van alle tijdsbepaling verstoken laat; het jaarcijfer dat Friede-
rich erkende niet met zekerheid te kunnen ontcijferen, is volgens
Holle bepaaldelijk vermin k t ').
Te Kwali of Koewali vindt men, behalve eenige steenen die
slechts enkele woorden bevatten, twee steenen met grootere
inscripties, die Raffles in verband heeft gebracht met eene
overlevering, dat bij den val van Padjadjaran eenige leden der
vorsteljjke familie de wijk namen naar Kwali en zieh daar ves-
tigden. Doch Friederich zegt, dat de overlevering in de Preanger
veeleer op Galoeh (Kwali) als den ouderen zetel der Padjadja-
ransche vorsten wijst. Men kan ook aannemen dat Kwali de
residentie was van een vorst die zieh als een leenman van
Padjadjaran beschouwde; want het is duidelijk genoeg dat ook
het West-Javaanscherijk, even als dat van Oost-Java, leenroerige
vorstendommen bevatte. Volgens de verbeterde verklaringen van
Holle wordt op den eersten steen zekere Pareboe Radja Wastoe
vermeld, die ook in inlandsche babads als vorst van Galoeh
voorkomt. Deze vorst wordt verder een boeteling of kluizenaar
genoemd, en Holle zegt dat ook de babads van kluizenaars onder
de vorsten van Galoeh gewag maken. Voorts wordt aan den
genoemden vorst de verfraaiing van den kraton, het maken
eener gracht rondom de hoofdplaats en de stichting van vele
nieuwe dessa’s toegeschreven. Jammer dat het gemis van alle
dagteekening het onmogelijk maakt de verhouding van dezen
vorst tot Padjadjaran nader te bepalen. Uit het tweede opschrift
is voor als nog niets af te leiden.
Van de overige steenen zal ik alleen zeggen, dat zij sporen
vertoonen van lingga-dienst. Een heeft zelfs den ruwen vorm van
een lingga, en zoo men al met Holle in de woorden op die steenen
voorkomende namen van vorsten wil vinden, zijn toch die namen
met het woord lingga samengesteld 2).
De inscripties van Buitenzorg en Kwali zijn op weinig geeffende
steenen zeer onregelmatig en slordig gebeiteld en staan in dat
opzicht ver achter bij de meeste steen-inscripties van Midden- en
§1 Tijdschr. v. | T. L. en Vk. I. 442, XVI. 559, XVII. 483, XVIII. 367.
*) Tijdscjir, v, J. T. Ji, ep Vk. I I . V I I , I I I . 149, XVI. 464.
Oost-Java. De taal heeft veel van Kawi, maar is met Soendasche
in plaats van Javaansche woorden vermengd. De karakters, door
Raffles tot eene bijzondere klasse gebracht, verschillen volgens
Friederich niet veel van die der oudere Kawi-opschriften van
Oost-Java, maar aanmerkelijk van het kwadraat-Kawi der koperen
platen. Nog verdient opmerking dat voor den Batoe-toclis een
andere steen ligt, waarop de indrukken van twee voeten zijn
gebeiteld, en dat te Kwali twee voeten en een hand zijn afge-
beiteld op een afzonderlijken steen, die overigens slechts een
geruit vlak vertoont.
Men heeft in de laatste jaren in de Soenda-landen nog onderschei-
dene andere inscriptien gevonden, die eenvoudig in de ruwe levende
rots zijn gehouwen. Een der merkwaardigste is die van Djam-
boe in Buitenzorg nabij de Bantamsche grens, thans naar een photogram
van den heer van Kinsbergen uitgegeven. Zij is vervat in
fraaie karakters, die van de bekende vormen van Kawi-schrift
sterk afwijken en daarentegen een merkwaardige overeenkomst
hebben met schrijfteekens die op inscripties van Dekkan van de
vierde tot de zevende eeuw voorkomen. Dit opschrift bestaat uit
twee Sanskrietsche dichtregels, die door Prof. Kern grootendeels
verklaard zijn. Daarnevens vindt men, maar op denzelfden steen, de
indrukken van twee voeten uitgebeiteld. Yolgens het opschrift zelf
zijn hiermede de voeten bedoeld van een mächtigen vorst, Poerna-
warmä geheeten, van wien gezegd wordt, dat hij altijd gereed is om
vijandelijke steden te verdelgen. Jammer dat de naam van de stad
of het rijk waarin hij heerschte, zieh niet goed laat ontcijferen.
Nog merkwaardiger is het opschrift op een steen die bij Tjampea
in Buitenzorg in het bed der Tjiroeten nabij hare vereeniging
met de Tjidani wordt gevonden. Het is gehouwen in een levenden
, vormloozen rotsklomp, midden in de rivier, nauwelijks
boven water uitstekende en misschien dikwijls daaronder bedolven,
en heeft toch, zooals het photogram aantoont, dat de heer van
Kinsbergen ook van dezen steen vervaardigd heeft, schier niets
van de zuiverheid en scherpte der trekken verloren. De karakters
zijn hier ongeveer dezelfde als op den steen te Djamboe;
dezelfde vorst Poerna-warmä wordt hier vermeld, en ook hier