banganzelf leenplichtigwerd aanBali, werden derhalve die gewesten
een soort van achterleenen. In welken treurigen toestand Cornelis
Houtman in 1597 deze streken vond, zal ons in het volgende hoofd-
stuk blijken; maar wij mögen niet voorbijzien wat ons weinige
jaren vroeger de Engelsche reiziger Thomas Cavendish omtrent
Balambangan verhaalt. Toen deze in Maart 1588 bij Java’s oost-
punt ten anker kwam, kreeg hij een bezoek van eenige ambte-
naren des Konings, vergezeld van eenige in zijne hoofdplaats ge-
vestigde Portugeezen, die zeer verheugd waren de Engelschen
te ontmoeten, dewijl zij in anderhalf jaar geen Europeanen gezien
hadden. Yan hen vernam de Engelsche vlootvoogd, dat de Vorst
door zijne onderdanen met grooten eerbied werd beschouwd, dat
hij niet minder dan honderd en zijn zoon vjjftig vrouwen had,
en dat, wanneer hier een koning stierf, zjjn lijk werd verbrand
en vijf dagen later al zijne vrouwen, na een kogel dien zij in
de hand hielden te hebben weggeworpen, met het gelaat naar het
Oosten gekeerd zieh eene kris in het hart stieten, en badende in
haar bloed met het aangezicht op de aarde vielen '). Dit alles
stemt zeer overeen met hetgeen ons van Bali verhaald wordt, waar,
zooals Friederich zegt, de polygamie verder gaat dan in eenig ander
land; waar vaak onderscheidene vrouwen zieh bij de verbran-
ding van het lijk van een vorst plachten op te offeren, en waar
de meest geachte, ofschoon niet de meest gewone, manier van deze
zelfopoffering daarin bestaat, dat de vrouwen zieh in het vuur störten
, terwijl zij zieh met een kris van het leven berooven 2). Het
bericht door de Portugeezen aan Cavendish gegeven, is slechts
onnauwkeurig in een paar kleinigheden. Zij hebben verzuimd te
vermelden dat op het doorsteken het verbranden volgt, en tenon-
reeht eenig tijdsverloop aangenomen tusschen de lijkverbranding
en de zelfopoffering der vrouwen, die wel steeds eenige dagen na
den dood van den vorst, maar te gelijk met de verbranding van
* zijn lijk plaats heeft.
Wanneer wij de sporen der Siwaieten in de eerste eeuw na
*) Naaukeurige veraameling der gedenkwaardigste zee- en land-reysen, bij Pieter v. d.
Aa. D. XX, Eerste scheepstocht van Th. Candisch, 32.
s) Verh. v. h. Bat, Gen. XXXII. Voorl. verslag van Bali, 9 vv.
den val van Madjapahit verder in Oost- Java volgen, stuiten wij op
de merkwaardige overlevering omtrent de vlucht van den Patih
of Rijksbestierder van Madjapahit, Dipati Gadjah mädä, naar Senggärä
ten zuidwesten van Malang, waar hij zieh met het opper-
hoofd Kjai-gede Senggärä verbond. In de nabijheid van Soember
Poetjoeng, rechts van den weg die thans door het district Senggärä
van Kepandjen, de hoofdplaats, naar Panggang-lele voert, wordt nog
te midden der wildernis een kolossaal staand Ganesa-beeld aan-
getroffen, en in de nabijheid vindt men de sporen van galengans
ofdijkjes om het water op de sawahs te houden, die het zeker
bewijs opleveren, dat deze streek eenmaal bevolkt en bebouwd
was 1). Pigafetta noemt Gadjah mädä onder de steden van Java,
en het vermoeden ligt dus voor de hand, dat Gadjah mädä eenmaal
de hoofdplaats van een rijkje is geweest, waaraan gemelde
persoon den naam van Dipati Gadjah mädä heeft ontleend. Even-
wel laat zieh hiermede niet gemakkelijk de Balineesche overlevering
overeen brengen, dat de Patih Gadjah mädä de medebevel-
hebber was van Arjä Damar bij de verovering van Bali; dat de
eerste Dewa Agoeng hem met het landschap Mengoei beleende,
en dat de vorsten van Mengoei, Karang-Asem en Boeleleng van
hem afstammen 2). De overlevering groepeert om zekere namen
een cyclus van feiten die vaak met elkander onbestaanbaar zijn,
zoodat wij met nadruk herinnerd worden aan de onmogelijkheid,
van de geschiedenis iets meer dan de groote omtrekken met ze-
kerheid te herkennen.
Na den dood van Dipati Gadjah mädä verplaatste zijn zoon
en opvolger den zetel des rijks naar het naburige Gedondong,
ten 0 . van Malang, en regeerde daar onder den titel van Ränggä
Permänä. Hij wist allengs zijn gebied over het geheele voorma-
lige rijk van Singäsari uit te breiden, dat nu onder den naam
van Soepit Oerang bekend werd, en door sommigen wordt hem
1) T. v. N. I 1871, I I . 445 noot.
2) T. v. N. I . 1868, I I . 376. De vorsten van Mengoei, Karang Asem en Boeleleng
voeren den titel van Goesti, die eigen is aan de käste der wai’sjVs of wesja’s , waartoevolgens
de Balineezen Gadjah mädä behoorde. Intusschen wordt dezelfde titel ook gevoerd door
de vorsten van Tabanan en Badoeng, die gezegd worden van den satrijä Arjä Damar af
te stammen, maar door den Dewa Agoeng gedegradeerd te zijn.