lom. Cyfiarï Decas VL
H l ;
I l l s
fóftömusî Splendcat, inquit, nobis peccatoribuslumen nanfeunt-, & qui om Vm afeenfum acîea cux’ iunr (an
l I s É É L . ; i Ä I Ä 4 kS w l M m f l H I & tuumæcernünj, lumënæternam omnino intellige fi*H; omma drama lum in a ,& f0
tum fandhim, qui illuminât & fimdtificat animas qouras,
de quo A poftolus, Mifit, inquit, Dcuslpiritum filij fui iïi ;
eotda noftra, Icilicet âd iîïuminandum eayquem giatiam
Deiyocat : Dicoautem, inquit, per gratiam Dèi quæ data
e ftm ih i, omnibus qùi furie inter vo6, non plus làpere,
quam oportet (apere, fedlapcre ad fobrietatem. D e quo
ctiam propheta Dauid dixit : Emiçtë lucem tuam, & veri-
tatèm tuam,& : In lumine tuo videbimus lumen. Lu.men.
enim eft films, lumerieft Ipiritùs fiindtus, lumen eftpäter.
Quin etiam in quotidianis precâtionibus : Ghrifte f iri-
quiurit,lumen verum,quiaailluminandum omnem ho-
minem inmundlim venifti,fignetur fùper nos liîmçnvul-
tus tui,vt in cp vidèamus lumen inaccelïum,& lumen la tum
fanéfcae jgiôriæ immortàlis pa tris, coeleftis Ipiritùs,
bead !efu. C um ventumeftâddccalumfolis.vilolurnirie
velperrino, laudamus patrem, &c filium, & Ipiritum (àn-
dkurri. Et diuinus Damafeenus in carminibus. Lumen,inquit,
iinmutabilc, verbum luminis patris ingeniti in lurai-
ne tuo hodic vifo in Xbab or, lumen vidimus patrem, lumen
& ipiritum, illiiminantem onmem creaturam. lm-
mo & Gregorius Theologus r ln lumine, inquit, Domini
iln t.hecat
î Theologica
cap. 7 o.‘
d a & fumma, fupcrant-, 8c omnia diuina lumina, & Ton
o s , fermones cceleftes re linquunt, & in caligincm
ingrediuntur, vb iveWe ft, ficutaitfcriptura , qui eft vitraomnia,
noîri enim f fimpliëiter diuinus Moyfes pri-
mum iubetûr vt Te repurget, deinde vt Te à n o n reput-
cratisfeparety «Scpolfomnem repurgationem audit mul-
«Tonas rubas, àcvidèt mültalumina puros ô^imilripli-
ces radios iaeienria : poftëaà vulgi muüitudine Tepara-
tu r , 8t cum eledtis {àcèrdotibus ad Tummum fafiigium
diuinorum afcenfuum euadit ; fed hadtenus nondum eft
cftm ipTo DEO,neceum vidct (inaTpeâabilis enimeft)Ted
locum vider, vb iftetit, hocautemexiftimo fignificare,
diuiniffima 8c Tumma eorum quæ cernuntur 8c intelli-
guntur, fermones qupfdam eflè , qui Tubijciunt menti
8la quæfunt fubiedfcaac fuppofitaei qui vniuerfis antc-
c ellit; quibus præfentia iplius r quæ omnem Cogicatio-
nem mentis v in d t , dcclaratur infiftens tamquam in ve-
ftigijs Tummis: intelle&ibus locorum éius fan&iffimo-
rum : ac tune abïjs qùae videntur, & ab ijsqui vident, ab-
Tolutus 8c expeditus, in caliginem vere myfticam igno-
rantiæingreditur, in qua myfticacaligine omncsnotio-
mo&Grë2oriusThe0ipgus:inlumine,mqmt,n/ommi nesexcludit, & inipfo qiii -fo--n--d-i-t:u srn equetanfg i, nequ.e
vide lumen ; in foiritiiDci filium ampleftcre , lumen fri- viden poteft , hierer, feftits tntusfpfiusqm vitra o n n u
nam & impàrtilrtle. Ec S.Maximus inTheologicis. Lu- eft, netjuefîiüs, liée vlliusaltenus,.cum eoautem_quieft
i J ,, „ . . . a ; . __î.. tus. Dervacanonemolnms.coBmtioms,
mehi inquit, dicitur, & vita, & reTurre&io, & veritas j lu men
quidëm vt fplendor animarùm , & vt tenebrarum i-
gnorantiæ expulTor, ^ y t illui^nâns mentem âd intelli-
gendum arcana,&oftendensmyfteria, quæpuris tantum
aTpeëlabilia Tunt, vita~autem'cÜcitür, quia ahimis quæ
Domintim diligun^, motum eas decentfmin rebus désunis
præbet, reTurredtio autem vocatur, quia mentem ab
affeétione mortua rerumcaducarum excitât, & ab omni
genere corruptionis & interitas libéram & pufam reddit,
veritasvero,quia'5 habituai bonorumimmntabilem do-
nat dignis. Ex quibus fit manifeilum , quod omne lumen
fîueTenfile, fi'ue intelleâile ex ve ro& lup ra Tubftantiam
luniine rcfhlget: & quod t)eus dicitur lumen intelleéti-
le , quiaexplenitudiueTuavniuerrUmmundüm afeigno-
ranria abftrahens, adeognitipnemTuiconvertit, & v n o
lümine vnifico implet, demonftratUm a lioqu ie fi, quod
per omne lumen, & qiiod cernitur, & quod deprecatnur
fîghariTuper nos exdiuinafacie Domini, adaliudlumen
inteiledtile & inaccefliim quod in pâtre, i8cfilio| & fpiri-
tu fôneto contemplamüï, adducimur, Vtiam perlumi-
na quæ videntur, & quæ intelliguritur, ad vnairi cogita-
tionem reu ocemur,Tupra omne lumen & omnem intelli-
gëntiamelïèDeum. *
Hoc 1 contingif, coin furaus eodem fenfu 3c (êntentîa, ficut Apoftolur
przeipit; quod qUidem pel patticipationein diuini luminivfit, imÿetur
queillud in'EiiangelioIoannis'; Vt8c ipfiin nobis vnui#fint. Angeles
i excellenciotes dicit aJfiftentes J3eo, Dan. 7. & angelos obeunt« mini-
fteita circa homines in hoc in undo,id hos percinet-illud irfceut ) z.Cen-'
fbicuic terminos gentium lima nûmerutn angelorutn Dei , & in Euai>g.
Angelieotum lcmper vident faciem patris, 3c animas, quas mun^anas
mentes vocat. Habitum 3 fidei 5c virtucum dieu : quia Sdes^redcntcm
fiimat in veritate, 8c vetiutem in credence^ DionvC in diuin. nmnin.a.i.
7. vnde Apoftolus f^ftantiam vocauit returnfperandarum, l e f t , fir-
m amentum.
»
C A P V T X. • •
Quoi diuinus May fis, & ci[miles omnia lumina fiuefubfenfum
cadentia ,fiuefub intelligent iam reltnquentef, in cakgmmfflen~
didtf imam ingrediuntur, in vnum cum mfimto .
Deoperignorantiam, &nihilviden-
do copülati.
..gnus D ionyfîusinjibro de myfiicaTheologia ca.
• -- pnmo: Sic igitur,inquit,diuinus Bartholomæus dixie,
multameflèTheolOgianï, &perexiguam; &Euan-
gelium eflè latum & magnum j& rurTus,.concüum cflè il-
lud diuino ingenip, vt mihi videtur, intellexit, quod bo-
naomniumrerum^ufeefiquidem'copiofifermoni^, Sc
fimul breuis ac nullius fecm onis, vtpote quæ neque dici,
-nec intelligi queat j quia vniuerfis crept is excellit Tupra
mbitanaam j 6c quiaiolaimc operimeatis & v e re often-
diftirijsquicunëtaquæimpura, quæqucpurafixnt, perçu
,neque îuiu ,----j -- ----- î
penitus incognitus,per vacationem plnnis,co§nirionisv
iecundum meliorem partem copylatus. Ec Gregorius
Theologus irioratione de bapciTmo : D e v s , inquit t eft
lumen fiujimum & inacceflum, quod neque mente com-
prehendi, nequeorationcexpromipoteft, quodqueo-
mnem naturam rationis participem illuniinaridi habet
facultatem : hoceftin ijs quæ intelliguntur, quod lo i in
iisquæ Tentiuntur.^x quibus patet, omnia lumina fiue
q u Î TenTupercipiufltur, fiue quæ intelligentia^ infra le-
linqüi ab ijs , quiadfummam contemplationem eius qui
vitra omnia eft, eua^erunt, 6c in caligiriem {plendidiflx-
mamnoncomprchendendi eum ingreffi Tunt, nullolumine
cum exprimente & defignante. Ex capitibus diTpo-
fitis conftat expofitio materiaria huius partis , ofteiifio
enim luminüm ÿtduorum àut in luminibus quæ Tcn-
tiuntur, conrinetur; & facitToiemimagincmDEi, & i -
gnem item imagincmD e i ; & à nobilioribus, Vt Tole &
lumine, imponit D e o nomenliiminisj & am c d ijs , vt
abignC, aùcçontinetur in luminibus fymbolicis > in qui-
bus præcipua eft apparitio lunynis f a â a in diuiniffima
Transfiguratione vultus D om m i, qui Tplcnduit ficut
fo l, quæ decorem corporis Chrifti poft reTurrcdfcionem
gloriofi f a â i ramquam in imagine repræTentabaty& Tym-
•Stohimcratdiuinitatis, quæineolâtebat: quia in Chri-
ftp Taluatore noftro idem eft diccre fyipbolum corpo-
► risglbrificari, &diuinitatiseius, & iquodlumen, quod
ficin D pminoin monte Thabor apparuit, pulchritudi-
nem Adæ ante peccatum fignificauit, eamque iam naturam
humanam in humanitate Chrifti recUpèraflè » & Tu-
turum effie poft refiirredionem Tplendorem iuftorum,
& q u id ficTecundum exiftentiamlumen, quod in futn-
T- , . r n : ___ m TVr w c p f tln
IMV J Apmgnr
iw»appareb«tpoftrefif:re(ftionem:&quod D-e v s eft lumen
in tS le ftile , quod in naturis incprporeisffiendet,
quatenus vere Iplendbris earum effeftor eft ,’jBftremp
loco ^acationcm ab omni lumine poftiimus y CC ipfem
diuinam caliginctm Nihil igitur in materiaria expofi-
aone. huius, trfftationis de lumine prætctmiT-
Tum e ft, quin potiüs omnis diuinrlu-
miriis oftenfio breuitertra-
- d a ta eft.
9
D e D iu in o Pu rticip .
P E C A S S E P T I M A ;
D E D I V J N A P A R - *
ticipatione. -
C A V y T I.»
Quodproprium Dei ttt,adejfe omnibusfecundupt fubflant'um y #
ficutfiibjiantu adefi pr&fe.m, fleet iam operations adejl:
& QHÛMçdusjÿ pr&fejitia eius qmexplieari
non poteft. ,
A n ç i y , s iuftinus martyr ip oratmn? 4p
re^a CQufeffione ait : Qupmpdo verbuyp
I vbiqy eft Iecundum fiibft^Uti^m î dç quo-
m94Q,W’fijPP tem p lp tEtoifinifiiiiiç e ft,
ficut eft in pipnibUs,, nihil ampliushabe-
j bfttçiuplmp *^t?lueceterapmnia.E^vbiiUudpoJiemuSj.
B i quod ftriptqm çft : ipfp habitat plèpitudo diumitar
I tis corpprafttei;? Sjn aiutem.quis concédât j m^giseftèin
templo , nqn adeft pmriibus fecundum lufiftantiam,
q uod eft proprium Dpi, Euidens argumentym eftpetfi-
aiæ,dkerç deDe o , Qi^pm pfio ? Qjapmqdocceli efteëtor
e ft, quomodpterræ, quomofto maris, aeiisque Çç ftirtionem
nihil quidquamlædi diçant, curnpnhtbcipfii,m
Tubftantia affirmant ? A d hæc, Phptius pa triart ha in
quæftionibus aßAm^fülocfiiuin cap. 75, Q^arequidu-
bitat, inquir, vtrum li b e r e f t ip omnibus, non fit Tupra
> riclçit Ce ignpràre quæ/deffiuina natura in icri-
ptur^fen^fcriptaffinty neque quidgOamaltihs, qfcam
pp.pffictudo ren^ 'M jróna rqm fê rc , ndqtie diuiniusäji-
de ijs quæ matçria vacant, cogitât. At yerp quómp^
d b jq omnibus eft? Ditftum quidém eft, nullo modo eor
jffirn quæffint ,& n quid magisad contemplatipnemper-
tinensdicendumeft, &poneftrefprmidandum^ fiirium
euchi çumîj^ quiTupt alta mente, ad altitudincm \ mod^û?"
dogma^im Theb lo giforum, éft Deus m rhiuerffilecun- ' qUl*
dum opëratipnem ümul & Tubftantiam. E t ÿ e mihi di-
cas, Qùpmodo? Djiftum enim eft iam, nullp modo crça-
turarum. C ^ompd p igitur eft ftçundum iubftantiam ?
ffiçiic intellëxifti fecunaum operationem.Quia enim aliâ
iwnrquandoque,potenria,6cquandoquea<âu;E)jeusâu-
tem,quatenusmens acuta intelligeré poteft, femperefta-
<ftu J non enim èximpeffefto ad.per&ftum proxmiieitur;
neçâhud quid<ÿiam,qnamper Te adkus, eft per Te Tubftan-
tia Jeuidens conftcutio eft, m quibus eft fecundum ope-
rationcm fiue adïum, in ijs iplis eflè fecundum fitbftan-
riam.Etmagnps Achtyaafius in libns dorttra Arianos.-Vbip
iuni,&apiman^umomnium,&tuiipfius? Q uiompia 1 <jue» in quit, adeftpræfensfiibftantia magnitudinis fiiæy
diligentçr de Deo qu^ris, plane dices, omnia produxiflè xqaalis eftftlius patri, & cum pâtre vbique adeft dieopiofepbtenriaTua.
Humigicur potentia D.ei aderatfe- . uinitaçey& quia pmnia continet fil bftantia. Si enim dixe-
cundum acçidçns ijs quæ fiebanc, an fecundum Tubftan- ris non adefle vbique, r » io ra eflè dices éa quæ fa # a flint,
riam ?ft feçimdum accidens, aderat quidem iflis quafi ef- quara eorum auétor fît.Et diuinus ChryToftomus: Qu od
Tent, anteqnam fierenty liquide tp accidens non eft Tecun- quidem vbique Deus eft, Tcio, & quod totus eft vbiquey
dura nacuramper.fe, fed ip aliquibus prius Tubieââs exi- ^ pm p d o autJm, nefeio, non epim fieri poteft vtTub-
fUt. Arfi hoc ridiçulumeft» rclinquiturpotentiani D,ei o - ftanqam videamus,ncque quæ àfe eft,neque quæ ab alio.
mnibus adeftè fecundum Tubftanti^n. Num ig itur quia Cyrillus Hierofolymitanus in çatechefibus : In me-
potenti;jp,ei omnibus qu*fiunt,iècundumiùbffianJlam j r%» mquit ^Uuinitatelùperuacaneiimeft cogitare afeen-
aderat, nihil amplius templum ipTum in quo fuit, habe- fum&defeenTum, potentiaenim ilia quæ omnia cbnri-
bat ? Habet ho e dubitationem, & illudhabèt: &fid e s eft net,ille qui vbique omnibus adeft,qui vniuerTa Ipiritu fiio
vtritlfquç dubitationis iolutio. Vidifti quemadmodum j circumdac, nontransfèrturàlôcisinloca, ipfiuseftvox:
ratio inuitfta eijertit perfidiam; vide linguas cum*Deo pu- | Coelufti & terram ego imp leo^i igitur implet,quo trans-
gnantes pçclufes. Idemetiam: Die igitur quomodo ver- i mittatur?Itafit,vta‘ cendit&dëlcendicfiiperuacuumfit'
bumearo & c ium , coelos non dereliqliit ? Sane dicetis, I ni diüinita». In feluatoreautem, & in dilpenlàtioye ad-
quod maliens D eus, fiçfacfcus eft. R urfusergo diciteno- J uentuseiusincarne, propriedicituraTcendit & defeen-
bis, quomodo manens, faëtuseft ? S i enim manfit quod j dit. Etéoannes Damafeenus : Deus, inquit, expers partis
erat, quompdo,fabius eft quod non eratî Sinautemfa- j èft,totuscxtoto vbquey & non pars in parte corporée di-
ôtus eft quod nonerat, auomodo manfit g uod erat ? D u- ffiTusy fed totus in omnibus,& totus Tupra omnia. E x qm-
bium habes de Tolutione, habe etiam dubiumde modo bus fit manifeftum, propriü eflè Dei omnibus fecundum
vnionis. At credis quod manens, fadus eft ; crede etiam | fubftantiamadeflè. Sicut autem Tubftantia adeft, fie Tua
adefle vbique fecundum, Iubftantiam verbum f & præci- j potéftate & operatione,fecundum enim fiibftantiam po-
puoquodammodo eflè in templo Tuo. Immo &fen(ftÿ4 { cëfitingfcdefty & non eft aliud per feoperatio, & aliud per1
bus aliud
in alio elle
Anaftafius Antioçhenusin librp de incirciimTcfipto ait:
Sed qUidam, inquit,vt videtur, infirmitatem propriæ na-,
turæinDèum transferunt, reftridiin maxi mis, &exifti-
mantes melius efiècontrahgre diuinam naturam à materia,
quam exiftimare, earn vTque ad pmnia tendi & porri-
giyprorfiis arbitrantes ncTas & impium eflè,naturamillam
quæ pluTquamvItra omnia eft, ind uicorporibus non de-
centibus, fordibus & tetro odore ffienîs, ve^animis im-
pijs , ve lalijs quibufiiam, quæ minime de Deif cogitari
debenty hi reuera humiliafentiuntê Sc D ëo, aem^nitu-
dineeiusquæ attingi non poteft, indigna. E t pauio poft:
Debilia igitur ^ in firm a anrmis agitant, nullumquefir-
mamen t u m haben cia, quia nullam^reaturam fiiam reij* ^
cit Deus,nihil enimlordidum eorum quæüm'c,exiftimat: il
quinimmo cum ad nos appropinquat, vitij noftri nonef-
ncitur particeps. E t rurius in eodem libift : tferum quia,
operacionem in onîBibus.eflèaiunt (hinderiim volunt \
non circujnferibere ) interrogandi Tune, quomodo de ea
fentiant. Numquiddicuntparticipare ipfem terrena&iôr-
fies, cumapproDÎnquat eis, an non ? Quod fi, verum fii-
edr, manifeltum eft fieri po flè , vt quod appropin- 1
fe fiibftanria. Quomodo au tem Deus fecundum fiibftantiam
, & æqualiter omnibus adeft, & quomodo ipfe in o-
mnujps Saupra omnia,modus neque dici,neque cogno-
Tci poteft.*
• C apvt I I.
gfaod ficut adeft nobisprafens Deus, e tioft tumpartici-
pamusfi autemfubftantia adeft,fubftantiam
eins participating.
* *
\ > f Agnus Dionyfius in ijs q,u£e adnotauitex fimifto
aiierotheo ilvTheologicis ipfiusprincipijs: Caufe
omnium,6? qu^ omnia ipiplet,eftfeTu ffifcinitas,quf 1 fer-
uatpartes tori confentientes: & neque pars, neque ro turn
eft: dcefttotum,&pars,quatenus omne,&totum,&par-
tey|in fe ipla coniprehendit; & Tuprahabet, & antefia-
bef , perfe<äa quidem eft in imperfedtis, tamquam prjn-
cipialis c'aufa perfeiftionis: imperfefta,autem in perfe-
dfis, tamquamTupraquam perfedta,&anteperfedla; fbrr
raaiormJ effedtrix in ijs qu£e carent forma, tamquam
i 4 principialis caufe forma:y fine formain ipfis formis, ytr,
quat,nonparcicipet^itiLimeorumquibusappropinqua- pokiiipra formam; fubftantia torisTufiftantijs infiftens.
aUt.Quodlididlurifiuitparcidparefeademablurditaseos irtïpollüte, & ab omni Tubftantia,%rafubftantiatn ab-
quihocdicunt, conlèqiietiir, quam vt higerent, Dcum ftradla; cpcapuncipia, &ordinef4^ nfeus,.fiipraQmiie
circumferifiebant. Contrahant igitur& operatioijem, | pnneipium & omnem ordineip cpjlocata. Et magnys!
vt vniuerfum plane diflbluant. $in vero mècuentes Jjoc Arhanafiusra diTputatipne contra Arium : Secunotm
abfurdum, taftïquyiposniteqtiadüdti, diuinam.opera- hgc diuinjtas patris & filij Tandta & Tandtfficans, qu*
Btblioth. Vet.Pat.T0m.11. _______ , > • X x i | ~ fandlifiÜ
■