
ÿfj
tuus fim.a quibus mepncter opinionem Seruator eripuit.
Quisigitur oracuWm huiufmodi confpicatus.a dajmoni-
bus.Veiut in orgaM mufica infufflantib us,fodtum,omnia
infanix genera, vitiatae materia: mocus, non autem tragi-
cos daemonum affe&us eiffe dicat ?
* • ' C a p v t X V I.
De Armenia quodam praftigiatore, qui danionem ferro a
ptterpera G m a , qua fermone quern ignorabat Ar-
vieniovtebatur,abegit.
T
Locus à.D.
Billio illu-
ftiatos.
Im.Mirunfnoneft^oThrax.quoditaMedicifentiant,
—, quotquot huiufmodinihilviderunt.Nî&inej(lcm
ipfe fentenria antea fui, vfque ad eum diem, quo nefeio
quid hauddubie portentouim ôcabfurdü videre mihi co-
tigit.quod fi tibi nüc edilferâ, nihil rationi diflentaneum
fecero.necvllo prorfus modo mentiar,vir ætatis iam pro-,
uedlç.inqua monafticamhancce lucernam affiimpferim.
Frater mihi erat natumaior, quique vxorem duxerat, castéra
quidem prudentem, quas tarnen mitt' cum difficulta-/
te pareret: atque omnigenis morbis fubinde afflidtaretur.
Ipfe puerperio aliquando ægrota decumbensfujframo-
dum delirabat, veftemque difeinden^barbarum nefcio
quern fermonem veriâtili lingiia' immprmurabat, nec qui
tueforte aderant, eius verba intelligere poijfrant. Omnes
igitur hæfîtabundi circuraftabant.nec vllum fuccurrebat,
remedium,quo aduerfus defperatum morbum vterentur.
At nonnullas muliere§( fiquidem f^psisad otcogitan-
dumfolers, &adincidentia malapropulfanda fagacif^i-
mus eft) peregrinum hominem addqcunt, recaluaftrum,
fenioconfeótum, cuteque rugata&exufta*iigerrimum*
qui nudo gladio diftri&o, proxime le&um aftans, iratus
ægrotæ comminabatur jVernaculaque fibi lingua (Arme-
niusenimerat) multiseam conuiciis lacefïèba^ Millier :i
autem & ipfaeodem ei fermone refpondebat, atq; initi^
quidem audaciufeule loquebatur,# cubili exurgés con-
tentiofius refpppfitabat. Gum autem Barbarus aphorcif-
mos feu abiuration'es (ubinde repeteret,atraq', veluti Wie
percitus fe percufTurum çomminaretur ,,tunc mulierefila
me tu contradlafhccubuitjôc fùbmiffe ioquens iq|j(Iitanfqucobdormiit.
Nos.auteitiobftupefcebamus,noeo quia
furore correpta effet, hocenim cifubindeaccidere v^de-
bamus, fed quia fermone Armenio loqueretur mu lier,
quæ ne in confpedum quidem Armeniotum veniffet vn-
quam.quæq-, præter thalamü 8c colum feiret nihil.Quäm
cum ad fc rediiffet, interrogaui, quid rerum paifa effet, &
num quidnam ea quae gefta fuerant fubfecutum effet. Ilia
diabolicum phafma feu fpe&rum àfevifumefferefp^i- «
dit, vmbratile id quidem, &foeminæ alfimile, partis#,
vento expofitis c?pillis,quod in me impetum feceret. cuius
8c horrore terrelùda pronain cubile reciderit. nec
rum-quæ poftea faéta fint quicquam omnino fenferit.
C a p v t X V I I . •
Triplex quafiio ex praat!ente damonisenergia. i An dmon&n a-
lijmares,alijfamtnafint.i. An linguis omnibus loqyantur.
}.Au percuti queant,patilefquefint.
I Lia quidem hunc inmodum locuta, &dmorbo^be-
1 rata eft. Ego vero^sxinde nefeio quo ambiguit®is vin*'
culo conftridus addubito, quonam modo dæmonium
foeminam éxagitans & diuéxans muliebre videretur. Nec
enim abs re dubium liiboriri poffit,numnamdaemonum
alij mares, alij feeminæ fint, quemadmodum animaliaf
terreftria mortique obnoxia., Itemque quonam modo
fermone Armeniaco locutum fit. Nam multuminhoc.
etiam difficultatis inert, Numnam dæmonum ali^Græ-
çe , alij Ghaldaice, alij'Pèffice , Syriaceve lóquantur.
Quonam denique padoad Epodi feulncantatoris com-
minationes mètucontraidum fit , ftridumque gladiui'ff
extimuerir. Quid vero dàsmon ab enfe patiqueat , qui
nec feriri nec occidi poflit ? Haec me dubia mirum in
modirn exagitant, atque conturbant. aliquaque fuper
liis mihiconfplationeppuseft, cuiadferepdætu prg dbterfij
idoneus mihi videns, qui veterum placita calleas, &c
plerafque tonnes pcrcurreris hiftorias.
C a p v t X V I I I . /
Qui nam fiat,yi dation modo virili-A modo faminea forma
appareat.eiufdemque vtaeris & nubium colores
fintvarït. I ,
T Hr. Veilem,eqftidem,Timothee, eorum quaspoftu-
las rationes reddofce. Cfceterum vereor, ne operam &
oleum*ambo perdere videamur.tu quidem ea quærcns,
quæ millus adhuc pprferutatus eft. ego vero eaedifferere*
conatus, qua: rcticcnda potius, 8c floccifacicnda fuerant.
Adhæcnonignarus hxc multorum, calumniævelin pri—
mis expofita. Verum enim aero quia mos, vt cum Anti-
gono lpquar, gerendus amicis eft, neqilê folum in iis quæ
racilia lunt,fed nonnunquam etiam in eorum nonnullis,
quæ difficultatis àliquid habere videntur,conabor Sc ipfe
hoc te vinculo expedite,eàruminans quæ Marco diegndi
occafioncm præbuerunt. Dicebat enim ille, nullum dæ-'
moniorum genus mafculum dut foemineum ex fui natura
effe.Siquidem huiufmodi affedus compofîtorum f'unt
corporum.atqgi dæmonia fimplicia funtcorpora, quæ
cum dudiîiafTnt& Facile hue atque illucinHcdantur,co
fit, vtomni figuræ fufcipiendæapta&ajpommodafint.
Quemadmodütnim nebulas videre eft,nuric hominum,
nuncvrlorum, nuncetiam draconum, vel quorumlibet
aliorum hguram rcferétcs,ita & dæmoniaca corpora.la m
vérohebulæab cxterioribusflaminibus, feu vends, im-,
pul(æ*/arias figuras exprimunt. at in dæmonibus, qui pro
„animi fti arbitrio in quascunque^voluerint, corpora tranfe
eunt, & nunc quidem in tumoris diminutionem contra-
huntur,nunc yero contain longitudinis augmentum ex-
tendu^ur ( vtin rerræ vifeeribüs ,hoc eftlumbri€if, fieri
videmus,quorum natura fit mollis atque tradabilis)non
magnitudo duntaxat immutatur, fed etiam figura & co-
lor.idquc variis mpdis.Siquidem ad vtraqjhæc excipieh-
da dæmbniacum corpus natura comparatum eft. Quia e-
mm facile cedit, iccirco in varias transformaturfpecies.
quia veto aereum eftpeo fit yt colorum omne genus càpax
,euadat,aeris in morem. At a«: extrinfecus vndecunq; co-
loratu r , dæmonis autem corpüs ab infita fibi phan taftica
ilia vi de energia,quç colorum fpecies in ipfo reprefentat.
Quemadmodum enim qui ex nobis metu expalluerunr,
pollmodum rübore fuftundütur,a®ima nimirumhocvel
illo affeda modo, huiufmodi affedus in corpus extrude-
te,idem omiy.no dçmonibus etiam accidere iudicandum
eft. ^ltrinfecusenim fua in corpora varias colorfi fpecies
enffttunr. Ex quo fit, vt eorum quifque, transformato in1
quémcunqj voluerit figuram corpore, colorifque cuiuf-
pfem fpecie in corporis fuperficiem induda, nüc quidem
viri fpecie appareatt nunc inmulierisformam tranfinu-
•tetur, q\!inyt lep animetur, vtpardalis infileat, ytaper
irruat,& fi quando ei placuerit,in vtris figuram conuerta-
tur.quin vt catellus adblädiens no raro apparucrit.Cum-
que in has omnes formas fubinde trän feat, earum tarnen
nullamperpjitfîam habÇfc. Neccnim fblidafigura eft, fed
quod ab •ere,vetbi gratia,Scab aqua contingere folet,fiue
^çolorem iis infundas,fiue figuram delinees,ftatim eftluit,
atqiie difrunditur.Eodem prorfus modo dçmoncs etiam
fe habere confiât.Siquidem 8cin iis color, figura,# quæ-
uileorum quæ flint forffiaeuanefeit.
C a i* v .t X IX .
Quart dm onium,^Uof
liebri apparent.
HÆcfimt, Timothee, quæ Marcus, probabiliter qu jr
dem, y t cpniiçio, edifferuit. Iam te nffllius pofthac
conturbet oratio, tanquam maris illud^oeminæqj diferi-
mendæjnonibusinfit. Hæcenim in illis duntaxat apparent
, eprum autem nqjlum in iifdem perdurare, habi-
tumve contraxifiè videtur. Proinde illud quoque dæmoiiiuhl,
à quo puerpera male vexata e ft, quamlibet
in fornfffoeminæ apparuerit. ne tarnen tale elfe,. atque
itafe
Locus à D.
Billio illu-
ftratus, api
per V
Ttgp. non
G V
ueibioTci
$
De operaiione Danton.
itafe habere, fed fbl'am mulierculæ figûram oculisexhi-
bereputa. Tijw. Qui vero fit, pThrax,Vthooaliam&a-
liam figuram fubinde non aifummat, quemadmodum
alij dæmones, fedfemper idem videatur. Siquidcnltne à
bat. Aiebat enim non omnes dæmonaseiufdempotefta-
tis &volu ntatis effe participes,fed non parum diferiminis
intereos hac etiain re^effe.S unveniifi qui ratione careant,
vtinteranimantia compofita, mortique obnoxia.^uia
vt in his homo, eu fît facultateintelkdus 8c rationis participe
præditus, ideo generalioremimaginädi vim habet,
quæ ad omnia fere fenfilia extéditur, tam ea quæ in ccelo,
quam quæ circa terra m, 8c in terra funt. Equis autc 8c bc-
bus, 8c cæteris id genus, fpecialior quædam ineibimagi-
nandi vis. quippe quæ ad eorum nonnulla extendatur,
quæ imaginatione comprehenduntur, 8c compafeua fibi
animantia,præfepe,pofièflorefq.ue fiios cognofcat. Culi-
ces denique, mulcæ 8C vermes eandem miras in anguftias-
contradtam, necbenefibicohærentemhabent. Horum
enim'fingulanecforamennorunr,exquo egrefîafUnt,nec
locum adquem tendant,quove diuertenièum fit,fed vni-
ca illis eft folaqj alimentiimaginatic^Eodem prorfus modo
dæmonûm (0ioqv longe lateque diffufagenera.Siqui-
dem,$ç in'iis ali j funt , feu ignei, alij aerij, varia imaginatione
præditi,quamcunque tandem in rerum fpe-
C a p v t X X I .
Ferrum damonia cur extimtfcant, imprïmifque m <grO<w?ux, hoc
'■ eft y materia ajfetta, tanquam omnium maxime
meticulofa. '
Tim. Sitita fane, ôThrax, iam cuinam paffion ipbno-
xia, quæfo, dæmonia funt, vt comminapones#gla-
dios pertimefeant î Quid enim ab iis fepaflurà purant, vt
metu contrahantur,& loco çedant?T/>*.Non tibifoli,Ti-
mothec, his de rebus addubitare contigit, fed ego etiam
antea coram Marco addübitaui, qui dubitationi meæ remedium
adferens, omnia quidem dæmofiiorum genera,
mire^udacia 8c timida elfe dicebat: in primis auté ea,quæ
<sjt9croA*,feu materiæ atfedta funt.fîq uidem Aeria, quibus
plurima-folertia inert,fi quis increpuerit, increpatem dif-
cer nere non norun r,nec alius ab eorum vexatione libera-
ri poteft, præterquamis, quifàndbtate vitæDeum colat,
tremendumqu’eDeiverbi nomen diuina pptentiafrctus
accinat. Hæc autem, nimirum matçriæ afteda dæmonia,
veritaneinaby(3bs, meatufquefiibterraneos relegentur,
fibique ab Angelis ço relegantibus timentia, cum quis ilia
eorelegatumiri comniinatur, Angelorumque nomina
exprimit, quibus id prouinciædemandatum eft, dici
vix queat, quanto ^îetu, quantaque perturbatione con-
cutiantur. Ita^nim animo percellütur, vt ne comminan-
tem quidem, quifnam fit ille difeernere valeant. fed fiue
aniculaquçpiam,fiue vetulus vietufquc homuncio com-
mmationes huiufm^ii exprefferit, tune tan tus ea metus
ini^adit,vt plerumque abfeedant,acfieaquicomminan-
tur,iidem & internecioni date poflînt.vfque adeo timida
ciem vim imaginatiuam extendant. ^Subterranei vero 8c
lucifùgi è diuerfo fe habent. *Indefit, vtlÇtuidpluribus
forrtiisvtantur, quippe qui nec pluribusphantafinatulm ±
generjb.præditi fint,nec corpus agile verfatileve habeant. kîhpt,necqueiftjuam difeernere norunt.Proinde facillime
Aquei vero & terreftresante diétorymintermedij,vtplu- 1 ab impuro illô incantatorum genere excrementitiis cicu-
res fubinde formas induere néquefht, in iis certe quibus ; ran£ur.faliuis,inquam, vnguibus,&capillis. quinetiam
gaiideSft?perenniterperfeuerant.Quotquotenim^iumi- J plumbo^era, tenuiquereuindtafiloexecrandifqueillis
dis in locis viuunt, mollioreque viâu vtuntur,in aues illi | aphordfmis & abiurationibus tragicas affediones 8c tur-
& foeminasfefe transformant.Inde fit,vteo.sGræci,Naia- j bas excitant.
das, Nereidas, #Dryadas genere foeminino appellent. J C a p v t X X I I .
Q^ocqiiotauccmlodsaridis,fcuterquisinhplpitis,vec- | De&ittibus&c&t.vtreftrMqiieddmonumcultuiaddittis,deque
fiLncur,eisfubanclaquoq; funt corpöra, cumfinooi Onofceli,
qu*fî dicas afinmis crunbus dçmones,elle feruntur, j .9 xamreditu.
& in vinos fefe transformant. tionnunquametiam.canib.
Sc leonibus affimilantur,&'ca*tens id genus animaintibus,
qux mafeulis moribus pr«4ita funt.Itaque nihil eft,quod
mirerisdajmonium, quo vexantur puerperae, forma mu-
liebri apparcre, cum fi?lafciuium, 8c immundis humidi-
tatibus gaudeat, quia for mam induit, qua: gra to, fibique
ardentivitaeinftitutorefpondeat. 0
C a p v t XX. '*9
Devario damonumfermone,pro regionumjn quibusver- . a>
fantur.vorietate.
QVid autem fibi yelit,quod Armeniacumfermonem
_vfurpauerit, quanquam id Marcus non explicuit
(nec enim abeo feifeitacusfum) perfpicuumtamenhac
ratione fiet, fermonem dæmonil^s geulktem inueniri
nullum poffe.fiue Hebraicum eum quis,fîuef£ræcum,fi-
Trjn. Cur ergo, fi talia fint dxmonia, ea tu 8c plerique
alij venerabamini, cum eorum potius imbecilliras
defpe(ftuihabendaeffet?r/jy,Marcus ad hxc.Non ego, inquit,
neq; alius quifquam,qui fana fit mente prarditus.d^-
monum execrando cultuinosdeuouemus, imo veroin-
cantatores&kbominandi viri iisadblandiuntur. Exno-
<i»is»item quotijuptab impiiscercmoniisabftinebamujs,
Aeria po tilfimum dasmoqia colebamus,iis etiam facra fa-
cientes grecabamur, ne fubterraneum quod dxmonium
fub*epcret. Na fi quod huiufmodi forte fubrepfiffer, quo
nosperittrrefaceret, faxis etiamimpetebat. Solentenim
J^fubtferraneadsmonia (axis etiam obuiosimpetere^iadfcib.
mirelmbellibus,eaq; de caufaoccurfumeorüauerfamur.
TjMJ.Quid autem vtilitatfsex Aeriorum cultu fe perdpere
dice oat? Tbr. Ne deiis qui dé, virftreiAe, boni quicquam
afferebatv^jquidem velipfafefèfaftüm, impofturam, vaiieSyfiacuin,
fiue.almm quemiiisbaibarum eflSdixcrit. ^amqueiniaginatbnemmfoléntiaseflèiaaant,vltroq;
Qujd enim voce fit opus iis, qui citra voepm coiloquun-
tur ? vt antea quoque dixi. Quja vero inter Gentium Angelos
aliis alij pradedli funt, afijd^s affident, finguli fin-,
gularum gentium linguis loquuntur. Qua etiam de cauTa
eorum alij apud Grxcos oracula verfibus reddebant He-
roicis. Alij autem apud Chaldxoiferrftont Chaldaico e-
uocabantur,quer^dmodum &apu(SdE|yptios fermone
yEgyptiaco to? tstyaiyyir&c Iot/kvib , ideft ,«liciebantur,
vt appropinquarent, & infimuladhrafibi dicataingrede-
rentur. Eodegi quoque modo, quae funt apud Armenios
dxmonia,quamuis alio fe forte conrtulerint,eorum
tamen fermone, tanquam yernaculo,
#ipfavtuntur. *
*
s •
profitentur.Âb iis enim in eos,àquib.coluntur,ighei qui-
damdulgôres defeendunt (cuiufmodi fimtfeintillarum,
<Hiæ2i^f?ovTt?àGræcis, ftellæq; cand*ntes vulgo dicun-
tur) excurfùs fùbfultantes, quos quidem fulgores in fani
©e07i?i«V,feu Dei apparitiones vocitare audent.quibus ni-
hil veri,‘nihil certi, niîiifnrmi fibique conftantis confine-
ftr(quid enim luds in tenebricofis dæmonibus?)fed quç.
finteorum ludicra cuiufmodi videnturiA oculorum pro-
du£lionibüs,autiniis quæmiraculavulgo vocantur,quç
iccirco^ unt,vt videnfib.illudatur. Quamuis aût hæc mi-
fellus ego longe antea deprehediffeçi, 8c ab hac religione
dgfcifeere meaitarer,tamen,in hodiernüvfq; djem prçfti-
gus eorum irrefitus atq; detentus fîim, arq-, adeo mifèrri*
ma ego morte occubuifiem, nifi tu me verâ in viam redu-
xiftès.tanq fax in pharo,ad difeutiendàm maris illü no été
caliginem affulgens. His diéfcis Marcus intantas prooupit
lachrymas, vtiisgenæVtrinque diftluereht. Ego autem
9 ' etim