gelast naar Batavia op te komen en volledige registers van de
bevolking onder hunne bevelen staande over te leggen, met het
doel om de gevestigde ingezetenen van de zwervende benden te
kunnen onderscheiden. Dezelfde maatregel werd ook op het oude
Djakartasche gebied toegepast *). Naar Tjeribon werd de opper-
koopman de Hartog als Commissaris afgevaardigd. De twisten
tusschen de drie broeders waren daar met vernieuwde woede
uitgebarsten, en Pangeran Sepoeh had de trouw van zijn broeder
Pangeran Anom door velerlei beschuldigingen bij de Regeering
in verdenking gebracht. Het zorgvuldig onderzoek van de Hartog
bracht de volkomen onschuld van den Prins. aan het licht, en
werd in 1688 gevolgd door eene nieuwe regeling der verhouding
tusschen de drie vorsten, die wederom verklaarden van den Sul-
tanstitel afstand te doen, maar in het vervolg allen dien van
Panembahan zouden voeren, en zieh verbonden bij nieuw opko-
mende geschillen de tusschenkomst van den resident der Compagnie
te Tjeribon in te roepen.
Ook de bekrachtiging of wijziging door den Soesoehoenan van
de door van Yliet op oostelijk Madoera getroffen schikkingen
was door den dood van Tak achterwege gebleven, en de onee-
nigheden waren ook daar met nieuwe woede uitgebroken. Een
der door van Yliet voorloopig over Soemenep gestelde regenten
was gestorven. De andere voerde nu het bestuur over het geheele
landschap, maar dit werd hem door den aanhang van Raden
Soedermä betwist. In October 1686 kwamen beide pretendenten
met groot gevolg te Batavia om hunne aanspraken door de Hooge
Regeering te doen beslissen. Deze handhaafde den regent in het
voorloopig bewind, totdat Raden Soedermä de meerderjarigheid
zou bereikt hebben, en gelastte dezen laatsten inmiddels tot vol-
tooiing zijner opvoeding te Batavia te blijven. De regent keerde
zeer voldaan naar Soemenep terug en Raden Soedermä scheen
zieh te onderwerpen. Maar in 1689 wikkelde hij zieh in de sa-
menzwering van Jonker, ontsnapte naar Madoera en trachtte
den regeerenden prins uit Soemenep te verdrijven. Soedermä leed
de nederlaag en vluchtte, door allen verlaten , naar Soerabaja, van-
waar hij als gevangene naar Batavia werd teruggevoerd. Sedert
werd ook op oostelijk Madoera het oppergezag der Compagnie
door jaarlijksche geschenken en bezendingen feitelijk gehuldigd.
Met Sultan Hadji van Banten leefde de Compagnie in de beste
verstandhouding. Haar peper-monopolie werd, ook in de be-
zittingen van Banten op Sumatra, waar de Engelschen wederom
trachtten daaraan afbreuk te doen, door in onderling
overleg getroffen maatregelen zoo goed mogelijk gehandhaafd.
Doch ook van deze zijde werd de vrede op nieuw bedreigd door
het plotseling overlijden van Sultan Hadji op 1 2 Oet. 1 6 8 7 . Die
vorst had op zijn sterfbed zijn oudsten zoon, den Pangeran
Ratoe, onder de leiding van den rijksbestuurder Dipa-ning-Rat
tot zijn opvolger aangewezen, maar er was alle reden om te
vreezen dat sommige hoofden voor de andere zonen van den
overleden vorst partij zouden trekken, en dat de aanhang van
den ouden Sultan Ageng en van Pangeran Poerbaja, die nog
te Batavia leefden, in het troebele water zou trachten te vis-
schen. Eene commissie uit de Hooge Regeering, den 1 7 d e n
October naar Banten gezonden, wist echter met zooveel na-
druk en beleid te handelen, dat de nieuwe vorst reeds den
24sten November door al de Bantensche en daartoe opontboden
Lampongsche hoofden, onder den titel en naam van Sultan Aboe’l-
Padhl Mohammed Jachja ') , werd erkend en gehuldigd, en kort
daarna de traktaten, in 1 6 8 4 met zijn vader gesloten, bekrach-
tigde en op nieuw bezwoer J). Evenwel bleek het spoedig dat
de vrees voor nieuwe beroerten niet geheel ongegrond was. Aan
Dipa-ning-Rat werd door velen de voet zoozeer dwars gezet,
dat hij zijn ambt moede werd en door de Hooge Regeering slechts
met veel moeite werd bewogen om het te blijven waarnemen.
En toen de jeugdige Sultan den 2 4 s t e n Augustus 1 6 9 0 aan een
kwijnende ziekte bezweek, zonder iets omtrent zijn opvolger
*) lk schrijf de Arabische namen dezer vorsten overal naar de gewone wijze van
transscriptie van het Arabisch, n i e t naar de uitspraak der bevolking van Insulinde,
vooreerst omdat deze zieh niet gelijk blijft, ten tweede omdat zij de namen totonken-
baarheid toe misvormt.
? ) Camphuys bij de Jonge, V I I I . 50 v.