A
B
*48. J.
| nonëft voluntas inftultis. Tu igitur qtucunquevouerüfredde.
i Vocum eft, atm quid Deo pollicemur nos redditurôs.
Vouemtis autemDeo Sc pollicertnirftOn pècuhiàs modo,
fed abftinenciam viârus, Sc caftitatem, & qua: flint genet
Mulieruin
colloquia.
Impii né
gant pioat-
dcntiam.
G
Tcmerariommfcrmo
D
Ociofi-lo-
Nugacitas.
s eiufdcm-. Quia ergo ftultos perjfæpe, pollititorum pce-
r^tentia dibit ac dolor,nolentes vota perfoluèrerhortatur
vt çito ac velocitfer quæ piomifitrius D eo rëddamus Melius
eft te non vouerè quant poft votum promijfa Aon reddere. Malum
eftprbculdubio ac deteftabilefi nihil vnquânl VeliS
Deô tribuere ; multo tamen eft pëius fi pôllicearis te Deo
quid daturum i neq; përfoluas. Duobus igitur propofitis
malis, bonum dixit quod minus eft malum. Alio quoque
fenfd intellige.1 Càüe ne quidtemere promittas in conlpe-
ftu Dei, quia fimul ac reus voti fa&us fueris,multitude) te
Circumueniet tentationum quæ perfoluere promifuo-
nem impediac, ita vt rie dormiens quidem fine moleftià
fis futurus. Vtexeinpligratiaj pecunias auarus quifpiam
vouit Deo fe fedditiirufn; moX autem tion interdiu folum
tOrqueturfic auocatur, rationibus hihcindefubdudtise-
geftatcm fibi acpauperiem ante oculoS ponens, fed(vt
parfeft) dormiens quoqiie, eifdem imaginibus conturbà-
tur ne vota Déo perfoluât. Quanto autem fupplicio tor-
queiidi lint qui contemnunt vota complere, docent nos
in Adtibus Apoftolorum Ananias & Sàphira, repentina
morte iublati. Ne dederis os tuum vt pcccare fadas carnemtu-
àm. Lingua fi nugax fuerit,corpus totum cqinquinat;præ-
fcnim vero fi cum mulieribus incautus fermo commifcea-
tur, carnem ftimuktadpeccthdum.Ned/xmri^orcwri*»»
ejf: in confpectu Dei. Cum effreni ( inquit ) lingua peccàué-
ns, ad poenitentiamredi, neque confuetam prætende ex-
cufationem quod imprüdenS nèfdufque peccauerisfAli-
ter; Quj in ipfii feee nequiciæ voliitantur, ita prudentiam
Dei negant & afpernantur, vt dicant dedignari Deum curare
aclcire quæ hic ab hominibus fèelera committantur:
At tu nequaquamhçc dixeris,nihilenim latet oculosDei:
Neforte irafcatur Dens contra fermonem tumn, & deftruat operd
manuum tuaruntnNe ( inquit ) ore ttto ac lingua peceaueris,
ne &friyftum bonorumoperum tüorum amittas.. Iratus
enim Deus contra temerarios fèrmones, dèletèlibro vitæ
fi quid eft quod pie videamur nobis , laudabiliterq; fe-
ciflè* Aliter : Cauenedicas, Deus ignorât quæ abhomi-
busperpetrantür: Irafciturenimtaliadicentibus, neque ,
approbat opera illorum. SimpliCes quoque & tardions
ingenii peccatores, mhilo minus è medio tollitvelpau-
pertate eofdem p ledit, illorum fortunasoperaque cor-
rumpens. Quontam in multitudine fomniorum acvanitatum,
copiaquefermonum: Tu Deum time.. Triafimul valde finiilia
comparauif, inania fcilicet fomniorum phantafinara, va-:
nos hominumlabores, &inepram multiloqui) loquaci-
tatem* Somnii enim perfimiliafunt nugacis homims verba,,
neque {âne multumà fomniis difrerunt irrita hpmi-
num ftudia. In multitudine igitur fomniorum 5 hoc eft,
fomniailtium hominum fruftrâque laborantium, nee
non verba plurima effundentium, îrafhtur Deus. Mul-
titudinem autem hoe loco, nonfiraplicirermultiloqui-,
ümintellige, fe$l ociofi-lOquium. Paulus enimloquens
de regno Del, quamuis ad mediam vfque rtoétem verbâ
! producer«, nullo tamen auditores affifâebat faftidiO*
Qui autem multa quidèm verba profimdat, rem verO i-
pfàm dë qua agitur minüs facilem reddat j nihil fermé y -
detur loquutus fiiiflè. Sédôc ociolè ac prætèr rem loquitur
, in verbo quoque vno nugax eftè deprehc- nditur : Se-
mel autem nobis cunftàriim virtutuni obferuatitiamfug-
gerensj Ta, inquit,De«w time, Timorenim omnia excedit;
Si câluitiniam pauperis &rapindrii iudicijtUderis inprouincia, ne
mireris fuper hoc negociojquôfilam excelfo eüceifior eft alius qüi cu-
fiodiam habet, & fuperipfosaliiquoqueexcelfifunt,&fupeTflui-
tasterra. Rapinamiudiciivocat^ cumditioresinprouin-
cia& ciilitate, largitionibus corrumpurit Iudicesadini-
qua iudicia.Aliter;Etiâin rapinam iudicicJrüm exercer qui
caufas nihil ad fe pertinentes, violenter fibi vendicatÔë
extorquet. Ait ergo : Quptienfcümque Videris, calumnia
& largitionibus inopes à poterttioribus premi,ne admire-
risj hoc èft,ne ita ob hanc ipfam rem indigneris, vt fluitare
Mundumfine vllaprouidentiafulpiceris : Deus enim fuper
omnesfrxcelfuS>orhniafpeculans,'& obferuans qu^ab
ipfis patrantutquifibividenturexcelfi locup'«es& glp- I
fciofi, reddervnicuique pro luorum operum dignitate. Et
fuper ipfos excelfi j hoceft, qui fdplbs inaniter iadant.&
hiagniraciunt, nihil aliud ferme cenlendi funt, quam fu-
pdrHuitas-terrae*, Ko£ eft, inutilis terrarglobus&mafla,iu-
xta illud: Quid fuper bü, inquit, terra & dnisl Super oitmesau-
Um Rex eft Doniinus agri daborati. Generali quadatn con-
clufione vtens Deus, inquit, inftar viridari j Mundumfi-
bi huncexcöluit& ornauit,&ineo dominaturvt Dominus
qgri Cuius St afliduam pro'hidcntiam gerit. Non i-
taque decet opinari Mundum carere gubernatione re-
gnantis, ob eas quse inter homines fiunt iniquitates: imo
reuocare in mentem oportet quod cum Mundus hie, a-
gernuacupeturiuxtaEuangelicamparabolamj Deushomipem
Mundi huius Regem dominumque conftituit,
ficut feriptum e f t Omnia fyieciftifubpedibus eins. Admo-
i net itaque nos hoc loco Ecclefiaftes, dignitatis noftrcE,
1 vt debitam venerationem exhibentes Deo qui nos regia
honeftauit corona,pie officiofeque viuamus. Alicen
QuandoquidemDeus vniuerfi huius Mundi eft Domi-
' nuT& pbflelfor, veluti agri cuiufdam diligentia fumma
elaborati i idcircO feduli caueamus ne demoliamur Vi-
ncam DomihiSabaoth, aut iniquis adtionibus, autimr
piis dogmafis, aut pernieiöfis doÄrihis. .Omnibus enim
rirxeft, omnia fpeculatur ägd Dominus & poflefior elaborati.
AlitenDiuinaipfaSCripturaeftveluragerquidam
ferax St odofatus, qualique Paradifus optimisarboribus
confitus, habenfque thefaurum occultum. Par eftautem
Vt qui hunc habere quaerunt thefaurum, placere ftudeant
Regi domino Agri huius, hoc eft, Deo omnipotenti. Pla-
Cebunt autem, li cundlis Mundi deliciis renunciauerintj
Sti fineqj Iudaeorum more folumlitterx iacentisfenfum
confedentur j neq'i e cundis etiam S cripturaeverbis alle-
gorias & myfteria perferutentur ita vt ( tanquam inuti-
lem pöfthabehtes litter? veritatem). plantas agri huius, ira-
dicitus fubruant St euellantj cumpotiusdeceatfideliter
quae fuht feripta runari, Sc duce Spirituligonibus terram
Verfare.Ita niniirum Deo placebimtis agri hiiius Domino,
Scfpiritualemilli PaTädifumreddemus excultum. Quipe-
cuntam diligit , pecunia nonexplebitur,, eir qui amauit fruftus in
multitudine ipfw, & hoc etiam vanitas. Huius feientiae pofte-
riorparticulaita conftruendaeft: Et qui amauitfruftus-, hoc
eft, quicunque amauit, fibiipfi non autem communis vti- i
1 itatis gratia congerere frudusj quafi dicat:Qui laborat a- j
uaritiae morbo fiue pecuniam congerat fiue frpdus, nun- 1
quam expleturplurafemperaffedans,vtpotius pecuniar
rum diciieruus quam Dominus mereatur. Multitudine bo-
norum nultiplicati funt qui comedunt ea. Et qua virtue ac fortitu-
dopoßidenti bona ? Prindpatus enim eft iUi vtvideatoculisfuis.
Symmachus ihterpres pofterioremparticulaitacouertit.
Quae enim vtilitas ineft habend ea bona, nifi vt tantümo-
doea fpedet oculii fuis’ Senfus autem hiceft.Inuenias qui
fumma animi vi Sc edrporis contentione flagitium aggre-
diatur, vt auarus folet, qui quadUmque poteftratiqnepe-
cunias cogit} eftq; fortitddo haed ftreiiuitäfq} dahihandä,
Qui vero lie impudenter auari fiiht,hocfibi tan^Uäiti Bo-
num fummum prdponunt, vt inter poculapatinafq; ver-
fentur& vtfpddaculo fruantur quas congefiere pecunia-
rüm. In multitudine ergo bonorum-,hoc eftiin affluetiapecu-
hiarum quaeillis aflidue multiplicatur, geftiüntnon feciis
acfibonisiliispecuriiifqivefcaritur. Etqüa: illisdemüm
refill tat vtilitas ex huiufinödi ftrehuitate atq; yirtute? folo
riamq; intuitu priheipatum gerit in pecuniis auairitid tali
correptus: quafi dicat; nullo alio vfii Dominus eft eärütn;
praeterquamqffodappofitasconteifDplatun Aliter.'Qfii-
busiegitimohoheftatisiure opes ätq^ diuitia: augefeunt,
multiplicantUr etiärti qui illis vtantur. Qui enimverecü-
piuntprobitatefibiaugeri, multisi hoceft, pauperibüsi
fuas opes impertiütlt. Vt itaque a te^acitäte nos dehorte-1 I
tur,ad mifericotdiam vero cöuertätjquid prodeft(ittquit) ;
impudehti auaro äc tenaci j fua ttirpi s huiufmodi vililitas
& fortitudo qu? oculonim folo intuitu pecuniis vti diui-
tespermittic? Dulciseftfomnmfetui, fxuipdrumcoipedat,fiue '
multum-,pleno autem diuitiaru,non eft quiftnat eudormire.VoCi.
dumdtUcritDeus: tempusenim vitae tibiconcefläfiecre-
tumeft tibi in fortcm,tcrmimiiquedefcriptus. Cumitaq;
diuitiasd Deo acccperis, fäcult atemoue iilis vtendiacogi-
ta non folum vt cbniedaSßc bibas, {cd vt portionem tuam
fortc-m jueaccipias. Videautem ^äamfitadmirabilisEc-
clefiaftae noftri doftrina. Poftquam enim blande permul-;
cendo, metum auaro fufpicionemque i'mminuit, edendi
fcilicet ac bibendr vdluptate propofita: nunefenfim irre-
pit docens non efle hanc fortem hominispartemque prota
coinpäratione oftenditfeehoiuseuenim nomini feyiiili
conditione fubiedto, quam ei qui liber cum fit, âuantiæ
tarnen eft feruus. Famulus enim fecüram vitam ducens,
quoçumque demum vi6tu alatur, dulci fomnO reficitur.
At qui pecuniis feruit ,diérum habet importunü qui dor-
mire cum non finit: curam fcilicet augendi lucri,anxieta-
tibus pleham.Myftice au te rh : Qui D e ofamu lan t ur, ç quo
ariimo ferùnt atque lætantur detemporaria huius fæculi
vitaihæteriiamtrâhçferri; quai^i Vitæ prælentis trausla- | . .
tionem,pulchre atqvappofue voCauit fomnum. Auaros priam , vtefculentis fcilicet poculentilque perfruatur.
autem nonfomnuscxcipi£,fed horribilis mors quæ Qon [ Monet ergo vt partem fibi decentius decretam accipiat:
finit cos quiefeere fed.çterno tradit fupplicioiE/? infirmitas | hoc eft, hæi cditatem ac forrem quæ fit illi ftabilis ac per*
quam vidtfub Sole, diuidasconferuatasapud Dominum inperni- ' petuo duratura: Eavero^ft, difpergere pauperibus opes
ciemfuam,&pereuntdtmt'uïUinoccüpatmemala.Ommsi- fuas, St de huiufmodi difpenfarione fôlidam læritiam
niquitatis fpeçies, morbi funt ipfius anunæ. Adeo vero caperc. Hoc enim vere eft donum Dei : in eleemofynis
grauis eft Sc intenfus auaritiæ morbus, vt radix malorum 0- Sc charitate pauperum vitam operam qj confiimere. Tune
mniSmërito nominetur. Inquit ergo; vidi aflerpatas opes vero vtmagis illi perfuâdeat partem hanc fibi propriam ,
Igmoda j in pemiciempoffideniis : Aut enim peregreproficifcens ; capere : hoc eft, bene vti fuis diuitiis, vt ita ftabiles illi fi-
iiüiiiis- perdit auarus diuitias , cum propter eas nonnumquam ’ ant : reuocat illi in memoriam breuitatem vitæ huius,
Graflâtorum infidias Raptorumquè pâtitur,aut fi cætera^ quum didt quod non multos recordabitur dies vitæ fuæ.
euadat incommoda, vita demum excedes, pecuniis tune Huiufmodi autem hominis occupatio in pauperibus fub-
priuatur.Plaheq; intelligitfe pro incerta re atqUeinftabili leuandis1, &acceptiflima eft D eo, & mifericordis cora-
faborafte,vtquibusomninocaricurusétat, pecuniascô- nimamque lætificat. Et hæc quidem quædocuimus, ab
gregaret: ho c enim fignificat eu dicit,in occUpatione ma- Ecclefiafte adduda nunc blande auaros adhortando nüc
la.Quia vero mUlti fub prætextu hçredü filiorum diuitias contrafeuerius increpando, fatis fuennt ad ipfius litteræ
curhüîant: merito fubiungit : Et gémitfiltum, & mhil eft tn ordinemfenfumqueexplicandum: Qui vero diuinius ac
manudus: Sicutegreffiudeventrematrisfuanudusreuertetur,yt fublimîus loquentémpoteft audire Ecclefiaftem, quum
pèrgatjîcut vemOEik auarus fub prætextu filiorum fé excu- meminerit àd fe pertinere illuf Euangelii diétum -.Qui ha-
let: tamen hunc monemus, vt nafcctis fibi filioli manum bet auresaudiendi, audiat, idem profe&o nouit qui folus fit
irifpiciat: Et cum inuenent ilium fine pecuniis de ventre bonus vnus enim bonus eft Deus : Idem quoque nouit, quod
matris in hunc Mundum vèniflè,rürfus inipiciat morien-
tis manum : etenim inueniet euih ficut nudus& inanis
pecuniarum venit è matris vtëro, ita& pauperem fiibire
fihumtellli||isex hac vita commigrantem. Merito ergo
lequitur: Et nihil adipiet in labore fuo vt veniatinmanumi-
pjius: & hoc infirmitas mala. Sicut enimaduenit, tta&abibit.
Quid ergo eft illeamplius ? laborat enim in ventum, & omnesdtes
qui uAn ducat camemFiliihofninis, & bibit eius fiingui-
nem, future foeiicitatis partem hie aliquam fruitionem-
que accipit.Bene igitur operam infumit fuam,virtutefque
exercet aum eft fub Sole, hoc eft, in prefenti vita: fecum
animo deputans quodDeUs riumerabiles pofuerit dies fu-
os, neque deceatnevnum quidem illorum pati vacuum
aefterirem preterire. Labor enim quern vfrtuti homo im-
Hærcdl-
tas & pars
huius (z
Elecmo-
fyna.eft
dona Dei.
Matth. 19.
melrit, in h liu & M f in Æ m t mmfirmiuti&ira. Si j. pendit, ptôprie dicendus efthomiraseffepats, qnæfola
itaquetieque auarus ipie, nequeilliusfiliusqnembtete- j nimirumeffiaatvtparsnofttafitDeus, initailludquod
demfibiinftituit,nequehominumprorfusaliquispotefl: PatetEcciefiaftænoftri eanltin Plalmo:F.m»»JM«XW-
fecum monehseffetrefenfibilium&cùltatum, nonne in- mine. Et profefto hæ funt lilx diuinæ, de qmbusaitAfoeltcis
L- j Pfal. irS .d
animæ motbnseft auatiria Î Quid itaque labotas : poftoius An ommbns duiltafaBe eftnuupfi. in omm I
in ventum, cum fuit diuitiæ prorfüs inftabiles, & aquati | w & fapiemm. Nam qui hac-bona & IpmtuaUa bibi t Sc
lis bullaecunf detutnefeit, perfimües? Sedôtipiaauatiria comedit, & in his laetmam fuam pomt: planemteihgit
intenebriseUngàefcit: hocelUgnorantiaStluau. Ana- I quodhïCchanfmataDeifunt, auctque pememte ad x -
rusenimneqifuUpgusniifetetur, cum parce aevix con- temamvitam:Tempotatiamvctohanc,vtengmlpacu,
geftis vtatür^edetiâmttiftiinfuperitacundiâftimqlatur, | defpicit & contemmt. Acadtt enim hoc omnibus qui
Sdeui occifionein contentionem futgit Sc excandefcit, Detmunete area fpmtuaUa occupanmc, & adea conîrû
! templanda mentem artouunt, vt roundana hæc omnia J
paruipertdant. Si qui vero putanr diuitias filas lenfibilef- j
que foftunasdùmmutn elle hominis bonutn:hi mihtpau- j
cis rogandi fimt, quid ira fit quod *üas Deus arque cuncbs J
tnidemper^maram I
tiintbona, cunâis !
am Arb»tnum,dif-1
animi gtaüi ægritu dine occupatus. Vide igitur qi
incommoda circùmueniant ; poft quæ, defunótüm vita, p
etiam ténèbre infërm fiifiripiènt repülfum a confpectu j q
De^iuxtailliusiramïèuérifîimepuniendum.Ef«,vtdtego I c _
bonitiii:hoceft,vtcomedatquis&bibat&videat bonum indmnt i horainibus non impartial, quuro
labore fuo que laborat fub Sole,in numero dierü vttafuaquos dédit J non fit acceptor. Atmiicemimrqirev
ei Deus. Diuitias enim dedit yfubfiantias &potefiatem vt comedat j æque hber iliCcrenudiUe: hoceft, t
afq; fuperius,oftendit Ecclefiaftes: Cumq; vifiis fitiheum
grauiter irruifle, iluhc viciffim aliam aggreditur curandi
rationem, vt non inuehendo perterr?at fedvtblandeac
fenfim contre£tando(fifieri poifit) liberum merit Stflifpi-
cionibus.conciliet. Quia enim auarus fic malis afTcdtioni-
bus'odcup^tut, vt fimplicem vimitisexafta: m*dicinam
•ferre non poffit mult^ciim prudentia nofter Ecclefiaftes
qua iucuhda holriini chntinguntin vita, Dreuiter per-
currendo preceptis fin's admifeet,.atque ita mox docet
•" *•' ~ ''' ' v,r>' *-i J^---;nduigcfe,s
— ----- - .
natura vel bona: vel mala: dtcendai funt öc habendx. Sed
qnum perle mediariinr, ac fufque deque accipiantur: facile
tranleunt & immucantur in habitunijbene iliis male-
vevtencis.
G A P V T VI.
EST&malum quod vidi fub Sole, & quidem frequent eft a-
pud liemmr, Ftriuirfsiir n t * di«m*. (ubfmnnm
cum b'teuis hbcinfcculo nobis future lit vim. Hortatur,11 rinm, & mn ^H U fim m fiu ex .nm Sm q lu a n a fifie e ,
itaque, aliudintenden*, aiiatum j vt dum vtuit filis vtatur
bonis, ita diflimulante/rappofitis voluptatibutfadducere
ilium ftudens ab auariti* morbo. Inqu'tergo: Bonunieft
tibl auare locuples cbmedere, bibereac lxtari, aonecea
meditaris quaj funt fub Sole: fed profefto decet etiam te
id cogftare qiiod paucos ac numerabiles dies ribiad viuectribuetdpoteftatemDtus
v t comedat ex ee;namvir extraneus
vorabit tlhul: & hoc qttoqtt: vtnttas, & infirmitasmala. Littere
huius intelledlus reéta tèmir in auaros & nimia parcitate
aftriétos. Qiiod autem inquir, Utctnbueteipoteftatem Dens
vt comedat ex eo -, fimile eft illi quod ait Apoftolus feribens
ad Romanos; Tradtdit illos Dens in paßionesignommu: Non Xtm T
---------- ' ' 1 ' quod