il
Joan. Cjpat. Décos V il I.
in qua cun&a fecit.San&æ vero poteftates participatio-
ne cognofcunt Deum, qui eft fupraparEicipatioiierniquç
vero ab ipfo fadfca funt, cognofcunt colligendo in ipfis
eontemplationes. A dhuc'cap.xxiin.Subftantiafationis
particeps, &ftibftanriamtelligens, Deifemfti particeps
Deum cognofcit tumipfeexiftentia, turn infuper habilit
a i bonitatis inquam,&: fapientiæ, &præter exiftentiam
perpctuam gratia, Sic igitur Deum cogtfofeit; quae autem
ab ipfo produda font, cognofcit, vtdidumc?ft,arti-
ficio fepîentiæ in iis quaï creata funt, .colledàe, quæ eft nu-
da, & non per fe exiftens, in inente formata, &adhu c, in
nulla duplicatione Deus penitus fimplex, &fop raomnc
fimplex, & IoannesDamafcenuscap.x r tn .d e diuinolo-
co ait : Angélus enim celeritâté naturae, & quia prompte,
idcft, celeriter tranfit, operaturin diuerfislocis,Deus
autem qui vbiq; eft,& fupra omnia eft, vbiq; eodem pun-
d o varies vna & fimplici adione agit. Ex quibus fit mani-
feftum, quod non alia-coguitioneTeipre Deus cognofcit,
alia autcm eaquæ d feeffeda funt, quinimmo feipfe coon
ofcens, fuos etiam effedus vna &infinita cognitione
cognofcit ;neq-, diuerfis poteftatibusSc adionibusprodu-
cit creaturam j fedhac cognitione, & vnaàtque infinita
boteftatecpntinebat,- & ancicipata habebat in feipfo om-
. nia, & poftea ex fe exiens produxit: & innihilo, & fecun-
dum nihil à feipfo 8 diuffus éft hal*;nshæc priusin feipfo,
& producenspoftca,& rurfus ad ferediens.
Scholia. . ' ,
t*
Exemplum i huius delinitionis freiuens eft in Cant. cant, t t illud
cap. 2 En dileâus nieus loquitur mihiiSurgeamka mea. coiumbamea,,
prxfens i omnibus, è tv b iq u ejn o n fecundumdiuerfaspattesfuas.fed
fecundum vnum 8c idem ; & fecundum idem omnfi? vnuin, 8c a^.oifojia
proCedens. eft enim omne, quatenus in fimplici eius effentia vna ,• omnia
exiftunt virtute, fine poteftate, ficut effe&us incarna ; 8c ad omnia pro-
Cedit efficieiitet, in vno j J' hocèftqûodaitloan. inEuang. cap j -Ndn
enim ad inenfuram dat Deus fpiritum; ficut t i l totum lumen fimul emu-
tit, licet non xqualitef recipiatur, itaquein vno ait, idefo, non diuidue,
& pet partes, fed fimul totumscauTds 4 omnium vnl.formitet participan
t ) quia nontécedit a fua Gmplicitate ; nec vllam in co compofitioncra
faciunr, cognitione $ ab tfmnibus exempta; qniaeft foots cognition cm
foteU&us, 8c fupra cognitionem fenfos, quatenus per ip fain primam caufam
omnium omnia cognofcit, S. Thom. abipfo, 6 vtitadicam, prin- ,
cipio,) Qma Deus caret principio,focircp cotrexit quoddixerât.t*quiens, |
VtitaditTm: Ex xternitate'igitur tWqiiamaiiaotofflmum habuitfuô- I
rum opetum cognitidiiem, 8c non, ex opéribus fuis eam/lidicit 8c perce |
pit,ficut 7 Inmen) ExemploluiniqisJocet, quomodo beus cognofcat i
cre’aturaS, q'ux ira deficiunt à Deo. ficin tenebrx à lumine, fi ponamus In 1
men hoc fenGle êfle mente ptxduum, fiquisroget, ancognq^atten.
bias, diceteognofcete antequam fint i çncbrx, expeuentia enim non pc
teft cOgnoieere; quia fi lumen eft,non font tenebex,cognofcit igitut vi U
men, quja feit, it auferatutlumen, nemo «debit. Sic Deus in fevtcaul
itabetomniumcognitionem, quatn nonpetexperientiamacquiGuith
Lli'oqui effet Deus pofteriot cognitione ; autaiiquo temporenon cognt
u.ffet, Tioc etiam exemplo docetur , quomodo vna 8c eadem cognition
cognofcit Deus fe, 8e omnia, ficut lumen cognofcendcvfe cognolcit ten«
bias. Exire S i fe, & non diuidi, hoc cii infinitif quod omniafobftantj
fua 8c vittutcac ptxfentia tmplet. 4Z> *
C a p v t V I .
o
Quod fectmdum mam fingularm eaufam omnia fir.)Deus: nihil
autem mum qua ab ipfo facta funt ^ eft
noncriatum. «
\ /f Agnus Dioiîyfius cap. ix x . dc diuinis diuinisnpminibUs.npminibus. OI
O-
I V l mnibus, inquit, adèft præfens I Deus pr$utdenter:&
p i
Omnia in omnibus fit propter conferuationem omnium^,
manens in fe , & ab eodem fuo'ftatunon egrediens, ina-
dfeionc vna, & numquam ccflante fixus. E r rur fus i^ru in
quinto: Qujvcr^-i przcxiftit,fecündumomnta eo rum
qua: funt, cogitationem multiplicatur, & in eo proprie i
eelebratur, erat, & e ft, & crit : item faiftnm eft, & fit, &
fier.hxc enim omnia fignificant Wqui vt Deum decct,in-
telhgunt,, eftè eum fecundum omnem cogitationem iu-
pra lubftamiam-, &e lfe eaufam eorum quje mod^s omnibus
flint: etemm no n h oc quidemeft, illud veronon
eft j necaliquo quidem mpdo eft, aliquo verocSion eft;
fed potius omnia e ft, vt, omnium au«ftor:& infe omnia
principia, & omnia ex principiis in rebus omnibus effe-
é ta& cónclufa anticipans &r continens: & fupra om^ia
eft, vtpote ante omnia fupra fubftantiam fupraquam exf-
ftens. Quo in lo co S. Maximus, Quomodo, inquit,cum
dixif^r fuperias. In ipfo nee eft erat, nec eft, nec erit, ncq;
faeftum eft, neque fi^neqiie fiet: hie dfeit, In ipfo & .eft,&’
e rit, & illud fit , & fiet proprie k ü d a fn r î A n fib i coiltra-
dicit pionyfius? apage. Supra enim ipfum dixit eflc.effe-
«ftorqmexiftentL'e, hypoftafls, fubftântiæ, natur3e,i& temporis,
confentanee igitur in ipfo .collocattit illitd trat,
& a lia , vt intelligas necd tempore, nec in tempore, ne-
quepoft tempus D ^ jm cçepille ; quinpotius fupenorem
eflè quami^Ârneffë'fiquideminipfb dixit elfe j cxiftcn-
tiam, & non eftè ipfum exiftentûe; hie autem-.qtiiadixit
niultiplicafi cum fecundum omnem Cogitationem, me-
rito dixit in ipfo illud e lf, & erit® & q u i fequuntur ; quia
^ i tempus, auttempeftiuitates cogitabis, illic Deum reperies
& fupra omnia , & ante omniaeflè eorum quæ
funt, eaufam &effc£torem eflè, & ni nil ipforum eflè, ficut
dicebamus/nihil eft eoriim qùæ funt, & ipfe eft in o-
mnibus. S . Gregorius Nyflènus aduerfus Eunomium,
®ifa riam, inquit, rebuspartitisinfaciens, & fadtum, v-
trumque ab alterd natura differt,vt neq; quodfajftiim eft,
non creatum fit,neq; ctcatum,quod naturam eorum quç
• fiunt, efficir. Idem in eifdem lions : E g o , inquit, ctfi fer-
mo eftètillius M o y fis , qui in adminiftratione legis fplen-
duit,nequefichuiufrnoaifermô#nèm 4 tuliffem,etli cum
nullum alioqui è fe fplendorem ille habsret, munc're di-
uino fplettdidus repente IfeaelitiSapparuit, is enim fplen-
dörinlegislatofe ortus, non fiiit cuiufdam altetius, fed
ipfips Dei. E t beatiis Chryfbftomustën oratiotte in lau-
dera famSfci IoanniS.Theologi, cuius, principium eft: Prin-
cipium nobisrurfus è cceI.o aduenit, fic ait : Jn principio
erat ve rbum, & verbum erat apud D eum , & Deus prat
verbum, rftifqüajp (Är.fiön erat,fed vbique Crat,nufquam
eft, fecit, fed vbîque iijuid erat., poft erat ,fè c ft, non dé au*
éloreefed de crcatucis & vt feias quomodo erat, & qu'ô-
modo fècit,ego dico,<vos numerate; I n principio erat verbum',
& veibuiii erSt apud Deum, & D eus erat verbum j
hotfiratinprincipio apjjdDeum. Eccequa rtofheniinic,
& neq ue femel d ix it, FaJTum eft. Q iyd igitur poft hæcî
Omnia per ipfum fàdta funt, non dixit hic , Erat, quia dc
Creaturis erat ferme. Omnia per ipfumfa&afunt : non
dixit, erant, fed fa&a flint, omnia per ipfùm : & fine ipfo
fattum eftnih il, quod faeftam e ft, rurliis faétum eft, vbi
de D eo, erat, vbi ae creaturis, faótumefh In principioe*
rat verbum. Hinc etiam De.Us pater fecundum vetus te-
ftamentum patefiebat, cum enim d ixireiMpyfes: Sid i-
xerintmihifilijlfiael, Qu iseftquitémifitad nö s : quid
fcfpondeboeis ? E t dixit Deus; Ego fum, qui fiim ^ u i eft
nfiifitmead vos : pa tèr, qui e ft? filius in principio erat.
S i quis edntendit dicens , non idem dieiin pacte , 8c film
, in patôe enim,. Ego fum qui fum, in filio autem, In
nr*nctpio erat : non eft autem id em, eft erat: demon-
Itro appellationem ill filio , audiatEuangeliftam dicen-
tém:Vnigefiitus filius,qüi eft in finu patris,ecce vnam vo-
çem habesEuangeliftæin, eft,& iterum A poftolusiQ^o-1
rum patres, ex quibus Ghriftus fecundum camera, qui eft
ftipér omnia DeUs benedidtus. Vidifti quomodo re mu-
nirJoannes ,quim Deopoftiit, Erat :&cin creaturis,_Fa^
&afunt.Necenim Deum deeet,fadum eft,neque creatu-
rae, erat. In^rind^iio^rat verbum, & verbum erar apud
Deum, &£Öèus eratvèibùm, hocerat in principio apud
Deum,€^mnia peripfum fafta flint, & fine ipfo fadtum eft
nihil, q$odfadhvrneft. Quandofiidtumeft jp o n itu r: ad
creaturas defcendit | quando erat, ad audtorera afeendit,
& rurfus vita erat ; rurmsafeendit ad effedtorem, fealam
fiodieaffertmukis my fteriis refer cam, quando afeendit
ad Deum, erat, praedicat ; quando defcendit ad creaturas,
aflumit,&dWm Pft: quando afeendit ad Deum, deponit
illud, fadta fünf, &>fadtum eft, & fumß.', erat.S. Maximus
in centiiria fexta, cap. lxxxi v. Mu hum valet oratio
iufti, qiiae agitur fiue a iufto, quieam adhibet, fiue ab alio,
qui earn à iufto adhiberi poftulat. A iu ftotjuidem agitur,
quia praebet ei fiduciàm erga eum, quipoteft largiriquæ
iu fti petunt: ab éo autem qui orationtfm à iufto petit, agi-
mr , a im eumipriore neqüitia abducit, & aa virtutem
âffedlionemcius transfert. Magnus D ionyfius cap. v i.
ecclefiaftieac hjerarchiietRenuntiatio non folum vitaedi-
uife, fed etiam cogitationUm, in mandatis D e i, q ux in
-yW------7!----------- !------- -----------
9De. In fin it, b et in creationih.
vnum cpneiliant, fcicter adla,abfoFuuif imammonacho-
rum virtutem &difciplinarâ déclarât, eft enin^vt dixi,
non médij 5 ordinis eomm qui iniriati flint bapçifmo,
fed celfioris omnibus ordinibiis ; quamobfém multa ex
iis quae a medio ordinefinereprehenfionefiunt, moija-
chis vn is ,& idjuiflonealienis pmnino incerdidta funt. Êt
inepiftolaad Coloffènfes Paulus ait : Dpçéncès omnem
hominemin omhifapientia, vt exhibeamusomnem ho-
minempérfedhim in Chtifto Iefli ; in quo & labqro cer-
tando fecundum operationem.'jius , quain opefatur in
me in virtu te. Èx his liquet, quod Deus fecundum
fiiam, quæ vna eft, eaufam, omnia efficirar non re c e d e s
a fe.’demonftratum enim eft no'n migrandb èxire : & eodem
reuerti, non a fe diftraéiumin prodiicehda creatiira,
fed fecundum câufàm Vnam fingularem,quæ eft ipfe,6m-
nia fit : & nihil quôd ab ipfo fit & agitiir, eft fine creatione.
Dicere èfiiih non eflè creatufn quod agitur 1 perinde pla-
ne eft vt fi dicamus creaturam non efle creaturam , quod
enim agitur, idem eft cam eo quod fit:quia quod agjtur;
fit; & quod fit, agitur, fi autem quod fit, non eft finecrea-
tione ;& quod agitur, non finecreatione.Qiiare qui dieït
qùod agitur, quomo<^^umque agatur, non creatum ef-
fe,, eo venit v t dicat qi^m creatum e f t , creatum nôiieflè;
aüt quod eft, non eflè : & quæcumq; alià ex contràdi«ftio-7
ne fequuntur.
Scholia.
Qui vere 1 pratexiftit,fecundum omnem eorum quxfixnt.cogitationem
multiplicatur ) eft, quidquid cogitetur , 8c ad quamcuinquerem quis
mentem inrcndàt.inueniet in ca notionem caufs.id e ft.auctons Dei, hoc
igitur efi muitiplicari, cerni eum inraulris ckufatn.ex S. Maxi.8c Pachim.
m eo proprie eelebratur, e ra t, 8c e ft; Idem Dionj-flus. interptetatur,
quomodo proprie celebrentut hzc j feilicetquatenus intelliguntur, vt
Deum d e c« . propriedicuntur in t)eo ; 8c in D,eofont:id efoquaterius eft,
erat,erit, participant efleioinnia enim fecundum eaufam dieutur de D,eo,
oc in.eo fury, 8c intelligunt^; foprafubftantialiter, quatenus vero fiucci-
piuntur, vt cum dicitur ; Deus eft; eratietif;fignificetur Deum p a rn sffte
effe,alien* font à Deo, ex Pachim. in ipfo efle % exiftentiam, 8c
pofitum , principium igitur ex compofitiope conftans,
non eftfimplex, & qubmqdd'vocabiturprineipium ? ante
principium enim compçfitüm jprit proprie principium
ynitas',ex qua, Vnicatibus compofids, cohfeéta funt duo,'
vndiq; igitur mahifeftuin eft non eflè principium nume-
rum duorum. Et rurfus idem in aliis : No n poreft, inuuit,
numerus duonim eflè infinitus,vnitates enim eius inter fe,
per appofitfonem compofiræ,fe mutuo terminant, quod
fi numerus duorum non poteft eflè infinitiis, vt démon-
ftratumeft;neq; principio fcilicet carerepoteftj quiaom^
nis numen duorum principium eft vniras,quod li non caretpHncipio,
igitur nec eft immobilis : môuerur enim numéro
ex vnitatibus fecundum coniundionem compofi-
to,quo3 aurem mouetur,non eft principium,fed ex prin-
cipio fcilicet mouentis, fola autem vnicas prdpriè eftimmobilis.
Et rurfus idem, Omne , inquit,quod in multitudine
quanritatemhabet,non pocefteffeinfinitum, neque
fine principip id , cum quo alterum fimulcogitaciir. Et
rurfusidem:Nemo,inquit,quiduo,autmultafineprinci-
pio eflè dicit,pie viuere poterit. Idem in centuria tertia de
charitate x x v i i. Deus quidem ; inquit, qui eftq) fa per fe j
exifteritia,ipfe per fe bonitas,& fàpientia,immo, vt venus
dicam,fupra omnia hæc, nihil penitus habec contràrium:
crcaturæ ve ro, qUæ omnes quidem participatione & gratia
exiftunt; aliæ verdWione præditæ funt, & iritelligen-
t?s, & ad capiendambohitatem & fepientiam ap tæ, con-
trarium habent, jn illis quidem exiftere , & non exiftere
contraria fimt: in his vem habilicati bonitatis & fepientiæ
contraria funt virium sc ignoranria, & exiftere quidem
femper j aut non exiftere, hæc in poteftate eius funt qui ea
eÆ c it; partidj^re aurem bonitatem & fa.pienriam:, aut
nonparcidpare, in voluntateéorum eft qui participes ra-
rionis funt. Gregorius Nyflenus libro primo contra'tu-
riomium cap.xix.Npn terminacuim idem eft,quod infinitum
; infini?o autem plus auç minus ctjgitare extreme de-
:meritiaeeft, qupmodocnimratioinfiniriferuariqueat,fi
plus aut minus in ipfo decemuntur îéx difpqfirione enim
fimum inter fe , quod plus eft, diiudicamus,in quibusau-
tem iton eft finis , quomodpporeft quis cogkare fiiper-
fluens?Idem in eodem: Quis nefdt,quod fecundum pro*
fermonem 4
apparuit in facie Moylïs, 8c, oculis corporeis vi
ftantiam filij Dei,ex quo creaturam èife efficer
hxreticiim erat, erat enim illerplendörnon alterius quam Deicreatura,
. Moyfis creatus fu it, vt in eo dhununi 1 urnen fecundum fe
inalpeftabile tamquam in fpeculo ad hoe fado Ifraeli tis oltenderet, non
“ edij 5 ordinis) Medium ordine ut dicit laicorum, qui lunt baptifmo tah-
fum in itiati: hi enim funt melij inter catechumenos, quipurgantur ad
baprifmum,8c inter communicahte$,qui,oerficiuntat.Sunr autem mona-
ehi, quatenus monachi, non huius medij ordinis laicorum, pérfe&ior e-
nim eft eorum flat u s, quam laicorum , idquod locus eis iaecclefia alfi-
gnatus .tamquam in lymbólo fignificat.efi enim prop'e ianuas templi pro-
pinquior populo poft eos:qui funt ordinis ecclefiaflici, vt Dionyfiuj^Ln
epiftola ad Demophiium monachum feriplit, Ördinem vero monacllo-
rum dicit idem Dionyfius elïè cellioreni omnibus ordinibus.non qüidern
conferens eum cum diaconis, quiptimi purgant; neque cum presbyteria,
qui fècundi 8c medij illumi nant;8c miilto minus cum epilcopis, qui tertif
8c furnmi perficiunt; fed cum ördiniHus eorum qui adhuepurgantur, ex
quibus primi funt catechumeni, qui purgantur ad baptifmum per cate-
ciielim; lecundi qui funt in peccato.qui p urgantur per dqdrmam (criptu-
Ix ftdiflx.vr recedant i peccatojtertij fuhf énergumènh quipurganturex-
o ic ifmisv t rehftant forti ter.diabolo, Scterroribus eius^ quarti font qui
funtiupoenitemia, qui purgantur.vtnonreuertantutadpeccaium.hiso-
inibusbrdinibui perfeftior eft ordo monacliorpj quia vtmonachi funt,
- . mas** r • ....--X- - ------- -,-r— - — . priamrationemfimplidtas norircdpitinfentfta'Frinira-
— ...i* . .. .. - , ..! . . - ■ re plus aucminus ? 1 n qua enim non poccftmixtioqu£epiam
qualicatum & concurfio cogitari, fed potius pore-
ftas quædamexpers partium & compofirionis cogicatio-
necomprehendituf^quomodoaliquis ôçinaliquibusa-
liis diftèrenriatrinfecundum plus & minus incelligere po-
terit ?. Omnino neceffc eft, vtqui haecvariataeflediiudi-
cat, qualirates quafdam in fubieéfum incidere cogitet.
Aqc enim cogitac differre hæc fecundum ampliationem
& diminurionem , & ob hanc caufem Cogitationem magnitudiniointroducitineoquodquasritunautfecundum
bonifatem &potenriam Sifapientiam*&: fi quid aliuddr-
rta Deum pie intelligitur, vt redundet ,v e l decrefcat, cflfi-
cere m^litur: acque ira rationem compofirionis non ef-
fu^ e t. Magnus Dionyfius cap. quinto de diuinis nomi-
nibusahon aliud d idt effe bonum ^ & aJ^ id quod eft, & a-
liud vitam,velfapienriam: neqiieintroducit multas cau-
fesj&diuiniFates.alias alia producentes, fiiperiores & in-
fe?iores. Ex his patent, quod.fiçqt nihil quod agitur aut
gerieratur, eft non crèatum, fie qpiniaduo, vel deincéps
maltittidq^ vel aliud quid fecundum fuperius &infériüs
progrediensi&vtfemel dicam,itacdnfti!utiirn,'vtâliquid
ei fit contrarium , inflniti]m effe , & prindpid carerepon
poteft,in idem enim recidit fincprindpio e<Te, &:e itè n
crtacu.fi autemfineprincipio eft, plane etiam infimtuefj?
C apvt V I I I .
Quod Jit ehatrifpecies ctrcumfcriptionis & termini ^comprehenfiè
atquevtjtoj Deus autem vno f modo omnibus eft incmumfcri-
ptus,& inafieftabilis,(îgillàtim vero nobis angeli&
animafuntinafpeftabtles. .
ipfum exiftentix;sic dicit idem Dionyfius cap. s • Ipfum habet exiflentia,
8c non eft iple exiftentix, exiftentia-habet Deum, vt confiftat ipfa exiften-
tia ^ficut quis habet vitam ad fill exiftentiam : non autem fie nabet Deus
exiftentiam.vt per exiftentiamnt. Sicut igitur exiftentia habet Deum, fie
exiftentia eft Dei,quia ab ipfo manat: 8c vt Deus non habet fie exiftetiam,
vt per exiftentiam lit; lie neque Deuseft ip (i us exiftentix, vt peream fir,
~ ‘ tuliirem;VolebatEunoniiuscum'Xrianisfolendoreinqui
is eft, fuille diuinam ful -
ip^o, occarn'^nfuam cum vt-
C A P V T . V I I. 9
Quod null us humerus duorum, auf multitudo poft n um er um duorum.,
aut aliud quid fecundum fupeiiys & inferius proce-
; dens.
M f e n
jn u s Dion^lus cap. i v. dediuiSisnominibus art:,
Omnis numerusduonim non eft principium 5 vhi-
Omi
tas autèiri erit principium omnium duonim.QuO in loco
S.Maximus,ïn ëumeris,inquit ,duo multicudiném, qua?
injiumerisdiuifipn^mhaèer, ad finem ducunt: pofita
qüidem vnitare principio omnis numéfi: duobus verb
pofitis principio numeri paris, fi igiturprincipium fignifi-
caï quod eftiq vnoquoque genere fimpliciflimum, quomodo
numerus duorum erit principium oiVmiumrf non RegoriusTheologiislibrófecüdö delTheologia;Et
enim numerus düoriim principium fimplexéft ,,fèd <ao.m- V j nondum:inquit,dicofinitumomninoefleDeu?n,fi
fQ u ia vno
tóofloeftiii
finirus om