zen begrepen is. Uit het medegedeeld verhaal omtrent hem blijkt
niets van handelen in overleg met of op last van den vorst van
Demak, en toch wordt de zegepraal van den Islam in de Soenda-
landen aan overheersching door den Sang Dipati van Demak
toegeschreven. Dat de vorsten van Demak en hunne opvolgers
nit het huis van Mataram steeds aanspraak op de suzereiniteit
over Banten gemaakt hebben, werd reeds vroeger opgemerkt ’).
Ook in de reis van Mendez Pinto, die Banten in 1546 bezocht,
wordt de toenmalige vorst van dat rijk, dien hij Tagaril noemt,
uitdrukkelijk voorgesteld als vazal van den vorst van Demak,
dien de schrijver, niet te onrecht, als den Keizer, d. i. den Opper-
vorst, van geheel Java beschouwt2).
Uit dit alles blijkt duidelijk dat de verrichtingen van Faletehan
slechts eene kleine episode vormen in de lange geschiedenis van
de worsteling tusschen Siwaisme en Islamisme om de overhand
in West-Java. Yan het weefsel dier geschiedenis kennen wij
slechts enkele losgescheurde stukken, en elke poging om die tot
een sluitend geheel te hereenigen moet noodzakelijk ijdel blijven.
Is Faletehan soms dezelfde persoon als de Hasanoe’d-din der
Javaansche overlevering? Sommigen hebben die gissing gewaagd,
maar behalve dat aan beide een groote rol in de geschiedenis
der vestiging van den Islam in Banten wordt toegekend, bestaat
tusschen hen nauwelijks een enkel punt van overeenkomst. Toch
schijnt het bijna evenzeer onmogelijk voor beide in de geschiedenis
een plaats te vinden, als Hasanoe’d-din, wiens gedachtenis
nenlanden van Banten, toen dat rijk in 1596 het eerst door Nederlandsche schepen
bezocht werd, wijs ik met opzet hier niet, omdat in het bericht daaromtrent tevens
gezegd wordt, dat zij gesticht was door een Javaansche kolonie uit Pasoeroean, die
zieh, om verdrukking te ontgaan, met vergunning van den vorst van Banten hier
had nedergezet. Eerste scheepvaart der Holländers naar Oost-Indien, bl. 72. (in »Be-
gin ende voortgang.« D. I.)
*) Boven, bl. 200.
*) De wonderlijke reize van Mendez Pinto, vert.door Glazemaker (Amst. 1662) bl. 237, en
in Historische beschrijving der reizen, D. XIV, bl. 491. De nienwe Duitsche vertaling
van Külb (Jena, 1868) veroorlooft zieh wel eens willekenrige bekortingen, waardoor soms de
uitdrukkingen zijn verloren gegaan die voor den gesohiedvorscher de meeste waarde
hebben. Zoo spreekt zij hie r, bl. 320, alleen van "den Keizer van Java» en verwaar-
loost de woorden »Pangeran van Demak» (Pangueyram de Dema), die alleen duidelijk
maken welke persoon bedoeld is. Het Portngeesoh origineel van Mendez Pinto kon ik
tot mijn spijt niet raadplegen.
ook in de overleveringen der Lampongs lee ft1), eenvoudig naar
het rijk der verdichting te verbannen.
Nog ein feit uit de geschiedenis der betrekkingen van de Por-
tugeezen en Javanen wordt door de Barros vermeld, waaruit op
nieuw van hardnekkige vijandschap blijkt. In 1537 werd in de
Molukken een groote scheepsstrijd gestreden, waarin Diogo Lopez
de Azevedo aan de vereenigde vloten van Java, Mangkasar,
Banda en Amboina bij laatstgenoemd eiland eene geduchte neder-
laag toebracht. Het schijnt dat die verschillende volken zieh verbon-
den hadden om het specerijmonopolie weder aan de Portugeezen
te ontweldigen. Men weet dat destijds de kruidnagelen nog tot
de eigenlijke Molukken, d. i. de Ternataansche eilanden, waar
ze sedert door de Nederlandsche 0 . I. Compagnie zijn uitgeroeid,
beperkt waren. De inlandsche vloot was zoowel ten oorlog als
ten handel met al het noodige uitgerust, en de Azevedo kon
slechts eene geringe macht vereenigen. Toch aarzelde hij niet den
vijand te gemoet te gaan, lang voordat deze zijne bestemming
bereiken kon, en hij had het geluk zijne vloot met groot verlies
op de vlucht te jagen en een aantal jonken te veroveren, die
hem een grooten buit aan geld en wapenen opleverden 2).
Yan nu af verliezen wij de leiding van den besten en geloof-
waardigsten der Portugeesche geschiedsch'rijvers van Azie, en
vinden wij, om de onhistorische berichten der Javaanschebabads
te controleeren, tot op het oogenblik dat de Nederlanders op het
tooneel komen, nauwelijks iets anders dan de sterk gekleurde en
avontuurlijke verhalen van Fernäo Mendez Pinto.
Deze reiziger kwam in 1545 met eene jonk van Goa naar
Banten , en verrast ons al aanstonds met de mededeeling, die wij
na al het voorafgaande niet zouden verwacht hebben, dat daar
destijds de handel der Portugeezen bloeide. Men moet dus aannemen
dat de gelukzoekers dier natie zieh door de vijandschap der
Javaansche vorsten tegen het Portugeesche bestuur te Malakka
niet lieten afschrikken van hun winstbejag, en dat ook aan de
kooplieden van Java hunne bezoeken niet onwelkom waren. Er
*) Zie de noot op bl. 198.
2) De Barro9, Dec, IV , liv. IX , c. 21.