J Their. X.
• Matth, 2j.
j Apoc. 7.
que noftrum adcharitat jÿplehitudinem petuenturus eft,fi
Paulus adillam peruenirë noh potuitîErgone Paulus oés.
homines tanquäfe dilexitî Dicétur fortaflïs ita éiïe,credé-
dumqi P^uloipfî perhibenti * quia vellet omnes hotpines
ficut fe efïc.Et reuera de beato Apoftolo ficfentiëndü eft,
quod nullius inuidebat virtutious; imo omniumquantuf-
cunq, cflet,ampledebatur profedum.Séll tncum verbai-
pûus recolOîdiceptis^MW neque mors, neque vita, neque creattt-
ra aliquapoffeteumfiparare a charitateCbrifti:pei:p e ad o ( v tva-
leo)quantû mcerore afficefeturPaulus,quo trénsfigerètiir
dolore, fialiquid perpetrafletvhdeà Chrifticharitâte fe-~
paratus effet. Cum igitur tot|pilliahominü in peccatis fuis
iacenHum per vn$jerfum attenderet Qtbera, fcimus quia
cÔpatebatur errorHUotumfbptansomnes fibi fimiles fie-
rijCredentes Cftrifto,&iuftificatos à peccato fuo.Sed nun-
quid pariafîedu fingulorum deflebat lapfum, quo defle-
ret iuum?Quis ho<c audeat dicere ? Quand© enim in corde
Pauli lætitiaMocus'eflètjqn tempus confolatfonis, fi perfe-.
ueranteKumani géheri#iniquitate, cancis indefinenter af-
ficeretur moeroribus?Sed dicetur forfitatv,qa aliorum fan-
■ ditate reuelabatur:quod &in verbis ipfius finis appareret,
cum difcipulis loquitur, dicens: Vos eftis gloria noflra&gau-
dium.Et quianuncviuimus,fivosftatisin Domino. Noç igitur
contradicimus quin congauderet Paulus difcipulorum jp-
fedui. Hoctn fidenter pronunciamus,quia fi ipfe periret,
päruam de faluteiuftqtum confolationem accipéret. Nüç
aüt per orbejn tsrrarum tot videt pereuntes:& tn quiafab
uatur ipfe, i^Luantur & difcipuli, inenarrabili gaudio dila-
tatur.Nonrieigitur manifeftu eft,alium fuiflç motum cordis
eius circa fu£m,aliu çirca rcliquorumpcrditionë î Ad-
Hucfi charitas Pauli non de£ecit,quandoiam cum Chrifto
regnat {pirituseius,vbiintrodudus eft in gaudiUtnDomi-
ni lui, vbi abfterfit Déus omnem lachrymam ab pculisil-
Ifiis : quid eft q> nunptot peccantes & perçantes afpiçit, &
non gemitîNeque.n.vnquam luam mortem fine gemitu
viderepotuiflet.Addimusetiam.quiafiPaulus omnes homines
tanquamfe dîlexit.æqualem ergo affedum omnib.,
impendit. Nonitaqueplus amauit Tirnotheurtî, cuitcfti-
monium perhibet, dicens neminem fe habere tam vnani-
nimem,,qui fyncera affedione ptofratribusfolicitus èflet:
quam eos de qiùbusfubiungit,omnês.rc.quæ lua funt quç-
rurit,not>quæ Iefu Chrifti. Non plus cæteris araauit Titü,
de quo ipfe teftatur, quia cum venifletTroadem, non ha-
buit requiem lpiri.tuiluo,eo quod.non inueniifet Titum
fratrem.fuum.Sedd?' cum veniJJemus(inquit)Macedoniam,nul-
lam requiem habuit caronoftra:fed qui confolatur humiles,confila-
tuseftnos Deus inaduentuTiti.O quam multos cernebatquö-
tidie,quibus non eundem impendebar affedum:quorum
non pariebat illi cribulationem abfentia, vel præfentia cofol
at io nem. S ed quid dePaùloloquor ? Ipfa Dei fapienfia
per Salomonen! loqmtut,dlcés}Egodiligentesmediligo.Qwi
etigm poftquam camera aflumpfir, perfemetipfam teftatur
; Qui diligit me, inqmcnsfdiligetur à pâtre meo : & ego diliga
eum. Inter eos quoqüe quos diligebat,vnum prç cæteris di-
lexit : de quo pluribus in locîs legimus, quia biceftdifcipulus
quemdiligebatlefus. Quo modo ergo omnes *qualiter,quo-
modo tanquam fe omnes dilexit? Nam & fiiuftidam con-
fulamusjvnaquæque res quanto rnehor eft,tanto vtiq;am-r
plius amanda eft. Quo d fi conftat Chriftum omnibus eflè
hominibus mehorera , quis dubitet çunôtis amplius dili-
gendum,quem certum eft omnibus prærerendum ? Si igi-
tur membraipfius hoc rede difcernunt, folusne ipfein a-
more fuipeccat, vt minus.iufto fe diligat ? Abfit« Ordinata
nanque in illo eft charitas,vt vel fibi^ vel cæteris congtuam
pro meritisdiledionis fuævicem rependat. Seitaque plus
quam dsteros amat. «Quanto enim f vt diximus ) melior
eft, tanto ampî^xti diledione dignus eft. Quombdo igitur
alijs præcipit, vt diligantproximos tanq feipfos ? Quomo-
dôinquampræcipit, quod ipfe non facit î Videsne in illis
paucis verbis, fimpliciterque prolaps, quanta profunditas
reperta fit J Multas fuperi9 verborum figuras, mul tarer um
laçramenta difcuflîmus :nune quafi ad plana exeutes, poft
hottû nucumin hac conualle dominicafrüdum pomorü
reperimus: quæ licet nullafua teftâdentes noftros fatigent
manifefte .n.quod habétproferunt,plenitudine tnfuaco- |
n Fluuiacenjts
medentis faucésimplcnt.Qdid ergb çp dî'citur,dtligéspro'xP~
mum tuum tanquam teipfum ? Dicant hic dbAorês quodfen-
ferint}nospro.tenuitateingenij noftri, noad^afFeAionem
eprdis humani referendu çftimamttisfVelut hæcindilfimilis
j^r-fus omnibus exhibendafit, fed ad iuftitiç côferuationë*
ln hac quippe erga ocs tenéda æqualitas eft.Quod B.Greg.
manifefte expoiîit,dicf ns.‘ Proximi diledio ad duo pcepta
deriuatur,cum &p quendamiuftum dicitmtQuodabaliofie-
ritibiodis, vide ne tu aîjterifdcïM. & per femetipfam veritas di-
cin-^e vultis vtfaciant vobis homines, & vosfacite illisfimiliter.
Quibusduobus.f.vcriufque teftameijti mandatis,p vnum
malitiacompefcitur, peraliudbcrfignitisprærogatur:vt
^malum çp pati nó vult quifqj ,non faciens,cefle t à nocendi
opcre:& rurfum bonü çp fibi fieri appétit,impendens, erga
■ gtilitatem fe proximiexerceat ex benigfiitâte. Omnib, ita-'
que hominib. debetur affè Aio pp commuxionem naturç:
alijstn maipr, ali js minor impenditurrtum jpmcrirorûdi»
uerfitate,qa qui fandior inuenitur, ampUorern diledione
mereturitum quia fæpius coalefcit morum ftudiqjfbrumq^
fimilitudine, familiari nutritur CQ.nuérfatione, bcneficijl-
quedatis àcceptisve roboratur. Aliudeftitaq;, quod iure
naturæ cundis debetur :ahud,quod fingulis plufve minuf-
ve diuerfis ex caufis imp^nditur. Qui en feire vpîuedt quid
omnibus debeat,fubtiliterperpendatqdiufteab omnibus
exigat. Hofno eft,cum hominib. agit.ponat fe cum-eæteris
fubrégulaæqtatis, fineadulationefeipfumconucniat,&
q> à proximis rcpofçit iure naturæ, hoc prpximis le debere
çognofcat.Hoc eft proximumdiligere tanq feipfum:vt ca-
ucamùs amorem priuatum, quem Àpoft. reprehendirdi-^
cens.-Eruntbominesfeipfosdmantes.ScipiQs.f.t&ntum, vtfui fo
lum curam habeant,proximorü veto contemnant.Huiuf-
modi quippe homines facile aliis iniuria? inferunt,.çû fifes
ipfi ferre non poftint beneficia petunt,cum dàré nefciarid
çirca aliéna pèccatarigidi, ad corrigendü vero q> ipfi comi-
I f e r in t je n e r u i te r d i lT o lu t i .C o n t r a q u o s p e r S a lo m o n ê d i c i - i
tur:P ondus &pondtu flater a& ftatera-.vtrumtfe abominabileefl 4 ■
pud Deum. Qui.n.in his quæ æqua funt lancepenfiinda, fibi
indulgent,proximos aüt feueriüs ttadat, diuerfo pondéré
& menfuradiuinâiuftitia^Rexacerbant.Quiaigitur nullus
eft,qui iniuriofe aliquid vellet in fecommitti, autq»lege
naturæ fibi debetur, velet denegari: prorfus hanc regulam
attendat vnufquifq; vt oïa proxi tnisdmpendat quæapro-
ximisexpeAat, &implebit quod didum eft, diligesproxi-
nium tuumficut teipfum.Sicüettvt in diledioneproximiplen
i t u d i n e m l e g i s i n u e n i a t ,q u æ m a 1 u n o n o p e r e t u r : & i h h is
qagendafunt,noninfirmetur. Quodaü^fuperiustradatü
eft cur Paulus cum perfedæ charitatis elïè\non prorfus vt
fua,ficaliéna mala portaret : hocnec Deus fieri præcèpit,
necnatura admittit.Alioqui nihil profiiit Paulo bonü cer-
tamen certafle,fidé feruauetfi alijs peccantib. & peccatorü
fuorumvice recipientibus, ipfe per compalfionem ad hoc
deducirur, vtin tormentis eorü omninp fimilia patiatur.
Non funt hæc i ura charitatis, vt immeritos tor m e tis addi-
cat:imo vt meritos periuftorüfiifïragia,fi facültas eis detur
à tormentiîs eripiat. Fecit igitur Paulus q? charitatis fuit,dfi
tempus habuit,opera dédit,vt peccantes corrigeret; & eos
qui peccandô à Dço reeeflèrat,in eis gfatiam reuocaret.Jn
hoc proximos tanquam fe dilexit : qa quod circa fe .miferi-
corditer poflè fieri intellexit, fi fub eodem periéulo labo-
raret,hoc&ipfe proximis'impendit.yetü qmlabore fuum
apudquâplûres infruduofiim inuenit,ipfe curfilcô.fiim-
matoduftitiç fuç Coronâ percépit ; eos aüt q in maiisfuis,p»
feuerauerunt,diuinæ iuftitiæ reliquit.b^turalis fiquide ilia
p i e t a s , e a t e n u s a d c ô p a t i e n d u m c o r i u f t o r ü i n f l e d i t , v t f i
polïînt', fubueniant : non ficaütper compalfioné praue a-
gentib.coadunitjVt etia in eorü tormentis fitfiiles illts exi-
ftant.Hadén9 dé charitatis modo, q neç erganequiflîmos
minuendus eft,qm teddenda funt omnib,iûra naturæ,jput
potuimus,tradatumeft. Quia vero fîupra diximus aliâ eflè
diledionem longeqj pftantiôrçm quæfeene meritis tantü
repeditur,q penes fingulos diuerfis ex caufis diuerfa nabetunquodqjetiam
& fcripfturarum teftimonioj&^ominicp
exemplo firmauimus: ad ipïam igitur reuertendum, & in
ipfa quicquid de mandato legis tradauimus,concludendu
eft. Hæc eft nanqiie amicicia vel familiarisas, quæ non nifi;
: . , i . boni!^
Thob. 4,
tftatth.j, j
*G
|l Pro.ib
I *Sicut. ! Eccti. 13,
i w m
I Efai.11,
In L m 'üicurn, LtïpTxïW .
bonis-iungenda eft,dicente Salomone :Quj cumfapientibus
m i
graditur,fapiens erit-.amicus autemfiullorum, efficieturfimilis. I-
temque filiusSyrach: * Sicommuniçabit lupuscumagnoali-
quandçficpeccator i«/?a.Quiaigitur cum omnibus pax tenc-
da eft,iuxia illud ApoÜQli,Sifieripoteft,quod ex vobis efi,cum
omnibus hominibuspacemhÿbentest cum paucis autera ioCie-
tas ineund a,docet nos ferip tura, dicens iMultipacifici fi nt ti-
bi,confiliariusautem tibifitvnus demille. Hune vero confilia-!
rium quidam de inundi fapientifius prius diligenter exa*-
minandum teftatur,Ôc tunedemum ad arcanorumnôtitia
admirtendum.Di«,inquit,C0^iwsvrr«w tibiin amkitiam ali-
quisreeipiendmfit.Cum placueritfiefi, foto ilium peftoreiadmitte.
"Tarn audafter cum eo loquere^quam tecum, cum amko omnes eu- 1
rassomnef cogitationes mifce.Tidelcmfiputaueris,faciès. Ideo &
quidam de noOxishit: Amicusfidelis^rote£Hofortist quiinuenit
idum,ïnuenittbefaurum.*Amicofidelinul\a.cQ;cornpa.ta.tio)
née eft digna ponderatio auri^C'argenti contra b onitatem
fidei illius.
RADVLPHI .FLAVIAÇ
EN SIS, IN LEVITIC
VM MO Y Si ,
L 1 B E R X I V .
■ p i J l t i i i o.
N facra Scriptura fpecies didionis quatuor
funtihiftoricajprophetica^puerbialiSj&fim-
pliciter docens.Hiftoria eft præteritarum return
narratio, vtinqüinquelibris Moyfi. In
quibuslicet res de quibuS agitur,plenæ fint
figuris.-hiftorialiter tamen legislator ea vel àDominoiuf-
fa,veUfe &à populo îllo compléta elle pronunciat.Iré Ie-
fu Naue liber,Iudicum, Ruth, Regum, ParalipomenÔiE-
XraSjEfther, quatuor Euangêlia, Adus Apoftolorü, ad di-
uinam hiftoriam pertinent. Nam Thobias, ludith & Ma-
chabæorum,qüâmuisadinftru&ionemecclefiçlegântur,
perfédam tnnon habentautoritaté. Prophetica.locutio
eft,cumfixturaprædicuntur.IftainP{almisrcperitur;Ifaia,
|jeremia,Iezcchiele,Daniele, duodecim Prophetis. Hæc
[planofermone nonnulla prænunciat,vt eft illud Ifaiæ : Ec-
\ce virgo concipiet,& pariet filium.ln quâ plurimis pfouerbiali
vtitür,vt idem de eadem re:Exiet virga deradice lejfe, tyflos de
radiceeiusafcendet. Prouerbialis fpecies eft figurata iocutio,
aliud fonans&aliud fentiens,& de moribus tradans. Nâ
fiCprophetiæ fvt diximujs) hanc fibi fæpe aifumunt; fed tn
præcipuemorali do.drinæaflcribitur. HæC in proueibiis
Salomonis accipitur,in CanticisGanticorü, inSapientia,
in Ecclefiaftico.Iob aüt pàrtim hifipricusjpartim prophé-
tiçus,pattim vèro jpuerbialis inuenitur.Êccleftiaftes quô-
qüe prouerbialis in parte, fedih maiori fimplicem dodri-
mam pro'fequitur. Simplex dodrina eft, quæ de fide ac mo
ribusfimplicite|docet. Hæc nec hiftoriam texit,quia res
geftas non eXordineprofequitur, licet aliquid expræteri-
torum.memoria ad auditorem inftruendmm aifu mat; nec
prophetiam,quia res futuras non, fibi reuelatas, fed ab a-
lijs auditas & créditas pronunciat; neque prouerbialiter
loquitur,quia tantummodo fimplicitèr docet. In hac parte
continentur beati Pauïi epiftolæ, &cateræfeptemca-
nonicæ. Hæc cum hiftoria commune habet,quoa vtraque
fuperficie facilis videtur, eum fint infpcdione& intellc-
duplerunqj difficiles. Prouerbialis vero in hoc cum pro-
phetiaconuenit,quod fuperficie difficiles videntufj cum
inteilëdu plerunique non fint. Sed feiendum quod îxifto-
rialésUbri plerunique etiam prophetias interferunt.Nam
Moyfes cüm res quas hiftorialiter narrat, pene omnes prd-
phetieas habeat,nonnunquam etiam voce manifefte pro*
phetat, vt eft illnàfFrdphetam vobisfufcitabitDeus defratribus
veftfis; tanquam me, tpfüm audietis. Item & prouerbia in hifto-
rijs réperiunturi vtin Regum Nathanpropheta,Dauid ré*
gispeeçatum fubprquerbij velaminearguitSic&fimplex
jdodrina fæpe: vt efabitigesDminum Deum tjium.ôcNon oeü-
des, Honfuraberis. Item in prophetis nonnullç fun thiftoriæ,
Vtln Ifaiadelezechia rege/qus.tamenrealiterpróphetia I £
eft; quia quod-hiftorice nartatj myfticeiuteïlcdiun:,futur 1^ . ,8
ra pr?nunaat.Et,in Ieremia,cum dicitur;Si cumpeditibus cur aerm.it,
rens lafiorafti iquohiodo contendere poteriscum equisl Prouerbiü
eft.Sic& Michëascuirf clamat:I»djfï*èo tibi homo quidfit bo-
num,facere indiciuml & diligêe mifericordiam,&foltcttuambu-
larecum Deo tuo: fifeplex dodrint eft.Poflunt par^mod'cyn
prouerbijs alicubfprophetiae ,fed 8cfimpléx*dodrina Cx-
pmsaduertb ficut & in epiftolis apoftojicis nonnulla pro-
pnetica inueniri. Vnde.cónftaf-, cumjibri hiftorialeshut
tprophetici, feiüetiaproüérbialcs dicuntur, non quod hoe
velillud fo lum fine quantulaqunque alterius admixtione
habeant,fed quod hoe au^illud ex maxima parte contine-
ant, ficvocari. H *c igitur praÉiifimus; qujenon folumin
hoe opere nottro, fed in omnibus fcripturis diuihisintélli-
gentiam poffint iuuare ledoris. Inte^m ver©h*cdiftin-
d io nobis nêcefiaria eft: quia cum in praecedentilibroïe-
giflatqr mult4fimpliciprotuliflefc eloquio, vteft illud,No»
quares vltionem: & diliges proximumficut ieipjutn: iteö^juxdï
fubiungit,quae Iudaicëquidem ad literam relata, fimpiici-
terprolatavideanturrmyfterio autem fuo reddita, prouer
bia efle féntiantur. Sequitur enim,
ïrobibet commixtionem diuerfitatis fieri in femine animalmn, in
femine agrorum, in text ura veflium.
C a r F.
EGoDominus.Legesmeaseuftodite.lumenta tuanonfaciescoi-
re cum alterius generis animantibus.
Nunquiddebobus, ait Apoftolus, curaefiDfo}Propterdo-
doresitaqjdicituriqui (apientium &infipientium debitor
s funti quiquöfcunque;non poftunt inftruere verbo, éo'
quod minus capaces fint, afello illi confimiles, que Ghri-
ftusfubditüfibilerufalem intröduxit j,debent informarg
exemplo. Huiufmodi quippe ex prjepofitorum fuorum a *
dibus pendent, vt quicquid eos agereviderintjfandum
putent.Quiaveromenshumanapronaeftad vitia,nonnü
quametia contra confcientiafuam, dodorü fe autorifate
tuentur: vt licetillicitum eflefentiant quod pradati cómit-
tunt, eos tn per prjecipitia fequantur. Cum alteriqs igitur
gmsanimantibuseoeuritiumentaifta,cumpaftorüfuorü
exéplo feduda, mundi amatoribus confotmantuc-Habet
quippe fandaiumentagenus fuum, genus cselefte:vnde di
citApoftolus oportere nos quasrereillud diuinü,fi quó at-
tredare illud poflimus & inuenire, quamui$ non longe fit
ab vnoquö'qj noftrü.I» ipfoenim viuimus, mouemur, &fumus.
ficut quidafinquiQ veftrümdixcrunt: Ipfius.n.&genusfu
mus.Habemus etiamin terris magnae nobilitafis originem
juxta illud Thobiae cum vxore loquentis: Filij, inqnk,fan-
ttprü fumui: & nonpojfumus ita coniungi,ficut &gentes qua ignorant
Deüm. Ab hac itaque gencrofitate quicunqj degene-
rant, & quafi in aliud tranfeunt genus,cauendi funt fidefi-
bus,ne eorum prauitatem imitentur, qui ad fummi patris
fimilitudinem inuitantur,ipfodicente; Sanctientis, quonïa
ego fanttusfum. Cauendum eft ergo &sredoribus, ne ad hüc
lapfum fubditos praecedant :& quibus v it* vias debento-
ftendere,ipfis mortis occafio fiant.Quia yéro praui Dodo
res bona illis voce predicant* quos öperum fuorüperuer-
fitate fubuertunt,apte fubiungitur:
Agrum t non fires diuerfi femine.- ■
Ager fanda ëft Ecclefia, cui per A poftolum dicitur': bei
igricultÏÏra eft is,Dei adificatieeftis.Semeautceft verbum Dei. Di-
uerfum itaque femen in hoe agro feminat,quifüper cathe
dram Moyfi conftitutus,didr & no facit rbona loquitur & mala
operatur. Verbo triticum fpargit: exemplo aüt fuo,pecca-
tifementem difcipulorum cordib. inijcit. Videbis tarnen-
quamplures mente quidem corruptos , fed in humanis
oculis fimulatione dealbatos.-qui virturis habeat fpeciem,
fed virtiitis non exhibent veritatem.Q^os rede redargfiit
cum fubiungit:
*Veftem qua ex duobus texta efi,non induerisi
Qu* eft enim veftisadulteiïna,& reprëhenfibrli dupli- '
citate commixta*nifi biformis habitus mentis & corporis, {
cum munditiam exteriuscoram honfinibus fimulamus,
immundos autem interius diuinis oculis nos exhtbemus?
' t J i , ' ' In
ytuum n