A
Chrifti
corpore &
corde co-
meditur.
B
EccLjt.
Mxttb.16.
Man. 14.
iCir.ii.
c
l.COMO.
D
S Ecclefiï
catholic*
fidcsdcEu
chariftia.
gi, C hriftiana cautela diftingueres: proculdubio <tfede-
res,quod vniuerfelis Ecclefiacredit:predicares, qdbd A-
poftolicado&rinain tota mundi laritudine-praidicandu
inftituit,carnem fcilicetac fenguinem Domini noftri Ie-
ftfC hrifti,& ore corporis & orecordis,hoc eft corporali-
terac lpiricualicer manducari & bibi. Gorporali fiqui-
demote, forporaliter mjnducanyis & bibimus: quoties
de altari Doirtinico ipfum Dominium corpus per ma-
numfecerdotis accipimus: Spirituali vero ore cordis fpi-
rirualitec cqmeditur & haurituKquando fuauiter, & vri-
liter,ficut beatus Aoguftinus d ic itJn memoria recondi-
tur^qilod vnige nitus D ci filius pro {Mute mundi, carnem
accepifon cruce peperidit,reiurrexit, äpparuit, alcendit,
venturus in die iudicii dignas fingulismercedes repen-
dereprofuisoperibus. QinsComeftio tunceftvtilispau-
peribus Ghrifti, fiadtanridiuitis ram magnam menfam
fedentesjfic eduntvtfaturentur/xc re^lunt vt imitentur:
paräti femper rnori pro Ghrifto , mqrtificantes iugiter
membra faaquajiuntiuper terram , & crucifigentescat-
nemiuam cum viriis & tbricupifcentii|,ficut fcriptum eft:
Ad menfam magnam fediftffeitoqüonia talia te oportet prfpara-
ye.De corpocali comeftione difcipulis a Dqhiirio. diqitur:
Accipite>manducate, & boceß corpusmeumquodpro vobis trade-
W.Eiibic eft calixfanguinit mei^uipro v4* effundetur.Et Apo-
ftol us ad Corinthips: gut manducat & bibit indigne, iudici-
umfibi manducat & bibit, non diiudicam corpus Domini. Spiritualem
autem comeftionem demonftrare fetagebat
beatus Auguftinus in homilitfvieefima fextafupcr ioan-
n em je um diceretrPanem (fceleftem fpuitualiter mandu-
care'jinnoeenriam adaltare apportareitpoftpauca: Hie*
eft ergo panis decalo defeendcns,vt li quis ex ipfo man
fterium üdei^uiprovobis, &promultis ejfundetur in remißio-
ntmpeccatorum.
Beatus Ambrofiusdifcernensiaeramentum Chriftia-
noruma iacramento Iudjeorum,in fermone de myfteriis
ad Neophyfos iic ait: G onfidc ravnum vtrum preftantior
fit panis Angelörum, an caro Chrifti, qu®vtique corpus
eft vitse,Manna illud e ccelojhoc fupra coslum.lllud cceli,
hoc Domini ccelorum.Illud copruptipqi obnoxium, fi in
diem alteram fejuaretunhoc alienum ab dttini eojruptio
ne,quodquicunque religiofe guffiauerit, corruptioriem
{entire non poterit.Illisaqua de petra fluxit, tibifenguis e
Ghrifto.Illosadhoratn fatiauit aqua, te fanguisdiluitin
teternum. Iud^us bibit,& fitit: tu cum biheris; firire non
poteris,<8ciUudin vmbra,hocin v.eritate. Si illud quod
miraris,vmbraeft:qüantumiftudcüiusi& vrnbram mira-
ris?Etpaulo poft:Cognouiftipraftatiora.Porior eft enim
lux quamymbrä, vericas quam figura , Corpus äutoris
quam mänade ccelo.Fortc dicas, Aliud video: quomodo
tu mihi alleris quod corpus Ghrifti accipiam? Et hoc nobis
adhuc (upereft vt probemus : Quanris igitur vtimur
exemplis?prpbemus non hocefle quod natura formauit,
led quod ben^di6rio confecrauitj maioremque vim efle
benedidtxonis quam nature,quia benedi£Uone ptiam na-
tiusa iplä mutatur.Virgam tehebar Moyfes, pröieeit earn,
8c fafta eft ferpensjRurfiis * prendit cau dam ferpen tis ,~8c
in virgae naturamreuerritur. yides igitur Prophetica gratia
bis mutatam efle naturam,& ferpentis & virg»? Curre-
bant iEgypti flumina puro aquarum rtxeatu,fubito de fop
tium venis languis ccepit erampere.N ©n erat poras in flu-
uiis.Rur fus ad Prophetae voces cruor ceflaui t flum in um,
aquaru m natura remeauit.His 8c aliis huiufmodi miracuducauerit
non uroriatqr. Sed quod pertinet ad virtutem V lis quæ ineflabili diuinitaris operâtione fiunt eharratis;
facramentinon quod pertinet ad viubile làcramentum, poftallqua fiibiungit: Aduertimus igitur maioris efle vir-
Qui manducat întüsnon fqris , qui manducat in corde, |turisgratiam quam naturam,& adhuc tarnen propheticae
nonquipremitdehte. .-C^uæ autem fithuius lacramenri fbenedi«ftionis numeramus grariam ?Quodfi tJhtumvaluif
humana benedidiojVtnaturam conuertexeuquid di-
cimus de iplà coniècrarione diliina,vbi verba iplaDomi-
niSaluatoris operantur : Namiacramentum iftud quod
accipis,Ghrifti ie^mone confieicur. Quod fi tantum va-
.luit fërmo Heli^e,Vtjgnem de coelo deponeret: non vale-
paüiopoftexponitdicens:Norunc fideles corpus
G hri(h,fi corpus Ghrifti èfle non negligarir. Fiant corpus
Chrifti,fi volunt.viuered^Spiritu Chrifti.Et poft aliqua:
Indeeft quod exponens tiobis Apoftolus Paulus hune
panem: Vnuspanü,(inquk)vnumcorpusmulti fumus.O facra-
meUtUmpietatis,0 fignum vnitatis, o.vinculum chanta-
I ___. bitChriftilêrmovtfpecies mutet elemetïtoram? Dëtotis,
Prôpiulàtis quantum lads vflum eft,cMumniis,quâs in I rius mnndi operibusîegifti:Qui^)lè dirit &faôfcafunt,ivirtus,
•uliatis
çontiuriêliam Humberii Epifeopfÿ fim&æque ïfomanæè, pfe mandaujr& ereatafùnt.Serm^rgo Chrifti qui potuit
Ecclefiæ tremereprotuJifti,{cripuih,ed^ftiireliqUlim eft ..............
exnihilofacerequodnoneratnpnpotefteaqusefiint, in
vEfidem fan£heEçclemeatque opinionëm tuæfèâae ;ç6-
id mutate quod noneränt?N6n enim minus eftnouas rebus
pendiofe exponamus,expofitaspaucis autoricatibus,bre-
dare,quap mutare natutas.Sed quid argumentis vti-
uibüfque raponibus Vnam probemus, alteram improbè-
mur'rluis vtamurexemplisi incarnationiique exemplo a-
mus.Plurimaenim aeprolixa vel teftimoma feripturaruras
ftruarou^ myftprii veritatem. fTunquid nature vlus pre-
vel firmameritadifpiitationum epiftolaris breuitas inftri
ce(fit,cum Dominus Iefijsex Maria nafceretiir ? Si ordinc
nonpermittitineç ratio aut neCe Uitas vil a expofcit.Nam*
qu®rimiis,virqmixtafoemina gene^are confiieuit.Liquet
quindeles fimqfeddeprauati, prauitarifuæ defendgndæ
igitur quodpreter naturse or^inem yirgo-generauit / 8c
pertinacitergoninfiftunt: ledpotius inoelleiftisautorita-
hoc quod coficimus corpus^ex virgine eft. Quid hie quae-
tibus^udirifque rationibus^ad vitam veritàtis humiliter
ris natureprdinem in Chrifti corpore.: cum preter natu-
reuerti côcupi feun t,pauca eis 8c à paucis fufficerepoflunt.,
ram fit ipfeDoininus Iefiis pMriis ex virgine?ltem in quar-
Quivero contenrionibus deferuire,atque in fua infideli^
tp de facramentis. Tu forte dids: Mens panis eft vfitatus.
täte perfiftere décreuerurit:ncc fiplura apponei£ntiïr,pdf
Sedpanis ifte panis eft ante verba ftcramentörum.* V-
fentpluribusefle cQntenri.Cred.nnusîgituf tefrèfias lub-
bi aceeflerit cdnlecratiojde pane fit ccirpus Chrifti.Et pau
ftantias,quæ in menft Domfnica pér làcetÇptalé minifte-,
lopoft : CtElum non erat,mqfe non erat, terra non erat.
rium diuinitus fitnftifieantur,ineffabilitef, ineprnprehen
Seqau4i<^^ntemPauid.'J/>je dixiti&faäa funt,ipfe manda-
fibïlitèr,mirabiliteroperanteiupetnapotçiitia, conuerti
uit & fyeatafuhifäigo tibi vtreipqndeam, non erat corpus
ineflentiamDomini corppris, referuaris ipfaram rerum
Chriftiante coniecrarionem ,.fed poft coniecrationem,
lpeciebus,& quibufdam auis quälitatibus ,fne percipien-
dico tibi quia iam eft corpus Chrifti. I pie dixit & faftum
tesc'ruda & cruentahorrerent:& vt credentesndei, præ-
eft,&ipfe mandauit & creatumeft. Etpoftaliqua: Ante-
miaampliora percip.erent ipfi) tarnen Dominico corpore
quam cor^ecretur , panis eft:^;bi autem verba Chrifti acexiftente
in cceleftfbus ad d^xtexam patris imniortali, in- ceflèrint,corpus eft ChriftLDcnique audj dicentem:^(ri-
üiolato,integro,inéontaminatô,illæfo, vtyeredicir pojfi I pite&édité ex to 9fnnes. Hocefieniin corptftmeum, Etante verfit&
ipfum corpus quod de virgine fugipfcum eft, nos fii-
mere ,& tame npn ipium:Iplum quide m, quant ü ad eflen-.
tiam verequè nature ptoprieratém,atque virtutem : non
ipfumautem,fi ipeâespanis vinique fpeciem, cæteraque
iuperius côrnpréhenfiùHaucfidepitenuit ipriiciistempo-
îibus ,& n une tenetBcclefiâjquoe per totùra diffoia orbe m
ba Chrifti, calixeft vini & aquae plenusi vbi verba. Chri-
ftiioperatafijerinc, ibiianguis efhdturqui plebemrede-
mit.Ergo videte quantis gencribus potenseft iermo Chri-
ftivniucrlaeonneitefe. Deinde ipfc Dominus Iefustefti-
ficaturnobis, quod corpus iuum accipiamiis 8c iangui-
nem.Nunquid debemus de eius fide & teftificatione ducatholica
nomin^itur.Vnde ficuf iuperius dictum eft,Do- bitare ? Item indèxto de iàcramentis * ' quod & iuperius
minus ait in Etiangeliof Accipite & manducate^ocefi corpus duStum eftjSieut verus eft Dei filius Dominus nofter Ie-
meum,quodprovobistradctur.hv.Hkeficalixfanguinismei,my- fus Chriftus , non quemadmodum cæteri homines per
grariam
ti es. ;
ic Am-
ofium
:j.de • -
ititufan
ocx^ix/
grariam,fedquafi filius per naturam, idelt-, liifiltannapatris
: itaveraeius càro eft, ficutipie dixir, quam accipimus,
& verus fanguis eiusjeft quem potamus. Sedjfor-
te dicas quod dixèrüt ranc temporis eriam\lifcipuli Chri-
~ -ifoaudientes diccmem:NiJiquumanducaueritcarnem meant
dfbiberitfanguimm meum,non manebit in me,nec babe bit vitam
txernam. Forte dicas:Quoraodo veraîquifirnilitudinem
video,nonvideaiànguinis veritatem.Primo omnium di-
xi ribi de ièrmone C hrifti, qui operacur vt poflit mutare &
conuertere genera inftituta naturae. Deinde vbi non tu-
leruntferinonem Chrifti difcipulieius : audiences quod
carnem iuam daret magducare, & fanguinem iuum da-
ret bibendum,recedebant:iblus tamen Petriis dixit, Verba
vita aterna babes,8c ego à te quo recedam ? Ne igitur plures
hoc dicerent,veluti quidam eflèthorror craoris, fed ma-
neretgratiaredemptionis : ideo in fimilitudine quidem
accipis fecramentumjfed verenature gratiam yirtutem-
que co n fe queris. Egofum, inquit,panis viuus quide (oelo defeen-
/fi.Sed caro non defeendit de cçelo,hoc eft carnem. in terris
aflumpfit ex yirgine.Quomodo ergo defeendit panis è
ccelo,& panis viuus ? Quia idemDominus nofter leius
Chriftus confers eft 8c diuinitatis,& (iorporis:& tu qui ae-
cipiseius carnem,diuinae eius febftanti« in illo participa-
risalimento. Iteminepiftolaadlrenæum : Quæris à me
cur Dominos Deus manna plqerit populo patrum,& nuc
nonpluat. Sicognofcis pluit,ôc quotidiepluitde coelo
manna feruientibus fibi. Et corporeum quidem illud
manna hodie plerilque in locis inuenitur : fed nunc non
eft tantimiraculi, quia vênit quod petfeâum eft. Perfe-r
d am autentpanis de ccelp,cqrpus ex virgine eft, de quo
fatiste Eiiangelium docet.-Quinto pragftantiora hage iu-
perioribus? ....
Auguftinus in Homilia feçunda Pialmi tricefimi ter*
tii: Acceflcr unt Iudæi ad Chriftum vt crucifigerent:nos ad
eumaccedfcnus vt corpus & fanguinem eius accipiamus.
Il)i de crucifixo tenebratifunt : nos manducando cruçifi-
xura & biberido illuminamur.Et poft aliqua : Vete ma-
gnus D ominus,& magnamifericordiaeius, vere, qifi no-^
bis dedit manducare corpus iuum in quo tanta perpeflus
,eft,& iàngüinem bibere. > tem in Homilia Pfelmi quadra-
geiimi quinti ad Iüdæos loquens : In illiusnomine quem
occidiftis baprizamini ,;&ditnittunturvobis peççata ve-
ftra. Medicum vel poftca cognouiftis|iam fecuri bibite
fenguinem quem fudiftis.Item in Homilia Pfelmi fexage
fimi quinti.-Modo homteidis donatus eft fanguis filius in-
nocentis,&ipium-fengiiinem, qgem per inlaniam Fude-
runtipergratiam biberunt.ltem Homil. pfel.98. Qua;ro
quidfit fcabellum pedum eius,& dicic mihi feripcuta:rcTr-
rafcabellumpedum weor«w,fluiftuans conuerto me ad Chri-
ftum, quiaipfumquoerohic,& inuenio quomodo fine
impfetateadorecur terra fine impietate adore tur feabellû
pedum eius. Sufce^)it enim de terra terram,quiaçaro de
, terra eft,& de'carne Mariæ carnem accepit, & qui in ipfa
)eame hicarabulauit, & ipiam.earnem nob is manducan-
dam ad (Mutem dedic. Nemo autem illam carnem man-
ducat,niiiprius ado'raueric. Inuentumeft quemadmodü
adoreturtalefeabellum pedum Domini , 8c nonfolum
pcccemus adorando , fed peceemus non adorando.
Etpaulo poft: Tuneauçemquando Dominus hoecom-
fiendauit de carnefiialocucus erat;& dixerat.*N{/î quit ma-
iitecauerit carnem meam,mn habebit in ft vitam aternam. Scan-
dalizati funt quidam difeipuli eius feptuaginta ferme , &
dixerunt: Bunts eft hie fermo & quitpoteft eum * intelligere ? Et
recefferunt ab eo.&lius cum eo nbn ambulauerunt. Durum,
illis vifumeft quod ait:Ni/i qms manduiauerit carniïn meant,
non habebit vitamaternaiy . Acceptant illud Pfilte, carnali-
terillud cogicauerut,& putaucrunc q> precifurus diet Do
minus particulas qualda de corporc fuo, 8c daturas illis,
& diXerunt: Ouruseftbic fermo. Jpfierât duri,non fermo. Et
pauctsintermiifis,Spiritualicerrinquit,intelligite quod Lo
cutus fpm:Nôh6e cordis quod videtis maducaturi eftis,
8c bibitufi ilium fenguinem quem fufurifuntquimecru-
cifigent. ;
In hispoftremisheatiAuguft.vefois exultas, hic viciflè
te,& fuperioremeflegloriaris; hicfirmamentumtinede- |
fenfiorus te inuenifle gratularis.
> Quomodo,inquis,perfuadere contendis quod veram
carnem verumque fenguine in hoc iacramento fumamus: I
cum manifefte audias quod corpus quod videbant, non
eflent difeipulicomefturi, neque bibituri fenguinemque :
crucifigenteserantfiifurirCalumniofequidcm ifta obie-
6tio eft. Qui enim fiiperius teftatus eft quod carnem quam
de matre virgine fumpfit,& in quain terris ambulauit, ad
manducandum nobis falubriter tribuit: quomodo huic
ram preclare ieptentiaialia contraria fentenriapotuit ob-
uiare?Abfic a fobrio le«ftore,& catholico expohtore, tam
peruerfe feqtire d.e columna Ecqlefiae, de firmamento vc-
ritatis : de quo Cceleftinus Papain Decretis fuisaflerit,
quod nec fairem finiftre iuipicionis rumor dum viueret
eum afperferit.Imoreueraiddixit quod catholicaEcclefia
in omnibus tpembris fiiis fideliter faterar & credinquod-
que ego in profeflione fidei breuiter fiiperius pofui, breui
ter coprehencfi, videlicet ipfum efle corpus,& non ipfum..
Neque enim eo qilq ipfi putabant modo credimus, quod
vifibife Chrifti corpus cömedamus,aut fenguinem quem
fufuri & pculis fuis conipeiluri erant per fequentes, biba-
mus:fed poriusid credimus quod non videmus,vt valeac
efle fides,qux non poteft efle,fi res qus creduntnr corpo-
ralibus fenfibus conftitucrit fubiacere. Vnde exponens
quod obfcurepbiuit.Etfinecefle eft,inquit, illud vifibili-
ter celebrari,oportet jamen inuifibiliter iriteiligi; Exifti-
mabant namque quodpreciperei;eis Dominus autbeiha
li, authumanomorecomedere corpus quod videbant,
autbibere fenguinem quem periequentes fufuri erant:
hoe eft aut crudum, aut aqua co&umaut fubftratiscar-
bonibus in verabus aflum.
a Hane carnalem eoru intelligentiam redarguens Dominus
in Euangeiio fecundum Ibannem,dicit: Spiritus eft
quiviuificat.caro autem nonprodeft quicquam. Quodexpe
B.Äuguftinusin vicefima feptimaeiufdehi Euangelii homilia
ait :Quid eft ergo,non prodeft quicquam qaro?Non
prodeft qüicquam,fed quomodo illi mtellexerant. Carnem
quippe ficintellexerunt,quomodo in cadauere dila-
niatur,aut in macello venditur, non quomodo feiritu ve-
getatur. De his ha&enus: Ad prop o fi turn reuertamur.
Auguftinus in homilia vndecima iuper Ioannem : In
pqpulo enim Iudseorum figutatus eftpopulus C hriftian o
riim.Ibf figura,hicyeritasuhi vmbra, hie corpus. Item in
homiliatrieefimaprima? Atifli viderimt Chriftum in luo
fcelere morientem:& crediderunt in Ghriftiimfiiis feele-
tibus ignofcentem.Qupuique biberenr fenguinem quem
fuderant,de iua fejute deiperauerant.
Item in quadrageiima: Qui feufetes dcciderut.mucari
crediderant:& quem fenguine feuiendo fudqrunt,erede-
do biberunt.ltem in fermoneadNeophytos: Hoc accipite
in pane,quodpqpenditin cruce:&nocacripitein cali- :
ce,quod eitufijm eft de Chrifti latere.Eri t n.illi mors non
yica,qui mendacem puraueric vitam. item in lfeco quarto
de Trinitate. a pud eum pauciifimi reman lemnt,agnofce-
tibusGentibus,& pia hu militate bibentibus ptecium fuu.
eiuiquc fiduciadeferentibus hoftemfeurr# Et in fiibfe-
quenti capitulo Dpftaliqua: Quid tam mundum pro mu-
danis vitiis mortalium- quam (ine vlla contagione carna-
lis concupifcentrecaro nata in vtero,& ex vtero virginali?
Et quid tam grate offerri &fufdpipofler;quam caro facri-
ficiinoftri corpus effe&um fecerqotis noftri?
p Leo Papain fermqne de ieiunibfeptimijrenfis: Hanc
eonfcflionc dile&iifimijtoto cordepromentes,impia hae-
reticoru comenta reipmte: vt ieiunia veftra & eleemofynae
nullius erroris concagio polluancur. Tuncn. 8c fecrificii
munda eft oblatio,& miiericordiae fan da latgirio; quSdo
hi qui ifta dependut,quod operantur incelligu n r. Na di-
cente Domino.* Nifi manducaueritk carnemfilü hominis, &bi-
beritis aus fanguinem,non habebit is vitam in vobis:fic fecre raen-
fecoramunicare debetis, vr nihil prorfus de vericam corporis
Chrifti & fenguinisambigatis. Hocenimore fumi-
tuqquod fide creditur.Ec fraftra ab illis, Amen,refponde-
tuqd qnibus contra id quodaccipicurdiiputacur. Item in
epifteda AnatholioEpifeopo mifla: Aliter enim inEcclefia
Leo Papa
primus,
fern,. 6.
Dei«