I 4 *
Lcuitici
cap.XIX.
Ecclefi.
fagentes, quasego eijciam ante conjpeäum vefirum : & quibuspol-
lutaeß terra, cuius egofcelera vifitabo,vt euomat babitatoresjuos.
Ergo quoniam iniilam tertam fuerant inttoduccudi,
quam póflefibresfui varijs immunditijscotatniijauerant:
timendum érac eisj& necelTario viique fuerant prsftruendi,
neeorumcoramunicarcntfordibus,quoç^mhabitacula
fuerantfpoflelTuri. Quod autem terr£polhita,dicitur,ad
habitatores referendum eft. Nam fimplex & ftolidumele-
mentum,pëccati Cbntagium fufcipëre non pot. Inde eft
fubiungit : Cuius ego fceleravifitabo , vt euornat babifatores
fuos. S celera terne dixit fcelera' eoturo, quianilla conueri^-
ti funp quos & puniendos infinuat, cum patrijs agris eiJ-
ciendos demonftrat. Poteft quoque terrapollutaincelHgij
quantum ad-afft&umiuftóruih : quidurffhominum im^
munditias atcendörit^ètiam locum execrantur,in quo tant
ta fcelera perpetratacognofcunt.Sequitur:^j
I || cufioditelegititna mea at que indicia,vt nonfaeiatis ex omnibus
abominaiionibus iflis, tamindigena quamcolonus quiperegrinatur
apudvos. Omhesenimexßcrationesiflasjecerunt accolaterraqui
fuerunt ante vos,&polluerünt earn.
Poftadmonitionem vero etiam terrorem intentât, di-
cens: **. =: m Nwr- • _
Cauete ergo ne &vos[militereuornat, cumpariafeceritts ,fient
euomuitgemem quafuit antevos. » IjjÉ*
S e d q u i a j n i n u s e f t ,terrenabçreditate^udari,fubiungit
quod magis timendum fit,dicens:
Omnis anima quafeeerit deabominationibus ifits quippiam,pe-.
rib it de medio populifui.
- Hic timor, hicfolicitudoadhibèndaeft, nenerdamus
locietatem populi Dei:namterræ Chanaan pofleffio, perpétua
nulli cönceditur.^Quibtïs enim eatnpraeuaricatio
nonabftulic, conditio mortis extorfit.'Se'quitur: •
Cuftodite mandatamea.NolïtefacerequafecérÜt hi qui fuerunt
ante vos,& riepolluaminiin eis.Ego Dominus Deus vefier.
Quäm blanda & paterna comrnunicatio. Prorfus fead
infirmitateitiintelligentiçillbrum depo(uit»nihil loquitur
ardu um, nihil myfticumrcfönatrfed plana & aperça collo-
cutione, turn minis,turn promiffionibus ad obferuantiam
cos fan£titatis inuitar. Ha&enus de contincntia traóta-
tum eft. . Alijs item praeceptis cos informâtV itafubij
ciens:
Vt tendant adfimilitudiriethDeiperdiuinorumcufiodiam
mandatorum.
80cutufq3efiDomnus adMojfèn,dicens:Loquere ad omnem coe-
tumfiliorum lfrael, & dices adeos-.Sanftiefiote, quia egofan-
ttusfum Dominus Deus vefier. ^ T *
guideftincpizm homo, vtfequi pofiit regem fdftorem fuum}
VerbafuntSalomon.Iureenim ab hominefirailitudo Dei
exigimr: quia ad ijnagmem & fimilitudinem Dei faófcus
eft homo.Quod fi peccando opus crqatotisin nobis obfu-
fcauimusrad mifericordiam illius fugiedumeft: vteiusre-
paretur gratia, quodnoftra corruperat infipientia. Dicat
ergo: Saniïi eflote, quoniam ego fanitus fum Dominus Deus vefier.
Deinde fi^biunxit:
Vnüfqmfque matrtm &patrem fuum timeat.
, Möuet m e, curadimitationemnosinuitansDeustfta-
tim de ho_nore paren rum mandat» cum apud Deum nulla
huiufmodi confanguinitas inuehiatur, inquahuiusprs-*-
cepti formam confiderans homo, habeat quodimitetun
Quqdfiinfan&atrinitate crediturpater & filig s , quisde
honoreillo audea«4pqui,quem ibi nlius exhibet patri? V e-
re cotremifcit anima noftraicum illa refpicimus. Eft tarnen
quod hicrefponderepoftimus, noftra duntaxat loquétes:
rlfec ea quee noftram capacitate fuperant, temere praefun\c-
tes.Sediuftus eftDeus.iuftitiaautemeft,vt fingulis fuared-
dancur.imitaturDeum,quifquisparcntib.bonoremdebitum
reddit. Agit .n.quod iuftiti* 6c pietatis eft, quae vtraqv
JnDeoreókiffime creduntur , fino«erga fuperiores.j quia
Deofup.eriornullus eft:cerrenobis quo^condidit> abun- ‘
datltimme impenduntur. Sequjtur; p
Sabbat a mea eufiodite. , . : _ '
Auguft, ,
Auguft,
Hoc manifefte ad illam,de quaprçdixer àt.pertinet fan-
étitàtem. Nam hocipfumalibi fie præçipit, drcens.Me»»«»-
to vt[artifices diemfabbati. In febbatiautém requie, vt ait B.
Auguftinus fin quacftioqibus Ejçqdi, eum ibi opéra ferui-
liaiubènturcèirare,magqa eft altîtpdo gratine De|.^up3c'e-
nim^jfiunt cunvrequie opèfa bona, cum fides perdileétio-
hèm opetatur^Tiftibrautem tormeritum habetsr&intor-
mento quærequiesïVx\à£timornone8incbaritate> Charitas
; autem diffufa efi in cordikus nofirùper jpiritumfanHum,quidatus
efi MofcK.Idéi fabbâtu m rcquiçs f^nâ:aDomino,Deifcilicec
gfatiæ tribuenda,non nobis velüt ex noois. Plenitudo aüt
(abbati erit in requiefempiterna^Hæc de cuftodiafabbati
clariffîmus D66tor nobis expbluit. Quæquialocihüius
aratiam impleuerunt, liberam tranfeundi nobistribuunt
faculratem.Sequitur: ;i%
t Ego Dominus Deus vefier. " /.
EgOjinquit, qui quietem diligo, qui animab. veftris per
fpiritum meum quietem tdbvié:& quod interim minuseft
inveftrarequie, in aeterna vitame adimplcturum elfe i:e-
promitto.Defride fubiungitur:
Noliteconuertiad idola, necDeosconfiatilesfaciatismbis. Ego
Dominus Deus vefier.
Gum dickuv,peosfuftlesnefeceri£tibi: locutip efcj inquit
Auguftinus, à parte tofum fignificans.- Ncque .enim quia
fufiles tantumfnodb nominauit, fieri dudilts fculptilelye
permiliti .V' t .
Si immolaueritis bofiiam pacificorum DominosVtfitpUcabilis.%,
eo dieqilcfuerit immolât a , cornent is earn & diealtero. Qutcquid
autemrefiduumfueritin dietn tertium ïgniçomburetis. Siquispoft
fidüumcomederitexeaprofanus erit:& impietatisréus, portabiti-
niquitatemfuam,quiafantium Domïnipoüuiu&peribit anima iU
la de populo[uo. ' , ••• ^ ':-
Hoc ipfum etiam fuperius in lege hoftiçpacifiçorumre*
peries his verbis : Si voto veljponte quifquàm obtuUrit kofiiamy '.Leuit.j,
eadem edetur die. Sed & fi quid in crafiinum remanferit, ytfcÜç-
dtum tfii. Ouicquid autem tertiusïnuetyrit dus^ ignis ab fumet. Et
fitqüis decarnïbusvittima pacificorum die tertio comederit, irrita ■G.
fietoblatio, rue proderifofferenti. Qpinpottus^acunque anima
talifeedulio contaminauerihprauaricationisreierit. Super qui-
bus etiam quæ tune tra(ftaueramusrbreuitcr rèpetimus : fi +
quiseaplenius feirë defiderat, illucrecurrat. Viitimam^l^ 1 w
pacificam immolât,quifquisbonorum operurn ftudijspa*
cemeumDeoreformat. Quamvi<ftimam primaacféconda
die comedere licet ; quia cum primum feculorenuncia-
mus»aj£fciu*vjt»excrcitium neceflarîumhàbemusîin quo
qui perfedionem obtinere nequiuerit, ad çontemplatiuâ
tranfite UcebittVt jn ilia velut in die fecunda,&nditatis ac:
quirat plenitudin^quam nô açquifiuit in pnma.Qgicquid luuit.j.
vero terms dus imenerit,ignisabfumet: quia pôft hæc dub;reli-
gionisgenera>qu* in haçvita habenturs ioium regjbutio-
* nis ten^usrelinquitur,huiusvitafuçc|dëslaboribus: cui
fi carnes hoftise noftr* rcfeructur, ignis eas, nccomedi va-
leant,abforhebit;quia fi de his quæagendafunt,aUqüidin
temposiiluddiftulerimus, ablumet nos iudicij diuinidi»
ftridio.-vtiam bonum operarrhom6|ion poflit, quod hic
dum licuit operari, co'ntempfit; T une enim non operandi
tempus erit»ied quod egi.mus recipiendii* S i quis vero de car*
nibus victimapacificorum dutertiofomederit,irritafietoblatio,net.
prodent offerer ti. Qui enim dumfjbivaçat, ad opus iuftitiæ
piger, tunc iam tempore trafifàdo , adpietatisexercitia le
excitare voluerit: voluntas nanque pro opéré pofita eft, ir- •
rita fietoblatio,Uec proderit affeienti.Quodcunq3(a.it SaloT
mon'jpotfacere manus tua inftanteroperarecquia nee opus,necratio
efi apudinferos quo tuproperas.Aut certe,quia carnes pacificorum
funt mifericordi* opera> quibusin gratiam conditb-
ris polrpulpam reducimur : illi carnes hoftiarum nqftrarü
comfcdunt, qui clèemofynasnoftrasin vfuspropriosfufci-
piut, &.peas fuftentâtur.Sed fi quis tune comederit» ideft,
fi nos nunc ad compaifionem inflexibijes, feromiiericor-
desefte voluerimp^ôc alijs cpmedenda praeftare, irrita fiêt
h*c oblatio.Quiaf ero non fôlû huiufinodi voluntas tunfi
inutilis eftj fed etiam nune praua opinio plurimum nb-
xia r.fiquis *ternitàtîs.tempoi;ç hæc noftr« mortalkàtis
fubfidiacredatelfenccefiaria,quodàquibufclarublillena-
|rijsf qui mille annoscarnalis çonuerfationls poftrefurre-
H
Leutt.-j,
Ecdef
Milieu an
orum b*
rafts
#
Eccli-i S.
G
bhe:i.
dioncm inducfcrecônatifunt,fatispüeriliteL'Aifpucatum:
e ft,apte fubiUtigif^miguiiipot iüs quacunqueàrtmà tJilife eduïià
ion^min4uirii,friuarkitionkria'ir^-)CfmtSLmkiAtaktmm
fides noftraifide^lodaimmortalititistatn’càrnaliter fen-
Ærit :%ytpoftqùain abiorptafueritmors^n ^ido«àm(Spo/îÿ
■ quam cofiéptmle boeHndumf incdfruptionem% beatos iâtn;&
fàndis afflgelisçbaeq%ato^ rurfus ad^bn^ubitiis immün-
ditiam ,àdyfentris & gutturis filepebras exiftimf t eÔè re-
àiturbs.Hæc igitur fuper ho Cëapkulo iâ àntc tradata funtj
hune Viéro aliqu^ amplius additur,cumdicitur : Siquispofi
biduum corne faut exeàjpyof anus,ertt: quod fidei violauerit ui-
te'gritateth. & impiètdîisfeus, dum diuinas promiftiones in
quibusfandprumfpes repofita é ft, peruerterc imtticur:
Fortabiï,i lyffitiiniquitatetn fuani,id eft,tërneritatis fine goe-
nas Ineuquiafanftum Dominipolluit. fandæ videlicetciuita^
tisgloriam &,incomiptipnem, admottalitatis noftræin-1
firmitatèm luaopinionedepofuit:d^mfcif ilia de populo fuit.
Seqüjtur.1 ' • \ ^
Cum mejfueris fegetes terra tua, non tondebis vfqueadfolum fu-
perfièiemtcrra.nec rémanentesjpicas colliges, neque in vinea tua ra-
cemos & gratia decidentia congregabis,fedpàupmbus& peregrinis
carpendMmities.EgoDominusDéusvefier.
Siliterâm fecu,tusfiïèris,opu$ mifericordiaeeft,vtin col
ligendis frudibiis tuis ho&pertih^êëm fequàris auiditarë,
fedeXtremàïalté&quæq;decidentia egêtibus relinquas.
Sed quid eft qüod vlque âdfolum terra tonderi prohibe..
turrForte quia & iplarcfidüa ftipüla, aliquem pauperibus
Yfum poteft præbere. InteHedus tamen fpiritualis magis
inhac parce lufcipiendus eft. In ço nanqj quodeorgjorali-
terobferuarepræcipiuntui^quales ipfifucutieflent,âlle-
goriee defignâtur,Eft etenim meffis ucrorum eloquiorü,
quæ dudumquafiillôrurfipropria fuitj qüiafûli legem di-
üina fufceperaht. Spicaru vêro quidam gvànafuntverba -
prbphetarum.Hasfpicas difcipuli Chrifti eu ëiûrirentjdie
iâbbativellebant:&frangenteseas.grànà interiora à pay
lea rum integumen tis edu ceban t. Sapientidnic ni m,ai t,fcri
beintèmporèotiji^qüiminorapitr actu,percipietillam. Ideo die
fabhâti fpic£evèlluncur& frangunturiqüia vcrbaprOpbe-
ticàlibérius àb^otiofis difcutiuncqr. Hâtic igitürmeflèm
popuiüs iÙe Vfqueàd foluni non toràndit i quia carnalitcr
bmniaaüdiérts, {piritualis in illâ intel'Ugehtiæfoliditatem
non artigit.S enfus ergo myfticos quosille paruipen<iit,gê-
tilispopuluspjimbsmeftbres ièquens, & poftillos ad fidé
accedenSiCÜmagnaauiditate collegic.Vnde habesin lob:
Cuius mepmfmelicus comedet. De his etiam'famelicis* Àna
frophttzntedièit\it:.Eepleùprius,propanibusfelocaueruniî&
fameiteifaturâtifuHt.Septuagin tainterpretes, qui translation
efuaad myfterium cün,dain.fleâebanc,his vfi fùnt ver-
biSiihquibus hotquoddiximUs,riiagis éliicëat. $icenim
pofitum c&ïEtfiermetentibi&vobîsmejfem agri terràvefira, non
perficietistpefiem vejiram agritui.Eigq metebant melïèm agri
fui, aperta quæq j &quæ litera offerebat iffibi decerpentes:
fèd nonperficiebantiheiremfuam:quiahubertatempanis
cæleftisfub literalatentem,rinueftigare hon poterânt.Idé
&inyincaintelligi%r. Vinéa banqi ëft feriptura diuina, q
v.inunrnobis pi^rërtKientiae.quQd bibencem lærificat, &
ietuoie fpiritualiS'amojris inebriat. In buius fententiismul
tiplieibuS quiequid ad fubtiliorem intélligentiam referri
potuitjq uafi minutü quid & minus vtile» pbpuluçille cor-
poris fui fenfibus deditus» congregare contempfibpaupe-
ribus tfi&peregrinis carpenda dimifit.Quibus erianTiam
domefticis effeâisipoftea per A poftblü dicitur :1a non efiis
bojpites& adtten<e,fedefiis ciuesfanftotu & domeflici Dei. Biben-
tes enim viHuna quodde vinèaehuiûs botris expreflèrant,
ad Deiperuenerutic notitiam:'&: eharitate illïus inebriati»
faélifuptamici,quipriusfuerantalieni. Vnde fub fpecie
Idumaeægehtilitâté vniuerfam Ieremias allbquituf,mcés:
G aride & l&tdrefilïaEdomsqiia habitas in ter r‘a Dus. aéfe quoque
peruenietcalix.inebriaberisatqueriudaberis. H us,confiiiüm fo-
nat.Gëtilitas ergo^primo terrena cupidicace grauata,poft-
quSinverboDei c'bnfiliu fu^falutisinueuit,in quo &per-
teuetantiæfuàehabitaculum fixit : guftato calice fpiritalis
ftiehtiafjihebriatacft atque nudata'. Inebriiata, chacitate
diuina:hudata,poftêfiioneterrenaiQupdctiamSibyllinis
^yerfibusqlimpcediétumfuerat: ■ v; . . - ” ,.
Ifai.S.
1 'Matth, j.
Bibliotb.Vet.Eatr.Tom.io-.
■ ßuWoämMcpcMfinmltttsfieufisipd vepribusorbis,,
Eeijcimfmüldcrdv,tri,(itdiüdimquoij3g(^iam.
Ppftquamigitur Tyriis ißcSidon iuxta Zaehäci* vaticinifi,
alfümpferunrfibi fapien^am Valdeiin agro dominies mef
fisfoldraattigeriintiquia fapientis c^leftisibidem depre-
henderuhta;ternitatemjmyfticäm fecuti i^teiprctacione:
quam pogulflsillccarnalispatutpehdebatiä«l llcers fteri-
licatem omnia refereüs,vt animab uSSfuispalcuashubcrri-
mas inücflirent: & adimplerecur in eis quod Ifaias prsdi-
xeratrquia d^lertä in hubectate^ verla^ äduensreomedet.
Hinc ad reliquatranleamus.
Üonfacietisfurtum.jXon'mentiemm. [
t ^Qnanquamendaciorum mditadifemtio fit, quia aliud
eft mendäciufii quod in rebus diuihis admittitur, aliud cg
in rebus corporis noftricurs neceftarii^cum autresalienä
faUacicervfurpaturjautnoftra'permendaciumconferua-
tur:necsquadiftri<Stioneiftaarguendarfunt,ömne tarnen
mendacium ge neralit e rvi tan 3 u me fle i nsn ot u it, qui dixit:
TsSonmentiemini. Qura vero poteft fyxe verbis mendacibus
proximo fubripi,düm in quolibetrerum cocraöru iaftiria
non tenetur,aut vendendo carius,autvilius eraendo»apte
fubiubgiriir:
''N e c decipiet vnufquifque proximumfuum.
Vnde Apoftolus aa#Theflalonicenles feribens: Dacefl, 1
ln quit, voluntas Dei, vtnohfupergrediatur quis neque circumue-
niat in negotio fiatremfuumiquQniamvindexeftDeus de bis omnibus,
ficutpradiximus vobis& teßificatifutnus.S
Notiperiurdois in nominemeo ,nec poüucs nomefäbebtui.Ego
Dominus:
Notandum quöd non ait,Non iurabis in nomine mep:
fed,Nonperiurdbis.pediiSvero gentium in E&odo prseipi- '
tur: Per nomenexternorum deorum noniiirabitis, neque audietur
inore vefiro.In nomiReergo.fuöj folumperitirium: pefno*
Uieo vero^xternörum,deorum,omneprohibet iurameu-r
tum.QupdigiturinNouo Teftamenrodidumeft,neoi# A
nino iuremus:;propcetea (vt aitB. Auguftintts) diÄum vir*,
derur,non quia verum iurare p'eccatum eft, fed quia peie-
färeimmane.peccatumeft:aquonoslögeefleyoluit, qui q
omnimodo neiuremus,admonuit.* •
Non facies calumniam proximo tuo,nec vi opprimeseum, Non ,
morabmtr opus mercenary apud te vfy mane.
Förfitanpropter pauperes hoc didtum exiftiraetu£,qui
quo tidiano lab ore fuo victum quotidianü acquirunt.-q ui-
bus fidilata fuerit merces fua in craftinum, vnde fe tranfi- i
gant non habebunr. Si enim de benefidis gratis impende - :
dis di'&amefa,Nedicasamco tuo,vade&reuertere,@cras dabo frou.j .
tibi, cum fiatint pofiis dare: quanto magis quodlaborepro-
prio'acquiritur j nön eft mercenario diffeje'nciun* cum ab
eoexigitur ? Quia tarnen nefcio fi quifquarri modoinue-
niatur,qui hoc femperobleruet:&frequetifilme etia cum.
gratia Sefauorebperariorum eöntingit, vt operisfuimet-
cedcm eadem die non recipiant, fed vfque ad tertiam aut
quartä diem ,vel etiamfeptimä libenter fe differri fuftjne-
iant:videtur mihi in tarn reftina recöpenlatione mcrc&dis,
| qus populbiUi indicitur,forma apparere facramön ti. Po- i
pulus nanqi ille antiquus in corporalib. fuis ob leruan ti js,
quas pcr legiscenfuramfufeeperatrin quibufdam morum
fiiommvinquibufdam diuins pietätis autluftitis Ipeciem. H
prstendebat.Namquodde fegete pr§cipitur,vt non ron-
deant earn yfq-, adfölum:.pauloantc oftendimus,quia he-
betudinisquaeorumobtundebacurintelligentia.prsten ^
dit imagine,m;Ite'm vbiin Exodo legitur.-pn/w^f/iir.'/w: xo ' I,‘
MredimesouexfUodfenonredemeris,interficies:diuiDxdi(tii&iö-‘,
nisfäerämeprumeft,quod obferuare iubetün Per primo-
genitum nanque afini/qiiöd animal immundü eft,primitiv
ua vita in vitijs exadfcaintelligitur. Qmfquis; ergoitpe adod.
lefeerisfirs carnis iUecebtisfiibditusfuerit, bonü efteivt":
fe corrigat:& peedenres lapfus fuos,innocen tia ftibfeque-
te cöm«tet:alioqui mortem perpetuation euadet. Cu igi-
tur.&liiceispcipitun, Vc vnufquilqj roercenariofiio eade
die mercede reftituac, ne in mane (equentis diei vacüüil'r-
lüdimittat:formaeftdiuinqliberaiitatis,qusiliisimponi-
tur: vt qui veru Deum cole re docebancur,ad eius fimi li tu-
dine m Sc moru fanditatc, Sc quodä viuendi genere trahe-
rentur. Haber.n. creator nofter operarios fuos yqubs iuxta