tan Hadji in zijn angst had laten doen, om der Compagnie voor
hare hulp een octrooi van den gansoheh handel, met uitsluiting
van alle andere personen en natien, te verleenen *). De uitgele-
zen manschappen die de hulpbende uitmaakten, werden onder de
bevelen van een der bekwaamste officieren in dienst der Compagnie,
den kommandeur Tak, gesteld. In overleg met de St.
Martin werd eene betere landingsplaats gezöcht en bij Kapatian,
eene thans niet weer te vinden plaats, ontdekt. Onvoorziens en
onbemerkt door den vijand werd hier den 7den April, voor den
dageraad, de landingsdivisie aan wal geworpen, en de verwoede
aanvallen der Bantenners konden niet verhinderen, dat zij, tot
onuitsprekelijke vreugde van den jongen Sultan, over devalbrug
het kasteel Soeroesoean binnenrukte. Later op den dag werd
de omtrek van het kasteel zonder veel moeite van vijanden ge-
zuiverd.
Inmiddels had de Hooge Regeering den 12den Maart een ander
legerkorps onder bevel van kapitein Hartsinck gezonden om
de versterkingen aan te tasten die Sultan Ageng op den linker-
oever der rivier van Tangeran had opgericht. De positie des
vijands bleek echter zoo sterk, dat het de onzen niet gelukte
beslissende voordeelen te behalen. Maar te Banten ging alles
naar wensch; want Sultan Hadji, slechts zinnende op wraak
tegen allen die zijn vader hadden bijgestaan, werd het willig
werktuig in handen der Compagnie om alle Europeanen, En-
gelschen, Denen, Franschen en Portugeezen, van daar te ver-
drijven; en de Hooge Regeering had zelfs alle moeite hem terug
te houden van gewelddadige handelingen jegens hare mededin-
gers, wier verwijdering wel is waar een harer dierste wenschen
was, maar die zij om goede reden scnroomde meer dan noodig
was te verbitteren. Zij toonde zieh zefs bij zonder bereid willig
om aan de uitgezette concurrenten hulp te verleenen, maar kon,
in weerwil van dat alles, het verwjjt niet. ontgaan, dat de handelingen
van Sultan Ageng aan hare inblazingen waren toe te
schrijven, noch het Opperbestuur in het moederland vrij waren
J) Stukken bij de Jonge, V II. 399.
voor de klachten en protesten die nog lang daarna tegen de
uitbreiding van het monopolie der Compagnie tot Banten werden
ingebraQht.
Sultan Ageng had middelerwijl den strijd niet opgegeven,
maar hield in het oosteljjk deel des rijks, tusschen de rivieren
van Pontang en Tangeran, kloekmoedig stand, terwjjl hij de na-
burige wateren door zwermen van rooversprauwen onveilig maakte.
Het duurde tot October eer de Regeering te Batavia de middelen
kon bijeenbrengen om hem in zijn hoofdkwartier Tirtajasa aan
te tasten. Toen de landing onzer troepen den 26sten December onder
ongeloofelijke bezwaren gelukt was, en de dappere Ambonsche
kapitein Jonker zieh verschanst had op een punt dat hem meester
maakte van den op Tirtajasa uitloopenden dijk, liep Sultan Ageng
groot gevaar van te worden ingesloten. Hartsinck had namelijk den
2den December, na hardnekkigen tegenstand, den overgang der rivier
van Tangeran geforceerd en de voornaamste sterkte des vijands
veroverd en gesiecht. Daarna was hij het gebied van Sultan Ageng
verder binnengerukt. Deze, begrijpende dat alles verloren was, gaf
bevel dat men zijne versterkte lustplaats, in den nacht van 28
op 29 December 1682, door buskruid in de lucht zou doen
vliegen, en nam met zjjn geliefden zoon Pangeran Poerbaja, dien
hij in plaats van Sultan Hadji op den troon had willen stellen,
de wijk eerst naar Lebak en vandaar verder zuidwaarts in het
gebergte. Door zijn oudsten zoon meedoogenloos vervolgd en
ten laatste door allen verlaten, gaf hij zieh eindelijk in 1683
over. Alleen aan de tusschenkomst der Nederlandsche bevelheb-
bers had hij toen het behoud van zijn leven te danken. Sedert
sleet hij eerst nog een tijd lang te Banten, maar later te Batavia,
zijne dagen in gevangenschap, tot dedood hem in 1692 van
zijn lijden verloste.
Het tractaat met Sultan Hadji, dat der Compagnie het monopolie
van den handel met Banten verzekerde, werd niet meer
door Speelman onderteekend, die den 1 l den Januari 1684 over-
leed, maar door zijn opvolger den Grouv.-Gren. Camphuis. Het
werd gesloten den 17den April en den 28sten daaraanvolgende
bekrachtigd. Op de punten die bij de onderhandeling van 1680
H. 26