme van Kaffles is Kevrssohn Norman,de"
Britsohe heerschappij over Java, 48—51, 819. Dat ook wat de kennis der Javaanihe
ondheid betreft de Verdiensten der Nederlanders opietteljjk door hem veidnisterd werden,
toonde ik boven, hl. 54, noot 1. ä) jüe