Matth- !}•
HieruûlS,
nbiücus
ttcrrx.
' Melde pc-
Oleum de
fiXOD
jln c r a fià -
nms ,diuinum'feélamnsiiisilii»m. Jpfeenimportatnos,
ficutacpûlacücittirpbrtarepuUosfeosinhümens:vculakrcétiir
ad éàm ^ ipfâ ante'qaam pulli excipiat iagittas : ita
%hnftus pro nobis Vulneramséft, 8c harnais fijaiprote*
ftionis nos défendit, Klndasosolimltaportauit,; Aptat
aucerti feità Dominas infirmis, vt mtelligamns eius pro
nobis compaffionem, gui etiam in euangelio gallmæte
affiiqulauit. , \7 Dominus folus duxeius ruit :
E tn o n erat cum eoDcusajien us.
. Dôminus (oins: Quia rolnïiieius yirmtiserat,iîç glorificé
popuhjtn iùum educere ,'qnodnullus aliorum Deo-
rumfacerevaluit. *
18 Conftituit eum fupcrexcelfam terram : -
V t comederen f ru&us agrorum.
Conftituit: terra enim repromiffionis vertex mundi elfe
dicitur.vnde & Hierafelem vmbilicus terræefle vide-
tur.Ferunt autem fapientes mundi, terram globo ritmern,
vndiqueconuexam : noilra autem terra, id eft,ççclenà,
•omnibus mundivirtutibuscxcelfioreft. t;;v
iq V t fugeret mel de petra : -
E t oleum de (axô dunffimo.
- Vt fugeret : propter affluentiam omniumbonorum di-
citur, quia quamuis rupibus afpera terra melle & oleo ab-
undabat. Cæterùm de.petra mel, ideft, de Chrifto dulte-
dododrinæante paffion^n fidelibus in ifta terra mim-
ftrata eft. Oleum autem de faxo duriffimo, id eft, pqft .re-
furreëtibnemfquandoiam immortalis effedfcus eft ) Olc-
umlpiritusfendbi Chriftus effuditineadem terra.
i p B ucyrümd ean nentO j& la cd eouib us:
C um adipe agnorum & arietum filiprum
B ila n . J.
Butyram & lac: abundantiam rerum demonftxat, nain
& terra Bafan fertiliffima ad alendos greges erat f vnde
Rubeniris 6c Gadditis ( qui plurima pecora habebant )
ilia terra tradita eft. N obis autem butyrum de armento,id
eft, fortis do&rina nobis depatciarchis&prophetismi-
niftratur. Et lac de oiiibus, lenioi dôétrinafîmplicium:
çiim adipe agnorom, & arietum,id eft,per exemplamagi-)
ftrorum & fubditaramdefiderium fpiritale, quodin adipe
præftatur. Bafàn interpretatur pinguedo, tfuia Cm&i
pingùedinem charitatis oftendunt.
2 1 E t hircos cum medulla tritici :
Etfan güinem vuæ biberetmeraciflîmum«
Et hircostper hircos poenitentiarumexemplaintelligi-
mus, fanétienimficviuuntinmundo, quaufemperpec-
cata defleitnt : Qjialis eft heremitarum & verorum mona-
chorum vita.Medulla tritici & languis vuaexprpus &'fàn-
ouinemChtiftifignificat,meraciffimudd'eft,puriflîmun.r.
2 2 IncraflatuseffdileÊtus&recalcitrauit:
Incraflatus, impingüatus, dilatatus....
23 Dereliquit Deum ta&orem fuum :
E t r^ceflità Deo lalutatiEuo.
Incraflatuseft dilëdu^proptërregim omnium abundantiam:
Et recalcitrauit, lequendo D eos aliénés: dilatatus
fciliçet in generationispropagine. Vélincraflàtus déliais,
impiriguatùs dîuitiis, dilata.tùs honoribus &poten-
tia : &ideo dëreliquitDeum, quafi eius auxilio nonindi-
gerètamplius. '
2 4 P/ouocauerunt eum in diis alienis : É |
' E t in aborpinati'onibus ad iracundiam con-
citauerunt.
Prouocauerunt eum : id eft , ad iracuüdiam Sc vindi-
I (ftamtalibusaufisirritauprunt. Illé quoqj'qüipoftbaptif-
î muni ad idololatriarhconùertitur, velviciis vcl malignis
Ipiritibüs fele mancipans, Domini vindiélam in le incitât.
' 25: Im mp lau c ru n tdæmon iis&n o nD eo :
Diis qups ignorabant.
Immolaüerunt, noc manifeftum eft»
2^ N oui recentpiquc vene runt:
Cantifpm Qltoyfi Sdbhdtho*
Q u o s n o n coluerunt patres eotum.
Nouirécentelque: id éft,quiaftabiles nonerant in çul-
turaDei, q^am àpatribus didicerant,nouiteraçcedebant
ad Deos colendôs', quos non coluerunt patres èorurm
27' Deum tjui tegenùitdereliquifti:
E t ofelitus es Domini creätoris tui. ,~
Deum qui te genuit :id eft, qui te formauit.vteffes. Sed
& nos aliter générât per baptifmum in remilïionem pec-
catorum.
28 Vid it Dominus & addracundiam cpn cita-
tus eft:
Q u ia prouocauerunt eum filii fui & filiæ.
Vidit Domimis queni nihil latere poteft, & corripuit
eos propterpeccatum: quia eum prouocauerunt in cultu-
ra Debiliim, quos adopta.qçrat in filios & in filias, ; | |
25 E taitabfcondarhfaciem meamabeis;
E t confiderabo nouiffimaepruiu. '
30 Gen eratio en im p eru erfaeft:
E t infidèles fifti.
- E t ait, abfeondam ( hoc eft lubtràham auxihum ) de
coÉfîderabo nouiffima eorurh: id eft, ad qualem finem
perueniant. •
31 lpfi me p rouocauerunt in eo qui n o n erat
Deus :
E t irritau eru n ü n vanitatibus fuis,
• Ipfi me prouocauerant: Sicut enim illi me vnum, in
muftis diis prouocauerunt : ita & ego aflumam multas
genres, & hancrelpuam.
32 k t fg o prouocabo eos in e©,qui n o n eftpopulus
: I
I J Et in genre ftulta ir ritabo illôs.
Etego eos prouocabo, ineoqui nonéft populus : per
quem'populum fighilicât omnes gentes : quæadcompa-
rationem Ilrael :quafinonelïèht,reputabantur : yelquia
gentesidolacôlentes, nondicebanturDeipopulus. .
3j Ignis luccenfus'eft in furore m e a :
Etardebityfqueadinfeminouiflimar
Ignis'fuccenlîis eft: vindidairieainhoccemporcinci-
•piet, &ardebitvfqueadinferninouilîima', ideft, vlque
ad æternam damnationem. Malos enim & impips Dominus
nonnunquamhtëincipit flagellare , vt de temporal!
poena âd æternam tranlèant. Sic inHerode&Antiôeho
laétumlegimus. '
,34 Deuorabitque terrain cum germinefuo:
B Etmontiumfundamentacomburet.
Deuorabitque terram( id eft,peccàtores cuin operibus
fuis deuorabit : & montium,ideft, fupei'borum, cogita-
tioues &confidentiam deftruet.,
3 j L ongregabo'fuper eos mala :
Etfagittas meas complebo in eis.
Congregàbo: Malafuiîcpoenæ -, quæ liifFerentibtis raa-
læ'yidentur, lèd iuftæ apudinferentem, Etfegittas ;ideft,
vindiétas exercebo.
^6.Confumencurfame:
Et deuotabunteosaùesmorfuamariflimo
Confumentur: quod illis faârum legimusj quorum cà-
dauera volucres & beftiç comederunt,quos fàmes acgla-
dius confumpferunt. Confumuntur etiam nuncpecgato-
res, fa^e verbiDei :& deuorantur ab auibus,ideft,a mali-
gniifpiritibus laçerantur.
.?7 Denifes beftiarum immjftam in eos:
Çum furore trahentium luper terram arque
lerpenti um.
Dentes beftiarum: lîeujcia diaboli immkte.tur eis ^ qui
eos in furore Dei trahat fuper te|pam, id eft, in mundahis
de/ideriis fubruat.
38 Forisvaftabiteosgfadius :
Et intus paupr, V.,
Foris vaftabiteos. Quiapoenas luftinentes, confcien-
tia propria
tfritw-
■
I Gens abfqî
I coaülio.
I £t*é.ï6,
I dfi).
K Côceptio
[ pcccati
B triplex.
D
Tia propria torquentur: vnde dicitur. Ignis eorum non ex-
tinguetur, & vermis eorum non morietur.
$9 Iuuenemfimulacvirginem:
Ladentem cum homine fene.
Iuuenem ftmul, id eft , nulli vindicando pareet aetati.
AHegorice autem in iuuenejibidinofum; in virgine,d bonis
operibusfterilem: inlaétente,hebetem: in fene, inuti-
lem^diu per pigridam accipere poftumus: quos omnes
vindi&a Dei confumet.
40 E t dixi ybi narwfunt ?
Ceflare faciam ex hominibusmemoriam
eorum.
Etdixi, vbi nam? Non per ignorantiam interrogans,
fed alios difeere faciens. Ceflare faqiam ex hominibus eo-
nim memoriam fcilicet tunc cum Iudaei in terra repromif'
fiopis nonapparent: vel cumfeiiqui de compiunione fan-
ftoriimdifcementur, & proniluloreputantur: cuius rei
multa exempla funt.
41 Sed propter iraminimicorumdiftuli:
Ne forte fuperbirent hoftes eorum.
42 Et dicerent manus noftra excel fa: fl|
t non Dominus fecit hxc omnia.
Sed propter: Ifti duo verficuli funt iungendi. Ideo e-
nimfepepriórem populum fuftinuit, ne gentes circum-
pofiCe,eius nomen blafphemarent: lie & nos fuftinet pec-
; cat ores, nec ftatim peccantes damnat: ne giorientur ma-
lignifpiritusin perditione noftra, & feviétoriamiaétent
petcepiflè.
43 Gens abfque confili9 eft & fene prudentia.
Vtinam faperent& intclligerentac nouiffima
prouiderent.
• Gens ablqueiGens Iud^orum &omnium impiórum fi-
he^confilio^alutiseft: quia in futurum fibi praeuiderene-
feiunt. I««.
44 Quomodoperfequebaturvnus mille:
Et duo fugarent decern milliaf
4 j Nonne ideo quia Deus fuusvendidit cos :
Et Dominus conclufi t illos ?
Quomodo perfequebatur: Non potuiftèt fieri, vt vnus
hoftium mille Iudaeorum perfequeretur: nifx Dominus
fuusvendidilïèteos, id eft, afeproieciflet, &exofbsha-
beret, & concluderet eos in manus inimicorum.
4 6 Non enim eft Deus nofter vt dii eorum:
Et inimici noftri funt iudices.
Non enimeft Deusnofter. Dominus enim D eus nofter
verax &iuftus-: Idolaautem gentium, falfa&inutilia.^Et
i'inimici noftri fimtiudiCes, ideft^-approbatores. Omnes
enim gentes (quamuis variacolanyrdola) vniusDeipo-
tentia mundum regi confitentur.
47 Devinea sodomorumvinumeorum:
Et de fuburbanis Gomorr*.
> De vinèa Sodomorum: Saepe in feripturis Synagoga
vel Hierafalem,Sodom* comparatur: quia ficut illi male
abufi flint donis Dei, fic&ifti benéficiis Deifemperin-
igrati extiterunt. Peccatum primo eft in corde per confen-
fum, fecundo in interiori machinatione ad opusperpe-
trandum, tertio in a&u exteriori perpetrato: primum hie
vinea,fèóundum vua, tertiumvinum dicitur.
4 8 Vuaeorum vuafellis:-
Et botrus amariflimus* •
Vua eoram: vinea (quae eft domus Ifrael^conuetfa in
amaritudinem (, ideft $ n mortem Chrifticonfpirans-) &
pendentiin crace acetum felle mixtum pdrrexerant, &
botram malici* fuj^proémerahtamariflimum.
49 Fel draconumvinüm eorum t
’ .Etvenenumaf^iduminfanabile.
Fel draconum : Sicut fel dracpnes, &afpides vènena
occultant: ita confcientia eoram plena eft nialicia.
yo N6 n n eh « ecco n d itafu n tap u dme:
Et fignata in thefauris meis ?
Canticum iMoyfi Safyatho. 20f
Node haec condita funt, id eft, hæc funt referuata apud
me, nec obliuioni traditi? hax fcilicet peccata veftra,non
enim quia vindicare diftuli oblitus fum, fed recondita
funt vfque in diem vltionis.
51 Meaeftvltio& ego retribuam eis in tempore:
Vt làbatur pes eorum.
Mea eft vltio, id eft,retribuam illis in tempore vihdi&e
quæ merentur. V t labatufpes eoram, ideft, qui videban-
turftare,pereant.
5 2 Iuxra eft dies perditionis :
E t adeffe feftinant tempora.
Iuxta eft dies perditionis fcilicet quia certum eft: vel
quia quamuisjmillia mültà knnorum lue habeat,ad com-
parationem tartten aeternitatis modicum eft, appropin-
quant igitur vltionis dies, & quando non putamus aflunt.
53 ludicabit Dominus populum fuum:
Et inferuis fuis miferebitur.
IudicabitDomihiis, id eft, difcernetfandfosfuosim-
piis, Nam iudiaumindifcretioneveldamnationeaccipi
poteft. Et in ferais mis miferebitur, id eft, mifericordiam
oftendet in die vltionis: qui enim ei fideliterferuierunt.
non ex operibus fed gratia &mifericordia recipient aeter-
naprçmia, quid enimjhabes ^uodnonâccepifti 3
54 Vidcbitquodinfirmatafit manus, &: claufi
quo que defecerunt :
RefiduiqUc confumpti funt.
Videbit quod infirmata fit manus, id eft, videri faciet,
quod opera malorum infirma fiierint. Et claufi quoque
defecerunt: id eft, quodab inimicis Capri,propriis viribiis
defecerunt. Refidui, id eft,quia ab hac vita exeuntes,non
iiabent pofteaajiquid fàciendi facultatem.
55 Etdicent: vbifuntdireorum.
In quibus habebant fiduciam S
Etdicerit,aduerfariieoramquieos captiuarant; & dae-
mones malis Ghriftianis (qporum Deus venter &bonor
& diuiti*erat)dicentpoft mortem & in morte: vbi &c:
vel etiam Jifti& boni vindi&am&Deiiram videntes di-
centrvbi 5cc. $6 De quorum vidimis comedebant adipes :
Et bibebant vinum libaminum.
De quorum viââmis. : in his verbis omnes vanitates,
quasfequuntur homines idololatr* velpeccatores com-
prehendit: exprobantur enim malis vana, in quibus viue-
bant. : I
57 Surgant &.opitulentur vobis :
Etinneceffitatevosproregant.
Veniantidola, quaecolebatis, & eruant vos.
y 8 V idete quod ego fim folus :
E t non fit alius Deuspræterme*^
Videte, ideft, intelligite, quod ego fum folus Deus. j
59 Ego occid A i & ego viuerc fàciam »perçuti
am & ego fanabo;
Et non eft qui de manu mea poffit erucre.
Egóoccidam: duobusmodisoccidic, &duobusmo-
disviuificat: quia alios in infernum damnat, & advitam
alios æternam fubleuat: Aliteroccidit veterem hominem,
vtviuificetnouum. Etnoneftquimanumeapoflîterue-
re, id eft, qui potential me* pqffit refiftere. ,
6 0 Leuabpadcoelummanümmeam.*
E td ic àm , viuoegbinæternum*
Leuabo ad coelum, ideft, oftendamætenutatem potend*
me*. 61 Si acuero vt fulgor gladium meum :
E tarripucrit indicium manus mea.
Siacuérovtfulgur: ideft, dùm velociterveneritiudi-
cium meum. Et arripuerit iudicium manus mea, id eft,
coeperitiudicarepotentiamea._____ ______ , • ' '