voor de gezondheid en den levensduur destijds vrij wat meer gevaar-
lijk werd geacht dan thans, zieh zouden vergenoegen met het schrale
loon yan eenige honderden guldens dat de Compagnie hun
toelegde, zonder eenig uitzicht op de verzekering van hun vol-
gend lot. Zij die naar Indië gingen, gingen er heen om fortuin
te maken ; men wiat d it, en opende hun toch geen eerlijk pad
om tot welstand te geräken. De weg tot rjjkdom lag alleen
door miabruiken. De aehatten die naar het moederland hadden
moeten vloeien om de aandeelhouders van gedurige dividenden
te verzekeren, werden afgeleid in de koffere der ontrouwe be-
ambten. Het lichaam kwijnde weg door de overvoeding der leden.
In onze dagen kan niemand zieh meer verwonderen over den
val van eene handelacompagnie die, onder den drang van onvoor-
ziene en ten deele zelfa ongewenachte omstandigheden, tot een
souvereine macht opgewassen, door het willekeurig beperken
der productie de bron harer inkomsten vrijwillig verstopte en
zieh met open oogen door hare dienaren liet bestelen.
Toen in 1774 het loopend octrooi der Compagnie eindigde,
was de Regeering in het moederland reeda lang niet gerust omirent
hären toestand, en nadat eerst slechts eene verlenging voor
2 jaren was verkregen, kon de verzekering van haar bestaan
tot 1796 slechts met vrij wat moeite worden doorgedreven. De
oorlog met Engeland, die in 1780 uitbrak, verhaastte de krisis,
minder nog door het positieve nadeel dat hij haar veroorzaakte,
dan doordien hij hare zwakheid aan het licht bracht. Java liet
die krijg zelfs onberoerd, ofschoon men in 1782 voor een aanval
op Batavia vreesde, waarom men strandbatterijen aanlegde, de
inlandsche troepen vermeerderde en oefende, de opgezetenen der
particulière landen wapende, de trouw der Javaanache voraten
door het vragen van hulptroepen op de proef stelde, en 4000
man, door den Soesoehoenan gezonden, in het Krawangache le-
gerde *). Het herstel van den vrede in 1784 bracht der Compagnie
geen nieuwe welvaart aan, omdat de oorzaak van haar ver-
val dieper lag. Yruchteloos trachtte men het ineenzakkend lichaam
door voorschotten en geldleeningen te schrägen, vrucbteloos staken
achtbare staatscommissien de hoofden bjjeen om middelen tot herstel
te beramen. Eindelijk vertrokken in 1791 Nederburgh en Frijkenius
uit het Yaderland, om zieh bij hunne komst in Indie met den
Gouverneur Generaal Alting en den Directeur Generaal van
Stockum te vereenigen tot een Generale Commissie, gemachtigd
om doortastende hervormingen tot stand te brengen. Yan Stockum,
reeds lang overleden toen in November 1793 de uit Nederland
gezonden leden, na een lang oponthoud aan de Kaap,
te Batavia aankwamen, werd door Altinga schoonzoon Siberg
vervangen, en de Commissie geraakte daardoor onder den invloed
eener familieregeering. Nog door geen enkelen maatregel had zij ge-
toond dat zij op de hoogte harer taak was, toen in 1795 de omwen-
teling en; ten gevolge daarvan, een nieuwe oorlog met Engeland
uitbrak. Die oorlog, die tot den vrede van Amiens in 1802
voortduurde, kwam Nederland op het verlies van een grootdeel
zijner kolonien te staan, maar verschoonde wederom tegen alle
verwachting Java, behalve dat Batavia van 23 Augustus tot 9
November 1800 werd geblokkeerd door een Engelsch eskader, dat
tot afscheid de werven der Compagnie op het eiland Onrust in puin-
hoopen verkeerde. Eene inlandsche kampong bij Tandjong Priok,
die, dagelijks door de kleine vaartuigen der Engelschen geteis-
terd, door de Regeering te Batavia, wegens gebrek aan middelen,
niet voldoende kon beschermd worden, koos een oogenblik de
zij de onzer vijanden en stelde zieh onder Britsche bescherming;
maar voor ’t overige vertoonde zieh op Java geen schijn van
weerspannigheid of verzet, ofschoon men de forten in Ban ten
en de Yorstenlanden schier geheel van hunne garnizoenen had
moeten ontblooten, om althana de hoofdatad in staat van verde-
diging te kunnen stellen'). Toch meene men niet dat het ontzag
voor de Compagnie door hare zwakheid geen schade had geleden.
Nederburgh moest het anders ondervinden, toen, ter gelegen-
heid zijner vrij nuttelooze en slechts op praalvertooning berekende
reis näar Java’s Noordoostkust in 1791, de Soesoehoenan en
Sultan weigerden hem aan hunne hoven te ontvangen op een
voet waardoor zij de meerderheid van den eersten Commissaris-
*) Nedeyburgh, Verhand. 116, 178 —181.