drukt tevens zijne overtuiging uit dat de knevelarij waaraan zij
waren blootgesteld, en geenszins het stelsel waarnaar zij geregeerd
werden op zieh zelf, de oorzaak vaa dien siechten toestand was *).
De inzichten van Daendels stonden inderdaad niet yerre van die
des stichters van het cultuurstelsel.
De handelingen van Daendels kenmerken zieh dan ook veel
meer door betere regeling, dan door opheffing der cultures. Het
is waar dat de levering van vele artikelen van ondergeschikt
belang, die voor sommige, zooals indigo en katoenen garen,
omdat zij toch onverkoopbaar waren, reeds door eene opbrengst
in geld was vervangen, geheel door hem werd afgeschaft 2);
maar zijn doel daarmede was vooral de krachten van den Ja-
vaanschen landman zooveel mogelijk tot de productie van rijst
en koffie aan te wenden. Aanvankelijk had Daendels aan de
Javanen die niet bij de koffiecultuur waren ingedeeld, het verbouwen
van katoen, met het doel om het ruwe product naar
China uit te voeren, als verplichte cultuur opgelegd; maar de
wisselvalligheid dezer teelt en de langzamerhand verkregen overtuiging
dat Java slechts soorten van mindere hoedanigheid voort-
bracht, noopten hem, reeds bij besluit van 10 Mei 1809, de verplichte
kapascultuur weder in te trekken, ofschoon hij den
vrijwilligen aanplant door het aanbod van beschermende prijzen
bleef aanmoedigen 3). Om nu het lot der inlanders toch zooveel
mogelijk gelijk te maken, werden de koffie-planters van de
heerediensten voor het Gouvernement ontheven en deze opge-
dragen aan die Javanen die geene koffietuinen te verzorgen had-
den. De rijstbouw werd zooveel mogelijk bevorderd, en in het
voormalig Gouvernement der Noordoostkust, dat door Daendels als
zoodanig werd opgeheven, bleven overal de contingenten bebouden
tegen betaling van 15 rijksdaalders per kojan, terwijl bij levering
van meer dan het bedongen bedrag 17 rijksdaalders per kojan werden
aangeboden. Maar de cultuur die Daendels het meest ter harte ging
en waarvan hij als de herschepper moet worden aan gemerkt, was
!) Daendels in v. Deventer, Bijdragen I . 19; Staat. 104.
2) Staat. 12, 37, 45. Hageman in T. v. I . T. L. en Vk V. 181.
3) O. St. Java’s N. O. k u st, n° 18c,
die der koffie. Hij verbeterde hären toestand deels door haar
beter te regelen, met gedeeltelijke terzijdestelling van de tus-
sohenkomst der hoofden, deels door haar uit te breiden tot die
deelen des eilands waar zij tot dusverre van weinig beteekenis
was geweest. In de Djakartasche en Preanger Eegentschappen,
tot nu toe de hoofdzetel der koffiecultuur, leverde de bevolking
de koffie aan de Eegenten, hier bij pikols van 250, ginds bij
pikols van 222 pond. Daarentegen leverden de Eegenten aan het
Gouvernement bij pikols nu van 160, dan van 146 pond, en,
terwijl hun boven het loon van den planter twee rijksdaalders
in papier voor elken pikol werden uitgekeerd, staken zij boven-
dien de geheele winst op uit deze enorme overwichten geboren.
En toch waren de Eegenten met schulden overladen, daar niet
slechts de berg- en draagloonen te hunnen laste bleven, maar
zij ook de huldegeschenken en de traktementen en ambtgelden
der Europeesche ambtenaars, van den Gecommitteerde af tot de
Klerken toe, hadden te voldoen. Daendels bepaalde dat aan de
Eegenten hunne schulden zouden worden kwijtgescholden; dat de
aflevering door de planters zou plaats hebben bij pikols van
126 a 128 pond, terwijl de aflevering uit de magazijnen bij
pikols van 125 pond zou geschieden; dat de Javaansche hoofden
voor elken pikol een rijksdaalder zilver zouden ontvangen,
en dat de berg- en transportloonen en de traktementen der
Europeesche opzieners en administrateurs ten laste zouden körnen
van het Gouvernement. Op deze wijze kwam nu het pikol
aan de Eegeering op ruim vier rijksdaalders te staan, waarbij
men niet moet uit het oog verliezen dat de goedkoopheid en
gemakkelijkheid van het vervoer door den aanleg van den post-
weg en vele andere verbeteringen in de communicatien in hooge
mate werd bevorderd ').
Met het oog op de verdere uitbreiding der koffiecultuur stel-
de Daendels een Inspecteur-Generaal daarvoor aan, rechtstreeks
aan hemzelven ondergeschikt. Aan dezen ambtenaar werd eene
uitgebreide volmacht gegeven om overal op het eiland waar hij