delijk en volledig bewaard jaarcijfer en de overgeblevene sluit-
letters van vier daarop volgende regele te herkennen. In de cij-
fers las hij het jaar van Säkä 1135, dat met ons jaar 1213
overeenkomt. Toen hij echter, op Java teruggekeerd, de inseriptie
ter plaatse zelve onderzocht, bleek hem dat het vierde eijfer niet dui-
delijk en zijne lezing niet zeker i s , en dat de gedaante van den steen
zelven verbiedt aan te nemen, dat de karakters der volgende regels
ooit door andere zijn voorafgegaan '). Wat die enkele letters bedui-
den, blijft dus zeer raadselachtig; doch het jaartal hehoudt, ook als
men, in plaats van 1135, 1134 of zelfs 1138 le est, voor de bepaling
van den ouderdom der vele merkwaardige monumenten van het
Dieng-gebergte, waarbij het toch niet op een paar jaren aankomt,
geheel dezelfde waarde.
Onder de Javaansche oudheden vormen die van Soekoeh en
Tjetä, aan de hellingen van den berg Lawoe, eene eenigszins op
zieh zelf staande groep. In overeenstemming hiermede vertoonen
ook de inscriptien die op die overblijfselen gevonden worden, een
eigenaardig alfabet. De heer van der Ylis heeft deze inscriptien
het eerst afgebeeld, het alfabet ontcijferd en eene verklaring
beproefd. In denzelfden omtrek is later eene kleine inseriptie gevonden
te Sineh, die met dezelfde soort van karakters geschreven
en door den heer Friederich afgebeeld en verklaard is. Over de ver-
klaringen van van der Ylis denkt Friederich zeer ongunstig, of-
schoon hij zijn alfabet grootendeels juist noemt. Intusschen verdient
de overeenstemming in de verklaring der jaartallen opmer-
king. Yan der Ylis leest op de inscripties van Soekoeh de jaren
1361 — 1364 (1439—1442 n. C.) en op die van Tjetä 1370 en
1371 (1448 en 1456 n. Ci). De inseriptie van Sineh is volgens
Priederich van 1381 (1459 n. C.). Zijne lezing bevestigt dus dat
wij hier met eene groep oudheden van betrekkelijk zeer laten
oorsprong te doen hebben, waarvoor ook het karakter van het
beeldhouwwerk pleit 2). , .
Een opschrift van nog veel later dagteekening vond Prie-
*) C. Leeman8 in Konst- en Letterbode, 1861, No. 3 3 , eu in Versl. en Meded. d.
Kon. Akad. v. Wet. afd. Letterk. D. V III (1865).
2) Van der Vlis in Dl. XIX der Verb. v. h. Bat. Gen. Friederich in Tijdschr, v.
}. X. en Vk. I I . 335. vgl. Verb. v. h. Bat. Gen. XXVI. 3.
derich op den houten stijl van een bidstoel, afkomstig uit
de rui'nen van Mädjäpahit. Zijne voor ’t overige weinig be-
vredigende verklaring geeft ons het jaartal 1487 (1565 n. C.),
en noopt hem tot de gissing dat Mädjäpahit, schoon in 1400
(1478 n. C.) verwoest, 87 jaren later nog niet geheel verlaten
was. Maar de historische zwarigheid hierin gelegen, gevoegd
bij het zeer gewrongene der vertaling, doet mij meer gewicht
hechten dan anders het geval zou zijn, aan eene van Javaansche
autoriteiten afkomstige verklaring, die hier het jaartal 1377
(1455 n. C.) meent te vinden *).
De voornaamste der overige verklaringen van opschriften door
Priederich geleverd, zullen straks ter sprake komen, wanneer
ik over de inscriptien op koper het eigenlijk Java betreffende
en over de weinige in de Soenda-landen voorkomende opschriften
handelen zal. Hier wil ik alleen nog vermelden, hoe zijne naspo-
ringen ook nog voor de onderzoekingen van anderen, die in den
laatsten tijd de opschriften op steen van eigenljjk Java tot voor-
werp hadden, den weg hebben gebaand.
Reeds in 1861 had de Regeering besloten van de künde en
den ijver van den heer Friederich partij te trekken door hem eene
bjjzondere commissie tot het opsporen, afteekenen en bekend ma-
ken van opschriften en andere overblijfselen der oudheid op te
dragen. Nadat hij in 1863 van verlof uit Europa was teruggekeerd,
begon hij met dat doel Java te bereizen, terwijl hij later ook
een deel van Sumatra bezocht. Zijne oudheidkundige ontdekkingen
waren even talrijk als gewichtig, vooral op het gebied der epigra-
phie. In September 1870 was hij reeds in het bezit van afdrukken
in papier mache van meer dan 70 beschreven steenen, waaron-
der eene menigte nieuw ontdekte en die voor het meerendeel
van jaarcjjfers voorzien waren. Ongelukkig deed kwijnende ge-
zondheid den ijver van den heer Priederich versläppen; de indie-
ning van de verslagen zijner werkzaamheid bleef achter, en in
Febr. 1869 werd hem eervol ontslag uit ’s Jands dienst verleend.
De kostbare verzameling van handschriften en inscriptien die hij
had bijeengebracht, werd aan het Bestuur van het Bataviaasch
>) Tijdschr. van I. T. L. en Vk. V. 509, VI. 172. 176.