A
De flûuio
quiParadi-
(um rigabat,
& de
quatuor
fluu js qui
e x iliodi-,
ducebücur
Diuus Mo
fes.- a
Gin.i-
Paradifas.;
crac pan
Eden.
B
Flumina -
Paradifi j
fl acre fub
Oceanen
c
De fiuxu4.
fluminura
c Paradifo.
Dcofaci-
lia.funt no
bis diffici-
lia.
Aq aarum
ducendaru
modus.
D
4$4
Moßs èar-cephi Syri Epifeopi
C a î V T X X 1 *
P a r r o f le flum in e q r io d P a r iia ifum i ir ig a t ,h æ c fc t ip t |
s f i f e d t e s ä ®
Pauufifftmverolbcum effe, pulchris, fn.dku0Gs.pKftantibus
laudabilibuiquearbotibus,præ quibufuisalus
fn to a Êdau locia oraüu.n : Paradifum m u «os rein
rota tuen 10e „artem elfe inter abas omnes
S t a i f f i m a i n , la u d ab iîiffim am .a r q u e cu lto t ib u s fuis
naturæcum fin t , pro foli indole per quod fiâunt, dul-
çiores, amariores,infulfiores,falfioreseüadurit-, curnoh
exiftimabimus illos quoque fluüjos tanrifperidum per
beatiffimum ac foelici flim.um locum Paradifum fluunt,
iucundilfimo arque fuauiflimo fapôre éfle ; in hoc vérb
execrabilis notas-entêta- terr* de illâ fuauicate pluri-
mum remittere ? Porro beatusMofes & nominaillorùm
quatuor flujjLorum, & loca per quæ feruntur, aliaque
eodeip fpe&àntia diferte explicauic, vt quæ ilia ætate
non igfnota eflentï'ait enim^Nowew vmus Pbifon,qui perla-
bitur vniuerfam terrant HauilaÿUiçeft aurum,& e'm regionts
durum prajtanseft; Mie Bedolach] gemmaque Berylli ;'%uafi
diçat; Vnus illorum quatuorfluuiorura Phifon vocatur,
qui vbi abingentiillo flumine medium perluènte Paradifum
deriuatus eft, atque in terram fub Occani vade
ferecepit, rurfus profilir, eraicat ■, fcaturitque in oefei-
duaMundiregione, vnde Septenrtionalem petens, to-
tam Indorum ditionem alluic / { hæc enim Hauilæno-
minefignifieatur) actandemin Mare definit.GræcePhi-
fon*Dijobis vocatur. Ferunt autem pleramqueripæ hu-
ius fluui j .arenaro,atque eriam rfhiei,præftante auro abun-
dare,&gemmis preriofisjnarovox HebixatBedolahi Mar-
garitas fignificat.Secundifluuijnomen eft Gehon,is per-
agrat vniuerfam terram Gh us, id eft, Æthiopiæ : Hicà
nonnullis eriam * Sichqr.appellatur Græci, Nijum vo-
canc : qui à magno flumine aigreffus , atque fiib Maris
fundum delapfus, ptofilit tandem ebulicque in plaga me-
ridionali,atq; vniuerfamÆthiopum regionemperagras,
demum in Adriam * exoneratur ; quod Mare, Ægypti fines
que vniuerimn irrigat : quo périmé,
deinde Aunios- . Kipfos
fim u l a tq u e P a ta d ilum reluquer , * f V n f o n * D i jo b ï s v o c a tu r . F e ru n ta u t em p le ram q u e r ipæ hu
v a d a d e la b u n tu r * a rq u e in d e ru r u n o t,is ip l l f in a i- iu s fluui) a ren a ro ,a tq u e eriam âlue i,pra eftante au ro àb u n
alluit. XertiusfluuiusDiclat,hoc cft*Tigris,contrii *
Atrurfluit.Quart9 eftPerath.id eft,Euphrates.Et;hiquo-
què duo,ab illogr?Jidiorcdidu<5ti,&fub îdare merfipto-
deunttahdemin medio hocnq|tro Orbevicinis inter fe
fontibus perluitV[ue Diclat Orientaiem jMefopotamiæ
regionemjquem, vt Perath trabfcu vicinoaliquamdiuxo-
mitatus eft, labuntur ambo in magnum Mare auftrale*
Boûæ.
C A P . V. .T XXII.
Soient quidam pèrçontari , quid 'Adamo Euæque futur
um fuiflèc, fi impofitam fibi à Deo Legern in Parà-
difo non fregiflçnt. His relpondemiis;, fubuehendoj
fuilfe ex Paladifo fupra hoc coeli firmamentum quod
uinum effe opusndWhuiMnum. Deindehocquoque p pra.mij- Mque pretij pro obïeruata lege danfponfam
volbmus , P a r^ fum bM » P L j t dum iUisfuiffe. Tria ebimloca condiderât'pruAdamo,
uraffleregione, atquehæc noftra .. J DeuSiCoelum.Paradi'fuin.&hancquæeatra Paradifum
4 1 W h p » prsc.pir.un. de abau ur fluui, ra«o ^ iuftiffil01 J B S {cilic„ VI illùm
m im p ô t , quautum verbissxp j K ra_ ! i f c etfeaaim obleftarct in Paradifo.fimql&periculum
queîmpetu impulfi.Pr« ® fl"''■ „ fa- h o c i ] faceret, morigerusneforet.inobferuaàdaLegeîanre-
Mitur, vnde. I m m M “ “ . A j mere I bellis : & moriaeto quidem præmium culti præqepn
ibis culto Orbe.” Nam quiaquas m „ho'nîbus I daretut regnum coelefte.in quo ex Paradifo fûftoilere-
qn= ex alcis ereékifque can^ibus ^ vrib o^nuis expersmortJitaus in fumma voluptate
gundeielaborant=,;ijexk,ngomretuallo C ^ ra ftam reb e llis * ro atquepfsuariearor.è Pira-
,e prscipirium ipiis quoiUlam alra | gBEB maledraam terram dLudererur. Nam &
im atque difficile comparant , j e q , ^ nge'iiiuftàperagun,tÿdiuinæquevoluntari,pbfequentes
naralem mortaliumRefiyrrcdionem l igîturfi Angeliea
cumfpe,Dei cultum exeqqunrtÙE : Adam quoque atque
Eua cum omni fua pqftèritate Legi diüinæ in Paradifo
haç fpe paruijjænt, yirtutemque excoluifl*enç,quod iode
ad coeli r$gnum eienteuehendi.Effîçiturergovtqueni-
admodum abieâii funtin hanc deteftabilèm terram propter
fuum peccatum legemque Dei violatam ,ita fiLegis
oblcruates manfiflentjfuturum fuifle,vt coelefte'regnum
confcenderent, atque ipibi in deliçiis perpetuum de«?
gèrent æuum, jXæc itaefîe teftatur Gregorius Tneolo-
gus ca Oratione- quatn feri^fit, in Dûminicam nouam,
h is verbis ; Si maafiflTemus id quod eramu^, Legemque
Dei ohferuaflemus, idfaâieiremusquod non fueramus>
per acccflum nimirum adlignum vitæ poft lignurofcien-
tiæ; Se4 quid fa^i î/actTimmortaleSw atque ad pc.um
i propius admifljjePlri|QygbU» præterea. Oratione de conr
dadelabuntur, atqucnmo .
a emerguntrerra. Ncque h* c ° ^ 1S ^ , “ 8„
mus, fed tanquam MofisProphers verbis conlcntanea
p r o u u n c i a m l . q u a i & u a o S p i r i r u a u f t s « M g
N am flum en iUu d e x te rra E d e n o n g in em du c e re , ac
q u e p r o f lu e r e b i s v e rb is a ftirm a t : F lum n c ^ ed^ C“ [ ‘
E i J R u t fu s q u o d P a rad ifum p erlu ac atq u e r r s ig c t^ B .
Aim^ndumTaraiifu«.. P r « e r e a .d e r .u a n o n em r l lam
q u am iu g e n te s flu uip S fie ri d ix iu tu s i r r ^ a r o ram urn.
P a r a d ifo ; b ® c v e r b a fig n ific an t S & ‘ ua-.
capita: deniqSe cum add« Mofesvmusflum,
nomen cffePhiSin, eumquecncuite vqiuerfam terram
Hernia,akerius veto Gchon, qufperuadat totamrpgio-
nemiEtbiopiaEiteriium porro
Jcontra Artur ire; denique quartum vocar. Enph» ^
fatis indicat quarbot. eos fiuuios Peft^ “ am,PaI^ ”
reliquerunt, rub terram delapfos, tandem in bocanobis
cutro Orbe ptorumpere, fcacurirequc, Ea iguur qu*
turn de vnoillo flumine,tumdequatuoralusabilloderiuatis
diximus cum Mof.s diuini hom.nis fentenna
congruunt.Sed vrgebit aliquis: Qm poffit 6“ vtqua-
tnorilli fluui) Panniifoegreffi praicipuentur fub Ocean,
vada,atque inde tandem in hac.noftra terra eruBipant.
Huicprimorefpondemus,eaquseanoblsfien nonpofle
xiftimantut, faciha effeDeo,: ilium yero quemdixr-
is quatuor fluuiorum curfum, atque eius generis alia,
a —. I - OpinnA n o r flllOQUI
côtrahitJ
tyndcU
nomcali,; |
peacncfdj I
ccnacfatc ‘
Ot-mfia j i
aütkabctj
D'jabit. I ‘
Spap.aj..!
+ Sidi«i
•oxcfiHcbraicafi.
'gnificans
“ 'gtunijj
rubidua; ’
Quodaj
NUujcS
y I
ivetetiioj
mm
Hidmfit
tcftafPIt
carchusli-
beilode ;
flurainib.
r*Mcliaj, ;
l-Medi-
tetianeuni
Gap.is.
*Alcur.a-
fra. . I
Tria loca
p^o Ada-
mocognii
ta à Deo. ;
jtyÇiiafi
hodieSyii,
Did.u,u|.
govpcant;
Ec.Plioius'
GJ j
affine ?o-;
càbulojD
gliramip.
ipellacum
jmemoiat,
■«qua ienioi
fluit, libÄ
agno cumunpeiuiuutwAx«»»* ---------------- - * .1
ïam coaftæ , arque fuo ipfarumimpem poeflæaliquo-
quefluxere,tandem per canales illos magna vi qua ex
*cipui illo càfu vrgentur, furfum emicanr. Hæc ua le
ibere Dominas eriam Ephræm , Si dam eoDoftores
ii affirmant ; quarenos quoqnelibenter aflenamur.
æterum qqod ad faporemfpeâat, idernne fllis aquis
aneat apud nos, quifuerat in Paradifo,an minimeenos
onunciare non dubitamus , in Paradifo eff^guftara
ariflimas, fuaüiffimaiqué, itfdeautemprogreflas.plu-
numfnauitatis àmittere, acrcdinis veto contraheje,
im illud Paradifi folum læta Dei precanone beaijim
felix ûq at bocnoitrnm contra,execratibhe intelixüc
iiie. Quantum igitor intereft inter eum fontem cul
■ tiedicunc omnes,6c eumqoemnemo non deteftatur;
ntum diffère fuauicate atque amoenitate , îllqrum
auiorum fiipor quem in P«adifo , ab eo quem apud
osobtiuent. Namfinoftratesaquæ,yniusemldemquc
hd finumij
Pcrlîcum,]
ialioqoL j
[Âmosi.ifl
fidumzi I
keeenfetur.
yEç apud le
Trcmiani-1,
|j.8.in Mo»
Meide.
H ;
uCautele|
gc,nihil fi
aimpt**
mij elfen-
ci a lis An-
gelisobue-
niet aut«
a-efeetpo»
igcnerdle®
frominu®
icfuirecii-
bncm,nifi
iraturoac-
pdcntale-
piefeSixÏcumlib.
J'
pMioVanndt.
w^
Commentmorum d t T/irtdifi, P ari I.
__________ * i i
ne Hominis,capit, IS. àd niinc ftiodum fcribit.-Sedmo-
dus illé m ulei pli candi qui in Ângeloruni rtatura eft, in ijs
eriam qui pauium diminue! funt ab Angdis(hoc eft,in
hominibUs^ viarn fuâm çxercüiflet àd multiblicandùm
genus humaaum vfque ad definicum Opifieis confilio
numerum.
t ' G A p y T XXIV. fr
A témplatione ligni Vitæ fie feribit : Deus non’ fölum per
natuiæ inftinéfeum & Scriptuiæ auiftoritatem ducit nos
in agnitioncm myftêriorum Crucis,fed peripfumetiam
quem conferiut 'Paradifiim, quæ prfmaruit generis no-
ftri habitatio.Nam vtAngelorum fedes eft Cceluttg dæ-
mooumvero poft ipforuni cafum, aër( niminim mediô
pofijus locp^'infuper animantium brutorum fk hömi-
num póft violatam Legem -, hæc terrain quà nunc ver-
famur j .denique pifcium & natatilium omnium, aquæ;
poftremo Animæ, corpus iq quod primüm eftinipirata:
fie quoque deftinatus fuerat Paradifus vteflèthomirtumj
ptiusquam peccaffent, domicilium. Gum pórro in eo
leue atque obfettiatu facile mandâtüm âccepiflèt A'Ja-
mus;cui fi paruiflet, in ccèlum illinc euehendus erat :
illo fpreto > Deique negleóto verbo', non modo caruit
Coelo i quod fibi àlioqui cüm incotporeis illis Copijs
coriimune futurum fuiflet} verum eriam Paradifo , qui'
B médius erat locus, per ignominiam deie£tus éftin hanc
terram peccatô obnoxiam^ vtin ea cum brutispecudi-
bus verfareturc Præterea Dominus îoannes Öratióne
contra eos qui hiundum gubèrnari à dæmonibus putant,
fcriptumreliquitinharicTententiam : Sreijciendüs erat
Adam de Pâràdifo; eut àb iniciodonatuseft à D eo, Paradifo
i noftrà certe cauflà haèc ita èuenire Oportebafi
Solerit pörfo hoc eriam qüaéréréj qui rêrum coêtios
fcendarum defiderio tenentur; fuiffentne primi Parent
tes folunParaaiförboraturii fi Legèrn obferuaiferic; ari
veto fóbölé procreata nihilominus crèuiffent numerö
homines: Quibusrefponfum vóluifcus géneriturös, ma-
ximoqj numero mültiplic^hdösfiiifiè: idq-vél ex ipfk be- 5 * diéolöi -
nedi&ionè qua ipfos prófecutüs fuetat Deus, cönftarè, goïam
cumdiceret;^Crefcitè & muitïplicdmini, terrdmquerepleté & cen" umiti!
edmfiibigitlp a enim verba cum fimul cUmfaüfta precario- a • • l
ne mandatum contineanqquis Ambigat, quin Dei & ap^ S * M
précatiö & mandatum pfórfus pra:ftandaFuerint? Confi- turam fa-
cituritaque , Adamum & Euam.fobolém nümerofarri ‘Oehomi-
propagaturosfuiflejheqüe folós illoi ParAdifuni habiti^ ndniéen<fi
turos,fi obediences manfiflèpt. rattoneni|
Nam fi primi illi Parentes noftri qauiflent fibi atque Do-
mihum fuum âgnouiflènt, eiufque pâruiflènr iuifis , &
animimodeftiam humilitatemqne retinuiflent j nequa-
quam amififlènt id quo præditi fuerant, decus atque or-
namentumi Deniqué Dornirtüs Iacobus Botnaiietifis,
Oratione de éieéto Adàmo extra Pàrâdifum , h ic feri-
, pta reliquit : Condiderar Deus Adamum ^ non quo
Paradifo pelleret -, fed vc Paradifum veluti iure hæredi-
tario poflideret » in coque dottiinarecur , éó hominem
finxerat; quÿp t cuius gratia étiàm Mundum ipfumetea-
; Herat : quamobrem fimul âtqüè conditus èft j incolére
I Patadifum coepit,quando adhuc nuliaNupriarum mem-
C • ,00 ent. "Èumffiox fiibijcit : Er vt m Paraflilo, itâ in propàgâri; qnaleeft Vermiümgenus, & Cüficnm,'âïia-
Cmlo quoque Viftmi étantinfuamffima cuiffDeoqon- que complura. Hanc fenteltiam ad p ro b «Z o dM
fîrponriiic pJw(ô*ii( f'nmn,.«..«-: J 1 . . * *
E
Adamum
ScEua-non
folos inpa
t&diCo ma-
Qirpj fuif-
fe fedfôbo
le multa
augeiidôsi
^ôlaffe««.
éâüêëlege
o c c . ut,
nfiE d-fio-
nac a commuai
ièni
' ii i ■ ftiene ma-'
C a p v t XXV.
fuecudinej arquefamiliaritàte ; & g. Coiligicur jtaque
'[ ex his faniftoruni Çgtrüm arque probatorum Autftorum
. di&is, Adamum & Èqam, fi mandari diuini obferuanteis
manfiiTenc nèque deliquiflèrit fuftôllendos fuiflèincoe-
lèfte Regnum filpra Firmamentum vbi prorfus immor-
talitate donati,in lèmpiterna vixiflèntvoluptate. Quin
I hocipfumrationi,æquæcertè,confentaneumeft : vt e-
j nim propter violatæ legis peccatum Paradifo eliminari
funt,atque in hancmaledj&am detrufi terram; itafidi-
uiriis iuflis obremperauiflènt, eoque iuftieffe£tifiiiflènt,
ho^erant præmio afficiendi ; fcilicec vt ex Paradifo in
çoelefte regnum emigrarent,quod inde ab Orbe condi-
to ipfisfueratparatum,vcaitDominuSjad Adæ&Euæpo-
fteritatem.
m
G A ft v T X X I I I . '
Mut.if. Seàiam quæftio oritur de temporis fpàrio qnantifper
Qjflmdtu «f^flieet in Paradifo fuiflènr commoratUri primi noftri
kradifo Parentes, atîtequam ad coelefte regnum emigraflènt, fi
ris & Fccr
iâinsëi , <1
’ Cæterum, quod quærifolst, per Vcliereumné Coin-
plexuno, operam liberis gignendisdaturifiiilTent homi,
nesm Paradilo, an abfque nupti/s:dicimüs,vt ipfano- qüe inter-
ftra natura àrcano côtidiforis lui Dei cönfilio fçite fee- PrCtô*
cundatar, aflgetur.mnlriplicatnr; ita vniuerûm quoque na > c “*
humanuih genus foecundandum, augendüm, umltipli- ■
candum faiffe, &quidem abfque concubitu.' N a ^ & g g
Angeh multi euaierunt quidem > fed abfque nuptijs.1 & ’ SixuimSe-
Adam arque Eua fine Venere nati fuerant : ad hoc, eriam Deû‘hb.$.
nune videte eft multa animalium genera abfque coitli ißü>L an’
G
Própaga-
tionu find
Y encre,
■ Etempla.
Nyiciçô--i
mmn ce
pofitione.
Gregorius Nyfæus Coramcntarij de hominis compo-
fiuone, capit. 18. inquiens : Aiunt quidam, fi nullus
fuiflet înParâdifo cbmplexus, hunianas animasin ma-
gno numerofirturasnon faiffe. Nos veto dieimus, h—
iflinem ante peCcâtUmàdmiffum, quâfi Angelum fiiiiTe
fed perpeccatütn tuiflè ; ipfa enim Refurteflio , teditus
eftadpnflinam condirionem ! ergo fi poft Refurreftio-
nem etimus velüti Angeli : confequitur taies quoque
tu.fle ante peccatum. Atqui Angeli non iungutlturam.
ptexu ; ergo neque homines in n « fuiffentnifi peccaf-
enr ■ fed ficut Angeli abfquenuptijs millies mille funt,
& myriades myriadum numero fupennt ; ita nos quoque
, nifi AngeÜcus illè ûatusin nobis mutatus fiiiffet,
connubio ad noftri multiplicationem minime opusha-
buiffemus; fedidemille modus quo Angeloruni natura
mulnplicata e ft, in humano genere quod Paulttlum ab
Angeli minutant eft, cfficaxfmffet, vt ad eum aueefeeret S I
numerum qui Dei confilio définiras erat. Quod fiqais H
vero quærat procreandarum animarum abfque Nuptijs
ratiohem modmnque ; is viciffim nobis dicat.quo fubdom
pro dtaioa. GffimtmodoAngèÙ : fie e n i n i j t o ^ f o T S O T
■1 toelet™. . • ° ? C. ’ gefeite & multiphca>iwn,2oài proie atque fuiffent multiplicati vt Angeli., Idem Nyfæuscaoit ia
rvgoû tta- Itipucati-hommes numerum æquaffent Satanæ 6c eius Opetisfichabet i Simeinrerrogauetis quînomif
Jutti fii. eatum Copiarum qu* cum ipfq exciderant Ceedo. Eo fcnttothominummilliaptocteati, ficoncubftus nullus
prirnipISét ^U'C ^e^n*tus’ elapfoque iain tnm iufto.tempore; tradu-
fentes.'^ j «Sturuserat ipfos Densin Regnum coelefte. Eius enim
rei gratia tam ipàciofum, amplum, capacem condiderât
Paradifum', vt vniuerfæ pofteritatiAdæ fatisinipfoeflet
loeiadmorandum. In hac eriam feutentiaeft Gregorius
Tneofogus, dum a it , Mundum fiiperiorem expleri fiebere:
Vocac enim Mundur^ fuperiorem, ip(as coelcftes
'Copias , quarum numerum, Diaboli & eius fociprum
cafii diminucum , cenfet inftaurandum elle arque lup-
plendum, àfeitis totidem in illqrum qui excidêre locum;
hoc eft, traduôlis in cdelefte regnum hominibus. Gre-
gprius quoque Nycænus commencario de compofitio-
BibliothaVet.Patr.Tom.io.
- 1 » „ r J.------ * K.V—..BU« n -
damjqui Eua, quando nullæ interueneranc nuptiæ'
Quid ergo? ad eumne modum quo illi funt effeâi.na-
fcitun erant deincepsomnes mortales ? Sane genicuræ
modus taliine an aliusfueric futurus, id iam mihinon 1
eftexplicandum : hoc enim modoquæritur,connubio-
ne opus fuiflet Deo ad humanum gehus mulriplicandum
>u terris,an minime.Haâenus ex Nyfeo.Sed& Dominus
Iacobus de Botnam j Ex quibus Cinquit ) quæfo
Nuptijseditus eft Adam ? quospaflus ipfe dolores vcE-
uam parerec ? Millies Angelorum millia ftanc coram Deo,
nee ramen eorum vllusvterogeftacus, autgrauidaaluo
cum doloribusin lucem editus eft: nmlto ergo magisexi