P,(*1.36.
1 certoque confilio.Spiptum verp, hoc loco, animân in-
! tclligir mrionalemquæ liberi arbitrij poteftate decorara
: eft: yjupA depfauatum efi, adornari nonpoterit, neque quod deficit
Etiamquç
icntur ho
mini pro
Pró». 6. <
Pf*l.+S.
Sapientiæ
icfinitio.
,potcrit annumerari. Si ex perfona Ëcclcfîaftæ verba
‘ hæcaccipis, itainrelltge. Quipraueobliquatuseft& in
vitimn cecidit; dum inperueditatefuaperdurat,vktu-
tem refinperenon poterit : fiautemivirio recedat, tunc
virtu tern refumitiuxtaillud; Dechnaamalo, &fac bonum.
Sedntquë is cui deficit gratia Dei ; donee eft in hoc defe-
du poenitentiamque hon fùbit, potéft inter pios .annumerari:,
Aliter. Fuerunt nonriulli qui dicerent cafii fortuite)
Mundum fadiïro effe, ac imperfedumexiftere ; ad
quosSalömon le cQnùertit dicens : Quidnam deprehen-
diturin hoc Mundo quodimperfedümfit arque peruér-
fum,vci ita vt emendari illud oporteat? Quid vero étiam
deficit in vniucrfo Mundo, Vt addendum annumerän-
dumque fit ? Quod fi verba hæc accipis ex illorum perfona
qui perpendünt naturam hominüm, Sc qui qicunt
<plofdam elfe ita natura përuerfos y t emendari nön pof-
finf, inmultisredarguimus eo'rüm ftultam opiniottem:
Nullus enim natura eft rüalusi Igitur & Matthæus de Te-
loneo adEuângeliftædighitatem vocatuseft.Sèd Sc plu-
rima in hoc Mundo quæ ignaris viderttür noxia Sc mala;
vt ferpentes, vt Leones,& hisfimilia; hominibus cöndu-
cuntadfalutariapharmaca, & vrco'ridertantur pruden-
tiorefque fiant animälium illorumëxemplo & compara-
tione cum did fibi audiunt: vade ad formicam 6 piger : nec
non vt verecundia afficiantU^cum comparari jllis fe fen-
tiunt, vt; Comparatus eft iumentis infipientibus. Nihil eftitaq;
in hoc mundo malum, fed ömnia commoda"& vtilia: Vi-
dit enim Deus ( inquit feripturd") Omnta ]uacunquefeceiQt,&
erant valdebona.Ne igitur dicatis o ftulti;Quodprauum eft
concinnaririon pöterir,nee quoddeeft annümewxi.Loc«-
tus fum in corde meo dicens : Ecce magnus effeäus fum, & appofui
fapientiam fuperomnes qui fuerunt ante me in Ierufalem, &cor
meum viditmultam fapientiam & cogmttonlm,parabolas & fei-
eniiarn, Cognoüi ego quod & hoc eleäio fpirttes,quoniam in mul-
titudine fapientia midtitudo cogmtionis : &qui addit cognitione,
addit dolorem.Löqnialiquis diciturin corde fùo cummen-
tèm ad cogitandunvapplicans, fecum difputat &rädoci-
natur.Gollegi itaq;(inquit)'& fubdudaratierne appofidf-
fe me vidi fapientiam fiiper omnes quimepræcefferant
natu. Appofui autem,fignificatprofedu magno auda'in eo
fuifle fapientiam. Sapientia verö, eftcognitio diuinarum
humanarumq; rerum-&caufàrum quæ adeafdem rèspet-
tinentr^ognitiö Veto, eft fpèeulatio de nâtura return. Et
qüiin’hae qùidem præditifuntcoghitione, fèfèipfoseru-
diunt àtq; ab ignoràtidhe vendicariit ; qüî Veto fermô’nes
fapièntiæ difçunt, allés quoque hominesveritatemfub-
indeedocent. Sapientiamvero & coghitionem notr>Mm
vanitacem elle dixit, fêdfpiricus ele6Hohém,monens nos
nequaquam Fati beneficib nafci aüt fieri homines fepién-
tes y fed fâpienriædefiderio ac l,abore ; petitam q; à Domr-
no Deô fapientiam confèqdêntes. Quod fi quis aonuc
feièntia: plus haberédefiderat,addàf firiqui t) & ftudiofbs
labores. Atetiqm fie intellige qui adeptus feientiam co-
gnitionemq;, delinquitîlohge amplius puniendüs ëft: id-
eo qui addit cognitionem addit ér dolorem. Ginàùtem fàpien-
tiafit amplior quam ipfâ cognitid'fiue feientia^ mémo'
(inquit)in multitudinefapièntiæcontineri multam cd-
gnitioném.
* C A P V T I I.
Dlxïin corde meo: Age iam : periculumfaciarh in htitia & in
bonis: & eue hoc qitoquevanitas. Itifiiidixiciréuitum, &
dixi Leticia, quid ita hoc facis î Mundana, inquit, mecum
gaudià reputans, infpëxinum quid haberent boni: & vid
i demum quod lætari vel ob âffluentiam diuiciarum
vel propter gl or iam au taliqüid eprum qua? in Mundo
funt meraeft Vanitas. Dixiautem huiufmodi lætithe(ri-
film enim , h ic, laetitiam iritellïgit )dix;ique huiufmodi
gaudio ; Gircfimuagare à me longius S i abfifte : Quid
ita hoc fàcis ? hoceft^quid me allicis vthuiufmodi rebus
gaudeam? Etenim vani tas mera ëft ac nihil penituS aliud,
iftis de rebus lætitia& voluptas: Et confiderauifi cor meutn
ttaheretvt vinum carnem meam, Pöculum quod bibcnteS
haurimus, aConfpeârunôftro tollitur&euanefcit. Confideraui
itaque riüm in profperitatibus mundanis volu-
ptatibufqüe, humana mens eflèpoffititavirilisacfortis
Vrabfumere àc delere valèàt quafi epotum vinum con-
cupifcentiâs carnis. Et cor meumpmeßit in fapiéntia&pollens
in latitia, donee vider cm quale bonum filiishomitiUm quod
facient fub Sole in numero dier um vitaipforum.EcdelinAes no-
ftereum à Deo fàpientiarii accepiflèt vhnque prudentiaë,
ficut arenàm Maris, acutiffimaftienris acie præditus; po-
teratquidem diuinös tradafe fèsmônes ac magna loqui
myftcria, qUo‘d ipfumfane cèrniturpulchre efficere. Po-
terat autëm & ingenii acumine, adquaecunque libuiflèt
commode vti. Sicutenim aliquis acuto præditus vifu;ça-
dem oculorum v i, mpdo ad honefta&neceflàriavtitur
modo Sc lafciue abutitur, nulla quidem oculorum culpa
&caufafèdeffeéhi& intentione peccante: ita& is, cui
Deüâ nientem fapiëntiavexornauit:fi quidemiyt deéet do-
no Deivtatur:res diuinas cômode contemplaturtfin vero
ad terrena déprimacur, ëlahguefciirac dégénérât in Dei
dono: optime tamen acperfpicaciffime terrena quoque
percipit,acintelledu coniêquitu'nneq; vero mentis acies
fedanimiintentioproütbehe vel male Dei dono vtitur,
j digna laude Vel vituperatione céfètûr.Dediigitur,inquit,
! cor meum ( hoc eft, rhentem meam J & reputaùi qualena
I bonum cfïèt in hominibus, & quidnambperari poflunt
> dum in hoc Mundo fuhr , exquoperpétuamin hacvita
laetitiam vpiuptatemq; confequantur. Qu^lia itaq; fiint
hümana facinora cbntemplatus, Si rationali quadam fà-
pientia vfus : dédit feipfiun ad ea peragenda quæ fubinde
j enumerat.MagnificauiopusmeÜ,<edificaUimihidomes,planta-
! ui mihi vineas,feci mihï hortos ¶difoSy&plataüi in eislignu
j omnisfruftus. Fecimihipifcinasaquarumvtrtgarenutbetsfylüa
producentem lïgnà.MÂgriificduidncpa\x.,faftummeum:nô opus
Dei,fed mëumipfîus: pperibusenim Dei nullus quicq ua
ppteft adiicëre. Ædtficatu triiht domos: In Hebraico fuôfer-
mone commodam didionénaCtus,proprie âc perargute
locütus ëft: D omificaui mihi domu, Plantauimihi vineas. Regia
pbteftatë vfùs, diuiriarùmque copia, circa dome pof-
^fïïonum gërius effufus fum. Eed mihihorios&pomaria. \
Hortus eft Pleribus confitüs,pomarium vero variis platis
atque arb oribus : ideoq; additiir : Etplantaui in ipfis lignum
jruäiferum, Eecimihtpifcindsuquarum, vt exipfis ïrrtgarem fyl- \
I uam germindntem /^«rf/Splendide acfiimptuofèpomaria :
!- concinhaüL pröcelrafq;arbofes quæfponte quodamodo ;
! fuainmöntibüs'enäfcuntur.-vt'palmas, fall ces, quer eus ;
J âc piceas ihpomariis fuis corilèuiuideóq; iôéhühit fyluæ |
ftudiocpmparatæ:in quaifrigdnda, magna a^Uamm copia
opifserat. Poffsdiferüos&ancillas, & vernanatifunt mihi.
°Cum ënim verhæ minusfufficerent in fàmilïariac dome-
.ftico minifteriOjVëhalifiöS quoq;fibifèr»4óscömparauit.
I Tojfedi quoçLarmenta &greges-fuperomnes quifuerutit ante me in
j Ier«yâ/e/«.SUperaiii,inquit,Ömhes antemeReges irtarmë-
i ris IIgregibusvel in reli'jüis omnibus qüæfiipëri'uS’ënu-
I mérauitrpoteftenim ad ïllâ qüoqvâcCômmbdari.Congre-
! gâupmihiaurum & argentuni.Qmz multi ftabilem quidem',
i poflèffiohem haberé folentv,rëpofiris tamert;pecuniis dé-
ftitutifunu, addit, & harum quo fuiflè copiam.Ef reguth
fubflantiamy®ionum.SedSc regiones (inquit) & Reges
ha b ui ftipédi ari os ac tributa mihifbluehtes.&fruéfciferas
regioriës: hoc eft-, agros: rëgipnei enim in feeraScriptura; ■
fertiles agriintelligütUriuxtà quodin-ÊùângèliP legitur:1
Leuateoctdçs veftros &videte regiones,quoniam albafunt ad mef-
fem.Et hinequoq;, inquit', magnam habui return Cópiam.
Eecimïhicantorü & cantatrices & in midisfilij hominis. Sèd
neq;^ofthabui, inquit, acneglexi demùlcère éâtibus au-
res meas: deledtantur enim huiufmodi cantibusjnon'filii
quidemDei fed filii,hominum. Propinatorcs &propinatrices.
Vel vt ex varioprPpihàntiü afpeâiu^c alternatamutatio-
nejappetitutnnbiadpôculaprouocarètjVelraOquâ valde
mollis exiftens,ac mulierofinp'ininis ingeniü ëxprimens.
Et magnifie at usfum &appofuifuperomnes quifuerunt anterne in
îerufale. Sapietia quotfeftabilis mihi jwif^Ade&,inqùit,exalta-'
tus fùm vt innullo vn qua confilio rationeq;aberrauerim.
î Etomne
■ e i a f t u l t i -
■ veletu
ïf- nia eft»
Zt omne quod appèt'wrurttoculi met,nonabf idi illis-, nequeproln-
bui cor meum ah omni htit'ta. Inquit igitur: Ömneriiöculi
concupifcëntiam &ànimæ appetituiii circa voluptàtem
(quam Sc lætitiam voeât| ad excciitidnem pcrduxi; Quo-
niam cor meum latatum esl in omni,labo'rémeoXZ un<5Hs(iriquit)
ftudio ac eledionejfufceptis laboribUs,haiic ccepi pôrtib-
nemac fortem quod illorum fruitionem confecutus fùm,
compofqùe votorum faétus fum. Et injpexi ego bmnia opéra
meaquafecerantmanusmea, & laborem quern laboraui vt face-
rem, & ecce omniavanitas,&eleäioJpiritus. Hæc (inquit) omnia
operatus,per adliuas ft&iuafq;facultates,inueni quod
cunëtahumanaftudiavanitasfunt, nihil .ueampliuslu-
croapponitur illis qui laborant circa oiîmia quæ videntur
fub foie,eo quod omnes æque communëm fubeant mortem;
diuites fimul ac pauperes. A t qui laborant ob ea quæ
funt fuper Solem,fupplantantes omniaquæ videntur, ha-
bentaliquid amplius iuxtaSaluatoris fente tiam dicentis :
Ego vent vt vitam habeant,&abundantius habeant:quafi dicat;
careantpoenis, &fruanturpromiftàbeacitudine. Notandum
quoque quod qui ftudent circaca quæ vana funt &
fefe voluptatibus tradunt, exeufarenon poflunt (carentis
rationë)fortunæ motum,neque Fati neceffitatem: huma-
næ fiquidem adiones proficifcuntur ab eledione, Sc ab
infitanobis liberapoteftate. Etinfpexiegovtvideremfapieri-
tiam& ctrcuitum érflultitiam, quoniam, qui eft homo quifequi
pofiit confultationem quacuntfe hecopérâta eft ? Cum nobis fpe-
dandam propofiieritauari hominis perfonam, circaque
terrenasfùbftantiasoccupati; nunc nos conùertit ad fapientiam
: Si. comparatione propofita, periculufacit quid
inter fe différant fàpienria&voluptas : quatn&errorem
vocat atque circuitum; vel quod adomnenvventum cir-
cumferantiïr bona ifta terrena quæ materiam fuggerunt
lætitiæacvoluptatis:vcl <,mutatoin *,non'mes$o&v le-
gfmus, (eàmtç^Qoçÿry hoceftinfânamextafin mentifque
exceffiim ; Infànire enim videntur ac eflè fui obliti qui in
löcd miferiæ & lachrymarum,lætandum fibieffe falfo exi-
flimâiit. Iiiqùit igitur: Quæramus an poffit homo qui ele-
gerit fibi feciindum hancftultidamviuere, complere fùa
defideria: hocenim ûgnificat fequipoßit cofultationem.Mox
autem inuenic homines perquam raro fieri defiderij fùi
compotes: eaprdpter o.é.QÎddx.,Qufi eft lw»îo?quafi dicat ra-
rus eft valde. Neque ënim quiciinque ditefeere appétit,
penitus hoc confequitur, necquigloriæ cupiduseft, voti
prorfùs efficitur compos, Sc eadem ratio ne in cæteripfefe
habet : qui vero fapientiam adamârit ; Deo duce foeliciter
dudus,fequitur penitus confultationem,hdceft,inueniet
quodaffedabat. Vel alicer: Attonicus erunipit iniriterro-
garionem, quifnam eft (inquiens) homo quiponitrefpi-
cere ac çonuerci à defideriis fuis&infpicere motus elëdio-
nis fùæ propofitumque finem vt diiudicet kerum, fapiert-
ter viuat an ftulteî Alicer;Eleuatus, inquit, extra corpiis,& 1
per fepientfam videns quodpoft exitum huius vitæ nemo
poteft redire ad vitam &iterum frui eifdem rebus qüàs,
dum viueretjëerto confilio exercebac(quis,enim,perfæ|)e
pro nullus accipitur) præpofui fapientiam ftulcitiæ. ,Etvidt
quod amplius effet fapientia Jupra flultitiam, ficut amplius eft luci
qudm tenebris. Tenebræ ipfæ per priuationem lucisfiunt,
ira vt lux quidem reuera exiftat; tenebjræ vero nihil peni-
tùs fint.Ita (inquit) igitur eft fapientia ad ftultitiam: opera
* enimftulticiætranfeunt, perpetuam punitionem éonci-
liafttia fuis culcoribus, opera vero fapièntiæ in perpetuUm
durant, æternaque cultoresfùoslætitiaafficiunt. Quod
àiitemirtquit; amplius fapientut fuper flultitiam-, non ëft per
COmparationem didum: quæ enim fefe niiituo jollunc ac
; deftrüunt(ficUtfuntluxipfa&tenebræ)inuicemnôcomparantur.
Httius genÄis eft fapientia &ftiétitia. Non eft
itaque in geuere malorum reponenda'lætitia, fed ob afte-
dionem eligerttis. Addit illud, amplius, hoc eft, fine vlla
comparatione mülto meliusfacit qui fapientiam praepo-
nitftultitiæ. Oculi fapientis in captte ipfiusflultus autem in tenebris
ambulat. Gaput eminentia qUædam eft Sc fuprema to-
tius corporis pars,pedes vero infimi finit, terramque contingentes.
Quand© itaque præfidens intelledus purgatus
fixent, fliperna fpeculatur non qüæ funt fiiper terrain, ac
Ituncin capite oculpsvere habet: quartdovero mensad
Eiblioth. Vet. Pat. Tom. 11.________ .
terren» cortuertitur tunc in. pedibus habere oculosvide-
tur, ciicalimum terræ occupara. Alker : Caput Ecclefiæ
Chriftuseftâdquemfi fàpiensdum ambulat, oculosincendie
ficur Sc Chfiftus peiambulauit;oculos habët in ca-
pite:Scultus autem ambular in rencbris,femper declinans
I in terratti', rénebricofoque incellcdu. Et cognouietiam ego
I quod occur fus vnus eccurret omnibus ipfis. Et dixi ego in corde meo-,
\ ficut occurritfiulto, occur ret etiam mihi : Et, vt quidfapiensfaclus
r fum ? Omnia fecum medicans, fapiens nofter Ecclefiaftes,
: quæ adferre aduer^rij contra ipfum poftent; è propria loquitur
perfona; ,Cum igittir inueniatmulta&varia quæ
commiihia omnibus funt quæ occurfusappellat; qualia
fùncægrotare, beneualere,dicefçere,paupertâtempati,&
præcipue commune omnibus mortem,aduerfàrij fùbiens
perfonam, inquit : fi hæc communia funt fluids Sc fàpien-
dbus,quæ vtilitas demum'ërit fufcepiflè labores officio-
fos,& fàpientem fieri? Mox àutem hoc refütatb fermone,
oftendic quale fit. nobis à fàpientibus lucrum. Ait ergo:
Tunc abundanter loquutus furhin corde meo, quoniam ftultusex
abundant ta loquitur, quia & hoc vanitas. Adduda ftulti illa-
tione,tanqiianiexillius perfona eandem nuncillatione'm
per feipfiim diflbluit;inquic enim: Et ego abundaritius lo-
: quucus fùm in corde meo, quod vana Sc fùperfiua eft talis
cogitatio, Sc infanæ mentis eft talia verba effundere. Scul-
tus enim fùrore èfferuens quæ réméré cogitauit, per os ef-
fùndit : quoniam ftultus exabundantia loquitur ; hoceft, fù-
perefflqente in ipfo ftultitia. Mox & caufàm do ce c rëdar-
guensillacionemStulti cun^licic, 'Quoniam non eftinme-
moria fapientis in faculum.Et fi enim(inquit)quæ varia &dif-
ferentia font in hac vita, fluids æque ac fàpientibus commuta
fine;- atinfuturo tamen fæculo fàpiênSêritinme-
moriaæterna Sc immortalem habebit fruitioné, ftulti vero
memoria deletur,'iuxta id quod eft in P ùlmo:Periit me-
moria illorum cum fonitu ; hoc eft, pon fùnt exiftimandi memoria
digni. Secundum quod aduenientibus diebus omnia obli-
uionetraditafunt. Inventuro, inquit, fæculoquæcunque
nobis in hac vita oçcùrrerint;(îue infirmitaSjfiue profpera
valetudo,fiue diuiüæ.fiue eciam paupertas,in obliuionem
ibunt. Turn vero concludens folurionem, inquit: Et quo-
modo moritur fapienspeut & ftultus?
Quomodo, inquit, diceris ô ftulti quodpropter commune
omnibus mortem, nihil fapiens ftulto plus habeat;
quandoi^uidem fapientis memoria perpétua fit apud De-
um,ftulti vero nequaquam.Si enim quæ in hac vira occur-
runt omnia fùnt communia, tamen in fùtura vita vnum-
quemque opera fùa fequentur. Etodio habuivitam,quoniam
malum âduerfum mefacinus qaodfaftum eftfub Sole,quoniam 0-
mniavanitas&electiofpiritus. Propterca, inquit Sapiens, ô-
dio habui laboriofani vitam, & quem laboraui laborem
meum, ob ea quæfùnt fub.S o le : malum enim facinus^la-
» boriofem vitam peçcatorum hominum intelligit:Hic autem
fapiens odicimpuram&impollitam vitam, & men- i
fùrârtl in perpetuum quæric, & ftulti fùbiens perfonam,
inquit, Quoniam malum aduerfùm me fàcinus quodfa-
dum eft fob Sole : Sapiens enim non teftaturfe laborare
Ob ea quæ funt fub Sole. Quanquam enim propter necef-
farios vitæ vfùs laborer etiam fapiens,not^)rindpalem o-
pèram coflfùm* circa hæcmunoana atque præfentia, fed
laborat quod fàriscft ad neceflàriadtæ, fummümvero
fuumftudiumvirtutiimpcndit, tranfeundahæc&:tem-
porariacontemptuiducens , ftudens autem ea fibi coro-
pàtâre quæ fùnt fùtura ætema, quæque fùnt ab oculis no-
ftris procul remota. y
Etodio habui ômiiem laborem meum qsttm LAtnfab Sole,quc-
niam relmquam ipfum homtmpoft me rmsr«.Et quis feu,fapiens
ne fit futur us anftultu$,&fi dominabim in omni Lahore meo quem
laboraui & in quo folicitus fui fub Soie ? &boc etiam vanitas.
Prorfùs Sapiens natter laboriofem colledionem pecu-
niarum Sc poffelfionum,& huic impenfum laborem,cum
teftatione odij, prudens dicit: DidntH. Primum quidem
qüod huiufmodi reram pofleffio perpetuo non durât a-
pud habentem, fed ipfe quidem vitam egreditur nihil fecum
p or tan s , alter vero poffidenda accipit quæip fe la- '
bore multo comparauit JUterum eriam memorabile v^r-
bum inquit, quod videlicet ignorât diues quali fucceflor
■ pf§ L i a fuusfù-
|I 1