den Islam en de nog gebrekkiger toepassing daarvan in Insulinde.
Gelijk er in het algemeen bet oude leenstelsel met alle daaraan
verbonden begrippen en gebruiken in zwang was gebleven, ook
waar. het gebeel van den geest der Mohammedaansche instellingen
afweek, zoo zag men er ook vrouwen de teugels van het bewind
voeren in al zulke gevallen, waarin dit door de oude adat ge-
wettigd was, en men ziet zelfs inlandscbe, anders rechtzinnige
schrijvers, waar zij over de waardigheid en de rechten en plichten
der vorsten handelen, de meening uitspreken, dat, ofschooneene
vrouw wegens de beperktheid van haar verstand en de eischen
der betamelijkheid te hären opzichte voor het bestuur ongeschikt
is te achten, het beter is eene vrouwenregeering te dulden, dan
het land aan de gevaren en eilenden eener betwiste opvolging
bloot te stellen, wanneer een vorst sterft zonder dat eenige
manneljjke teig onder zijne nakomelingen of maagschap gevon-
den wordt. ')
Doch keeren wij na deze körte uitweiding tot den Sultan van
Padjang terug. Ik vermeldde met een woord dat Raden Penang-
sang van Djipang door een list was ten val gebracht. Door den
vorst van Padjang tot een tweegevecht uitgedaagd, was hij op
het beslissend oogenblik uit den zadel geworpen en door in hin-
derlaag gelegde krijgslieden vermoord, omdat men zijn paard wild
en ontembaar had gemaakt door het plotseling loslaten van een
aantal merrien 2). Deze list was uitgedacht door een der rjjks-
grooten van Padjang, Kjai Gede Pamanahan geheeten, en toen
deze, als afgevaardigde van den Sultan, aan de vorstin van Djapara
den val van den moordenaar haars echtgenoots kwam melden,
wilde zij hem tot belooning haar gansche rijk schenken, wat
Pamanahan echter van de hand wees, zeggende dat hij slechts
den last zijns meesters volbracht had. De vorstin van Djapara
schonk hem daarop twee kostbare erfstukken, af komstig van het
voormalige vorstenhuis van Madjapahit, ringen waarvan de eene
*) Kroon der Köningen, uitg. van Roonla van Eyainga, blz. 63. Breeder heb ik
over dit onderwerp gehandeld in mijn artikel »Vrouwenregeeringcn in den Indischen
Archipel» in T. v. N. I . Jg . 1870, D. I I , bl. 354.
*) Vgl. Deel I , bl. 536.
een grooten diamant, de andere een robijn bevatte. De bedoeling
waarmede de Javaansche kroniekschrijver het bezit dezer regalia
aan Pamanahan toekent, zal uit het vervolg duidelijk worden.
Maar ook de Sultan van Padjang bleef niet in gebreke zijne
dankbaarheid aan zijn trouwen dienaar te toonen, en stond hem
het bestuur af over het landschap Mataram, dat thans nog een
hoofddeel uitmaakt van het rijk van Jogjakarta. Mataram was
toen nog grootendeels woest en telde slechts een 300 huisgezin-
nen. De nieuwe regent vestigde zieh te midden der wildernis op
eene plaats Pasar gede genaamd, die nog in wezen is , en nam
den titel aan van Kjai gede Mataram.
Door het wijs en rechtvaardig bestuur van dezen vorst werd
het landschap Mataram in weinige jaren van een wildernis in een
vruchtbaar en volkrijk gewest herschapen, terwijl onderscheidene
naburige districten zieh vrij willig aan zijn gezag onderwierpen. Toen
hij in 1575 overleed, werd hij opgevolgd door zijn zoon Mas Kga-
behi Soetä Widjäjä, die vroeger, ten gevolge eener intrige met
eene der goendiks van den Sultan van Padjang, tot de vluchtge-
noodzaakt was geworden, maar later vergiffenis had ontvangen,
en nu door genoemden vorst niet slechts als zjjns vaders opvolger
erkend, maar zelfs met gunsten overladen werd. Hij stelde hem
aan tot bevelhebber van al de troepen van zijn rijk, onder den
titel van Senäpati ing-ngalägä (opperbevelhebber in den oorlog),
waarom hij in de geschiedenis het meest onder den naam van
„de Senäpati“ bekend is. Hem werd echter opgelegd zieh, als
bewijs van hulde aan zijn suzerein, jaarlijks op het moeloed-feest
aan het hof te vertoonen.
Maar de eerzucht van den Senäpati kende geen palen. Hij gaf
voor, of maakte mogelijk zichzelven diets, dat hg onder de
bijzondere bescherming stond van de Ratoe Lärä Kidoel ‘), die
zieh tot zijne echtgenoot verklaard had. Hij liet zieh nu eenuit-
gestrekten kraton bouwen, veroverde onderscheiden nahurige
districten en nam de houding van volkomen onafhankelijkheid
aan. YVeldra kwamen gezanten van Padjang om van deze hande-
') Zie Deel I , blz. 317.