en aan zijne beide genoemde zonen, die hij, op de oproeping
van generaal Janssens met ongeveer duizend man hulptroepen had
uitgezonden, en die reeds straat Madoera waren overgestoken
bevel zond om terug te komen. Sommigen beweren dat het verraad
van den oud-Sultan voornamelijk aan de inblazingen van zijn
patih, Poerwä Negärä, moet worden toegeschreven, en dat zijn
zoon de Pangeran Adipati hem zelfs op de knieen zou gesmeekt
hebben geene vijandige houding aan te nemen tegen de Hollanders,
die zieh wellicht te eeniger tijd zouden kunnen wreken 1). Is dit
laatste de waarheid, dan berust men eenigszins gemakkelijker in
de daad van den Engelschen landvoogd, die in 1815, bij het
overlijden van den oud-Sultan, in weerwil der uitdrukkelijke
verklaring van Daendels, dat de Sultanstitel niet op de opvolgers
van den regent zou overgaan; in weerwil ook van het protest van
den heer Lawick van Pabst, die eene belooning van het verraad,
zelfs van het standpunt der Engelschen, als zeer onstaatkundig
brandmerkte; den nu in zijns vaders plaats optredenden Pangeran
Adipati als Sultan Tjäkrä Adi-ning-Rat den IP™ erkende, enkort
daarna op diens verlangen zijn derden zoon (de oudste was door
een lichaamsgebrek van de opvolging buitengesloten, de tweede,
zoon eener andere moeder, werd alleen uit partijdigheid ter zijde
gesteld) als zijn opvolger aanwees. Na het herstel van het Neder-
landsch gezag betoonde zieh baron van der Capellen lankmoedig
genoeg om deze beschikkingen van Raffles bij besluit van 1 Pebr.
1820 te bevestigen. De tweede Sultan overleed in 1847. Van
1808 tot dat tijdstip voerden de regenten van Bangkalang een
titel dien zij zelfs als leenmannen van Mataram nooit hadden
gedragen, maar die dan ook na den dood des tweeden Sultans
weder voor dien van Panembahan moest plaats maken2).
Günstig moet, bij de verovering van Java, tegen de houding van
den regent van Bangkalang de trouw van Pangeran, later Panembahan,
Nätä Koesoemä, Regent van Soemenep 3) hebben afgestoken.
Hij verdedigde zieh althans dapper en met goeden uitslag tegen
*) Hageman, t . a. pi. 382.
2) Hageman, t . a. p. 382. v. ; v . Hoevell t . a. p. 23 vv.
de aanvallen die den 3<len Juli en andermaal den 29sten Augustud
tegen Soemenep werden gericht, en trok zieh niet terug voordat
alle weerstand hopeloos was geworden. Zijn zoon verhaalde aan
den heer van Hoevell, toen deze in 1847 Soemenep bezocht, dat
hij zijn vader kort voor diens dood had moeten beloven hem
onder de Hollandsche vlag te zullen laten begraven, en dat
daartoe de toestemming van het Engelsche Gouvernement niet
zonder moeite verkregen was I).
De dood van Panembahan Nätä Koesoemä had plaats in 1812 1).
Hij werd onder denzelfden titel, met goedkeuring van het Engelsch
bestuur, door zijn zoo even bedoelden zoon opgevolgd. Deze prins
was eene eer van zijn geslacht en wordt als om strijd door
Engelschen en Niederländers om zjjne rechtschapenheid en ge-
leerdheid geprezen. Zijne kennis der Kawi-taal, waarin hij zieh
door Baliers had laten onderwijzen, en die, hoe gebrekkig ook,
toch de beste was waarover op Java te beschikken viel,maakte
hem onmisbaar voor Raffles, die zieh bij zijne onderzoekingen
naar de oudheid en letteren van Java gedurig door hem liet
voorlichten3). Ofschoon hij vooral in de verklaring van inscripties
dikwijls mistastte, is toch het groote werk dat Raffles over Java
in het licht gaf, in alles wat tot de geschiedenis, letterkunde en oud-
heden betrekking heeft, oneindig veel aan den vorst van Soemenep
verschuldigd. Raffles getuigt van hem, dat hij een schat van
kennis bezat die allen wien het moeht gebeuren met hem om
te gaan, evenzeer aantrok als verbaasde. Maar niet minder dan
zijne kennis wordt ook zijne warme belangstelling in hetwelzijn
der hem toevertrouwde bevolking geprezen. In 1815 schonk Raffles
hem een bewijs zijner gunst, door zijn oudsten zoon, onder den
titel van Pangeran Nätä Negärä,als zijn opvolger aan te wijzen.
Na het herstel van het Nederlandsch gezag werd dat recht van
opvolging, onder toekenning van hoogere titels aan vader en
zoon beide, door baron van der Capellen bevestigd. Ditgeschiedde
in 1820, maar vijf jaren later wachtte den Panembahan een nog
*) Hageman, t . a. p. 372, 374; v. Hoevell, t . a. p. 5 2 , 55.
2) Hageman, Handleidlng. 221. Vgl. v. Hoevell, t. a. p. 59. De opgave bij laatst-
genoemden schrijver op bl. 52 is blijkbaar foutief. 3) Java. I. 414, 45 9 , I I . 6 3 , 68.
II. • 38