war
modôiacanoraçnpoteftàtisacdpicmus?Dicimusfgirar |.quaoeinfinitammfti«iamfaani vmcmqucluftmæabipfo
Deum eflè poteftatem, vt quipnehabcat infe, «cfagra- produ£bevirtuiemjndidit, reddentem omnibus pro di-
q uam habeatomnem poteftatem , & vt omnis poteltOTÂMgmtate i vel propnam aâioneûipamum animæ, vcl meétor,
& v c omnia inflexibüi&indrcùmfcriptàppteftâ-pÈffirntacemmterpllis8t minus,»vel appcmumcnbuen-
---- i tetnjequàlitatem} vèlrarfos jiaDtfumprofpicientemvtiliairibomrnune
; vel fcientiam eorum quæ funt tribuen-
da,8c quç non tribucndajvel ne\icrum:& vc fcmel dicam,
nihil reliquitfine honore iuftitiæà fe produétæ; quin po-
cius omnes capillos capitis noftri numcràt, & paflèrem
duorum ailium non finit incidere in laqueum fineiuftif-
fimavoluntatefua: Sciniuftiriasnoftras, quæ dicuntur,
conuincit eflè aberrationes noftrotum defideriorum,
cun&os veroiuftitia fuaimplet, 8c nihileorüm quæ font,
in revlla iuftâ ciusfalute & conferuatione priuatumeft,
vnde videtur mihi valere illud peruulgàtum : Iniuriam
quidem facere omnes, nulli vero iniuriam fieri.
teprodueeris>& vcautStor ipfius per fc eile poteftatemjvel
efle vniuerfam, aut Angularem alicuius pqteftatem ; & vt
inffhite potens, non fohlmep quod omnem poteftatem
producit,fed quodeftfopra dronempoteftatem, 8c foprä
ipfem perfe poteftatem: & quod üupra poteftinnumera-
biliter infinitas alias poteftates producere;& quod infinit
e , 6c infinito numero p ro d u c e poteftates numquam
queant hebetarc aut rfitundere fupraquam infinitam effe-
«äionem poteftatis e iusp oten tinc *, h * c igitutpoteftas
Dci infinite potens,in omnia qua: funt,'meat 6cprogrediT
tur,nihilque eorum q ua font,omnino nudatumeft,quin
altquampoteftatem habeat; quin potiuspoteftatemhä-
! bet vel intelligentem, ve l ratiocinantem, ve l fentientem,
vel viuentem,vel propriam fobftanti*; 8c ipfomefle,fifes
eftdicere, poteftatem habet v t fit, ab ip fe fuprafubftan-
i tiamporeftate: 6cvtfemeldicam, nihileftihvhiuer fom,
j quodömnipotentistutela, 8c,conferuatione diuinepo-
i tentfe priuatum fit,quod enitn vruuer fe nullamh|bet poteftatem,
ncceft, necquidquam eft,nec eft funditus vflus
Cognofcimus i quidem Dcum efleiuftum, Jcefle ipfam iuftitiam;
non tamen cognofcere poflumus quod quid eft eius, id e ft, quidditatem
eius,quam vocant.efle iuftitiam, vt enim i'cii.e pofluraus de Deo quod eft.
ficnon ppteft cotnprehendi quid eft.fi a fas eft dicere) quia non proptie
dicitui, quod cfte lit, fed quoq per efte aliquid fi t.fic S. Thomas.
C A P'V T V I I .
J cius fitusJEt rurfiis fdem in eo dem capite: A iuftitia autem
Dtvita, & defapientta, qua in Deo eft quod ipfa vita&fapientia
! rur fus laudatuc Deus, quod orhnilr us, vt dignumeft, tri-
Dens eft au it or & creator pe$fe vita,&per
i buat 6c congructem modum,8c pulchritudinem,8c com-
fefapientioj&qua horum tiominum
I pöfitiQnenvprdinis,8cdilpofitiönem^5c opinibiis dilper-
proprietates.
j riat, 8c fingutis ordinespreftituat fecundum veram 8c iu-
•ftillimam prefcriptionemj-8c c^inibus fiie cuiufiji a ft io - 1 vS * » 4#, , ^ " * v
|nisau(ftprfit, omnia enim diuina iuftitia ordinär, 8c fop | p v lo n f f iu s cap.fextode diuinisnominibus. Nunc , interminisdefinit;
& omnia abomnium mixtione 8ccon- ■ l--'quit,laudan^anbbiseftvitä *terna ,exqua.peffe-vi-
I fofione libera feruat; omnibus, q u * cuflpie conueniifr» 1 8c omnis vita tnanar, 8ca qüä viufte in ömnia quoquo 18c vtquodq; dignum eft,donalMgftur. E x bis autemiam modo vitam partidpantia, conüenicnter vnicuique dif-
patet, quod poteftas Dei poteftatis effe&rix, quseomhem feminatur. Itaque ^ta ,atque immortalitasimmortaliüm
Jcxluperatpoteftatem, qux e ftvn um , 8clupfaquarnlub-
j ftantia, quxomnempoteftatemtnie praehabet, 8c (upra
habet, h * c omnem poteftatem 8c generalem, 8c in parte,
i 8c ipfimillam per fe poteftatem cogitatio.ne abftra£tam,
ex ijs qua: non runt, fecundum fuam inflexibilem incir-
cumfcriptam poteftatem producit, 8c facir exiftere; 8c ex
ipla emanatione, quae in viiiuerfo cernitur, f#ppe tit nobis
angelorum,8c illud.non polTp capere int^ritunrf^erpetui-
tatem angelica? vitae, ex ipfa 8cpropter ipfem eft 8c lubfi-
ftit, quamobrem femper viuentts 8c immortales dicun-
tur; 8c rurfiis non immortales,quia non e fe'habent vt immortales
fin t, 8c perpetuo vittant, fedex viuifica, 8c o-
mnis vitk e£fedrice 8c conferuatrice cau fa, 8c ficut i dice- ‘
bamusdeco qui eft,efte aeuum ipfius per fe e fle , ficetiam
i poteftas ap-
propinquat1
bono.quia
bonitatis,
ita neque
poteftatis.
facultas nominandi Deum poteftatem. Idem etiam cele-1 hie vita diuinaeft per fe vitæ viuificatrix 8c effe<ftrix,8c laf-
bratuseft a nobis nomine iuftitia:, non quod ip fe fc i co-vf gicur prirnum per le vitae, elfe vitam ; 8c omni vitae, 8c-cui-
gmtus iuftitia ( hoc enim riequé effari nec intelligere pof- que vitae ; elfe'vnamquamque apte ad naturam fiiâm ; 8c
mmusdicut magnitudinispius non eft finis, 8cintelle6fcus (quod diuinius eft) nos totos,animas dico,8c corpora, ad
eius non eft humerus ); fed cognofeitur iuftitia ex iuftitia perfedam 8c immortalem vitafiuranflaturam fe promiquam
produxit nobis, imponens fingulis rebus ordinem
.8c defcriptionem^8c cetera: ornnis iuftitiae pondera.Ex his
etiam poteft quis pcrcipere proprietates, cernitnj^nftn,
quemadmodu m in quaecumq; peruadit, ib i poteftas eius
verfatur,,8c (fi f a s l eft (licere)ipfum efle; 8c quod eftvfii-
uerfum efle,vt fit,poteftatemhabet ab ipfa poteftatf ,quae
fupraquam fubftantia eft,igitur 8c efle, opus eflPpoteftatis;
fed nonipfiim efle poteftas eft, verumtamquam in fubie-
«fto eft poteftas,praeterea ineft propridtas fupraqifem pof-
fe , fiquidera poteftas fupraquam potens D e i, qpjpftfu^
{»raquarn fubftaftria, indidit nobis in telledum poflibi-
em,vt qui eum produxit 8c creauk,fit fupraquam potens
adproducendum alias pbteftates diuerfes abijs quaefuni;,
infinite infinitas, 8c quodinfinitae poteftatesin infinitum
pro d uce creatibnexn fupraquam infinitam p o nti^:? poteft
ads eius retutdere numquam pbflunt. S i ^iturpo teftas
oftenla non haberet poteftatem has poteftates reci-
piendi, num'quamprbmitteretDionyfius, infinitas illas
poteftates a potentificapoteftate produ<ftas nonpoflb a-
dlionem cius obtufam reddere, quare euenit, vt poteuas
bohoappropinquet, q uod enim in vniuerfum n u llap o-
teftatem habet, nec eft, nec aliquid eft, nec prorfiis utus
eius eft: idcirco cifdem finibus metimur poteftatem, 8c id
quodeft; nec porrigitur poteftas in ea qua: non funt, ficut
bonum porrigitur,eadem autem eftproprietas nominum
fit, id quod % antiquitatiquidempræter naturam e'flè videtur
, mihi vero 8c ribi & veritati diuina res, 8c fiipra ha-
ruram; fiipra naturam noftra dico,quæ videtur,nô autem
' mam omnip o ten tern yitæ diuinæ,huic enim,vt quæ fit o-
^mnium vitarum,8c èarum præfèrtim quæ diuiniores fiint,
natura, nulla vita eft præcer haturam, au t fiipra naturam.
Quædam itaque adnotans hic S . Maximus, nwovtxijv, id
eft,conrinentemcaufem vocauit,inquiti vitam diuinam,
vtpote quæ non folum vitamin rerum natura creauerit,
fed quæ vitam contineat 8c conferuet, vt duret 8cperma-
neat, 8c rurfus in eifdem,Hanc vitam, inqtiit ,fecündum
fitbftantiem fab r ic a te Deus, ad immortalitatem angelis
& aninr is noftris effecit. Rurfiis idem Dionyfiusin fepti-
mo camtedediuinisnominibus : Hancigitur rationis exfiertem,
8camentematque fatuamfapientiam fiperlate
audantes, diximus omnis mentis 8C rationis, oninisqùe
’ (apien tiæ 8cintelligCTiriæ caufam eflè ; 8c ipfiüs eflè omne
confilium, 8c abea omnem feientiam 8c intelligentiam
proficifci, 89inda omnes thefauros fapientiæ 8c feientiæ
abfeonditos eflè^tenim conuenientftijs quæantea d ida
flint, caufa fupraquam lapiens, 8comnia feiens perfefa- <
pienti^,8c to dus fepientiæ, 8c partis effedrix eft. In huius
capitis adnotarionibus S.Maximus, O n ^ e , inquit, parti-
cipathmantiquiuseftijsquæ funt ex ipfo, q uare Deus 8c
æmim 8c tetnpus proprie nominatur,^t qui fçcula 6ctemiuftitue,
faliitis, 8c redemptionis, iuftitia enim Dei fupra-*' ’ pora fecit, fic igiriir 8Cin vita 8c in fapientia dicendum eft,
quampotens,qu£eiuftaeft,8ciuftlriasdiligit, vniufcuiuf- j quiacarhmeftaud<?r,8crmfesidem,Quia,ihquit,infe-
que eorum qu* fiiht, ordihem de finit,8c producit,& po- pientia Dei n#m cognouit mundus per fepieiitiamDeum;
nit fecundum propriam adSonem: 8c fecundum fiipra- per faftientiam,inqua,qugin concentu 8c ordine creature
c apparcc
Be Propr, Biui. Nomin.
apparet'Sc cernitur. I m mo 8c magnus Bafiiius inprinci- Deus, 8c quod omnia inter femutuo coniuniftiohe ipfo-
piumProuerbforum, 8c deniquein illùd, Dominus créa- riira^non confufe commifcet ; qua coriiun&ione'cohæ-
iiic me p.rincipium viaruin fuarüm, Ldqriitur, inquit-^e> 2rcntia fine diuifione 8c diftantia,fingula tamen fecundum
fepientia mundi , quæ apparét, fk vocem fere per ea quæ
cerniintur, emittif, quoa fdlicet à Deo fad lis fit, 8c non
fortuito tanta fepientia ea quæ effeda funt, decorat, vt c-
nim caelienarrantgloriam D ei, 8c opus maniium éius an-
muitiat firmahientum ; pnarfan t, inqüam,_me voce ; qiiia J
non fùnt voces, neqjue 3 fermqfiesvquortim non audian-
tur voces eorum : ad cundem modiini fdnt quidam fer-
mQnes fepientiæ anriqurhis edits., quæ ante alia in fabri-
.catione mundi cum crcatura confeminata eftjhæc tàcens,
fiium'cQndirorem'ScDbmimim clamat,vtper earn ad co-
gitandum eurn quilblus eft fepiens., té réfefàs.1 E x quibus
fiqiiet, qtiod vita, qùæin Deo pft fupraquam yn itc , 8c fepientia,
° ' • ■ - - ^ pfopriatn/peciemp.uracônfiftunt, nonturbataper concretionem
te fcièhtia^8c niénsjSc verbum, 8c intelligen tia ex
nihilo èreat ipfem late p^tentem ,>& cum crcatura condi-
tam per fe vitam,8c per fe fepient.iam;8cèa quç fecundum
! ipfem perfëvitàm viiiunt, .&fecijndum ipfem per fefe-
I pientiam fepiunt, Scrimnchi^liamvitanv, 8c fepieutiam,
quarinijs quæ fiuit,répeii'tur,acqui paten t'eriam prpprie-
I tates, vita'cnim tenditurîn viuentia taritnm ; 8c imiqpr-
ï tàlitate quidem præditis (pecies vitæ, 8c fiibiedumelfici-:
j tur,præditis yero cojtphm efficiriircontiniiata mptib corf
poris,fapientia Ver^niinus làtepatet,quâm vita;fiquidem
in ea tantum porrigitur, quæ fipientiam habent, atque in
1 angelis quidem immprtalibjis æquepatêt vitadc-fepieri-
! ria; iniisvero quæ fentiunt, in ea lolum porrigitur fapien-
j ria5/quæratione prædirafunt; 8ciq hisnon om^es fepien-
l tiæ participes funt,fed qüi amâtPres fapientiæ fuerunt vel
• propter ftudium diuinitusdnceiifiim /aut propter.fince-
j ram difeiplinatn, autproptèr vtrumque. Præterea, viuen-
| tia quidem natura forrita funtvjtamjaui verofepientiam
habeht-, ÿonèidcftudiofcièhtiædediti fuerunt, deijgde-
fepientia eius partis animæ eft, quæ in contempla,tione
fve r fe tur; vitaautein'habitus eftfiibftantialis. congenitus
fine intermiflione operationis ijs quæ aptafuntad reci-
i piendum eum,quahtum redipi poteft.
cebamus de eo qui eft, efle aruuin ipfius per,(e efle /H o c di-
:uui dixit, entium.æuuni . ficiitautetnCu fecundum caufam'
tempos, & ea qu* Hunt fùbiefta tempori j fic eft etiam fecundum caufam
zuum, ôc eaiiniîuibifî eftzuum. 2 antiqnitatt) Antiquitatem rocatftul-
& fatuam opinionem gentilium, vt S- Maximus notatum rejiquit,
itaque non anttquis fimpiiciter , fed fatuis antiquis vifunij. efle hoc dicit,
lieque 3 fetmones ) Sic etiam intelligi poteft hie locus fetiptut*, fcilicet
nulli vfquâm funt homines, quacumq; lingua & fermone loquantur.qui
non au.iiant &petcipiant, qui<fdies &jioctcs fua ilia compofita & tata
imutuz fucceflioniS'Viciflitudine pr.edicent 5c déclarent, nempe.notltiam
Dei,qui omnia’fecit.mo Jeta'tut.Sc régit. Eft autem conÔruàioyerbotUm
ijiomatis><àræbi, Non funt loque *, nequé fenjiqnes, homiAim fcilicet,^
quorum non audiantut, id eft. à quibus non audiantut yofÿîs eprum die-
turn fcilicet Ôc n o à ium , lic intellexit Eufebius Czfaricnfis in Commej^l
tatiis fuis cruditillimis. ,
contraridrum.Et paulo poft:Et eft,inquit,per-
feélailla paxvniufeuiufq; propriètatis impermixtæ con-
feruatrixj per prouidentias fuaspàçis largitriccS, onftiia
inter fe ipfe8c cum alijsfinefeditione 8c confufione cu-
ftodiens. Qu id autem dicamus de çharitate Chriftier-
ga hominés, quæ pacemeffudit? E x qua rtoii iam nobi-
leum , neque cum alijs inter n o s , neque cum-angelis pu-
gnare difcamus,fed pocius cum ipfis diuina jpro^\/ribus o-
peremiir fecundum prouidentiam Ie fu, quiomn iaino -
mnibuscftieratur,8c pacem facit,quÇ verbis explicari non
poteftii8cyqtiaéàfecuIo’pikdeftinaraeft; quireconciliatiit
nos fibi in fpiritli, 8c per ipfurft, 8c in ipfo, pacri.- E t rurfiis
idem cap.jj.de-ejfdem diufnis homiriibus. Hæc maghitu-
d o , in q ü i t 8c in finita è ft , 8c quantitatis 8c numëri ex-
pers; 8c hæc magfiitudo eft excellentia- fecundum effu-
fionem abfolutam 8c fîipraquam ëxtenfem magnificen-
ciænoù Comprehenfe.Idem etiam: Âtqui omnium caufe
eftpariiura ; nümquam ènimformam parui reperiesnon
. pàrticipâtam. S ic igitur in Deb accipiendum eft parùüm,
vt in Omnia, 8c per omniaexpedite means , 8c operans, 8c
peruadens vfque in diiifionem animæ 8c corporis ; cora-
pagiirn quoque ôc/nedijllàrum, 8c cogitationum cordis;
immoomniuih quæ fimt; non enim èft crcatura Vila in-
uifibiüs.in confpeiftu eius, hoc paruum eftfine quantitate,
fine numéro,fine innibitione, infinitum ,iricircum-
fefiptum, omnia cbmprehendeijs, ip fiim a nullo cOm-
pr^iendi potef^ Rurfus idem : Nuncautem diuinamdi-
Ærfitatem cum oicimus,, ne fufpicemiir variationem
quampiam in.eoquiidemeft, 8c fupraquam immutabi-
.lis; fed mulriplicationem eius vnisam, 8c vniforfnes ema-
natio^esmJRtiplicisfcetusin omnia. Etiterum : Similem
vfero Deum fiquis dicat, v t eundem, 8c yt totumpertb-
tum fibi vnjte 8c impartibili’rer fimilem, non eft impro-
bandumnomendiuinümfimilis. Thco fo gi vero Deum)
'qui efefupra om nia, quatenus ipfoeft, nullius fimilem ef-
fe.aiunt, fed îpfurh diuinam fimilitudinem dàre ijs qui ad
eumconue?tuntut: 8b, qupdadmirabiliuseft, quodni-
hil^fimile eiuseflè dicit feriptura; ëtfi non répugnât hic
fermoitmilitudirii, qiiæ cum Deo eft, eadem enim 8c fi-
milia 8c dilfimilia Deo dicuntur; fimiliaquidem fecundum
imitationem, quæ éflè poteft éius, quem nihil po-
teft imitari ; dillimilia vero / quatenus effetftus infra cau-
:fa.m flint, 8c infinitis menfiiris, 8c quæ conferri non que;
utyiab ea diftant. Item.- Qu id vero de diuina ftatfone, vel
de(èc^Pdicimus? Ipfe enim eft omnis ftationis, 8c fedis
-Caufe,qui eft fupra omnem fedem,8c ftationem; 8c in ipfo
curafta exjbonorum cuique eorum conuenientium fta-
tiqn^con^ftunt, 8ccuftodiuntur, neé x bonorum conuenientium
ftatione excutfentur. Qm d autem.cum rar-
fus T h|p lo g i ad omnia progredi 8c moueri dicurtt ini—
mobilëmîânnonvtDeum decet,hocintélligënd’um eft:
N to u ïi nàmque pie intelligëndum e ljp ro eo quod eft.
facere Deum vtcunàafîn.t3& contineréomnia,8c dmni-
bus ’modis (^nnibus promdere, 8c omnibus adeffe tum
iobiplexu.omnium quæ font, fine hàbitudine coniun-
iftionis, turnperprouidenrianromniacircumeundo, 8c.
in *imBib;j| ôpërahdo- Ibidem fanftus Maximus: Qu od :
inquit,, femper eft idem, 8c abfolute e lî, in folà caufeb-
mniumeflèdri'cë èerhiriïr, quæ çreatüris largita eft, vt in
eodem ftatu p'ennànèant , St vt ea quæ contrarie, vel alio
m jd o h a b en t, inrçrfe coagnientata fin t, eodem igitur
rpodo omnia, etiam qùænpn manentiiVeadem natura.
iH Dep cernuntur eflè ; fiquidém omniunr auæ font, eo-
dém modo| idefl-fimiliter, eftaudfor Deus. Ex quibus
fit manifeftiun, qupd pax, 8c magnitudo, & paruitas ,8c
ftatiq,8cfootus,8cidem effë,8c dfoerfiim èfte, 8c fimilem,
& dilIîmileiTi y hæc omnià vna pax funt in D e o , idcirco
8chic, 8calias claçe d'iâum.&.aemonftratüm eftà Dio-
C A P > V I I I .
De pace >&paruitate, (fyniagnitudine,& ftatione, & motu, &
dealtero, &de fmilitudme: & quod bac in Deo vnapax -
fenty extra Deum autem vt ab eofafta, dtuerfa
flint y&quaeorumproprietates.
M Agnus Dionyfius cap. n . de diuinis nommibus. D^
ipfe igitur diuina pace, 8c filentio, quam fenctus lu-
ftus yo c a t’«4>$«^»*», ideft,hi(pnantiam,^asx/v^(9tv,id
eft,immobilltatem ad pmhcmemanatipnem,qua:nofci-
tur , quid nam eft ,8c* quomodo Deuf quiefeit, 8c filer., SCi
qupmpdp in fe 8c intra fe eft, «fe'tptu^ fecum eft fupr^-
quamvnitus, 8c nec infe ingredfens./'8c^ ijjfe multipli-
cans; deferit Vnipn^n;. quin pptius ad onjiiia egreditur,
totusintus manens p ro p e r excellentiam vniqnis omnia
exuperancis, nequcdicere, nequecpgitafe vllieorum qui
funt, fes eft, neque poflibile. Sed cum hoc alibqui eloqui'
nonp oflimus,r^cintelligentiaaflequi, adipfem tamen
diuinam pa ceV tv lt^ omnia pofitamfuffufoeueOH, parti
cipationes eius, q u * iritelliguntur 8ci>omih^itur »^dq;.
quantpmhomiiies, 8C:nos pf*fertim qui multfebofiis yi-
ris im pares fumus, confequipofliimus, artendamus. A c j nylro, alia, & contraria, omnia eodem modo 8c-vnite. 8c
prirnum quidem dicendum eft hoc , quod per fe paais, 8c, nulla duplicatipne in Deo efle; tamen ab ipfo produ&a,
pads in vniuerfum cbftfiderat*/& in parte, effe<fto* elb variataefle, ab ipfis emahationibus djuerfitatem nafta.
~ “ ~? Bibliotfj'et.Pat.Tom.u. - '■ '/ ■ - ; C ; _■ V n * Eftigi: