los te koopen, waarna de reis naar de Molukken met den mees-
ten spoed werd voortgezet. Op de terugreis deed het schip van
den beroemden Jakob van Heemskerck den 9den Augustus 1599
Banten weder aan, en bracht een brief van den Rijksbestuurder
voor Prins Maurits naar het vaderland over. In hetzelfde jaar
hadden nog twee andere Nederlandsche schepen, die al de voor-
handen peper in Chineesche jonken en een schip van Goezeratte
geladen vonden, acht niaanden lang op het nieuwe gewas moeten
wachten, maar toch eindelijk den 18den November de reis naar
Europa met volle lading kunnen aannemen. Deze schepen vorm-
den het eskader van Gerard Leroy. Hen volgde in Januari
1600 het schip van Wij brand van Warwyck, na de in de Molukken
bekomen gedeeltelijke lading te Banten te hebben aangevuld. Zeven
weken later kwamen hier op nieuw drie Nederlandsche schepen on-
der Steven van der Hagen op de reede. Hunne komst deed de prijzen
der reeds schaarsch geworden peper zoo stijgen, dat zij besloten
dadeljjk den tocht naar de Molukken te vervolgen. Doch reeds
in Augustus van hetzelfde jaar kwam voor Banten het eskader
van Pieter Both, die niet alleen voor twee zijner schepen een
lading verkreeg, maar er ook in slaagde voor de Nieuwe Bra-
bandsche Compagnie te Amsterdam, die hij vertegenwoordigde,
een faktorie te Banten te stichten. Bij de terugkeerende schepen
sloten zieh, behalve die van van der Hagen, ook twee van de
vloot van Jakob Wilkes aan, die almede eene lading peper te
Banten verkregen hadden. Het zou vervelend worden met die
optelling voort te gaan. Meer en meer werd Banten de verzamel-
plaats voor alle Nederlandsche schepen, die in toenemend aantal
den Archipel bevoeren; ook dan wanneer zij met volle lading uit
de Molukken terugkeerden, verzuimden zij zelden Banten op de
tehuisreize aan te doen. En dit was in Januari 1601 ook het
voornemen van Olivier van .Noort op zijn reis rondom de wereld;
maar door den westmoeson werd hij tegen zjjn zin naar straat
Madoera gevoerd, waar hij eenige dagen op de reede van Dja-
ratan bleef liggen, waarna hij de reis naar het vaderland door
straat Bali en längs Java’s zuidkust vervolgde. In zijn journaal
merkt hij op, dat reeds, ten gevolge van de komst der Nederlanders,
de stapel der specerijen voor een groot deel naar Banten ver-
legd was.
Portugal was in 1581 aan de Spaansche kroon gehecht; de
Portugeezen hadden opgehouden een eigen natie te zijn. Aan de
Spaansche regeering was dus ook de taak vervallen den Por-
tugeeschen handel in de Indische wateren te beschermen. De
Portugeezen hadden zieh niet bij de inboorlingen bemind gemaakt.
Hun trots, hunne aanmatiging, hunne hebzucht en hun fanatisme
hadden de harten van hen vervreemd; de eenvoudigheid, eerlijk-
heid en verdraagzaamheid, althans van het meerendeel der Nederlanders
staken daarbij günstig af, en deden hen meer en meer gunst
vinden in de oogen der inlandsche vorsten en handelaars. Het
wapen van den laster, aanvankelijk met goed gevolg tegen hen
aangewend, was spoedig verstompt; men moest nu tot andere
middelen de toevlucht nemen, om den voortgang van denNeder-
landschen handel te fnuiken. Die taak werd, namens PhilipsIII
van Spanje, opgedragen aan Andrea Purtado de Mendoga, die
met eene vloot van 30 zeilen, te Goa uitgerust,, onder andere in
last had de geheele kust van Java längs te loopen en vorsten
en hoofden goedschiks of kwaadschiks te noodzalcen de Nederlanders
af te wijzen en te verjagen. Daardoor werd aan deze
laatsten eene schoone gelegenheid geboden om aan de Javanen
te toonen, dat zij ook in dapperheid tegen hunne mededingers
meer dan opgewassen waren, en zieh daardoor eene nieuwe
aanspraak op hunne achting en hun ontzag te verwerven.
Den 24sten Dee. 1601 kwam Wolphert Harmansz in straat
Soenda met vijf lichte maar snelzeilende vaartuigen, met het
plan om Banten aan te doen en vervolgens naar de Molukken
te stevenen. Hier vernam hij dat Purtado met 8 zware galjoenen
en 22 galeien en fusten ') voor Banten lag en de stad geblok-
keerd hield, om de Holländers van hunne faktorien af te snijden
(er waren er reeds vier door verschillende Compagnien opgericht)
1) Een woord dat ontelbare malen in de oude reisverhalen voorkomt en toch in alle
Ned. woordenboeken ontbreekt. Het is het Sp. en Port, f u s t a , de naam van zekere
platboomde vaartuigen, ingericht om zoowel door zeilen als door riemen te worden
voortgestuwd.