«
mente cornprehendipoteft,vnaeftim fpecies circumfcri?
ptionis eftip&comprehenfiq. I dem in éodgm:Quidtan
dem Dèus lit fobftantia& natura» nemo hominum vn-
quam reperit, neqùe reperife queat. Et rurfus ibideni ^Salom
o n , inquit , qui fuit fapientior cùnâis hominibus
nte eumôc pofteum fuerunt : cui fuit ktitudo côrtantum
in cereff inter n o s& illos. Et rurfus idem ineifdem:
llliigiturangeli afpe&us tcgunt,hivero alioqui homines
Contendunt intendereoculos impudenteringlo-
riam incxplicabilem. Quis eôs non defleat? quis non lu-
goat hanc vecordiam, ôc extremam defflentîâm ? -Etite-
riim id em, cum exnlanat il lu d , Vidimus gloriameius,
D e i, & aftluenàacontempiaaonis copiouor gloriam quafi vnigeniti à pâtre : No n , induit, vidiflèmus,
;quaiitOp.lusfcrutaturprorunduiti,tantoma-'| riifipeteorpüs nopis^afltietum , ôc npbîfèumaltumnôc
finem quendam facit lapientiç inu
d ^ P n um ; i f affluenriaeontemplationis copiofior
arenàmans:
arena maris; quanto plus ferufatur pronindudi,tanto ma- I . . . . tt . , ... . . . . J
gis çftu à t:& finèm quendam facit lapientiç inuenire qua- | bisapparuiffèt.^Etadhucinhomjlia x y . in Ioannçni: Si
— * ------ - -• * x .,.-! - . A 1 v . . , . , , . . : r
tum effugerat. Paulus autem conaturquidemafleqmno | Deum nemo viditvmq*am, quidigitur,mquit, relpon-
dico nacuram D e ijh o c enim omnibus modis fierimon i .debimusgrandilDquoE(àiæ, c u b a it: VidiDeumfeden-
poteft) ièdiudiciatantum D e i, quia v e r .n o n ’pofcftre- j tAn fupetthtonum excelfum,,'& infublimeelatutnr-&
perireèxitum, necvbi gr adum aicetifus iiftat, nec vbi de- i Ioanni, ç jiSteftïmQniompræbet.cumait : Hæcdixit,
finat curiofitas mentis: dumfempet aliquid fiÆagpatet ' quâdoViditglo riameimtC^id^ech ieliifiqmd emipfe
dus qnodrelin quitur, ( ô remmiram.vtmihifimiliter ; etïamvid itembièaentemfup êraiembim.Quidpamér
eueniat ) ftupore orationém c irciimfaibir i & dîuitias lücumait.Antiquusdierumfedebat.QmdMoyfiïquidi-
Dei atque profundumhancremyacaq cônfîtèttirq;iu- ; x it>.Oftendemihigloriamtuam>vcmahifefte«iasahtte..
didaDelcomprehendi non poflbi eademfere atque Da- ! Jacob autem hinc namen accepit cognominàtus Iftael,
.j: i i_______ n..i'n;..n/'ri«idefT> indiciaDeivocatabvilitm id eft,mens videns Deum: Q u id igitnr ait IpannesrD cum
maiotem
teuerer, tij
adaibet.
f Çognofci.
quid lit fei-i
licet:de hac
% gni«one
loquitur.
■ fDoftus e-
nirn refp®
fo Dei,défi-
it dçfide-^
' Deû in hac
(ira, 8c in-
«liliiscft j
1 defiderio i'
- videndiin
^ 5. "I
Inlibello :
•' de fpiritua-
D
• li peifeciio-
, ■)■ Certains ;
dieu, quo
certamus
n- lége- J
uid loqucns,qui nunc quidem iudicia Dei vocat abyfliim
multam,cuiusfondummenfara,autferifonon licet comprehended
: aliquando yero dicit admirabilemfe&am
efle cognitionemexfe ip fo , & e x fui fprmatione: Et ad-
huc idem in modern'libro : Quia expbtit quidem omnis
naturapriroam caufam ; comprehepdere vero non poteft
propter caufas , quas d ix ijlabor^is defiderio, &veluti
anxia, & damnum npnpotens ferre, fecundamnauiga-
tionem fiifcipit, vt intueatur fcilicet inpa quæ cernuntur,
& aliquid ex eis feciat Deum, male doâra. Quid enim
quod fub aipe&um çadit, eo qiFafpicif, alrius & D eo fi-
niiliuseft', vt hie colat * illud colatur ? S'. Gregorius Ny f-
fenuS in vita Moyfis* : No n poteris vide^e faejem m e p :
non .enim videbit homo faciem meam, & viuet. Hoc
autem non dicit feriptura , quafi Deus fit cauia mortis
( quomodo enim facies yitx fieri vmquam poteft caufa
mortis eis qui^appropinquauerunt ? ^).fed cfaia-Dcus eft
natura vitæ au6kor:proprium autem fignum diuinænatùi
raeèft.efle celfius omni figno. Q u i igitur aliquid eprum
q u * cognofcuntür, Deum effe arbitratu^, tamquamab
eo qui yere e ft, maledeflexusad id quodcomprebenfio-
nefi(ftæçogitatiQ.nis elle exiftimatur , vit^m non habet.
Quienifneftau6toreorum quæfunt^iseft vl'ra vita : hic
autem,tc o g n o fîâ non poteft. Quia igitur cognitionem
vinçit natura effeftrix vitæ, omne quod compr?hendi-
tur,, non eft vita ; quo'd autem non eft v ita , non habet nàtura^
vteffidatureffe(àrixvitæ.Sicexpletur M o y fi fd e -
fideriumperid quod fecit , vt maneret cupiditas ittexple-
bilis »Idem in explap^tione illius beatitudinis,Beati mun-
db; corde, quôniam ipfi Deupi videburit/. Q 3 corfuqpi,
inquit, ab omniaffedioneturbida emundauit,infS:opria
pulehfitiidineimaginem diuinæ naturæ peripfeit. Men-
fura enimpërfpicientiæ.Deij quaçatecapi poteft,«nte
eft. Igitur qui ie ipfe y id e t, in fe quod dpfiderat ,5/idet,
atque itamundus çorcle efficitur beatus v:cum:intuerisjn
fuam munditiemj in imagine fua videc exemplar. Diui-
nus.Diaâbchus, &filentij magifter,'Nerifo, inquit ,eiim
fenfum mentis a^dit j fperét v id e reoculisglo ri^i p e i,
fentiri enim eam.dfeim;us guftu quodam, q u i expromi
non poteft* diuinae confelationis, cum qui^knimam pur-
-gauerit; nonautem appaiercei âlicjuideorum quæfufcc-
fp?£fcum codant;, fiqifidem nunçpéf fidem, & non per
nemo vidit vmquam ? Liquet oinniaiUaadcondefcen-
fionem pertinui(fe? quia enim fiiturueratvtfilius Dei in
verâ cârne appareret,aftucfac^>ateosàprincipioDeus
fe gloria-Dei videnda , quanrtmi ab eis videri potetat.
Quid enim fit Deus non folum prophetae, fed neçange-
lijnecaxchangeli viderunt : folus filig s , & (piritus fend
u s eum vident. Quomodo euim omnis natura-crca-
ta 1 videre pôterit non creatum ? Nam fi pôteftatis in -
corporeae quamuis creatæ vifidném clarampenitiis cape-
re non po^umus, & hoc faepenumero in angelis demon-
ftratiimefej multo magis fiibftantiae non creatae, idcirco
Pau.'us ait: Quem'niillus hominUm vidir,fedrieque vidè-
tepoteft, & de filio dicit, noneffe afpedabilem non folium
rum q u i t certâfit, yeTlumcn, y d ’figûràqua;piam* vela-
liquid ad fimilitudinemienis appareàt, ne ampledtatnur
Auiufmodi vifum j eft enim fallacia inimici manifefta,
laux quidemres multos fefellit, quijpropter ignorant«\m
a v ia veritatis male deflexerunt. Beatus Chryfoftomiws
in orationè deincom'prehebio : QupjdinDeo eftincom-
prehenfum, non fic nos feimus , ficut illæ poteftates ,
qùastanto magisfeiunt ,q uan to mundibres&lapientio-
res&përfpîC'âcioféS'quam humanariatura fiiflt-: accre4
tio enfm fàpientiæ acererionem reuerentiae f creat*fic-
ut idquodexradiisfbK^jnon pote;ft aipedus ferre , .non
fic cernitc£ecus,ficut quiyidet: adéundem niodum quod
eftin Debiricomprehenfum,nonflcnbs, v tilli
fciifius,quantum enim intereft inter cæcum 8cvidenrem,
hominibus , & fiiperis poteftatibus , poftquam
enim paulo poft dixit Paulus, Manifeftatus e l^n came;
fiflnunxit, Vilus.eft i angelis. Itaq] tunc vifus eft angelis,
quando carnepi induit. Sèd quomodo Qimc dicit : Nê
contemnàtis vnum ex hispufillis, dico enim vobis quod
angeli eomm femper.vident fadem patris meiquiinca:;
lis eft? Quid igitur? Fàcièm ne’habet Deus? & in cælis eir-
çumferiptüs eft ? fluid ergo eft quod dicitur? Sicutcum
dicit: Beatimuhdo corde, quoniamipfiDéumvidebunt;
ilpedum mentis quénS hàberé poterimus, ¬ibnem
d e Deo dicit, fie ôc in angelis interpretandum eft propter
puram ipfbrum &vigilantem naturam', nihil aliud quam J
Deum femper cogitare. Bafilins in orarione quæinfcri
pfàeft, Attende tioi: Çredo , inquit, mafpedabilem elfe
Deùmcum ani.mam tuam'cogitaris, quandbquidem &:
ipfeab oculis ebrporeispercipinoiipoteftt^üfe neq; eo-
dfere praeditaeft, neque eft figurata j’nec v llanota & figno
CQrporeo comprehenfe', fed potius exadioniBus.fblum
ycbgnbfeitur. Quare ne quæras, vt Deum per oculqs cb- j
gnofcaS, fed potius menti fidem*committed & intelledi-
lemde eb epmprehenfionemhabe. Mfignus Achanafius
ih quaeftionibus adAnthiochum ait : No n poteft ociilus
q u i interitum çapit, contemplari fubftahtiamabinteri-
tuliberam. H ind icc t manifefto agnofeere, nbn appare-
renobisangeloslecniidum 3 fublfentTam;fiquidenvhec-
ih figiira vna fuper tetram fe oftendunt : fed potius alij
•formamiuuénum induunt.-alij ih figura & fpècibmiHtum
apparÆit: ÔC denïque multæ quidem fo rm a iv n a vero èft
eotum fubftànria inafpedabilis. E t rùrfns idem: Induurit
angeüfiguras, qiiafipamque Dominus Deus iùflèrit : àtq;
ira apparent fis qui digni finir, &d iu in a rayfteria illis à’-
periunt. Etgiaenus Dioriyfius : Qupniamrieq;mensno-
ftra poteft euejuad illani materiæexpertemimitatibnem,
& contëmplaribnem cæleftium hierarchiarum , nifi ad.-
miniculo corpqrco fibi conuenienri vtatur. Cbryfofto-
mUsadTHeôdorùmlâpfiim : Animam enim, in q uit,fo -
lam corpore nudam nemo vmquam vidèr:&adhiic idem:
Atq; elle quidem ih ebrporeribftrb ^nimam fcimuSiqup-
"ihodo ve to, nefeimus, ob Kancenim caufem cognitioné
huiiisocclufitDeuSjVt ab un de nos réfr^riaret aè fcpri rae-
ret,&fiftere perfiiaderet,& nô quæ fitpra q p i fimt, inqüi-
rêre#&cu riofo seflè . E tS . GregoriusNyfiènus.:' Q uod
n o -o n e cbmprehenditur? n o h e x fe , fed ex operationi-
b usco -
Be Infinit. Dei in Creationib.
bus cognofeitur, anima igitur q’m Je * fc incognita elT, ex
effedibus confentan^e nofeitur. Ex his fern ap f rtum fit,
quod Deus nullam circumfciiptionem apud craftturam i
habet , neque comprehenfionem; qu^re omnibus eft ex
aequo inafpedabilis,&incomprehenfus, nobis vero non
iolumipfenbn eftalpedabilis,fed ^ n e c angeli, necani-
mxnoftrae. ■ '
• Scholia. s -
Nulla 1 natura creata videre Deum p q ttrit, quid fitjnec enim beatific
Deum videbunt, vt quid fit, vgdeant, deffuiufinodi vifione Sccognitione
Dei loquuntur femper Patres.cum earn tollunt & negant. Etfi z ante ih-
carnationetn videbatur Deus ab Angelis, 8c apparebat eis > tamen %iia'
cum inmundoapparuitpet catncm , tunc illis ipfis angelis excellentius
appacuit 8c vifus eft, idcirco feriptura t line'dicit id eft, apparuit 8c
vilus eft angelis, quando carnem induit, tunc enim perfe&ius 8c diuinius
cognouetunt ilia qua; funt Dei propria, boni tatem, iuftitiam, mifericor-
diam,fapientiam,petentiatn, 8c alia Non j fignificatnonapparereange-
los per nib'ftantias.corporeas, fed per figuras puantafticas cogitatione effi-
&as,qui fuit quoruiidam ertor,t|iiem S.Thom.notauit,8c Athanafius pro*
prio oj>ufculo confutauit; fed ugnificat non apparere perproprigm lub-
nantiam ,fed pet alidnam alioqui veram; vt tres Uli viri q ui Abrah* appa.
suerunt,angeU erantin Ipecie vera corpprum folidorum, non naturalium
tamen, fed proprietatibus naturalibus h umani corporis carentium, vt i-
dem Athanailus in opufculo quod dixi, docuit. Non 4* fignifieat ex aequo
non eiTe alpe&abilem Deum in hac vita,vtangpli 8c animx non funt q(p.eftabiles;
Deus enim inafpedabilis eft, non folum quia eft incorporeus.fed
quia infihitus; vifio autem circumfcriptio qu*dam eft.qux infinito repu-
gnat; angelus veto 8c anima funt inafpedabiles, quia incorpoxei tan turn:
intelligentia tamen compre hendi poifunt,quia 8c definiri, vifio autemDei
in beato,ad quam accedidumen diuinum, non citcumlcribit Deum,quia
per fuumefle fine alio medio quo circumlctibatur , vnitur intelledui, 8c
tacit intclledum in acil],vt tradit S. Thom.
QuiAtandem Deus (it)Qujd fit Deus nullo modo ab vllacreatura com-
prehendi poteft; quod autem fit, ratione naturali compre hendi poteft ex
creaturisiquz comprehenfio «iVfbiT«dicitur & eft.ia ift,fenfilis, fide veto
cxcellentius 8c plenius* cotnprehenditur quod.fit, qux jpmprehenfioa
bcato Bafilio ^ocatur,id efcintelledilis.
C \A P V T I X . *
Quod nihil mum qua funt,ab oppofitts n%ten accipit:Deus autem
cum alioqui ab oppofitis nominetur,tamen fecundum•
exiftentiam fuam omnino caret
nomine.
» ^nus Dionyfius capite quinto de diuinis nomini-
___ -bus:Quamobremknquit,omnia de ipfo & fimul dicuntur,
nihilq; eft omnium. eft omnisfiguræ, omnis for-.
fine formal finepulchritudine ; principia , & media,
fôlute Ôc abftratfte in fe.ipfo anticipatahadunl
'&feheg;raurn'|
bens, & omnibus pure illucens largiendo vt f in t , fecunmae;
caufem,vnam, & iupraquam copulacam. Quo in loco
S. Ma ximus, fecundum norionetn caufie omnia de
Deo prjedicari ait,id eft,omnia in ipfo intelligi,x«T»j^p«v-
o9rt) enim,id eft, pradicari, Hoc,inquit, fecudiftn philofo--
phos declarat, ipfe autem nihil eft eorum, quorum
eft; quia eft fupraefle, quare negariones quidem hoc declarant,
v t non habens formam, liue fine forma, fine pu^
cHritudinc,& fimiliji,illud vero efle.om'nis figura, & omnis
Ipeciei,declaratipfiimefle caufem omnis ipeciei, & o-
mnis figura; fimiliter reliqua eiufmpdi intelligenda funt;
Idem S.Mfiximusineodem lo c o , contra illud efle omnis
figura, oppofuit efle fine forma, quia fupra incorpo-
reum, & fupra vScarionem mat^jia® hor^formatus ad
quidquaim eorum q u a font, contra illud vercfbfle omnis
fpecieijoppofuit efle fine pulchritudine,fine pflehritu-
.dine dicit, quia abipfo fe£fca eft pulchritudo; ipfeycroeft
fupra pulchritudinem, autftpritates yerq feriptura font:
Vidimus eum,& non habebat i Ip|ciem, neque pulchri-
tudineihfrdem in centuria tertia de charitate cap. xxix.
S icut, inquit, malum priuatio boni eft,& ignorantia pri-
uario cognitionis ; fic quod non eft p?iuftio eius quod
e ft,n o n autem eiiB quod proprie e i^ i fo n enim habet
contraripin) fed eius quod eft partijcipatione eius quod
proprie e ft, ac priuationes quidem illoru.m priorum li-
beram voluntr^em eorum quifa^ii font, fequupturtpri-
uatio Vero huius fecundi iuypluqtate eius quffecit, eft;
qui femperpropter^)onitarem-foam vultefle ea qu^font,
& ab ipfo femper iu.uari.Et rurfos Pionynus in eifei$rn:0-
mnium igitur pripcipium, _& finis , qui eft ante omnia,
principium quidem vt caufe; finis yero ’•t.cuius^aula;
& finis omnium, atque infinitas omnisinfinitatis ^ terminationis
exceîlencer ficut oppofitorum. i E t idem in
fecundo capite de eifoem diuinis nominib us^Copula turn
quidem & 'commune in Trinitate vno omniumprinci-
pio,eft fobftantiafopta fubftantiam, diuinitas fupra diui-
nitatem; bonitas fupra bonitatem, idem f fupra omnia,
eadem in tora 3 prpprierace quæfupra omnia eft: vnitas
4 fopra vnitatem principialem : ineffabilis ,'jmtd tarum
vocum : ignoratio , 6 ex omni intelledilis : 7 omnium
pofitio ,8 omnium ablatio.Et rurfosidemcap.vu.de eif-
dem diuinis nominib. Qu o circa Deus in omnibus co-
gnofeitur, Ôc feparatim ab omnibus y ÔC per cognitionem
Deus cqgnofcitur, àc per ignorationem : & eft de
eo cognitio, ratio ..*■&fcientia, & taéfcus, & fenfus,& opinio,
&c ft)gitatio,& nomen, & ah a omnia: & n e q ; intelli-
gitur,neq; dicitur, neq; nominaturmec eft aliquid eprum
quç funtmec in aliquo eorum qu ç font,cognofeitur: ôc in
omnibus omnia e ft,& nihil in vllo: & ex omnibus ab omnibus
cognofeitur, & à nullo exv lla re. Etiterum in cap.
primo:Sic igitur,inquit,caufe omnium,.& qhæ fopra om-
nia eft.conueniet qpn nominarij&omnium return npmi-
nibus nominaii. Ex his efficitur man ifeftumquod nihil '
eorum quæ font, ipfom idem dicitur fubftantia, ôc fuprà-
fobftantiam: fimiliter in aliis, neque vita, & foprayitam;
neque intelle<ftus,& non intelligentia: neque ratio, ôc ra-
tioms vacatio, nec idlpfom participatum, & non partici-
p arum :n eque nom i nacum, &c carens nomine, &>alia ex iis
quæ primo 9 funt ,ne fingula enumerem : cognitio, ÔC fi-
gnoratio : lumen, & tenebrae : & f ens ,& creatum:hæce-*
nim omnia contraria ifint, &c fecundum naturam foam
mutuo à fe ipfis intereunt. Solus Deus qui nonpatitur
cgntrarium, omnia contraria fecundum vnam fopra fob-
flantiam copulationemrecipit :0c omnia de eo diçuntur,
ôc nihil eft eorum, alia quidem eft ipfefecundum caufem,
alia vero none ft fecundum exiftentiam , infinitis enim
menforis ,4c quæ conferri no n po flu n t , abeft ab effedhs,
qui eft omnium,& fupra omnia audtor.
. . 1 ' Scholia. ,
Hoe t de Chrifto fecundum huraaiiitatem à Prophets diftum eft.quod
magis adhuc déclarât quod lequitur: Sed potius fpecies eius'inhonorata,
:8c déficiens pftfquam in omnibus filiis hominum,fic enim eft apud LXX.
Deficientem dixit propter mutationem coloris natùralis in pallorem ex
tecefiu caloris ad intima (anguine fe contrahente, & fuperficie réfrigéra ■
ta , vt iSôntius Byzantins notauit feribens contra Atpjufniiïictrmç,qui
carnem Chrifti.conuptibilem fuifle negabanr,ac proinde non fuifle in eo
Îiaifiohes naturales tradebanc. Sed nihil prohiber, quin dc Chrifto quoq;
bcundum diuinitatem intelligacur eifeune fpecie8c pulchcitudine. qui
. erat creator pulchritudinis, ac proinde nonpttlchet, quia fupraqu^m pul-
■ cher, quod eft efle fine fpccic, oppofitorum z ) Ab ipfius infinirate pro-
ficifcitur omnis infinitas. & terminatio tamquam à caufa exuperante , £c
inperlata, & effeftrice oppofitorum, quia in ie habet omnia, vnde omnia
(ffxt^Deo przdlcantUr, pofiunt de eodem negari, quia non conuéniunt
ei ; vt m ueniuntiu in rebus cre’ans , 8c vt intelUguntur à nobis, 8c fignifi*
cantur, vnde licet fic principium 8c finis, ficut diâum eft, tamen neque
nabetprindpium', neque finem,neque medium, fient in creatuhs in telli*
gii#us ,&lfte t fit ptæfensomnibus. 8c vbique ;nufquam tamen eft, nec
iijv llf eft ficut creatura v ex.S ;Tho- in j tota proprietate ) Propnetatera
Dei dicit, '•bonitatem . & fapien tiara, 8c fimilia fupra bonitatem crea-
•am , & fapientiam, 8cc. vnitas 4. ) quia vnum hàbet çuionem prihdpij,
8c non diuifi, ac fimplicis, fignificat Dionyfius indiuiduum ac fimplex di-
uinz nafcrz fupra omnem vnitatem ac fimplicitatein , 8c efle principium
fupra principium', 'ineffabilis $• ) quia non nomihatut à fubftantia fua
multa®im vocufn, quia à prouidentijs, 8c variis beneficiis varie nomina-'
tur, vt bonus, iuftus, 8cc. ig n o ratio « ^ qu‘a cpid eft, à nullo intelligi-
tur, ex omni 7^nteUeftilis ) quia quod.eft, ex pmnibus creaturis licet in-
telligere, ex omni intelleâilis , Grzce eft, Tranotynt, pro quo intetpres
(Piony-nj, quem S. Thomas habuit, 8c (ecutus eft, male legit •x-cttttfcyim,
pofitio 8 JlomniumpofiHo, 8c ablatio, quiaipfeomoiain return natura
facit, Ôcaufert, quz s primo funt ) id eft, quz funt principia aliorum,
vt^artftpationes fimpliciter funt principia participantium, vt vita ab(b-..
lute con’Ud Ahta eft pri ncipium fermale viuentiurmfapientia fa pien ti um,
8< fimiliter in aliis : 8c h z participationes funt effeâusDeiv 8c ideo iftx
panicipationes, 8c quz (unt fupra ipfas, non poflunt con uenire creaturz,
vt fapientia, 8c fupra fapientiam, quz negationem (apienriz creatz con
tinet : fedToIi Deo V qui t eft fapientia creata fee undam ca ufam ; & fuptt
fapentiamcftfectvidum exiftentiam.
, . . C ,A P V T X .
Quod nilhl eorum qua fu n t , eft non creatum & infeftum ; fo~
lus veroDeuteftnQncreatM&infeftiis: omnia au*
9 tern poft naturam dïumam fun t fa -
I ta , id eft, creata. ;
K Agnus Dionyfius cap. ix . de diuinis hominibus c-
diflèrens quib. modis propriis conueniac Dco,^t dif
Idem fu-
pra omnia
eadem
creata; vide j
propriera.
dem, öc di*
nominib.
f Ens vocat J
quod eft
fuum elfe,
qui eftfo.*-
1 us Deus
mnium.
t Id eft, eft!
fapientia
’Creata. vt
au&or e-
ius; ficut eft
omnia,
efleftoro*
mnium,