Radulphi Flauiacexßs
tua Domine infeculafeculorum laudabunt ft. S ub hac for ma et- | E
iam Exodus fabbatitradit obleruationem, de caslo loquë-
te Domino atqnc dicente: Memento vt diem fabbati fanctifices. !
^SexdiebusoperMetis facits omnia opera tiia. septimo autem die
fabbatum efi Domini Deitui. non facies in eo omne opus tu&filius
tuus &filia tua,feruus tuus &ancilla tua, iumentum mum & ad-
uena quiefi intraportds tuas. In csSleftis etiam paniscolledtio-
ne, du m man na ill Lid à filijs Iftael congrcgatur,praïcipitut %Xcd. 6
eis vt fexdiebus coUigant , fexto tamen duplices libicibos
ptocutent.J3amdte,mqüiti,fepttmofabbatumDomi$iefi,ideii'co
nomeninuenietur. Vbi manifeftageneris humani figura prss-
tenditur, quod quinque ætatibusquafidiebus quinq; qui
Chtifti ptæcellèrunt aduentum non nifi fimplices fibi col-
legit cibos :quia vitam nefciens fututam, hu ic tantum ne-
ceftariaprocurabat.SextavcropecChriftidoftrinamagdi-
ca 8c créditacæleftis tegni prsedicatione, viuens ex fide, iu-
ftis le pâfçit laboribus,& iuftitiæ ipfitis retrib utionem, pet
quaminasternumviuatjinfcptimafcadepturumconfiditk
Icaqj nunc duplices cibos colligit, cum in diuiuiseloquijs
(hoc eft liquident manna cælefte ) & præfentis fidei fanôti-
tatem > & futurs vitas fibi procurât beatitudjnem. In lêpti^
ma vera nou repecietur : quia poft vitæconfummationem,
fanétorum quidem laborum merces redditut, fed labo- -s
randi amplius nulla opportunitas inuenictur. Vnde lcri*
ptum eft : Ante obicuthtuum operate iufittiam, quia non eft apud Eccli
inferosinuenirecibos.Hocei\ labbati magnum 8c præcipuum **
facramen tum,de quo re6tç dicitur, quia dies hic feptimusfan<-
ftus vocabitur:integer videlicet^ incorruptus,cum necani-
mænoftræ per concdpifcentiam, nec corpora violabuntur
pinfirmitaccm. yn d e& qüodpræmilfumeft^H<èfùntferïs,
Domini quas vocabitisfanétas^à diftinétioné dicitur carnaliu
gaudiorum :qu* quia men tem cotrampunt,lanâa did nó
poftiint. Porro dominie* feriç non im merito di eût ur fan-
6t*:quoniam lætitia fpiritualis nos faft£lificat,dum diuinl
in nobis charitatem reftauranSed quoniam fu pradiximus,
etiam in prælénti fabbati figuram duplicitér obfiruariÿdt
nos iuuat,&no ftrç propofitionis lex noe;expoftulat,vt gè»-
min* huius obferuationisracionem explicaré non pigeât; i- ,
Gbferuamus igitur labbatum dum hic viuimus jfi àb illicit i ®
Itisquibufque temperemus , ficut fcriptum eft. Lau4mini> y# J
munditftote, aufette malum cogitatïonum vefiraru ab oculis me
quiefciteageïeperuerfe. Hoc fabbati myfterum lex nobis in- j
nuit,eu opus feruile làbbatis intétdicit. Opus enim feruilêj
peccatumeftv Namquifacitpeccatum,fetuuseftpeccatii Opus loan. «•.
ergo feruile non facit, qui peccare defiftitl Superius quoq;
cum pr*cepîlTet Dns,dicens: Neprofiituosfiliam warn,ne con~ 191
tamnetur terra & impleaturpiacùlo:contihao-{hbiùnxitvSab- ;
bata meaeuftodite: oftendens hancefle veram fabbati obfer- fe '
uationem,li cuiusli bet im munditiç declinemus cdntagio- j
nemv 1ère mias quoq; Propheta hoc fab bâti facramentum
plenius nobis exponit, dicens : Hac dicit Dominusadme: Va*!,
défia mportafiliorumpopuli yper quam ingrediuntur & egreüuw- Wfiÿ*
tur regèsludàf & dices adeos: Audite verbum Domini reges ludâ &
ommsludaa, cunâity habitatoresterufalem, quiingrediminipér
portas ifiai. Hoc dicit Dominus: Cufiodile animas ftfirasf&nolite
portarepondeta in die fabbati, nec inferAris per portas Ierttfalem:
& nolite eijeere oner a de domibus vefirisin die fabbkti. -Si recoi> H
demur Pfalrriïft* dicentis, quoniam imqüttates me&ficut onus ffakfi.
grauegrauatafuntfuper.me,ime\ligim\is omne peccatü pon'-
deroium elfe.Ierufaltm vero.i.vifio pacis,debet elft anima
noftra , ciuitas vtique quam Deus inhabitare dignetuij
fi nihil in ilia videat vnde often d itur. Vt autem pacem ve-
tâ cum Deo polfideat, & fiatin pace illius Dei locus,pcipi-
tur einè lfcuet luper fe pondus grafie, póhdus irtiquiratis.
quo deprefla in terram, facies eius'csejüm hon,pofficattén-
dere^necadDëum mentis oculos eleuare.Pr'çcipituretiam
vtnoninferamus pondera h*ep'er pottas Ieru^lé> nec'eij-
ciamus eadédomib. noftris. Portç aütaiiimai'um noftra- '
ru m ,fenfus Hint corporis; per quos ad h*e ïenlibilïa exèut,
& fenfibilium imagines ad fe Ihcroducunt. Per haserf*o's
portas in Ierufalem ponduSinfertur, cum pet fénfus exte-*
riores praua concupifcentia ad cOnféientià: fecretum ad-
mittitur,in quofibi prplpcxilTeiuftüsille cognofdtur, qui -
ait ; Pepigt ftzdus cum oculis mets ,vtne cogitiïrem quidem de vir- M. ik
locum dcdit, ficut fiquens leâio declarabit. Sequuntur
deinde leptimi menfis feftiuitates : quiapopulusChriftia-
hus p racer fpei fuse gaudia^in qua iam fefaluatum præfu-
miç,ctiamin prafcçtipignusaccipitïpiricas fandi ,arram
jfutûiorumbono]çam;quiafluminisimpecudieiciuitasLç-
tificatur, eiufdcm fpirirus dilatamuneribus:dumalijdatur
fermofapientia,alijftrmofcientMjlÿgmiawat'mis: & quod
yóluptatcf^mnes antecedit,cun£fcifqjie fupejeminet cha=*
rifmatibus, exipfius fpirïtus gratia, delicias póflidens cha-
ricatis.-Sediamad liter* textumdefccndcrcnos pportet.
& quæ fequuntur ex ordine pertra&are»
Defoltnmtatibtisfiliorum ifrael, quarum prima ponitur
- ^feptima diet obferuatso^. ,
B
H Leuitici
ca. XXIII.
Gtt. 3.
Het. 4.
G
' If ai, 66.
, Pfitbn.2},
É Ocutulque efi Do minus adMoyfen, dtcetis:toquerefilijs ifrael,
<^dicesadeosiHafuntferiapomm,quasvocabitisfan£tas.Sex
diebusfacietis opus. diesfeptimusquiafabhatirequiesefi, vocabitur
fanctus. Omne opus non facie tis in eo,fabbatum Dominiefi ineunftis
babitationïbusvefiris.
Magnalegislatori, imofpirituiqper eumloquebatur,
fuper labbaci obferuacione folicitudo, frequenfque huius
pr*cepti repetitio eft. Poft prsuaricationis nanquereatü
homo laboribus addiólusjdicente Domino ,lnfudorevultus
tui comedespanem tuum: dum yifibilium trahit u: cupiditate,
necelïïratem verrit in voluntatem.-cacatufqueignorantia,
dum nefcit quanta quietis amilfi iucunditas fuerit,- labo -
raudi etiam con(Uetudinequodammododebilitatus,vo-
luptati deparat laborem, qui ex iudicis fententia labpris
(uftiuet damnationem. Priüsprgo cohipeflendafuetatin-
fana laborandi cupiditas , deinde necelfitas releuanda..
Hinceftquodfacra fcripturanunc obferuari fabbatump-
cipic,nuncautemlaborantibu$fabbatumrepromitcir.ln-
quietosnanqjadquietem, pr*ceptiluiautoritate rcftrin-
git: f eflïs ver o & iam quiecem fufpir at i bus poft fanótos la-
bores quiefeendum prsed icit.Habes in Apoftolp, quiare-
linquitur fabbatiflimus populo Dei. lttgrediemur enim,in-
quit, in requiem nosquicredidtmus. Sed 8e in Apocalypft (ua
Beat us Ioannes:Beati,inquii,mortui qui in Domino morluntur.
Am o do iam dicitfpiritus, vt requiefcantd laboribus fitis. Triplex
ver o eft lab ban figura, nam inpxsfenri yita duplicitér ob-
feruatur, in futuraautem (abbatum fabbatorum Deo ('vt
diximus)prominente, fperatur. Ent enirrt, tune vt Ifaias te-
itatür, menfis exmenfe,&[abbatum exfabbato. In menfefiqui-
dem fitdierum colledio. Dies au tem virtus intelligitur,
ficut & peccatum nox. Quantumcu nque ergo iuftus dum
hic viuit, virtutibus abundet: illi tn virtutum plenitudini
non valet *quari>cüreplebimurinbonis domus Dei: quia
mélis ille eric ex menfi.i.amenfium cseterorum exceptus
numero, & oraném vitas pnefentis tranfeendens pr ofe 6tü
fanélitat is perfe ótio.Eri 18c fabbatum ex {abbato*quialan-
ftorum quies hic inchoatur , illic veroqualibeteX parte
perficitur. In huius facrse perfeót*que paulationis tnyfte-
tiu m, videtur hic fabbati celebritas in troduci, cum dicitur
filijs Ilirael, Sex diebusfacietis opus. diesfeptimus, quia fabbati re-
quiesefivocabiturfanctus. Pèrfex quippe huius mundi *ta-
tes.uifti laboribus afticiuntur, operantes opus Dei:dum fis.
bi inuicem per charitatem fcruiunt, dum camera d o man t,
corpori neceflaria procurant. Sedftcutfex diebus fecit
Deus csluni & terram & mare, & omnia qu*in eisfunt}&
tequieuitdie feptimo, ficut Chriftus fextaferia incruce
pofitus compleuit opusfuum , dicens poft propinatuma-
cetum, Confummatum efi, fabbatoautem quieuitiniepul-
chro t he öduftis omnibusin mundo prelTura, in mundö
laborindicitur: fed poft mundi finem, qui(vtdiótumeft)
per fexaetates quali perfexdies partituren leptima eis rc-
quies perfecta lbruacur. Cuius imago iam fub lacramento
prsetenditurycüde labbati obferuacione dicitur filijs Ifrael:
'Omne opus nonfacietis in eo fabbatum Domini efiincun&is habita-
tiontbtu.vefiris.[>}ullü. quippe tun^erunc inilla beataciuftate
neceftitatis opera, fed fabbatum Domini ceiebrabiturin
Cunétishabitacionibusfiliorum Ifrael, cum ad laudeseius
vbiq^vacabitur licut fcriptum eft -.Beatiqui habitant in domo
P e dpmijbus quoque noftris eijciuntur ónera,
cum
jÊcslt. 38.
ïfilm. 4j.
Luc.iö.
Gen. 19.
in Lemticum, Lib. X v ï .
cumintus cpnceptainiqilitas, laxàtis fenfihus. membrisq;
expofitis,adopus prauum perducitur : Sc adolefcens ille
euangelicus per portam ciukatis Naim, id eft, anim*.ilu-
(ftuantis,mortuuse|FertutyNatn pec haççautelamiêpr*-
terifle (fipradi/5tusvir fignificat; Sifecutusefi, inquiti çcultts
meus cor meuin,i& in manibus meisadh&fit macula,., Cum enim
tent^tioiptus exoritur > nifi diligens fenfibusadhibeatur
cuftodia:repente corruptio mentis, tranfitin maculama-
Srionis. SapbatMtaqpe celebratio pr o phetica au thorita te
hoc dnohis exigit,vt peccati iugpm fumma intétione déclinantes,
onus illicitidefiderij nec ab exterioribus ad co-
feien tiam recipiamus.-nec in tus conceptu m, v t prodire va
lçatjtelaxemus, Hæcautem facta paufatio merito diçife^
ptimæ attributaeft : quia libertasiftanônifi per SpiritusS.
gratiam poffidetur, cui feptenarius numerus confecratus
e ft. Vt enim teftaturlfaias, computrefcetiugum à facie ol«:quia
mens lioftra mox vtfanéti fpirituspefeeperit vnStionem,
antiquam peccati reijcitdominationem.Habemusitaque
primam fabbati figuram : quæ tunc demum in nobis ex-
pletur,fi perfe«5te ab illicitis quiefeatur. Reftat fccüdafabbati
obferuatio, quæ non fpjum praua qu*q; làtagit decli-r
nare, fed ornnes tumultus refpgitfeculares, vt ftudijsfpi-:
ritualibushberiuspoflit vacate. Sapientiam enim,inquit,
feribe in temporeotij :8cqui minoraturactu,percipiet illam. Hinc
eft etiam quod paulo ante commemorauimus,quiaingre-
di t ur homoin abundan tia fepulchrum, cum abfconlus in
abfeondito faciei diuin* a conturbatione hominum ,duifi
quafi foris minuitur, interius vitra quam ab inexpertis cre r
di poflit, fpiritus fru étibus locupletatur. De huius fab bar
ti excellentia, Propheta Iezechiel in operisfui vifiotiepo-
. ftrema, nos inftruir,dicens ; Hac dicit Dominus Deus. Porta
atrij interioris quæ relpicit ad orientem, erit claufalex diebus
in quibus opus fit, die autem fabbati aperietur. Alia
eftlaritudo exterior, quafejuiiscarnis diffunditur, dum
multiplicitercorporis formasautpercipit, autiam perce-
ptas recolit;aliainterior, dum in diuinarum return côtem-
platione animus dilatatur, quo non nifi purgatæ men tis a-
çiepenetratur. Porta igituratrij interioris, qtt*orientem
réipicit,id eft, quælpiritualisintelligentiæ lolem admittit,
lex dieb us clauditur, in quibus op'usfit : quia diuinorum
Cognitio non nifi quietisSc vacantibus àperitur.Vnde fcriptum
eà-.Vacate&videte quoniam ego fumDeus. Marthinan-
que dumçfolicitaefterga plurima,perturbatur:ScLiç,id eft,
laboriofæacies,nefubtiliorapetfpiciat,fublippitudinepr
peditur.Sabbati vero die porta hæc de qua loquimur, ape-
ri t ur:quia pulchra facieRachel corde vigilat dum extetius
cofopitur:& patriarch* Iacob,dum in Bethel quie-fcit,pp-
fito ad caput lapide,çoeleftia fier e ta pan d tint ur.Iam igitur
mamfeftum exiftimo, quod nos oftenfuros fpopondim9:
iuxta profeâum püfitatemque fan&orum, varie fabbati
ferias, etiam dum hic yiuitur,obier pari tôc fi debitumper-
foluimus, hinc ad reliqua pertraétanda débet intefitio te^
liocari»
Depafcbalibusferijs.
O A P. IL
H Aefuntergoferia Domini fanftatquas célébrant âeUtistem*
poribusfuis.
Hucufque de fabbato tra&atutneft,quodfingulisheb-
domadibus dierum ordjne teuoluto lex celebrandum de-
creuit:nunc adreliquas folennitates tranfitur, qu* femel
in anno fuis temporibus obleruantur.
Menfeprimo}quartadeçimadiemenfisadveJperuniphdfeDominiefi.
De folenqitatibus filiorumjlfraeltt-adaturus legislator*
merito abillius morteincipit, quirmorifendo mortuisvira
reftituit:&perpetuolu&uaamnatp,s,adperennegaudfi|m
Zeüocamt,Perhominemeaimmors,érperèomnemt<eJûrrefâie)
mortuorum :ficut nznquçin Adam omnes monuntur , âta&in
Çhrifioomnesviuificabuntur. Huius itaqiie cfueem moEtem“
que præfigurans MoÿfesyVelatavultus fuicharitâte, Menfe,
inquit,primo quartadecima diemenfisad vejperum,pbafeDomini
eft.Ph&Ce Hebræum eft & tranfitus inçerptetatur ; Si igitur
Biblióth.Vet.Pat.Tom. 1 o.
Vis^iYofceth qui^'Dbmin fi^cfiius hic tranfitfis com-
memoratfir,rfieole yetbfi'Euangelift*: Scieiss ,inqviit, ipfus
quiavenitemhoraiVtfranfeatexfhoe.nmndoaipatxem. liuiusi-
taque tranfitus fijb agni pafchahjsimn\olacione, pi;*figna-
batur tranfitus veri agni, qui tulitpeccatum mundi.Prime
id eft, luna Aprilisquaude* i^foluta hye mis a(pp-
ritate,ifi yariosfflerus tellfiseifundiri^ViquiaChiiftppaflb
in cruce, aepaftione ftlius facrofini^a per ppp^losdiuul-
gata,vt fidem eius recepit * .mox adhfi^tum iuftiti* mfin-
dusrefurrexit. Curveroimmolationi agnilegalis, luna
quartadecimadeputatafiffiam quidem loge fupenns red-
dita eft ratio : fed tamen nobis ab re creditor-,hj£p?t^tur;
QinartadocimaigiturdieadVefpe|'um,dumfolin^Qiccafum
fle<ftitur, luna ip qriente plena, luminis fui integiitatc ad
aLtafuftollitur.Luna autem ecolefiaeft.HuiusfpfifqsChriT
ftqshjliuftitip,cum pro eius red.emptione mortis oceaffifti
petijtj ilia de dominationis fu* baiathro, (Liguine illius a
ferdibus fills abluta confcendit, Qua efi, inqiiit, ifia qua
progreditur quafi aurora confurgens, pulchra vtlunaj Menfe erg<J>
primo,quariadecima die menfisad, v.efierum,phafeDominiefi.
Etqmntadecima die menfishuius, folennitas azymorum poini-
niefi.
Notandum quod velpera quartadecima nihil de folen-
nitate loquitur legislator: fed tantum, phafe,inc[uit,Domiw
efi. Tranfitus quippe ille non folennis, fed lugubris beads
Apoftolisfuit : ficut etiam ipfe Dominus pr*nunciauerat
eis, dicens: Amen amen dice Vobis, quiajtlorabitis & fiebitis Vos,
mundusautem gaudebit. V elpera Vero h*c no vniusdiei fuit,
fed quandiu lolnofter fub oCcafu mortis latljit, donee ad
refurretftionis ottumreuerfuseft, moelUci*nox,difcipulo-
rum mentes ob tinuit. Porro quintadecima die cum Chri-
ftus furgens ex mortuis,Stanim* fu* impaflibi-litate quam
paifibilem fibiipfi affiim pferati&co rporis incpjiuprione,
quod ante corrnptibile fuerat, patris fuaquelargitate per-
cepit; hoc enim fcptem & o£fco ugnant, ex quibus quinde-
cimconftanr: tuneprimopaftio illius folennis apparuit,
cum manifpftata rcfiirretftio., difcipulorum triltitiam in
gaudium vertit, Sed necillud praneretmdum videtur, q>
non dixerit, folennitas Domini eft,fid fiolennitas azymoruin
Dominiefi. Azymi quippe Domini funt, quibus Apoftolus
loquitur, dicens: Expurgate vetusfermentum, v tfitis poUacon-
jperfio,ficutefitsazymi.. Fideles quippe per refurre£tionem
Chriftiiuftificati, refurgentesenim cumillo, quEefurlum
funt lapiunt,&iam in nouitate vit* ambulant.-ifti funtazy-
mi,purgato v.eterifermento malitia&nequitu, epitlantesinazy-
misfynceritatis & veritatis: fyncfcritatis, propter caftain vixa:
veritatis, propter fidem re^fam. Horum igitur azymorum
indominicareliitre£lionefplcnnitashabetur, cum &ipli
de redemptoris fui gloria l*tantur,&viciffim de eonim
fe^fibus ipfe gtatulatur. Quammutuam capitis tnembro-
rumquel*titiam,ietemiasnobis oftendit, "dicens .* Hac
dfictt Dominus exercituum,Deuslfrael: Adbucdicentverbum ifiud
in terra Iuda&invrbibus eius,cumconuertero captiuitatem eortim.
Tettam Iuda * intellige reliquias qu*exillopQpulp per e-
le£tionem grari* falu* fadbj sut.Vrbesvero eius ecclefias,
qu*perorbem terraruab Apoftolisfiundat* funt. Dicent
ergo,inquit, t» terra iuda &in vrbibus eius: -Bene.dicattibi Dominus
,pulchritudo iufiitia, momfanctus. & habitabuntipeolu-
das,&oes ciuitateseiusfimuLQms eft monslandtus, pulchri-
tudoilaftiti*, cuibenedfiunt Iud*i cum gefitibiis, in cuius
fide& dile^ionerequiefcit omnis credentiUm popti-
P
ibidem.
lusfimul,nifimons Domus Domini ,ChriftusDominuS
jpeciofusformdprafilijshominum,cpii nunceleuatuvfupercol- ;
les,& fluuntadeum omnes gentes^ Sed quiain his verbis
apparuit, qu£C fitfupetillo fuorum l*titia, mox.exeius p-
IbnaloquiincipitiEtquoniam videns precium motrisfu*
tedemptorum falutem, ipfam fuam ample^laxurmortem,
gaudeat que le lie ob dor milfe, cumex fomno illotata mi-
firi^faluspenjeneritjfubfequenter exponit, dfeensi Qifia
inebriaui animam laffam, &omOem antm,4m efunentemfatura-
uf.tdeo qudfi defomnofufiitatuduin,&hdi,&fomnus meus dulcis
wifci.Qfiiritadecima ergo dletaenfis huius, lolennitas azy-
morum Dominieft. Sed quiaab hacincipiens die > multis
protendebatur diebus,ipfumdierum n,umerum expeimit,
cumfubiungit: Septemdiebusa^ymacomedetis. Septem die-
ifai. i.
P fJjn . 44.