S. O dont s i^ibb'Clun. I t >
£«&§ 1.4.
I clauftra fignantur .î Qüatn æternæ mortis câligo operit, !
I quia damrutos quoique in perpetuumàvitælucedifiun-
1 git ? Necimmeritoinfernusterrâdicitur,quiaquiqucab J eo capti fuerint, habiliter teifétttur. Scriptum quippe eft.
Generattopraterit, ffigeiierdtio aduenit> terra autem irt sternum j
fiat* Non quiaadterràm tcnebrofàm qui cuîpam deflet,
ituruseft; fed quiaad hanc proQiïdubi© qui plaugere pe-.
gligir,vaditiSubditur.Nonre««r^r. Quiafiunquamvitra
milëticordia parçëntis libérât, quos femel in lotis poeriâ-
libus iuftitia iudicandi dâmnat.Sequitur.
i Terramiferta&tenebrarum.lA\(en&ad dolorem,tenebræ
ad cæcitatem.Eaergo quæ àconljfeÔfcu difttiôliiudicisex-
pulfos tenet,miferiæ &tenebrarumterra perhibetur^qu ja
foris dolor cruciat, quos diuifos àycro intus cæcitàs ob-
rcuratlurpinei ' QuarnUismiferiæ Sc tenebrarum terra &
aliter intelligj poteft. Namhæcquoque terrainqua na-
fcirour ,eft quidcvn mifcticty fed tenebrarum non-eft, quia
mtiltabîgcorruptionisnoftraepatimûr, (edtamen adhufc
in ea per eonuerlionisgiatiam ad lucem 1 e.dimus, Ve ri ta te
fuadente , quæ'âït. Ambulate dim lucent habefis, nevostenebra
comprehenàant. Illavero ftmul mifenæ Sc tenebrarum terra
eft, quia quifquis ad toleraùda eiusmaladefcdnderit,^^
quaqüam vlterius ad lutem redit.Sequitur.FlTv/w&iy mortis
&nuüus or do. SMtttmors exteiibrabanimadiaiditc^r-
nem,icamorsintenorà Deo fcparatànimam.Vmbraeigo
mortiseftj obl£Ùritasdiuifionis,quia damnants quifque
cum aÜrno fuccenditur igné , ab ^ùtétno lumirié1tcne-
bratunNatuia vçro ignis eft.vtàlgiplo ôtiucem exhibeat.
& concëemationem. Sëd tranfgreflorum illavltrix flatn-
tna concrémationeSp hab e&^ & lumen non habet. Hint
Afart.i5.41'. enim eftquod dereprobis Veritas elicit; Difceditea me ma-
ledictiin ignem àetjènum, & rpliqUa. Hinc etiam per Plalmif
am à[citQ^supereoscecmtïgnB,&iionvi(Urunt!folem.Mi-
ruïnvero eftvalde quod àkkür,vbinullusordo.Nc<p> enim
omnipotens Déus qui roàlabenc punit , inordinacaefte
vUo modo vel tormentalunt*. Quomodo nâmqîîh fup-
plicijsordq nonerit, dumdamnatumquemquamiuxtâ
modum çriminis, Sc retributio fequiturvltionis? Hiqç
quippc fcriprumeft. VotentespotentertormentapaùentWi 8c
fortioribus fortiot inftat crueiatio. Sed fen&us vftpoft
vmbram mbrtis intulït ,quanfa fitconfufioindatnnato-
rum mente fubiungit, /quia ipfa quoque füppliciâquæ
ordinata periuftitiam ^èftiunt, ordinata proculdubio in
corde morientiumnonfunt.» Kepulfis ergoin Tipplicijs
ordo non èrit,quiairf eorum morte atrocius ipfa coimifio
mentis fæuk.Quânta enim mira pojentia iudicàntisçqui-
tas ordinat, Ivtpoena ahimum quâfiinordinata confun-
dat. Velcerte âbefleQrdo fupplicijsdicitur,quiaquibus-
libét rebus in pqenam furgentib.us propria qualitas non
feraatur. Sequitur. Etfempiternusborror inhabitant, In huius
vit* tormentis timor dolorcm habet,dolor timorem non
habet,quia nequaquam mentcm Motus cruciat,cum pati
cMperit iarri quod metuebat. Infernum'^ero & vmbrai
mortisobfcurat, érfemptternus horror inhabit at, quiacius
ignibus ttaditi,&ip fuppiicijs dolôrem fen tiunt,& in do'^
lotis anguftia pulfanti fe ferttper pauore femintur , vt &
quodtiment,tolèrent, &rurfusquod tolerant,fine ceüà-^
tioneputimelcant. Dehisetenimfcriptumeft. Vermiseo^
runtnon morietuf,&ignis eorum non extinguetur.Qma■ ergo ôc
mors perimic,& non exungqit,dolor cruciat,Ted nullate-
niispaüorémfugat, flammacombunt, fednequaquam
tenebrasdifeutit » quantum per notitiam pdbfentis vitæ
colligitur,fupplicia ordinem non habent, quæ noafuam
per omniaqualitatem teneùt, Quamuis illic ignis &C i d
confolationem non lucet,&lcamen magis tprq<ieat,adali-
quidlugét. 'Namfequaces quoique fuosTecum in tor-
mentoreprobi flamma illuftrantc vifuri Tint, quorum
aniore deliquerunt,quatenus qui eorumyitamcarnalifier
contra præceptaco'nditoris amauerunt^iplorum quoque
eos intentus in aûgmento fuæ damnatio nis affl'gat.Qypd
profcdoEuangelio tefte colleginius,inquo ycritate iyun-
tian te diues ille quern contigit adinoen^ij aeterm tormen
tadefcendere, quinque fraçrum de/cnbitur memunllë,
.Sicut ergo coeleftbignis.ardefé nouitad folatium pt&ro-
rumytyipculain cèaderet,Sc camenardere ad fup.plidum
JProu.i \
nefcit ; \rtveftimenta incenderet, ira è diueiTogehennæ
flammareprobis,.ôcnequaquamlucetad conlolationis
gratiam, & tarnen.Ui/:et ad poenam,Vt damrtatorum qçu-
lisignis rupplicij &nullaclaritatecandeat& addoloris
cumulum dilcôti qualiter cruciantur,often dar.
S, ODO NIS AB BATIS
CLVNI ACENSIS II.
M O R A L I Y M IN IO B
Ejpohdens autem Sophar tfaamatitfs, d i x i t . Cap.X
quttfqui multalpfiuttur, non aud'tet } Et virjèrbo-
fm iii^tücatur r u o s clic proçaciumTolet, yt
re«5te>di<3us è diuerfoTemper refpondeant,
tie T ad prolata confentiant infcriores eflfe
videantur. Quibusiuftàrurn verba,quamlibet¥£a6ta fo- ^alccf,
puetint,'* multa funt, quia quorum vitià réTecant, audi-
turn graUftptàŸnde & a a çtimènxMKitur,hocqùpd reôta
prredicatiocomracrimina'prqféftür. ^eçfallaÇem qui-
dem Sopnarfefitentiam protulit, quod virverbolusiufti-
ficari nequaquam polïît, quia duth quilqUeper verba de-
fluit,perdirigrauitatefîlentij,mentis*amittit,Hin'cquipP^De..
peTçriptum eft. Cultus iufiiitafilenttum. Hinc Salomon ai » f ubftani
Sicutvrbspatens,&di>fque murerum ambïïu,ita vir qui nonjM'ama ali
teftinloquendocobibereJpiritumfuum.St<ivitt\is vëraefenten- jquodi
tiæ perditur, qutélub difcretioniscuftodianonprofertur. fiflfi
Sequitur.
Ti^folitacdtunt homines cum cater os irriféris, a nttllo ion-
|futaberis ? Impcri.t;amens, vt diximus, veritatislententias
grauiter tolérât, Scfilentiumpcenam P^tat. FerreVocem
nonyâlet, „quiaténtain yulnerFfui fëatu^dplet, vnde
rrfoxfe ad dëfenlîpnern prtepaiat, vt reatusTuiverecim-
dâm per yérba prauæ re futationis tegat. Peruerfi enim
CorreàioMWbcem^contumeliamderifionisputant, Set
: tiixifii enim, pur us efifermo meus, & mundus [uni in conjpeclu
tud. Quomodq enim B. IôbTe niundum dicere potUit, qui
Ak^siitifiificarenievolm-OyOsmeimcondemtiubittne.SichiioM ju$4 |
hocprauomm malitia, vtcum verainfe fiere mala renui®
fingataliéna. Nam qüafi folatio faciriotis vtitut, fi falfis '
: v.ocibus & vita.coriipieotisinquinetur-Sequitur.
Atqtfè.vtinamDeus loquerèfuf tècum,&aperiret labiafüatibi.
Iple quippe homo fibiioqu^tur^ curftpbr hoc quod fentit
nequaquam diuinitatis Ipiritu à carnalis prudèntiæ intel-
ledtu feparatur. V nde &C adhuc; PetfoÜoçterreria fapienti
Veritas âick.Nonenim [apis quaDeifuntfed qUsthominum.Cm;.Ma,tl6
tamén reétaconfitenti dieitur. Caro & fanguünonreuelauii 'Mj(tt l6
tibi,& reliqua. QuidautemDeilabia, nifiiudiciaeiusac-
cipimus ï Labiaitaquc fua Deus aperit,.curh voluntatem
fuam hominibus pér apcrtaiudiciapftendit- Quafienim
refprato ore loquitur,cum remota obfcuritate difpofitio-
nisintim.æ rendit occultare quod vult. Nam vëjut claufis
labijsTenfum rrobisTuum non indicat, cum occultaiudi-r
cia cur quid facial celât., Ac fi ergo patienter dicéret. Impéritie
tuæ potins quam poenæ çompatior , quia jfpla
carnis pruaentiaipreditiim, àveritatistëfpititu vacuum
agnofco. Si enfrnDei occulta-iudiciacognoTceres, tam
procacès contra ilium fencentias npn fonareS. Sequitur.,
Et oftenderettibifee fêta fapientia,&quod multiplexfit Usçeius.
Publicàlàpientiafirperna Tint opera, cum omnipotens
Deus régit quôs créât, perficit bona quæ inchoat, Sc afpi-
randoadiuuacquosvilitationisfuælumine illuftrat. Sécréta
verofapientiaTuperna Tint opera, cum Dominus
'quos creauicdefent, cum bona quæproueniendo coepe-
tat, nequaquamprofequendo conlummat, cum dona
quæ cohculi.t minime euftp^it. 4 d hæc fe Paulus iapieny.
ciæ illiuslccreta-tetenderarcum clicebat.p altitude diuitia^
rum fapienti a D et,èc re liqua.S equi t ur.Er quod multiplexftleX
eitis. Quid hoc loçp Dei lex accipi^-nili charitas debèr?per
^quai^femper légtlntur in mente præ’cèpta vitaç qualiter in
aôhOne
cMoralium in fob Lib.X.
j aâiidneteneantur.- Dehac etenim lege,i|reritatis Voce di-
• I citàr.Hocefipraceptüm meumyidïligatùinutcémiDehitc Pau-
! lusàu.ElenitudolegisâileBto. Sed hæceadëmTex'multiplex
i dieitur, quia ftudiofa follicitüdinecharitasàd euhôta viir-
tütum Tadladilatatur. C^æ'â duobusqifrdemprié'ceptis
incTpitjfedfe ad innumerabiliaextehdit. Huiiis nam<j[f(e-
gis initium, dilqôlio eft Qei, ac dile&io proxinli. Sëd Dei
Mlcôfcio pertriâ diffingultur, prôximi autem ad duo præcepta
deriuatur. Sed hæc nimirum duo du m follitim eo-l
giranturintentione, cqrad mnumeravirtutum myftèria
tendant,ne velad inferërida quæ nondebet,defideri]s inquiéta
mens ferueat,velcrgaexhibendaquæ'debet, otio
refolu ta torpefeat. Huius nimirum.legrsmultiplicitatem
hénèPaul\is$numeratdïcchs.Cbaritaspatiehseft,benijfnaeft,\
nonmiilatùrjnoti inflatur, 8c reliqu a. Sequitur. Et intelligent
quod multam minora exigaris àDeo,quam mereatur inïquitas tua.
Dolor quippe flagellotemperatu.r, cum culpa CQgnbfci-l
tur'.Si autem culpas perpendimus, profeôto æquàn.ii'niter I
flagella toleramus, necexdolore ad impàtiéntiampro-
ruitjCumTuoiudicioçonfcienriaaddicit. Se^ophatfei-
ensquiddicerëtjfed cui dicerétnefciehs, non fine magna
iniquicatèfuit,' quiyi&miuftum yfque ad obL^iohem
iniquimtis increpauit.Quatquam enirm#ôphanniquuM
voceti, quemfupernàfententialaudauerat, noncamen à
venia reprobatus excluditur,qui ad vetba contumeliæ,di-
uiniamoriszelp prômouetur.iCirius enim culpapïmirfi-l
tur, quæ nequaquam malitiæ ftudio perpetratur.; Sequi-
tai’te
Vorfitân veftigia DeicontprehendèSï,&vffyadperfeftum,omni-
potentem reperies} Quid Dei veftigià,nifi benignitâtem ilîius
vilitationis vqcat ? Quibus nimirumprogrçdiad fuperna
prouocamur,cü eius Ipiritus afflatu tangimüf,&extra car-
ms3nguftîas,fubleuati per amorem, agnofeimus au«3;oris
noftri contemplandamlpedem quarnfcquamur.Nam eû]
noftram Ipiritualispatriæamotinflammat, quail I
feqdçntibusiterinfinuat. Quæ enim nec(durq.cernim&s,|
reftat necelTe eft,Vt veftigia lui amorisindagemus,qu aten9
C v%adcohtemplatibnis fpeciem quandoq; mens veniât^
quem nulle quafi tergo lubfequens per fanôëa defideria
il. 61.9. ÇtCplotùt.blitïçPfal.zit.AdhAfitanimameapojlte.'Tuncc^uip-
Pe .tfiâtlificftc©|hnipotens reperitùr, çum mortalitatis no-
llræfunditus corruptione calcata , ab aflumptis nobisin
diuinitatis fuæ claritate conlpicitür.Nune autem à carnali
cogitationc animum infufi fpititus gratia lubleuat, & in
çôntemptumreruM prçtèreùntium çxaltat jueircumlcrS
pti luminisiubarintüericonatur,& non valet,quodinfir-
mitatepreflus animus, & nequaquam pénétrât, & tamen |
"ipulfus amat.Sequitur.
^Êxceljtor coeloejl,&quidfacies}profundior inferno,&vttde
gnofçesHongiorterramenfuheius,&làtiormari. Hæcquidèm
tantoipidtualiter^ebéhtintelligi ; quanto de Dco quic-
<Iuam Tefas eft iuxta corporea lineamentalentiri.Sed coelù
eftcélfiof i quiaincircumlcriptione fuifpiritus cunda tran-
Iccndiè? ÎHfernoptofundior, quia tranfeendendo lubuehi.T'
ï ef™l°ngior, qoia. creaturre modümperennitate fuæ æter-
nitatisexcédit. quia return temporaliüfludus
ficregenspoffidec, vthosiub omntmoda potentiæ fuæ
prçfentia coanguftândo circurodet.Poftunt &coeli appel-
lâtïone, Angeli ; &inferni vocabulodæmoniadefiguari:
perterram yero,iufti homines,per mare âütem peccatoresl
intelligi.EArce//îôriraqqecoe/o e/?,quia ipfiquoq; éledi fpirirj
tus, yifioném tantæCelfitudihispcrfëdè noïipehctrant.
Profuhdior inferno eft, qui| malignorüm l^iricuüm aftùtias
longe fubtilius quam ipfi put^uerunt, .^udicans damnat.
JftMfow^wr.QuialongaÖïmitatemnoftrlm, patientia dï-
uinælonganimitatis cxupetat.MarUatiôr.Qaia. vbiqifadâ
peçcàntium retribùdoms fuæ vlcionédamnat.Cui9 bene
potentiamegregiùsnbbisdodbr infînuat , £cum breuiter j
narrat-Vipo^ttiscomprehenderecum ommbt^nUU,%u&fiildt'u I
tudodonguudojublmitas&profiyiduM, HabëtqürppéDeus
%titudinem,quia & in diledioûe'fiüa Vfq; ad côllatiohem
tendit.Habet longicudinem, quia ad vitæ
patriamnos longanimitertolerandaperducit.Habet fub-
imitatem, quia îpforum quoq; incélligëhriam qùi ^êeepti
ucrint,in fuperria congregafibne crantcéndic.Habët prp-
________ Biblioth'Vet.Pat.Tofkiû. >
y * .
fund um, quià d amnatis inferius diftridioriis fuæiudiciû
incompr^e(îbifitdcMcerit^Àçfi«igo dëfpëdô diceretun
Profunditatemeiusatq;éxcellét\tiam quanto tucogno-
feere fufficis, qui vel virtutéad fummà euehi, vèltémet-
ipfum reprëhendere in tentarionibus hefcis;Sequitiir.
. ßi fubuerterit omnia, vel in vnum coartauerii, quiscontradicet
e*-Vel quit diceréeïpotefl,cur itdfacùlSabxiemt Dominus coe-
lum,çum terribili & occulta dilpenfâtione, hümânæ con-
templaçiqnis celfitbdinem deftruit. Subuertitinfcrnum,
cum çuiuslibet mentem ju fuis.tentatipnibus pauidam,
cadere%tiam ad détériora permittit. Subuertic terra^oum
frudificationèm boni operas aduerfisirruentibusinrerci- ,
dit. Subuertit mare, cum fluduationem hoftræticubatio-
nis immergenti fubito pauore confodit. Coelu.m etiam fi- !
mul infernufq; coartatur, cumvnam eandëmq; mentem, |
&fubleuatio conteniplationiisilluminat,&importunitas
tentationisbbfcuratiDe ccelo quippe lux oritur, infetnus1
autem tenebri| poflidetur. In vnum etiâ.m terramareque
coartatur, cum vh&m eandemq; & ceréitudo folidæfide?
roborat,&tartién exaliquantulamutabilitate perfidiçau-
radubietatis verfat.Hinc quidem ait. Credo Domine adtuua
infdélit atem meant. Diuinum quippe iudiciüm nec ad-
uepfitatevaletimminui;necinqfirionevagnofci. Sequitur.
- T,lpfenouithominüvanitatem,&videtffîmiquitatemnonnecon~
JideratïV^na namque agimus, quotiens tranlitoria cogita-
muS.Vndeeuanefcere dieitur,quod repenteàb inWntiü
ocuiisaufertur.HiçicPfalm.ait. VniuerfafVanitasomnishomo
f iag ,A p t e autem pöftvanitatem, protinusiniquicas ad- W™**' 7
iungi|urisquiadumperquædamtrànfitoricducimur, in
qôi&ufdamqoxie ligamur.Cumq; mensineomniutabili-f
tatis ftatum non tenet, à fem^tipfa defluens ad vitiapro-'
rumpic.Poreftçrgo&:vanitascùlpaintélIigi,&iniquitatis'
homme reatus grauior demonftrari. Si enim aliquando’ ___
vaniyas culpa non eflèf, Pfalm..nondicetet, Quanquam tn pM ,g =
imagineDeiambuletkomo,tamenvaneconturbatur.ExvzkitaL-
tecrgOjVt fuperius diÔtum eft,àd iniquitatein ducimur,cfii
priusadlèuiadeliôladefluimus, 8c vfucunôt^lèuigante^
nequaquam poft committere etiant grauiorâ'tii'nemus.-
HincSalomoo-ait. Quimodica^ernit,paulatimdéCidii. $i e-;
mm cutarè paruahegligimUs, infënfibiliteifTeduiâi, au-
denter etiam maiora petpetramus. Ët hotândüm qùod
non viderijfed confideraridicifÛr. Dëusifaqj vanitatem
homipum noüit,iniquitatem confiderat, quià nec minora
délivra milita deferit, & ad m ai ora ferièndafe in ten ci us
acclngie.Sequitufi,'
Virvanus in fuperbiam èrigitur. Vanitatis quippe finis eft,
vtcum peccaco nientemfauciat, hanc ex culpa audacem
reddàr,quatehus fuireatusoblira,quæa,mifiireinnocen-
tiam non dolet, iufto excæcataiüdicio fimul & humilita-
tem perdat. Sequitur Et quafipuüum onagri fe liberum natùm
put at. Perpullum quippc onagri omne agreftium genus
exprimitur. Agri namque animalia in liberratë hàbenc^ Sc
ire quo appetunr, & quiefeere cum laflantur. Hoc tamen
plerumq; hominiinon licet, quod brutisanimalibuslicet.
Qui ergo impiété cunôta quæ defiderat,petefFrenatam libertärem
qüætit,quid aliud quam pullo onagri fimilis ef-
Te concupifcit;vt difeiplinç hunclora non teneantjfed aù-
dériter vàgusperfiluam défideriorum cUrràt?Reftat ef go*
vefi elfè'iam fimiles pullo onagri nolnmus,in cunâiis quæ
appetimus nutum prius intimæ difpenlationis exquirâ-
mus^equifur. *
Tu autem firmafli cortuum, &éxpandifiiadeum manus tuas.
/Firmari cor n ori hoç per virtutem dicirur, led per infenfibÜitatcmîquïfquis
autem pcrcinacia infénfibilitatis pbdu
refcit,qUafibôhfirmat, ne hociacüla luperni timons c@n-
fodiattt. Vridequibufdam per Prbphetam Dominus dibit.
Tollam d vobücorlapideum,&dabo vobis carneum.Ptim a-
nus opéra defignantur.Cum culpa igirur manus adDeum
expand ere éft, contra largitbris gratiam, de Vif tute ope-
tumfuperbire.Quiin conlpeâu diuini iudicis loquens fi-
bi bona quæ facit-tnbair,adDeUtp maniiSTuperbiens ten-
dic.Sîcprofeâo contra ele&osreprobi,fie contraCathö-
licos hæretici eftrenàhtur, quatenus eos quos redarguere -
ex infirmitâtéaâ:ronis nonvaleht;ex ciimine tumoris ac-
cufenr.Sequitur. j WHp
G
Mcclej. i y j