i l
« g ■ 1 1 H m
Guitmttndi Archie piß. A tierf.
Ip l ______
quando Aon folurti ort cofporisjfed eciam ore eordii hau-
ritur. Idem in libro Dialogorum vltimo. HaenamquC'
ait,fingularitervi&irna,ab fcterno interim animamialuat,
qu? iliam nobis vnigenitimorcempermyfteriumreparar,
Out licet fur-gens a mortuis, turn non moritur, & mors'tüivltra
non domtnabitur : tarnen,in feipfo immortaliteratquein-
corruptibiliter viuens, pro nobis herum in hoimyfterio
(acne oblationisimmolatur.£ius quippe ibi corpus fumin
g eius caro inpopuli fälütem partitur» Eius fanguis non
iam in manusinfiaelium} fed in ora fideli&fundicur.Hine
ergo penfcmus, quaie pro nobis hoc facrifieium fit, quod
pro atfolutionc noftra pailionem vnigeniti fibi ferqper i-
mitatur. Quis enim fidelium habere dubium poilit in ipfa
immolationis hora, ad facerdotis vocem coslos aperiri, in
illoIefiiC hrifti myfterio Angelorumchoro^adefie: fum-
mis ima foeiari, terrena cceleftibusiungi, vnumquid
Et hic mundus iam me lirin videt,vo $ autera me videbitis,
quoniamego viuo,& vos viuetis.In ilia die vos cognofcc-
tis, quoniam ego in pâtre me© & vos in me, Sc ego in vo-
bis. Si voluntatis tantum vnitatem intelligi vellct : cut
gfadum quendam atq; ordinem eohfummanda vnitatis
expofuic ; nifi vt cum ille in patre per naturam diuinitatis
eflet,nos contra in eo per corporalem ciusnatiuitatemj&
ille rurliim in nobis per fiicramentorum eius in cflc myfte-
rium crederetur: acli perfeâaper mediatorem vnitasdo-
eeretur,cum nobis in fe manentibus ipfe maneret in pâtre,
Sc in patre manens,manere«Hn nobis : & ita ad vnitatem
patris proficeremus, cum qui in eo naturaliter ineft,
nosquoq; in eo naturaliter ineffemus, ip fo in nobis naturaliter
permanente»* Quam autem naturalis in nobis hæc
vnitas fit, ipfe, atteftatus eft: Qtûedit carnemmeam, & bibit
w WÊ _____ a ____________ | fangumm meumjn memanet&ego in to. Non enfin quis ift
vifibilibus atque inuifibilibus fieri?Quapropter iam nunc ! eo erit, nifi in quo ipfefuerit : eius tantum ipfe afliunptam
fibi ponant vmbràtici ifti filendum, quibus todtantique
authores in contradicibiliauthoritate refiftunt. Con fide-
rent etiam atq*, etiam,quid in mulcts locis fan&us Hiero-
ny mus , quid Ifidotus , quid Beda, fed & omnes do&ores
præcipui, tam Grad quam Latini,de Corpore Domini dosan
t: atque errori fiio , tot cedentes tantifq*, do&oribus,
finemponant.Non enim omnia difcuterepropter tçdium
longi öperis debemus: cum iis qua difeufumus rationabK
liter contradici non polfit..^,-.
Beatiffimum tarnen Hilarium Pi&auienfem Pontifi-
cem, fidei pene fuo tempore^tngularem Columnam, fan-
diffimi.Martiniinftitutorem,àbeatô quoque Auguftino,
cæterilque pofteris do£toribus , nec non Sc ab omnia E o
clefiaDei fumma deuotione fufeeptum, ad medium volo
deducere. Commodiffimumnamq-, reor fore vt quid etiä-
huicmirabilisdifputator, de EuchariftiaDpminiinlibrö
odtauo deTrinitate fentiat, fubtiliter ara ndamus.Cöntra
Arnanos quippe difputans, vt fubftantialiter patrem effe
in filio demonftraretüplum filium in nobis fubftantialitcr
elfe perEuchariftiam probauit hoc modo.Eos nöc^nquit,
qui inter patrem & filium . voluntatis ingérant vnitatem,
interrogo'Vtrum ne per namræ veritatem hodie Chriftus
in nobis fit,anper concordiam Voluntatis. Si enim yere
verBuni carofa&um eft, & vere nos verbum carnem fa-
ftum cibo dominicofumimusrquomodo non naturaliter
manere innpbis exiftimandus eft,qui & natura Garnis no- •
ftræ iam infeparabilëm fibi homo natùs allumpfit,&natu-
rain camis fuæ adnaturam aeternitatis fub iacramento nobis
comunicandæ carnisadmifcuit? Ita enim omnes vnu
fumus:quia& inChriftô patereft , ôcChtiftus in nobis
eft. Quilquis ergo patrem naturaliter in v. hrifto negabit,
neget prius non naturaliter vel fe inGhrifto,vel Chriftutv-
fibi irielfesquiain C hrifto pater,&C hrifttis in nobis vnun-
ii> hiselfe nos-faciunt.Si Vere igi turcarnem corporis noftn
Chriftus afliimpfit,& yere homo ille qui ex Maria natus
fuit Chriftuseft,no(que vere fub myfteriocarnem corporis
fui fumimusj&per hoc vinü erimus,quiapaterin eo eft,-
&illeinnobis:quomodovoluntatiSvnitasafleritur, cum
: naturalis per façramentum proprietas,perfedfæ fitfecra-
i mentü vnitati^? Npeft humanoâut læculi fenfu in Dei re-
[ fins loquendummeq*, perviolentiam at^ae impudentem
I pnedicationë coeleftium diiftorum à lànitate alien#atque
! l mpise intelligehtiç.extorquenda peruerfitas eft.Qiwe feri-
pta finît legamus, & quæ legerimus intelligamus : 6c ram
perfeebe fidei officiofungemur. De naturali enim in no,-
bis C hrifti veritate quç dicimusmifi ab eo didicimus/ftul-
teatqi impie dicimusjpfe enim^ziv.Caro mea vere eft efca, &
fanguis meus vere eftpôtus. Qtti edit carnetn meant, & bibit fan-
guinetii'nieuni ^in me manet & ego.in eo. De veritate- carnis &
] feüguinis non eft reli«5tiiS ambigendi locus» Nunc enim
1 l &ipfidsDominiprofeirione ,&fidfc noftra vere,Caro eftj
I & Vere fanguis eft,&hçeaecepta arque haufta id efficiunt,
v tôcnoSinChrifto&Chriftusinnobisfit» Annehoeve-
ritasnonfcft îContingatplane iis verûnoneflé, qui Chri-
1 hoc quod - ftum Iefum verum elfe Deum negant. Eftergpin nobisi-
pfe per cariiem,& fumus ineo:dum feeundum*hoc quod
lumus, ip'fe eft;* Qijam autem in coper lacramentu eom-
* Quod, I
noS fumus
inDroclb
•Qjiod. :
tobunn 14.
habens carnem,qui fuam fumpferit» Perfe&ae autem hu-
ius vnitatislacramentum fuperius iam docuerac,dicens:
Skutmemtfit vrntts pater &ego viuo per patrem.: & qtti mandu-
calterit meam carnetn,& ipfe viuitper we.Viuit ergo per patre:
Etquomodo per patrem viuit, eodem modo nos per car-
nem eius viuimus.Omnis enim comparatio adintelligen-
tiae fbrftiam praelumitur: vt id de quo agitur fecundfi pj;o-
poliram exemplualiequamur. Haecergo vitae noftrte cau-
la eft, quod in nobis carnalibus manentem per carnern
Chriftum habemus : vi<fturis nobis pereumeaconditio-
ne,qua viuit file per patrem.Si ergo nos naturaliter fecun-
dum carnqm per eum viuiinus, id eft, naturam fuse carnis
adepti: t;uomodo non naturaliter fecundum fpiritum in
fc patrem habeat, cum viuat ipfe per patrem ? Hoc totum
ex praedidfco B. Hilarii libro feriatim hie ideo interponere
volui: vt perlpe<fta attentius totius dilputationis huius ratio,
quid de veritate Pominicicorporis,quodde altarilu-
mimus,beatus fentiat Hilarius,inuariabili certSudine no$J
pe?doceat.Probatnamque difputator mfiabilis, quiapater
naturaliter eft in filio',ideft,fubftantialiter.Aliterenim
iftudliaruraliter ribn debet intelligi. Namde lubftantia-
ii vnitate patris & filji totacontra Arrianos quaeftip verfa-
batur. Nec fifiputatorJ peritiifimus tantopere illudpro^
barer,nifi in qusftione effet. Id autem per hoc probat:
quia naturalitqr,id eft,fubftantialiter ipfe filius eft in nobis.
Non enim & iftud naturaliter alio modo intelligi de-
bet. -Nam fi alio modo intelligeretuf tota ipfe dilputatio
vacillaiet. Quomodo enim noftra cum Chrifto vnitas fi
fubftantialis non elfet, patris&Chrifti vnitatem fubftan-
riajem probaret-? cum fibi hincmagis Arriani argumen-
cum e contra conficererit, eo quod ficut noftra cum Ghri-
fto vnitas,quaeadprobandam patris &filii vnitatem affer-
:ur, fubftantialis non effet: itainter patrqm Sc filium con-
fcquentqr intelligi oportere confirniarent, huius ipfius
.uithoritatenitentes, qui ait: Omnis eniih comparatio ad
intelligcntiae foripam prafumirar: vt id dequo agitur^ fecundum
propofitumexempliim aftequamur. Conftat ergo
Sc difputatioms ratione & eiufdem viriauthoritate co-
gehte,quia naturaliter hie profubftantialiter eftaccipien-
dum. Ex hocligitur difputacor egregius huiufimodi conv
licitfyllogilmum: Si Chriftfis in nobis eft naturaliter, id
eft, fubftantialiter, non tantfim per con cordiam volunta-
tis:&pater in Cfi^fto naturaliter, id eft, fubftantialiter,
non tantumperconcordiam voluntatis. Hane propofi-
tionemaflumptio comitatur, ab antecedenti hoc modo:
Eftautem Chriftus naturaliter,ideft,fubftantialiterinno-
b js , non tantum per concordiam voluntatis» 'Quam
afliimpti&nem mirabili peritia-difpucandi iiitcrrogando
maluit ponete, tanquam refpon%mem interrogatione
extorquens, cum ait i Eos nunc, qui inter patrem & filium
voluntatis ingerunt vnitatem interrogo vtrumne per
nature veritatem hodie C hr i s t v s. in nobis f it , an
per concordiam voluntatis ? Deinde huius afliimptionis
probario ; Si enim vere verbum cQro fa<ftum eft , & vere
nos verbum caroem fadlum cibo Dominico fumimus:
quomodo non naturaliter manere ianobis.exiftimandus
eftj.qui'& naturam camis noftra iaminfeparabilem fibi
mutticara carnis Sc tanguinis fimus, ipfe teftarar ,dicens : 'homonaras aftfimpfit, Sc naturam earnis fiia ad natura^
ternicatis
Hilàtiutg
jcgiii;
De Sàcràmento, Lib. 1 1 1 .
terni tatis ( fubaudirur con tentam fub facramenroi)• nobis
communicandae carnis admifeuit? Et catera q»ae fequun-
turidipfiiminculcant. Et quafiquæreres, quomodo fcio
quod verbum carnemfa&um cibo dominico fumimus,
vel quod naturam fuse carnis fiib fecramento<nobis çorn-f
municanda carnis admifeuit ? De veritate, inquit, carnis
Qc fanguinis, non eft reliétus ambigendi locus. Quare au-
tem non eft reli<ftus ambigendi locus, confequenter pro-
bat dicensi Nunc enim & ipfius Domini profelfione Sc fide
noftra, vere caro eft, & fenguis eft. Qkpmodo S&ipfius
Dominiprofeftione&sioftrafide vere caqa eft, Se vere
fenguis eft: iam hie proxime pramonftrauerat dicendo;
Non eft humano aut læculi fenfu in Dei rebus loquendum
: neqj per viçlentiamatq! impudent enipradiçationem
coeleftium di<ftoram à fanitatc alipnæâtqi impiæin-
tellige.ntia extorquendaperuerfitas efty Qua fcriptaiiint
legamus, & qua legerimus intelligamqs : & turn perfe-
6fca fidei officio fungemur. De naturali enim in nobis,
Chrifti veritate qua difeimus, nifiab eo didieimus, ftul-
ce arque impie difeimus.Ipfe enim ait :Caro tnea vere eft. efca,
& fanguis meus vere eft potus, Qui edit carnem meam■> & bibit
fmguinemmeum, in me manet & ego in es. Hic fene interrogate
placet^ Qui fijnt qui in his. rebus Dei, humano aut
facufifenfiiloquuntur ? Nonne illi,' qui claufisinternis
lùminibus, fecundum fenfus exteriotes huic fæculoÇon-
gruos, demyfteriis coeleftibus ratiocinanrar? Qui funt,
inquam,qui viofencerextorquenthripiamintelligentiam;
coeleftium diârorum ? Illi ne, qui ea qua feripta funt,ficut
iiibetHilarius,legunt,& ficut legunt fimpliciter abfq; plane
ylla adieâione fiia intelligunt: an illi qui vexantes feri-
pturam quod ilia fonar, refpuunt, Sc figurationes quafdâ
ei pro arbicrio fui cordis imponunt? Illi.certe non earn ex-
torquenj:, non eiviolenti funt; qui fimpliciter, ficut earn
legunt,intelligunt. Illi igitur iudicio beati Hilarii hie ver-
bafaluatoiUpéruerfe atq; impie intelliguntîqiii fimpUçi
intelleéhi contempto, ad figuras, addendo quodfibi placet,
eatraiiciunt. Ex his ergo verbis Dpminicis cum pro-
baffet, quianosverbum càrnemfadumyere cibo Domi-^
nico fiimimus, ad afliimptionem fÿllogifmi fiii reuertitur,
&quomodo hoc non tantum concorditer,fed etiam fub-
ftantialiterfit Chriftus in nobis exequïtur dicens : Et hac
accepta atque haüftaid efficiunt vt&n o s in Chrifto, &
Chriftusinnobisfit. Anne hoc veritas non eft} Contin-
gatplaneiis veram non effe, qui jZhriftum Iefiim verum
elfe Dcum negant. Ad hoc ipfum cæteraquoque refe-
runtur., qua vfqueâd conclufionem inferuntuir.- Deinde
iam ad coneluuonem fidenter accedit, affumptipnem
cum fua probatione fetis ardficiofe breuiffiuïe repeten-
do, hoc modo : Si ergo nos naturaliter fecundum carnem
per eum viuimus, id eft, naturam fua carnis adépti : quo-
mpdo non naturali fecun dum fpiritum in fe patrem habeat,
cum viuat ipfe per patrem. ,
Hune érgo beari Hilarii fyllogifmum vmbratici'no-
ftri fi valent euadant. Aduerate enim ô vmbràtici, quia
per hune cibum finnpram probat iriyhobis fubftantialiter
effeÇhriftum. GutAergohunccibumfiimimus, fub-
ftantiamChrifti fumimus »Quomodo eilim per hoc quod
nos verbum carnem fa6tum cibo Dôminico fiimimus,
probatur quia Chriftus in nobis fubftantialiter eft: fiçin
hoc cibô vmbra tantum C hrifti, & noii fubftantia Ghrifti
eft ? Aut quomodo hac accepta ajque haufta id efficere
pofTunt, vt Chriftus in nobis fit fiibftantiue: fiineisipfis
non eft nifi ymbratice ? Qüomodo, inquam, fi nos verbum
càrhcm fatftum cibp fumimus .* per hoc confèquens
eft, vt in nobis fubftantialiter maneat Chriftus^? .Qua
eft huius probations r^ceflitas? qua confe^pentia? Nul-
la quippe neeefntas eft, nulla cdnfequentia : vt ybi eftali-
cuiusxei figura, fie confequenter eiùfdem rei fiibftahtia»
Si enim cuiuis dicerem : Inhqicpariète eftfiibftâiiria tua^
quia ibf eft imago tua: nonne me diçeret infenire ? Sed
nec quifquam omnino jîxeritquanad edebatur agnus le-
gajis i vtVbi effet cpnfequënter fîibftanriaÇhrifti: cum il-
le agnus Vmbra effet SC figura Chrifti., Quis yërd audeat
dicere, cum ferpentem æneum Moyfes in defertofufjiçn- i
deret,quod ibi fubftantiamdhrifti fufpénderët:cuni fiib-
C . . ■ • 3 & 7 1
ftanriafiÇ hrifti inligno fufpendendi ferpensilli aneus fî-
guraret? Quocircafiaflùmptio Hilarii, quadicitur, quod
fiibftantialiter in nobis eft Chriftus,per hoc rata effe mon-
ftratur, quod nos carnem Sc fengumein C hrifti cibo D ominico.
iumimus, quæ ^accepta atque haüftaid efficiunq
vt&Chriftus in nobis , 6c nos naturaliter vniimfimus in
Chrifto, naturam fùæ carnis àdepti. Nulla autem eonfe-
quentia,vt ofteridiipus.aflumptio ilia per hoeprobari po
teft, nifi in cibo Dominico fit vere fiibftantia corporis Sc
fanguinis Ghrifti: manifeftum eft quoniam prudéciffimus
argumentator Hilarius, quifiiam afliimptionem per hoc
confirmare voluit, fubftantiam corporis Sc fanguinis Do-
mini nos in cibo Dominkp fiirhere, non vmbram & fi-
guram tantum, vt vmbrarici ifti male fomniant, credidït.
Vt autem vis totius dilputationis quam breuiflime fub o-
culis reponatur: Aut vmbratice crediditbeatifïimusHi-
lariusnos comederc'verbum carnem faéèuirijautfubftan-
tiue. Sed fîymbratice çredidiffet,nunquam hoc difputator
egregius ad pro bandum quod Chriftus in nobis fub-
ftantialitereft,attuliffet:cum nihil fibi,fed potiusaduerfe-
riis prodeffet, neque hoc quodintendebat vllo modo ex-
inde conficijfed potius è côtrario,quod Chriftus in nobis
non fit fubftantialiter quam facillime Sc ipfe & quiuis me-
diocriter eru.ditus cernere poffet.Quoniam igitur vireru-
ditiffimus ad probandum affiimptionemfuamidactulit:
rion vmbratice naturam carnisÇnrifti nos cpmedere cre-
didic: Credidit igitur fiibftantiue.
Huius fene libri fànéti Hil.^ii beat us Auguftinus in fiio
libro de Trinitate cum magna venëratione mentionem
facit:V nde palam eft,quia difputationem hanereprehen-
fibilem non iudicauit. Palam ergo Sc illud ^quiaeiufdem
fidei fuit. Quapropter beatilîimi &dodtilfimi viriHilarii
difputatio apud omnes fidelës valear. Vrnbraticorum
ftultiffima garrulitas penitus obmutefcat.
.Non folumprçdictis authoriraribus fed Scmultis quoque
miraculis euidentillimis, rationabiliter confutancur.
Qiiod fi miracula noh recipient, holies Ecclefia fe déclarant.
Ecclèfiaenim miraculis quam maxime&propagata
eft Sc adulra. Quid deniq; eft aliud miracula ceflàre , nifi
Ecclefiam quantum in fe eftauferre ? Eifilem quippe arri-
bus (yc air quidam ) quibus partum eftimperium, retiner
tur. Quapropter Ecclefia hoftès fefe,& non filios aftruûc;
fi eius mkéculaaccipere nolüt. Quid autem ftultius, quid
vecordius, quam euaçuare miracula : cum nulla omnino
res finë miraculo fiat ? Vrinam ifti vaiiiloqui, nec feipfos
aliquid loquidumimpudenreriadticanr talia, eredcrenc:
quoniam hp c ipfum quod loqui poffiint,hoc ipfum etiam
omrtinoquodfunt,nonnifiexdufinomiraculoeft. Sed
iùnt qui miracula fe non refpuere quidem refpondeant:
libros veroin quibus eà leguntur, apocryphes affeuerenr.
O iniqua licentia ; Qüos Ecclefia Dei in ædificaciouem
fui per cotum orbem rancis temporibus fub rancis doâo-
tibuslegit, & legendos tradidic : hoc paucuii minus docri
& animales, nul loraripnis intuitu, nifi tantum quianon
placent eis,apociyphos dicunr: & qui Paganorum libérer
hiftorias ampleâuntur, Chriftianas hiftorias, quas torus
ainpleéHtur munduS, cefiàre laboranc. S A Sc hoc ipfo
quödeisnön plajpt, quodvniuerfàliEcclefiaplacuir,&
obftinace refpuunt quodlibenterilia recepit : non pacifi-
cos eius filios, fed inimicos manifeftos fe probant. Quapropter
qüi fe filios Ecelcfia vel dici defiderlt,libros quos
illa recipit, non recufèiit. Qua ratione enim vicam beari
Gregdriiquilibet Chriftiartus àpberypharil dicar, quam
arteftanteRomaadiwm,totfàn(ftilIimi,dôâiflïmiqjR.o-
raanippiitifices nüllo difïonante, haftenus probauerant;
eprumq; àuthpricatemfecUta totÈcclefia, cunctopopu-
iôChriftianocpnfonante,nuntvfq}fufcèpèrunt? Inea- ;
dem fàrieyitaferiptumeft,quodbeatiflimiisidéPapaGre- !
gorius,prafehte populo Ro.manOjCuidam riiatrifemilias,
quümcommufticaturarififfet ,Dominici corporis porrio-
nèm fubtraxeric3 quani in ara repofîçahi eommuni mox j
préce âd Deum fiifà, aciriftruëndam de veritate Dominica
oirnis matföha,feueriämpppiili fidem:corâomhipp-
piiio in fpede vera carfiis,quafi digiti auriculariS oftënde-
rit.C unique millier iam fidelior,.propter hdrrorem carnis
H h 4 eommuni