Ki
Rill ■
[tient. infipientia enim eofuht manifefia eri(omnibus,ßut &HÇ
Denier. I « ;
Codftantinopoli
D
Komanus
aliqua plenior azymi$ panibils, qri0sp{priqj fibi fe-
lubriores & lapidiores aiDitrajntur, led qualis flierit pro
pofitio, aperit ha:c veftra condufio.
f Azymumvero neqj fal,neq; fermentum habens, latum
lorum fuit : Vnde& vos impuderiter detiahentes azymis,
etiam illi yiuifteo myfterio redemprionis noftræ inaudf
tas iniurias irrogare non cimetis. Nee mirum fiin fecretis
eoeleftibus aeies mentis vertræ caligat ; quandoquidem in
eft aridum.
teirenis tam peruerfe errat, yt azymum quodvilu & tadu
* Iteratis contumeliisiri tantum azymalaeeflitis,ytpe-
atqiieguftufimul & vfuquotidiano pâriçrnçomprobat,
ne omnibus vifibilibus &inuilibilibus nacuris iniuriam u>
lapidentfeuficcumhnumlat.eriscredat. Etôqüàmdigna [-rogetis, Sienim, vtdefiniftis,luturn aridumeft,quidquid
erroiis fui mercedem veftrà vefimia reciperec, fivobiSre- neq; fabnequefermentum habet:Ergo bead Spiritus & a-
trufisj&omniconfolauone humanividusfraudaris,lapi- nimæiuftprum,Hueipfequatuorelementa, ex quibus ouitate
tluopoli.
mnia vifibilia exiftunt,lutum font: qupniamneq; felneq;
fermentum habent.Nec fuffecit vobis tantum nefas euo-
muilfe, nifi infuper D ominü teftem veftræ opïriionis pro-
duceretis, quafi pro fola epmmendatione & confedionc
veftri fermentaci dixerit difcipulis fuis ; Vos efiisfdlterra,^
fimileeftregnum ccelor urnfemento: Ergo quia verba quæfont
fpiritus & vita,aÜ literam plaçet vobis intelligere : placeat
etiam veftrp fermentato alitjuid palmitum & iinapi ad-
iungere.Nam idem Dominus dicit difcipulis : Vos,efiis pal-
mites. Et; Simile eft regnum ccelorumgranofinapis : quod fcilic.
calorem adminiftrat quem tâtopere totâ véftra calumnia
in fermento collaUdat.Noucriris tarnen ipfam de fermenta
abfcorifo expofitioné veftram catholico dogmati eóh-
trariam.S i enim rnulier illaËcclefiam fignat, & tria feta S.
Trinitateiïi: vbi & quando & ad qtüd EcdefiainipfaB.
'Trinitate fermentum abfcondit? An forte quifquam fum-
mo&incommutabili bonoDeo quidquam augmemi ali-
quando conferre potuit aut poccritïQuapropter conue-
nien tius parabolam hanc expofuiiïetïs, ii regnum coelorû
SjEcdefiamfignificare dixiflecis. Fermentumautem do-
üdrinam apdftoficam,tria feta tres filios Noe ,quibus poft
diluuium menfuratur farina, id eft, totius humani generis
maftà.Inqua veiq-, mulier, id eft, coæterna Deo Patri fepi-
entiafedaex muliere, doólrinam apoftolicam,quafi rer-
mcntawim recondidit,^ regniim cçelorum,i(!beft^rçfen-
tem Eeclefianiex diueflis nationibus coadunauit.
lam quia-poft multipliées azymorü obtredlationes ad
hoe pi;orupitveftrainfolentia,vt inipfe teriribilia & viuifi-
cafecramentaredemptionis’noftrç apertis contumeliisir-
reuerpnter infilrgatj&azymum exclametlutulentum, &
nequaquam S.T rinitads particeps eflè: Relpondere cogi-
mur deinceps vobis ftultis iuxfaftultitiam veftram,ne vó-
bjs fepientesefièvideamini. Gertimme.fciatïs, quodglo-
iriatioyeftra ftercus eft & vermis,hodie enim.extólliminij
& er as non inueniemini,& feeundum Pfalmiftam,vt pni-,
uis ante faciein ventièomminuemini & vt lutumjiatcrum
delebimini iuxtaprouérbiumSapietis, de ftercore boum
lapidandi,& velut ftercus m via cóncukandificut& anter
ceflbres veftri hæreticiàe prxcurfores antichfifti: Y t enim
inlibroBJobdicitur: Exquopofiut Deus hominem fuper ter-
ram cognofcitur Uus impiorum breuis éjfe, & gaudium hypocriu
ad inftar puneti : Vnde quia in eo putatis vos fepientes, li a-
liorum iriftitutionibus detrahitisrhinc par parireferemus,
quod veftram impudçntiam mördebit, vt retrahat à reuc-
rendoriim fectam.entorum iniuriis.
Saliia ergo vt dignum eft reuerentiacorporisDomini
noftri iefii Ghrifti,& in fermentatp & in azymq.perquira-
mus an fermentatü ad humanas menfes prteparatumiyn-
cerius ac mundius fitjplebeioazym.P* Et primpOmnium
fermenratüfëpetamus, vt perfpeóta diligéter eius fcaturi-
gine verax mdicium de puritate fermetati habeamus. Ne-
ceflè eft enim,vt riuus fontis qualitatem Saiatüram fequa-
tur. Ita enirh origine fermenti inuenire cupi m us,ficut ho-
minis cuiuslibetoriginem ipfam matrem omnium teriam
inuenifhus.Namfthominis originem âlium hominem di-
xerimusnarnpropago non origo m t, quompdo nee fer-
mentumfermenti'origoéflè'poterit. Sicut enim fententia-
vulgiextat,fermenti origo ht i cum aut' fpuma mufti feu
fex cuiufdam rufticæ potionis qua: apud Gallos cmiijiadi-
ci tur, vel certe ius e lixati ordei,aut ciceris,liue lac ficulneç
velpecorum corruptum,iniicitéh:con{perfie farina;. Gum
ergoipumà,fex,elixatum leguminü, & lacficus velpeco
dem feu ficcum lutülateris apponeret aliquis pro
Ibi proculdubioin fiimino diferimine veftro difeeretis
plurimum diftare lapidem'fiuelaferemab azymis,&quod
lapidibus leu latéribus paries, azymis autëm conhrmëtur*,
cor hominis .Quç quamiiis humanam vitam temp oralker
fuftentent, tamen fine anima elfe ficut & fermentarü nul-
lus negare audet,nifi Manichæus demens.Nam in corporis
Chrifti myfterio indubitantervitalisefcafitpçrpetuo.
Sed dum nitimini apoftolicæSedi derogare luper azymis,
putredine inueteratæ hærelis vosfeatere monftratis, allé-1
rendo panibus inelfe animam fermentatis etiam ablque
myfterio aliqüodôminicte palfipnis. -
Qqpd aute calumniamtni azyma deorlum terraeeon-
iun6ta,non negamus, vulgo hæc eadem fie parari'lapidib,
autargilla fuperpofita: non ficut dicitis, terræconiuinfta.
Yerum hæc ad communes vfus hominum& cæterorum a-
nimaliumtranfeunt.NamadmagnamChrifti menfem rib
acceduntjfed illudfolum,^uod diaconi cuni febdiaconis
feuipfi fecerdotès fecrisamidtiveftib. cum nielodia Pfal-
morumconlperlum,&inferropa'ratü ex Secretario pro-.
ferunt.Nempe ficutapoftolici aâus indicât : Diaconi Ipe-
cialiterconftitutifiint fiipèrhocopus.Petro dicente: No»
eïi<tquum relinquere nos verbumDei, & miniftraremenfts. Vos
autem fi eut facere nos reprehendiris, nec in lapide aut ar-
gillafeu aîiqup métallo veftrum fçrmentatum paratis.Er-
go aut in aqua paratis, aut de coelp manna venît vobis,
quod ad humànos &c diuinos vfus habetis.
Sedadrcliquàfiiuplavéftraveniamus. Noninuenitur
Mofes dixilfe,azyma malæpaflïonis & tribularipnîslym-
bolafuifiè,fed techem oui,id cd,panem dffliâionis : non quod
naturaliter aliquid affliétionis in fe habeat, fed quod He-
bræis admemofiam reuocét, quiab Ægyptiis^ exireebm-
pulfi confpcrfem farinam, anteqüàm fermétkiftur alpor- -
tarint in humeris.Quj vt lùperius fufficiehter diftèruimus
nihil nos tangunt iuxta carnalis obferuantiæ ri tus. Ideo
difcutiamus,quod fequitur.
f Noftrum vero Pmcha gaudium & lçdtia tôtumeft,&
extollifhos ab humo propter gaudium & coelum, ficut &
fermentu propter proprium calorépanem : Qui panis o-
mni fuauitate repletüs eft. Azymum yeroj.nèq; fel,neque
fermentum habens, luturh eft arid'um. Aïrt n'on audiftis ;
IefiimdicentemdiTcipulisfuis? Vosejlisfalterra-, Ètfimile eïi
regnum coelorum fermento quod accipiens mulier, abfcondit in fa- .
r in&fatù tribus,doneefermentaretur totum îMulierem fenéta
Éçclefiâvocar. Saris vero tribus j.hoc eft tribus modiis re-
pletiSjPatrem & filium, & fpiri turn feniftum, quorum nequaquam
l&ulentum àzymùm eft particeps.
* Optamus vobifeum celebrare Pal^ha,quod totum fit
læritia,& plenum gaudii,in terra,fdl.viüentium,quiahoc
nemini concelîumeft in terfa morièntiü,vbi &de prætèlri1-
ris fcandalis fubëft gemitus,&defuturismëtusv Vnde fi
cupitis de coritihuo Pafchapoftmodum gaudétë,in ifto,
animo nonfifis;interimfine timoré:f Sed ficut Pfelmifta
moncv.Seruite Domino m timore,&exultate ei cum trtmore. Et
inftanter çumapoftolis petite,vt gaudium veftrum fit plenum.
Illudètiam,qubdalferitis,id'eft, Pafchavosabnu-
mo fuftolleread coelum prç gaudio,ita agere débet omni-
no. Quia fi confurre^iftis cum Chrifto,quæ furlîun font
quærite, vbi Chriftus eft in dextra Dei fedins: quæ forlum
font fepitefoon quæ fuper terram : Sin alias,iam non leua-
tur anima Veftra ad Deum.fed contra Deum.
Sàne 'quohiam veftrum gaudium comparais fetméto,
quod foo calorepânemextollir,ambigimus iam qüaleil- rümCorruptum apud homines eomputentur inter lordi-
lrtd gaudium fit,quiafermeheum in bono aCcipfvixinüe-1 da:Conftat fermentum fordibus non carere per qtqnia.
nimus, nec fermentants pânis ablq; con,fecratione eftfoa- Mafia autem ciiicunque fermentum iniicitur , neceflè eft
MatthA
tf/j. ,
^<»8.1/, I
F
f.Cct.p ;
m GeU'Æ
c orrurrtpatut: fiéutait fepientiflïmus Paulus : modicum fsr-
mentum tot am maffamtorrumptt. Vbicunquè'autemcorru-
ptio tamjn diuinis quam in humanis literis dicitiir, ibi etiam
deterioratio feu vitiofitas aliqua fobftantiæaçcidilfe
comprobatur. Vride fi nonpoteft aliquando corrupdo in
bonam parte intelligi, nul-li dubium eft, quin fermentato
azymum mundius fit,quod riullam corruptions fermenti
ad mi teens, ex miinda farina tantum & puraaquacorifici-
tiir. Fermentum quoquefialiquamdiuin mafia negligi-
tur, tanto àcrore earn comimpit, vt vitra Hünianis vfibus
non profit. Deinde paniSfermentatusparuo firuefficitur
mucidus, quod ratillimeincurrit azy mus, vtpote planus
&folidus, ri'oii' tumidus & cauernofos, vt! fermen tatus.
Qui licet magpä ex parte impar:ftt riöftris laudibùs,'tamën’
pet omnia par eft veftris moribus. Ipfe en^i fermento ye-
teri corruptiisdeprehènditnr acidus, cauernofos & tumidus.
Etvos haud fecus hùmàna opinionè corrupti,lbqua-
citateapparerisacidi, calliditate cauernofi. -Etvtdiuiriæ
fcientiæ vaciii, hiimàna feientia iriceditis ihflati : Iuxta il-
lud diétum Apoftoli : Scientiainflat. Cui etiam fupradiéfa
vitiairieireibidemApoftofosatteftaturTimotheodicens:
Si quit aliter doceies^ &nbpacqiïiefcensfanis fermönibus Domini
poftri left Cbrifii,& ei quafecundum pietatem eft doftrindfuper-
bus,uihH[tiens,fed längstens circa quafiiones &pugnas verlor urn,
ex quibus oriuntur inuidia, contentiones, blajphemia ,fujpiciones. ,
mala, confliftatiomshominummente côrruptorum, & qui verdate
priuati funt. Quod vero fermentum ficut præfatifomus,
in diuinis & humanislîreris, in malum ponatiir: dominus
inEuangelio teftatur: Cduete,mqaiens,afermento Pbarifao-
rum, quodeft hypocrifis. Et Paulus: Expurgate,inquit,vetus fermentum.
Et paulo poll: Epulemur non in fermento veteri, nique
in fermento mklitta&nequitia. In fecularibus quoque literis
Satyricus. effoeminationem & corruptos mores Roma-
norum redarguens ait : . :
Qtuctolidiciffenifi hoc fermentum,ei quofemd intus
Innata eftrupto iecore, extent caprificus
Et fi omnes feripturas perferutati fueritis, nunquam &
nulquam fermentum in bonam fignificationem poni in-
ueriieris, nifi in yno loco Ëuaïigelij, vbi regnum cælorum
fermento finulè dominus dicit : Do<ftrinam videlicet A-
poftolicam fignificans. Siveröomwbs reuoluatis feriptu-
ras,nunquam & nulquam inuenietis azyma poni in figni-
ficationem contrariarrijfed autfinceritatemautveritatem
fignificare,ficut Apoftolus ait: Epulemur in azyhtisfiheerita-
tis& veritatis.Yndeveftraduplicitasfiio fermentato contenta
Romanæ & Latina^fimplicitari azymum extôrque-
re definäf. Ne fi fuerit pertinax, anathema marantha cum
foo fermentato fiat, & ptophetam fibi exprobrantem au-
diat:lteadEethel&impie agite,& facrificate defemetato laude.
N uhc videaturquænam Ecclefiarufo maiori diligenria
& fobtiliori fignificktioUe dominici corporis proprieta-
tem vel veritatem imitetur. Romana quippe & Qcciden-
talis Ecclefiäd miniftris fecri altarisin fecretario confeäü
offert azymfi, quod exgrànafermenti & Iimpidalymphà
perignem fueritpræparatum,fignificans fein vnamedia-
foris Dei & hominum,hominis Dei Iefo Chrifti,petfona,
tre s perfe&as credere , & venerâri fubftantias : humanam
feilicetcarnem, animä rationalem,ôeyerbum Dei Deum.
Et granüm quidem alfimilari carni, quam de fbla Virginis
carne,quaft ex grano matris terræ, fbla virtute cælefti,non
autem aliqUa commixtionéyirififaétamomnipptens di-
uinitas animauit. Puriorem fiibftantiam, id eftî animam,
quafi aquam præclaram & nqbilem ei ihfimdens. Quas
geminas fobftantias ab ipfius virginalis côceptionÿ exor-
dio verbum Dei rite lufeepit', & mediante fute diuinitatis
calore,tanquam igné fièi cbnftruxit & confdlidauit.Xali-
terprçparatus azymus fideli inuocationétotiusTrinitatis,
fitveriim & fingulare corpus Chrifti. Non ficut Thcupa-
fehitæ volunt corpus Patris & ƒ ilij ScSpiritus fen&i.Quod
& vo s vi dem ini fencire^ cen te s, Patti s & Filij &Spiritus
feh£f i particeps, non elle azymum, fed fobaudiaturi ficqt
fermenturh eft particeps eorum. Ex qüa praua fentenria fi
nö vultisCufoTheupafchitis damhari,noliteinipla cofo-
memoratiotte Domifticæ pàflïbnis aliquod participiUm
feü communionem prætêr folam confectatîonem vël cooperations
conced'ere,fehdtedc impaffibiliT rinitari,qlifà
mors fofiushumanitatis Filii Dei in illo^Sacramento vifi-
bili, vt Apoftolus ait ; Quotiefcum^manducabitu panem hunc
& calicem btbetis, mortem Domini annuntiahitis donee vemat.
Ipfe quoq; Dominus Iefosirt Ipeciali commembrarionis
luæpriüilegio difcipulis diftribuehs panem,ait:Jïôt eftcor-
pus meum quodpro vobis ttadetur. Meum,ihqUam,qüod Spiritus
lan&i, feptêihplicigratiâ fubnixu, iplàlkpientia Dei
Patris æterni ædificaui rriihi templtim quadraginta'& fex
diebtiSin vterq &ëxvtero inta&æ Virginis >• q.uodq; mox
provobis&pro multis perpallipnemçruçis in morte re-
fdluendum,omnipotensTrinitas poft triduum fofeitabit,
nonpermittens lanâü foum videre corruptionem.Me«w,
inquam, hoceft Fih|Dei &Filij hominis, qui vaditficut
feriptum eft de illb. Quapropter ficut prædiximus tota
beataTrihitas in confecratione Euchariftiæ cooperamr,
fed lola mors Chrifti in fra&ione eius&in vfoannutiatur.
Hinc l'am quæ apudvos habcatur difeiplina & cautela,
fopra tanto myftérioaduertamus. Vo s aliquando pretio
ftementatum à quocunque viro, feu feemina præparatum
habetis, in tantumvt xipnnunquamabipfis publicis ner j
gotiatorum tabernis emptu panem adDominicam men- i
lamtransferatis.Quemtradatuillotis&fordidis quorn-
libet manibus negare nôpoteftis. Quifene iuxtanoftram
riarrarionem,quinq;fobftantiarüparriceps eft, ideft,fer-
menti,farinæ,felis,aquæ&ignis.Quarumomniumfigni-
ficationes congruasin ilia umnlici & finceracame falua-
toris,fihaberis, date nobis. Pateftênim yede fermento
nobis rariohem reddatis, qüemadmodum nos de azymis
Vobis:neforte, quodabfir,peruerficasManichæorum,ad
fulciendum ërrorem fourn alferat, has quinq; fobftantia«
in fecrificiumChriftian,prum allumi,propter quinq“, antra
tèiiebrarum.quç fingqnt mentiendo fibi.Date quoq; eui-
detem caufam illiuscircumcifionis,qua coronulam panis
adfeniftum fecrificiumfe;rro leuatis,cum immaculâtaho-
ftia, immaculatum corpus Domini aptiusyideatur figni-
ficare,& iriregritasp'anis,integritaté'EcÇlefiæ,quæ corpus
Ghrifti fit parcicipatione eius infegefrimi qorporis. Quod
qualiter fieri debeat,Paulus Gorinthiis ira prædiCar:?^»»
quemfrangimus, nonne participatio Domini eft î Quoniamvnws
panis, vnum corpus multi fumus omnes, qui de vnopane & vno ca-
itçeparticipgynus. Vnde & Dominus panem accépilïe bene-
dixilfe & fregilfe,non aufé legirar ante, vel pofteaincidilfe.
Deinde quod fanftum panem viræ æternæin calice in tri-
tiim cum cocleari fumere confoeftis,quid opponicis? Ne-
que enim ipfeDominuspanem in calice vini intriuit,& fic
Apoftolis dedit diccns:accipice &cum cocleari comeditei
H oc eft enim corpus meum.Sed ficut fen da Romana Ec-
clefia vlque nu nç obferuat: Panem integrum benedixit &
fradum ling ^ s parciculatim diftribuit diçens : Acctpite &
comedite,. hoc eftcorpw meum. Quibus poftquam Coenatum
eft,calicem porrexitdicens : Eibite ex eo omnes.
Quam reuerendam angelis & hominibus inftitutioné
etiam fan da Sion, primalcilicec Ecclefia,vfq; ad hæc mo-
derhatempora', ficut ab Anoftolisaccepit, fideliterreri-
nuiriadeo, vt quidâ Hierofolymiranorö pontificum daris
epiftolis fignihcaueru nr, quan turn illorum infticurio dif-
crepetàGræcis.Si?enim feriptum reliqueruhtiEx ipfa fan-
£ta emit ate Hierufale,qua & fanfta Hierofolyma,exist[des C bri-
fliana: in ipfa quoquefanäa. Sion & fanfta refurreftto primaEc-
clefia dicutitur & veraciter habentur. Inipfofanfto & Venerabili
loco adimpletur diutna & immacuUta oblatio Domini nofiri Iefu
Çhrifli,ficut decetper ordinem. Et puto quia bertefeciun t ibi,
quod nbn nifi intégras & fendas ponunt ipfes oblationes
in fendas patinas, nec quomodo G ræci habenr lanceam
ferream qua feindunt in modû Gruds ipfem oblationem,
id èft, proïcomite. Porrqin præfàtis fendis Ecdefiis, cum
ipfe fendapätina fendä anafbrsUdefhoblationc exaltant.
Etenim veræ& aptæ font iplæ oblationes.tenuelque exfî-
mila.Lâceam vero ferream nefciunt,nifi quæ ktus Domini
hoftri Iefo Chrifti aperuit. Coclear véro Cü quo cömu-
nicent,ficut in EcdefiaGræcorû,minime habent,qüianô
ita commifcer ipfem fendam cotnmunibné fo calice -, fed
folaconUhUhioUe tomrtfonicScpopulurn. Iraq; & ininâ-
ghis & in parais Ecdefiis hunc more tradirum fibiàfen-
D d 4 disApo-'1