v lla re , nifiin hypoftaticis : arque hoc eft illudminimm
modum ingén*& arcanurti, acq; abdicum, 8c quod null»
naturapin vlla rè concingic, tjuomodo crifim perfonarum,
& (ft foseft dicere ) ttiuift fubiedorum vna eft eflenna a-
&u ,$>la8ccotain vnaquaquc perfona, v r fi vna perfona
ablolute fxifterenvnam eflentiam a£tu dico magis vnam,
quâmqux eft maxime omnium fingularis. V t auremre-
pfeterfdo fummatim manifefta fiât expofirio materiana,
!q u *h a c Decade continetur, demonftratum eft per pro-'
‘ pôfîâones affirmantes, quod noti eft alia., 8c fbla Datura
i Sdn creàta, liifi folus pater, filius, 8c fpiritu# fondus ; nee
aliadiuinitas, 8c virtüs, 8c ôpérâtio ; nifi foîüsidem pater,
8c filius, #fpiritusfan6fciis; nec eft alia vnitasfupta-
'quam diùiiia, nifi pater, filius, 8c fpiritus fan dus : nec eft
aliainTrinitatedifcretio, nifiin ebquod eft eflè pattern,
8c filium, 8c fpiritum landum ; nec eft in Trinitate alius
fons, 8c prinCipium totius diuinitatis, nififoluspater; 8c
quod naturales8cfiibftantiales operationesex ipfo pro-
deuntesfunt filius, 8c eius fpiritus fan^us ; nec alia eft 0-
perario, 8c manus, 8c digitus eius, qui eft fuprabonum
per quern, omnia Deus operatur, nifi eius filius, princi-
piunideificandi nos, Sc ipiritus fan<Skusi neque quxeun-
qiie fitigulatim nanirales 6c fobfkanriâles enérgix, fiueo>-
perationes Dei dicuntur, aUaê font prætér filium, 8cfan-
^ m eius ipirituriv,neque quæcün’qüèyno verbo natura-
b*8c ihbftàntialiâ Dei dicuntur, alia font prater filium,8c
ipirititm iandum’,neque quçcun in T rinitate reciprôcaritur,
pium èft dicére quidquatinn ëis eflè 8c d id vniiis
perfona;f quod ndn fit 8c dicatur efièntiâalterius : neque
q ux font pèrfonx deificx, 8ceflèntiaTrin#atis, p ium e^
dicere altêrüm n ori eflè eflèHtiam altèrius : iupra omheiti
verb mentem 8c ratidnemin tribus pcrfonis,fiue iubiedis
vna eft 8c totâ,8c folâ trinx fopra naturan^|c infiniræ vni-
tàtîs effèhtiâfupraquàm diiiiha. P e r fe d a ^ q u e fo b t qua;
in hac Decade contexta font 8c expofita, ita vt nihil dent.
Eft autem infcripta Decas ', Deinhnitate inDco , quid 0--
mnis'infinitas in Deo eftTrinitas, quai fojffa naruram, 8c
fupraquàm incognita eft; 8c îpiâ iola eft is qui foptr o-*
mnia,8c per omnia,Sc in omnibus laude SC glo ga cclebratttrvnus
8c trin us DeiisjSc eifoèinsçft iubftântia,§c fubfiftenria
omnium; 8c non eft in ipfo vlla priuatio,
quidquam nonfobfiftens: nec.eft in éo plus aut minus;
nifi q ux âb ipfo exti^fèipfom vbluhtàtepropterexupe-
rantiam bonitaris fo x produ£fca font.
e'x fobftanAia 8c acoidente compofitum eft; am habere ex-
trinlècu» aliquod operimentum', 8c tegiy aut d ie quxdam
circa ipfiim, quaefoDftanciam eius cpmpleant; ita yt cum
nos dicimusDeum, ve in ominam us pattern, non ipiam
inafpedbabilem, 8c incomprehenfam fob ftantiam eius fi-
gnincemus, fodpotiu? aliquid circaipfom, accufentSyn-
odum, quae feripfit, ex fobftän tia patrisefiè filium. Con -
fiderent, quod duo blafphetoe, 8c in Deitm contumelio-
fe proferuht, cumftf cofitant : Deum quendam corpo-
reum introducunt, 8c DominunNnon ex ipfo patre, led
ex iß q u x font circa ipfom, mentiuntur efle. Sin autem
fimplexquidpiamDeus eft, v t quidem eft, manifeftum
fit quod cum dicimus Deum, i 8c nominamns patrern,
nihil taUquam circa ipfom, fod ipfam eius fubftantiamfi-
gnificamus. Et rurfos idem in oratione, cuius principium
eft, Omnibus vobis qui invnum.conueniftis; de eo quod
patres Synodi Nfcenae red e vfi font verbo hpmoufij:
Quiaigitur, inqüit, excufatio de iisqui fcandalizäntur,
improbabilis demonftrata eft, dicite deinceps v o s , quo-
modo non placet vobis nomen fubftantix ? hocenim ne-
cefièeft primnmexcutere: atqpi 8c vos leripfiftisex patre
genitum eflè filium^ S i igitur cum pattern nominatis, vel
Dei nomen dicitis, non fobftantiam fignificatis, nec eum
intelligitis,qui eft id quod Jecundum fifoftantiamefty fed.
aliud'-uid i circaipfom, vel'aliqüid 3 ueterius (neamc
expromatur) his Uominibus fignificatis ,• opörtebat vt
non fcriberecis vos , ex patre filium genitum efle, fed ex iis
qua* circa ipfiim, vel in ipfo font; vt cum refugitis a dicen-
do vere patrem D eum, 8c eum qüi fimplex eft, compofitum
Non feciindum perfonas ideificas definitur effentiaTrinltatisjdefini-
recur aaçem, fi .)uia eft viVa & eadem, 8c tota' in vnaquaque, don enct e^p
dem tota in tribus fimul;aUt fi,q'ûia eft vna > eadem Sc tota in tribn#.non.
effet eadem tota fine vita vatiatiopi& differentia in fingulis. Jed®™*
deificas vocat, id eft, diuih'ds; quia perlona qu* dcos tacit, non potett elle
nifiOeus. « «
corporeum cogitans, nouarum blafphemiarum
inuentores reperiamini. Cum autem fic cogitatis, necef-
lario etiam verbum i^>n fobftantiam, fed nomen folum
: exiftimatis: denique vfque ad nomina opinionem ve-
ftramaffertis y 8c q ux d icitis,non creditis efle, fed potiiis
non effe fentitis. H x c autem audacia Sadducxorum 4
potius, 8c eorum qui apudgentilesline Deo font;, exiftit.
f^uocirca neque ipiam creaturam ipfius qui Deus eft, (fa-
bricam efle dicetis,li hoc liomén pater 8c Deusnon ipfam
eaufam eorum quajfunt, fignificant, fedaliudquidpiam
quod vos finsitis: verum ho c indecorum, 8c valde im-
pium eft vei folum cogitate. Sin autem cum audimus,
Ego fom qui fom y 8c illu d , In principio fecit Deus caelum
8c terramy 8c J Audi tfraël , Dominus Deus tuus, D omi-
nusvnuseft) 8c illud, H x c dici%Dóm^iusoinnipotensy
non aliud praterquam limphcem, 8c beatam, 8c incomprehenfam
eius qui propric e ft , fobftantiam intelligimus
(etfienim non pofliïmus comprehendcre quid tandem
c ft f tarnen cum audiuimus dici pat rem, 8cfilium, 8co-
mnipótentem, nihil aliud qüam fobftantiam iplam eius
f a i eftj fignificari in telligimusy 8cvosdjxiftiSexDeo fi-
liUrri, fcilfeetex fubftantia’patris eum dixiftis, qüia 8c ante
nos dicuntferiptura Dominum filium patris , 8cante
ip-fasidem pater dixit: H ie eft filius meus dileekus y filius;
aiitcm n ihil al i ud e f t , hililcetusexpatre) quomodo non
videntur patres b ^ e dixilfe ex fobftantia patris elfe fi-
lram, teM ä fb iträ ti icèmeflè dicere ex D e o , Scdicere ex
fobftantia Dei ? Ex quibus fir manifeftum quodin vnita-
t ë , quxTnpra fubftantiameft, noii oportet quxrere har-
bitus 8c tfilpofitiones y nec an fint circa ipfom aliquana-,
turalia, 8c fubftahtia; propria ad complendanvfubftan-
fVim ipfom : nifi F o r t« nobis fee dicuntur conluetudine
intelligentienoftrx; 8cquia honpomimusaliterintclli-
gefe, quinun^vit^m per ipeculum, ScinajUigmate tranfi-
gimüs. - ; # «
Scholia.
Cum dicimus Deum. i & nóminamus patrem, nit^l tanquam circa i-
pfum.fed ipfam eins/ubftanriam fienificamus^ NÓU contradicit loannes
Damafcenus cum air libró.primo Theologix cap £ Bonum, 8c ïuftuin , &
CtnAnm kniMfinodiconrcQUuntut naturaxn,non autem-ipiam lub-
D E C A S D E C I M A ,
D E D I V I N À S IM - #
* plicitatc.
- C a p v t I . . * i
Quod non oportet qiurere inTrmtate>quafuprajubjiantiAn
habitus & difpojftiones^efyfunt altqua ctrcaipfam^quit
fiibjlantiam eius compleant. -
AN c t v s Maximus iff centuria quart»;
capiteoclauo: Ne, inquiry quxras habitus
8Ctiabilitates in fimplid 8c infinita fob-
ftatia;faniftxTrinitatis,neeamfaciasc6m-
pofitam, fitut creaturasy qnod quidem in
DeocopitareabfutditmSc-neforiumeft; DiûinüsDama- uamaicenuscamaiiuoiupiuuu - P, . • 0 - • n ri- - fanftum & alia huiufmodi-CO'nftwquunwtur*nartu"raix«n,n-o-n- -autem ipiam lubfeenus
t Voluntas", Sc fapienna , 8c VirtUS patris eft filuftî [ cap,i0. Pater,filius,^8c fpiutus fanftus non declarant Ji
rton enim opbrtet dicére inDéo qualitâtëm, né dicarfiits fubftantiam,fed rdationem.Sc çanio poft: “ b® a?,4V"
Àthanâfîüsin apôloeetîdo pro Synodo NlCéna , CUlliS fubaantiftneius, quia nuilum nomen expnmtquideftDem perfeaé}
igitur, inquit, èxiftimât Deum elle compolltüm, Vt quod guetcrcaconfUctudine intclligcnti» nofirx locuros eft hic Damafcenus a
' ' "' />•' ^ ■ : 1 ^ “ • ,7 . 7 JT "qv»i«t
X___________— ----------- -------— -----—---------- --------- .--------------------------
ficandi 8c
intclligen-
oi nobis
côfuetum.
t Id eft, ali-
quid ma-
>s,quam
ex rebus
creatis dilune
que propria font aheums naturx, ea inteiligamus effe ipfam nfluram p c i , iub itan tiale s in D e o d ic am u s ,q u o d e x iftis c o n ftab it ,n o n
/ u ^lftf nte“ î. ‘J“ od,î1I>lfoti‘ “ tvmeucnitj idciriodeiisque propria , erit f im p le x , fed com p o fitum . M a gn u s D io n y fiu s cap.
fubftan tiæ diuina
x i. dé coelefti hierarchia: Sed quia omnes mentes ratio-
ne(quàdam excellenti conuenienter ipforum-natura, in
. triadiuilæ font, in fobftantiam, 8c virtutem, 8c ener^am,
fiueoperationem,cumomnes,aut earumaliquasindifFe-
rencer coeleftes fubftantias, aut cceleftes.yirtutes voca-
mus.exiftimandum eft declatàre nos cirçuit;ionçeos coeli»
tes feilicet, de quibus fermo fit, ex fobftantia 8c virtute v -
niufeuiulque gorum.S.Maximus in annotationibus fepti-
mi cap.eiuldem hiérarchie: Quja,inquit, in diuinis men-
t ib u s f habitus deiformes dixit, non oportet exiftimare^
qualî dicat magnus Dionyfius, has virtutes mentiüm di-
uinarum tamquam accidentia in illis ficut in nobis, velut
aliud in aliofobiedtotamquam qualitatemaduenîre. ll -
lud enim tamqua accidens,4 8c tamquam fobiedum non
habet illie 1 ocumy quia qmnis compofitip, 6c illud infpr-
me materix illin (ÿicd um éft. Si enim effet aliud in alio
propria
, . . . . tamquam depropriis narur* cieatx,quxnocAubftantia,
led 'circa fubftantiamfunt, 8cUlamconfêquuntur üt comptent,
lçquimur, ûcinquam, loquitur Damafcenus deperfeétfonibus diuina:
fubftantix, vt lôqüi folcmus de propriis accicjf ntibus, qdx circa fubftan-
tiam contemplamur, quæ naturam confequuntut, lîtniliter nomen pa
ttn, quodprius conuenitDeo, quam creaturæ, 8t nomenfilii, Sc nomen
fpititus fanfti.relationcm, & non fubftàntiam dicit lignificare, hoc etiam
«ücit confuetudine intèliigentix noftræ ex creaturis fumptxjquiahoc no-
men patris fccundum modum fignificandi 8cintelligendi nobis vfitatum
non perfonam, fed lelationem fignificat u* jftr fe non fubfiftit, vt quidem
fubliftitin diuinis; 6c ideo non poreft lignificare relationem,quin li-
enificet fubftantiam petfonæ.quia ipfa relatioper fe fnbfiftitrfed quiÂoc
fuperat inrelligentiam noftram, idcirco lecundum.confuetudinem intel-
ligendi,8c fecundum nofttum modumfignificahdi dixitDaitiafcenus non
lignificare nomen patris fubftant am perfonæ patris,fed relationem,Gre-
gprium Nazianzenum fecutus, qui hoc etiam dixït in oratione prima de
filio, licet ibidem concédât ei, côtra q uem di fputat.fignificare etiam fubftantiam.
Si e'nim exiftimaffet Damafcenus, ideo non lignificare fubftantiam
in diuinis, quafi relatio non per fe exifteret, error plané fuiffet, vt s!
Thomas i. p.q.jj, art.z.ih refp. ad r.notaùitsDamafcenum enim notaffe
videtur,licet non nominatim, pro éa qua fuit modeftia, cum ait , Vt quidam
falfo opina» funt. Item Anaftafius Antioch en us in oratione prima
de reôis dogmatibus veritatis:Nomina, inquit, Trinitatis, pater, filius, 8ç
Ipiritus fanftus non fignifiqant effe“, fed q uomodo effe, nec enim qui patrem
dixit, fubftantiam fignificat^, fed omnino habitudinem, fed aliud
quid s circa ip' furm v) >fc*4ih- ce-t ac"ciJdieünas smJdPiuHidSuuPm , quod confcquitu—r m-a- ■ v enl u t ià c c id e n rsrin lu b ire éJt o-,c n on• v iù e r e tp e r f^e floubufntaaniiLtiiaa
teriam vltimam, quod enim circa fubftamiâm eft, accidens pu Te eft, & j ^ ia ; n eq u e p o lle t p e r le deihCari, q u an tum Vires p a t ip o f-
fi^iftantiaie.quod totam fpe^iem confequitur.quodexprincipiisfubicfti ; fo n t , p ro p te r fo lum ord in cm q u i feruatur p o n en d o aliu d
emciturjquod m Deo effe nonpoteft.in quo nibil eft fa£tum;8c multo mi- ■ 1; t j L- ■ ‘ r j - • r r ■ r
nus accidens materiale, aut aliqiud etiam î detenus ; i à eft,lliqirtdn6n ! ?n a l l ° - Habitus igitur quosiniplisdiximus, fimtipfi ea-
in ipfo tamquam accidens , neque circa ipfumtîmquam compiens fub- ! rum fobftantixindit^non autem vtaccidëns in fob ie âo ,
ftantiam eius, led aliqmd circa îplumextriMecus.vt indumentum. vtDau- ' .• _ j »... r
lofupradixerat idem Athanafius. Sadducxonmi ^potiÇs) Antiqui igno- i lU n te xpe rte s ma tCllX : v n d e magnilS D lO n y fiu sm
tantes vi in in t ell igend i, St non diftinguentes fenfiim ab intelleftu, exifti- Ubro de ecclefiaftica hierarchia, Cap. I V. fobftantiales VOquæ
in mundo nifi corpus, vtArift +. Pliyfic tradit, ah iftis profeftus
eft error Sadduezorum, qui aiebant,non elfe Ipiritum.hx?S. Thom i p.
q.S o art. t Idem eutnit gentilibiis, qui fine Deo crant colentes opera ma
nuumhominum. •
C A P V T 11^
QuodnotPoportet qiurere in Trinitateaccidentia quapiamA qua
in fubfiantia eius exiftant; nec differentia* fubßantiales in ipfa in-
telligere,fiquidem & inincorporeis,quaab ipfa produäafunt, non
oportet qu&rere differentiam fubfiantu, & energia-, neque
tamquamaliud in dlio ißa vt exi-
fiant ,ac cider e.
•
SAndtus Cyrillus libro trigefimqprimo Theläurorum:
Si igicur non quxeumque dicuntur inefle in D eo fe-
cunüum naturam, h x c ömnino erunt fobftantia eius, re-
linquitui. ytdicamus efle ea accidetiafobftanti^fic rj: vo ce
tenusintelle<fta,non Äiim poteft natura humanaf aliquid
maiusin Deo diceie,, quaru fecundurn'i feyidcirco
confuetudine propria y timur, cum ea q ux natÄrx noftrx
conueniunc, maiorum rerum exemplä facimus y vt.c^g
in parua tabula orbem cceli deferibiintv Idem ih eodem
lib ro : Sapienriseftdicere, nihil acciderefobftantix Dei,.
quia habet ex fe iplä petfedtionem , fed yidemqs quod
multa ratio coget no&ad intelligendum in Deo tamqua'm
accidentia ea quxhuiufmodifont,etfipenitus nonacc i-
derunt. E t idem adhuc: S fe ig o quxdam res camquam
accidentia D e o , iritelliguntup, quid fiuftra con tenditis
non ellje dicendum accidifle Deo ^ lgA itu iji efle , cum
quxda^n huiufoiodi appareant, q ux funt fecuiftlum fobftantiam
eius? Er rurfos idem: No n enim eft fol^ftantia
D ei ingcmtum, 4ut .incormptibile/aut immort%le, vel
inafoeäabile, nam fi vnumquodq; horum i fobftantiam
fignificat, ex tot fobftantijs compofitus eritDeus, quqt^
fontifta quxreperiuntur conuenireilli naturaliter. Gregorius
Tneologusinprimo de filib: V el 6cimriiprtale, &
expers m a litix , & hon yariabile fiibftänfla Uei eft. Sedfi
hoc verum eft, mulfe fobftantix Dei eftirft, & non vna;
Vel Deus erit ex his compofitus, non enim h x c fine com-
pofitione erunf,fi funt fubftantix. Magnus Bafilius:Qup-
modo non eft ridiculum dicere fubftantiam 3 efle fäcul-
tatem cteandi ?lubftantiam item fäcultaterh prouiden-
di ? & ilmiliter fubftantiam efle facultatem prxeogno-
feendi? & yt femel dicam; omnem energiam fubftarftiam
ponere? S.Damafccnus:DeUs,inqui«, fimplex eft, & n o n
compofitus, qaod autem ex multis & diuerfis conftat,
compöfitumeft. Siigiturincreatüm, efle fine princjpio,
& incorporeum, S^immortale, &xternüm,.&bonum,
notationijbnscap.lv. éft diuinis nominibus. Propter hos
feilitfet radios bonitatis diuinx extitcrunt omnes mentes
irjjelledtiles, ^intelligentes; & fobftantix, & virtutes, 8c
Aiergiæ : intelliguncenim 8c ipfx ; quia omnes font mentes,
8c fobftantix y i rx , à mente foprema creatæ, immo 8c
energix,5 illicper fe fubfiftenres font, 8cfobftantix: o-
mnis enimfciotus 8c ftatus illic foltern per fe fobfiftentes
font, 8cvirtutes viuentes, ac foperfores, quam v tineas
cadant variariones eorum q ux fluxa 8c corporca font.
Potes autem aliter etiam intelligerc yirtutes, 8c operat
io n s ; virtutes quidem^, q aia nofldum omnia aea ta
effent, virtute tarnen omnia in D e o prius extiterunt,
quxprodiÆendaeran tab ip fo: operariones vero^ quan-
do iam créâtura ad effeéhim addu^ka eft. Ex his mani-
feftunnit, in vnitate, q ux fopra fobftantiam éft, non pof-
fe accidens verfari, neque fecundum habitum, neque fe-
cundum difpofitibnem, neque fecundum f operimentum,
(J neque fecundum f fobexiftentiam, neque feciindum
confequentiam. Siautem tamquam accidens dica-
tiÿr, vocetenùs tantum fecundum cogitätionem huma-
nam^tiia dicitur tantum; oftenditur i neque differentias
fobftantiales pium eft in hacTrinitate intelh'gere y eft au-
ter* extregnximpietatis exeogitare aliud in h a c , aliud e-
nim ift alio , 8c tamquam in fubieéko, denique f accidens
j^qu e in 7 incorporels ccelitibus ab ipfo creatis, qui materia
vacant,locum habet.
. ^ Scholia.
Hoc i eft qnod dicit S.Thom. i. p. q.39. art.i <^iod fiepe alias repetit,
intelleâus nofter res diuinas nominat . non fecundum modum earum,
quia fic eas.cogiAlcere non poteft , led fecundum modum in rebus creatis
inuentum,fi vnumquodque horùm z fubftantiam fignificat,ex to t fnb-
Ißlftjis compofitus eritDeu*, quot funt ilia qu« xeperiuntur conucnire
illi naturaliter. ) Contra Eunomium dilputans hoc dicit, ille enim, quia
ingenitqpi dicitutdepeo patre, & ingenituin aliud nomen eftàgenito,
argAnemab^ur aliam fubftantiam lignificare ingenitum, 8c aiiam geni-
tumrquafi vna fubfiantia non poffet diuerfis nominfbus affici.Sic enim S.
Maximus in eo loco otationis prims Gtcgoiii Nazianzeni de filio, vbi
quxrit Eunomius, quid pater fignificet,explicatas eum: Interrogabant,inquit,
hærëtici, Eft ne pater,nomen fubftantix, an energix I vtfi dixerimus
effuiomen fubftantix, hinccolligantfilium effediuerlam fubftantiam à
fubnan tia partis, »f ctiiftt vncls w i ,
gjuf IvoficcTu, id eft, quafi vna fubfiantia hon reciperet duo 8c dtuér-
faproprie nomina., fienim pater eftnpmenfubftantix, numquameiuf-
dem. fubftantix nomen exit filius, haclenus S. Maximus ,& beatus Bali-
liuslibro r.-pontra Eunomium i Qhomódaigitur.'inquii, 0 fapientiifi-
me, fi diuerTitatem nominum necelfrrio lequitur varieras fubftantix-. record
am ur enim. hxc te in fuperiore oratione expofuiffe, &c. Hane igitur
iinpiam Eunomii opinationem cum patres refellunt, Arhanafium dico;
GiejKium Nazianzeuum,Bafiltum,8c Cyrilium.compofitum eile DeuiA
argumentantur, fi riomina qux Deo fecundum naturàm conueniunr»
fubftantiam Dei fignificant; id eft, fi imumquodque Déi nomen diuër-
fum.di uerfam Dei lubftantiäm fignificet.vt Eunofnius volebat;q uod quidem
nihil aliud erat, quam dicçre, vnumquodqne diuerfum nomen Dei
pattem lubftahtix Dei fignificari; ; eit quibus vna fubftaütia Déi cotaxofi-
ta effet,at hoc non fequitur, fi diuerla nomina, qux feilicet aifirmanter 8t
abfolutë de Deo ptxdicantur.vnam 8ceandem,fc totam Dei fubftantiam,
vends
f Habitus
deifoimes
gnificatur
ccidens
categoda
habere.
tV ip riu
tiones fub-
ftuntir
habitibus.
Accidens
materiam
cbnfequi-
tur.id eft,
accidens
corporeum:
quia ange-
lus non eft
corporeus, .
8c multo
minus De’,
infinitum
mmus.