.
A
lobxnn.6.
Argumentum
fuper
proriomiduodecim',
inftrdxit illös,8c aitillis : Spiritus eg qui tfuificat,
ca.ro autem nibilproM.Verba qua loquutusfum vobis, prims &
rttafunt. Non hoc corpus, quodyiderismanducarurie-
ftis;& bibituri ilium fàngüirtem quern fuiuri flint qui me
erucifi^ent.Si ergo,ait Berenganus,non hoccorpus, neq;
ilium fenguinem,reftàt,vt quod de aflari fumitur , vmbra
tantum fit corporis 8c fanguinis,8c figura. , ; ; ‘
Quod fi fuperiora Augu ftini verba in expofitione eiuf-
demPi'almi,vel certe in expofitioneEuangeliivbrhæcea-
dem verba Domini tradantur,diligenter aduertifl'et.-nup-
quam ex his forfitan crroris huius caluffiniam perftruxif-
fet.Sed irifoelix homo , diuin pefte hæreticainueteratus
fuadente diabolo, cuiusrctibus pene inexplicabiliter im-
plexus eft, libentiusomnfes ingenii fui vires ad aucupartr
dum vniim verbum, quo male intelledo , propagatam
ftnltitiammunirë videatur accommodât, quam diuiha-
rum fcripturamm prouidentiffimam vigilantiàm contra
fevalidereclamantem,velteniiiterattendat. Ineodem
quippe Pfalm.haecprædixeratbeams Auguftinus. Sufee-
pit C hriftus de terra terra,quia caro de terra eft:&de carne
Mariæ carriem accepit,& in ipfä carne'hiçambulabit, &
ipfam carnem nobis manducandamad falutem de dit. Si
e^o ipfam eamem, quam de carne Mariæ accepit, in qua
hie ambulauit nobis manducandam ad iàlutem dedit,
qitomodo non h i t corpus > nifi quiaipfam carné datrtor
bis manducandam in eadem fubftanfia,non hoc aütem
corpus-, id eftyin eadem fbjAia r aefi diceret : Corpus qui-
dern meutA,ficutaudiftis,dibo vobis, fed non fecundum
hoc,quod videtis,id eft,non tale quafe videtis,non in hac
forma,non in hac fpecie quam videtis.Alioquin ciu addi-
dit,quod videtis, cum fufheeret dixiflè nonhocs M i quia
hbciecundum êflèntiam,non hoc,fecundum quod vide-
tisï Deniq; vthoequod dicimus Auguftinum fenfîifè co*
önofEas,recenfeattentius,quidineis quifcand'àlizati flinr
ux expofitione huiusPfalmi yelEuangelii culpaueranCer^
te enim fubftarttiamillam quam cernebant Oculis, datum
iri,fibi ad mànducandum putabänt : non panem.non aliud
quidpiam, Auguftinus autem hoe ftuite & earnàliter
dicit eosaceepiflè. - - - '
Putaueruntenim,'inqüit,qüodpr^cifur üseflèt Domi-'
nus partieülas quafdam de corpore fuo , ôe daturus illis.
Putauerunt,quod gratia eius confiimeretur morfibus, &
carnem qua indutum erat verbum, non integtamiieuta-
fcenditinccelunijfetl-Véluti coneifam, vel quomodpdn
eâdaucre dilaniàtur,aut in mapejlo venditur,’diftribueret
credentibus inonquomodofpirim vegetatur,ideft, non
viuam .Nam fi fpiritu vegetatur,viua eft; Quid ergo fipu-
taftent fe aecepturbs carnem'ihtegrain,non per pärticulas
êoncifem,non mortuam,fed viuam, non ficut in macello
venditur,fed viuam ficut fpiritû yègetatur ? nunquid|tir^
raflent? Vtiq; rr&n erraflènt. Dum enim culpahtur, non
idep,qqia illam carnem,id eft,eiufdem fiibftantiæfe man-,
ducaturds ptitabaïft,fed hocfolo,quia non integram,non
viuam : arque ediflfequenterabfque culpa fuiffejfe, fi ean-
dcm^deftjeiufdem fùbftàntiîé èarnem fe mandüCaCuros
putaflentint|gram & viuam. Quod fi confequitur,imo
quiaconfequitur : vide quam efhcaciter Befengarii fen-
tentiam, omnemque vmbraticorum eHorempforfiis in-,
terimit.Quare fi hoc modo,quo diximus,conuenientiffi-
me prædiéfea Auguftini verba nulla circumftàntejparte
fcnpturæ reclamante, imotota ferie diligentér infpeâa,
8cBuangelii expofitione fiiadehte, imo neceflario.cogen-
te,inteiHgip,oflünt:quid fibi in his præfidiLBerengarius
eontr^nos çolloeat ? qu^vtindulgentius loquarjetiamfi
inambigiloelfent! non magis fuæ parti, quam noftræopi-
tularentuf. Nuhcautem cum & ipfiusleripturæcircum-
ftantia,& tradatus Eiiangelii tarn per'fjpicua ratio, & vni-
uérfaHs Ecclefiæauthoritas, hoftro.fele irttellediii confe-v
rant inihil hiclod vlteriushabens hæïetieæeorhi^ionis
infedio conticefcat. Aut certe, fi,quo pa do noftramfe
confiditreprobarepoflè ieiitentiàm,aüt fuam oftendere
meliorem i æquo ariimo.aiidire parati fbmus. Non enim
qiiïcquam fubterfiigere vplurmis., qûod non diligenter
auxiliante Chriftodifeutiamus. Hoc ifleirco dico#quo-
niam me aiidjfle exiftfitio, quod Berengarius de pronomine
hoc,adhuncmodum raciocinetur.Hociinquitjprcnomeneft,
pronominaautemfubftantiam fine qualitatibus
fignificant. Gum igitur dicit,non hoccorpus,de fiib-
ftantia corporis,non de qualitacibus dicit. Hicexclamaie
compellor iuxtaProphecam & Apoftolum : tibi eil litera-
tusî Vbitrutinatorverborum? Vbi legis verba pondéras:
UotïneJlult am fecit Dens faptentiamhuius mundr. V ere ftultamj
dixerim hanc fapientiam. Nani iidem ipfi Grammatici,
qui huiufinodi proprietatem partium oraflonis dixerunt,
figuras etiam loquendi, quibus a^fua proprietate partes
oratiônis decentiflime plerumque deficiunt,tradiderunt,
8c mirifice laudauerunt.. Quis denique eft, qiii quotidia-
no vfu loquens,aut didans reprehendatur, hitadicatino:
-fum cgoille qui quondam fui,tii non es is yel ille qui fole-
bas, cum eadem fubftäntia fit, fedqualitates diuerfæ : fed
8c Diale dici, qui pérnimium verba appendunt, quotidie
res differre,8c eafdem eflè nontantum feeundurn fubftan-
tiam>fed etiam fecundum qualitates8c dicunt 8c legunt,
Quod fi ille & is,8c idem,pronomina funt, & non femper
fu.bftantiam,fed etiam qualitates apud dodiflimo setiam
perfiiepe fignificant: cur 8c (hoc) pro nomen non pofliti-
dem pati : An quia Berengario non habenti vndeiuam a-
litermuniat hærefim, idnonplacfetrPlacuittamenfummæ'àùthorifatis
qitibufdam autpribusGrammaticæ artis,
non folum figurate qualitates in pronominibus .pofle ac-
cipi, fed etiam calis 8c qualis,quæ propriæ qualicatis figni-
ficariua funt, inter pronominanumerari. Sed videritille
peritilfimus Grammaticus Dorîatus, (Jui, qüalis, 8c talis
proriqminaeflèyôluitqüidixerit. Ego enim de.authori-
bus Grâmniaticæ artis iudicare huncppus norrhabeo:
cumipfaargumeptatione aduerfarii commpdiflimemihi
yti polîîm,dicens : Ipfa pronomen eft,Pronomina autem
fubftantiam fignificant line quaiitaabus: Cum igitur Au-
gaftinus dicit : In ififa carne ambulauit; ôç ipfam nobis
manducandam ad falutemdcdit , fubftantia rairnis Chri-
ftl^nonfiguramnos manducare dicit; Idem,hoc, prono-
men-eft. CumigitutidemAugiiftinusdixericinfermone
adNeophytos,hoc accipite inpane,quod pepedic in cru-
ce,8c hoc aecipitein calice,quodeffufum eft de Chrifti latere;
fubftantiam corporis SdangUinis Chrifti, Aon figu-
ram nosmanducare & bibere declarauit.Hæcigitur argu-
meotano rua:O quifqujiseaniteris,fi^uidem infirma eft: j
nobis adeo cijtandaApn eft» Si-autem firma,plus nobis
quam tibi prodeft : ciam earn turn non nifi in vno loco habeas,
nps vero in niultis. Cumqj fibi Augpftinusita 6ött-
trariusfit,aut no efliamrecipienduSjautin pluribus tefti-
monflsttiagis,quamin vno crederiduç^ façilîtis quippfein
vno quam in pluribus vel ipfe errare,vel codices eius ab a-
liquofalfatore corrumpi potuerüt^Elige igittrr,quod placet,
aut infirma eft hæc tua ratio cinatio, 8c nihil conficit:
aut firriia 8c,nobis plurimum proflcit.'Nam fiinfirma eft,
vbi dieftur,non hoc corpus,non âë fubftantiâ diéfcumèflè
comprobat. Si,autemfirma3vbi dicitur, ipfam earnem ne*
bismanducandamdedit, 8c hoçacctpite., 8c cætéra fimi-
,lia,de fubftaptiaantelligenda efle confirmât. Aut fi forfitan
dica^iego ficiUâpronpnainarefoluam : Ipfam-carnem
nobiS mandîicandam ad felutem dédit, id eft,ipfius car-
njs figuram: 8c hoc accipite in pane,ideft, huius corporis
figurathaccipitein pane,8c ad nunc modüm cætéra. Si
hoc, inquam,jlicas. 8c nos epdem modo tuumpronotpen
Cr^fo)üimjîs,'-dîcentes i Non Koccoipiu, qupdvidétiida-
bo vobis,ideft, non huius-çorporis figuram : non vmbrâ,
fed veritateiT) dabb vpbis.illas enim tuas refolutiories, talis
refolntio feqqitur.Siergo refoluendifigiirasinprdno-
minibus contra nos fufeipis, qüafronte ealdern contra te
reeufare poflls ? Aut igitur eas adh^pe, & tuas tibi vmbras
auferunt : aut refpue, & nobis plurimum cpnferünt.Nam
, fi prædidtas refolutiones pronoinimim çôtrarios prb^>o-
his, qiiod nobis ôppofiierâs capitulum, contra té 8c vm-
'brastuas mariifefte conuettis.Siautemj:e(püis,8cfubflan-
tiuàmfignificantiâ felùper iii ptoffominibus bbftinatc re*
qùiris: Auguftinum in multis aliis,vt dixi,nuic vni capitu-
lo aduerfantem, cibique 8c fibi contraritim aut nörireci-
piitiusiaut plurihus teftimbniis magis dredehtes qua Vni,
conclu dimus quod optabamus, feilicét, quia fiibftaiitiue
nonvmnon
vihbratice corpus Dbmini mânducàmus. Quaqùa-
uerfum igitur fugfasj, ex his palamcft, qùiafidbbtorem
præcipuum Auguftinum, quo maxime nitebatis, diligenter
aduertis:huius errorisfcilicet vmbratici ppftem abfque
eft.OÂendit adhuc Berëngarium fanbtus Petrus deDomi-
nOjd icens: Qmm oportet coelumfufcipere vfquein tempora refii-
tuttonis omnium. Si vfque in f in em , ait Berengarius, cqslo
fufeipi débet; nunquam de coelo exit j vt in terris aliquanvllarefpirarioneprorfiiseuertis.
Proindehacdiflbluta-ca- do teneripoflit; Nos credebamus Chriftuifi pbsl'qregna-
lumnia, ad illudetiam quod de epiftolayânâi Auguftini .reiifte Veroîta incarcerari ,vtetiarnfl velit corporaliter vf-
adBonifacium Berengarius cxfeiieititranfëamus.Quainré 4 ùe ‘n^ e mife'rasnonpoflitterrasyifere. Et Auguftinus
contentionis amore magis quam ratione aliqUa!, laboràre | inlibr.deciuitate Dei dicit, vnumquenque fanblorum ad
fatis aoerte videtur. Qüod enim aitfâridtns Auguftinus. j tantam gloriam péruenturum, vtvbiçunq; volet fuusfpi-
Sicut îàcramentum corporis Ghrifti,fecundum quendam ritüs,cbntinuofit&éorpus.£t Berengarius afferit, Chri-
modum corpus Chrifti 0ft : & facramentum1 fanguinis ( ftum ad tantam impotentiam de,ueniflé,vt qrii de terra fu-
Chrifti^ecÜndum quendam mpdùm fàngüisChrifti eft,
ta fâcramërif um fidei, fides eft : non id de faeramentis no-
ftrialtâriséftneceflè intelligi. Generaliterenim defacra-
metitis'dixerat. Sienim fàcramenta quandam fimüitudi-
nem éarümïerum quarum fàcramènta fimt,non haberet:
omnino facramenta nptï eflènt. Ex hac enim fimilitudi-
ne plè'n«ri(jtie iam fàcramènta ipfarum rerumnomina:ac-
cipiunt.Deindeàgenere'ad pàrtem defcendens,per fimile
id qubd irttéhderat concltüiti dicensi-Sïcüt ergo fecun-
dum^iïèndam modum fàciràmentum eorporisGhrifti,eft
'Co£piis&htifË>& cætera,qiibdlibeiafacuîtatë intelhgére
poflümûs dibturh eflè de mânnâ,vel de panc oc vino Mel-
chifedech, vel de aliqije/Vetérum factificiorum, quæfà-
cramenta èorporis & fanguinis Ghrifti fliêrunt. Poflùnt
enim quodammodo per figuram corporis 8c fanguinis
G hriftiàfipellarijficut petra Vocâtùr Chriftus,Et ideo non
fetis attendit homo quid bpponat.Nam 8c fi ex aburidarf-
ti de facramentis quoq; altaris noftii diétumid vélimus
accipére, fidélisée facilisïrirelligentiapatet. Cumenim
fàcramènta-nôftra fint fubftantiue corpus illud quod eft
filii Dei propriûm,funt quodammodo per figuram ipfum
cbrpüf Chiifti^ cüius fàcramènta flint ; id -eft, Ecclefià.
Qubd in expofltibnefîiper Ioannem confirmât Aùgufti-
nushic verois : Huncitaquecibum 8c potum/fbeietatem
vult intelligi èbrporis 8c jnembrorum fuorum, quod eft
fànifta Eccléfia. Huifis réi fàcramentum, id eft, vnifatîs
corporis & fànguinis Ghrifti alicubi quotidie,alicubicer-
tis interuallis dierum in D ominica mènfà præparatur, 8c
de Dominica ihenfà fiimitilr., Idem in qtiodam fermofte
de fàcràméntisi Qui pafluseft, inquit,pro nobis, com-
mendàuit nobis in ifto fàerâmento fànguinem fuum 8c
corpus, quod etiam fecit Sc nos ipfos. Nam Sc nos ipfius
corpus faifti fiimus,8c per mifericordiam ipfius, quod aC-,
cipimus, nos fiimus »Ecce qiiomodo cibum 8c potum altaris
dixit eflè quodammbdb focietatem corporis,quod
eft Ecclefia.Non quod ipfa cibus potusfitipfa'fbcietas,
fedipfius focietatis fàcramentum:8cnoc qupd accipimus,
- dixit quo dammo do eflè nos,quia ooftri eft fàcramentum.
Ita ergo-corpus Chtiftiiproprium eft quodammodo per
figuram illud côrpu'S Chrifti cuius eft fecrïimentumjquod
eft Ecclefià. Néc mirixlti cum ipfe Dominus per Prop'he-
tàm dicav.Indtmento mfiitu arcttmdedit me, quafi(ponfiitride-
coratum corotia,& quafifpoïifam ornât am monilibusfuis. Se dicit
fponfum, quia'ipfefponfus eft : fe dicic fponfam, quia
ipfe eft quodammodo illud corpus fiiurh, quod eftEccle-
fia,Cuiusipfe éft facrametum. Hanc intelligentiamAobis
aptimmèfirnilitiido fecuta comméndat. Sicutènim dici-
muS probriuhi torpus Domini,âltèriusfiiioorpbris,qubd
eft Etfc1efia,fafcrimehtum : fic baptifhuim vifibiiem,alte-
rius,ihuifibilis,ièiliçèt bâptifini, cbghoicimus fàcrâméfl-
■ turn. Eftnamqj bajptifmus exterior,aq^iia vifibihs,carriem
um corpusèleuauit ad coelum,non poffit illud vfque in finem
vel adh o ramreddere terris. O niniium caeca vanitas,
8c vankcæcitas:Quis enim quotidiano vfuloquens,dice-
re metuanTot menlibus,vel cot annis in,ciuitate ilia man-
fit ille,etiamfi quotidie ad opusfliüm de àmbitu exeat cb
uitatis 2 In Euangelio de^ Anna feriptüèft, quia non difee-
debatdetemplojcumtamenfæpius illkm corporalis ne-
ceflitasauocaret. Quapropterfi ad terras Chriftu qhori-
die corporaliter defçenderè diceremus, B. Petrioppofirà'
nobis fènrentia nonobeflèt. Sed abfithoc à Ghriftianom
prude Aria, vt fie di Camus Chriftum in terris fàcrificari, vél
mandu cari, vtneceflârio interitndefèrat ccelos.Ipfe nam-
que in coelis totus eft,dum totûèorpus eius vère mandu-
catur in terris. Quod non eflè habendûincredibileexvir-
tute diuinæ potentiæ,8cex fiipradiétis exemplis,fcilic.yo-
cis8c animæ,fâtis facile comprobari poteft.Quisvero ri-
fum tenere iam valeat,audiÂs Berengariùm ipfà Domini
verba de fàcraménris interpferaAterA? Hoc j inquit,ne-
ceflàrio panis, eft corpus meum ,-8c hic calixnéceflàrio vi-
num. Oimpudenriffimaftulritia, 8cnimfiimpatens’,née
quid di cat, née quorfum tendit afpiciens. Quæjéft enim
hic neceflitasVvt fûbaudiaturtamneçeflàriô panis 8cvi-
num,cumpoflit econtra congrue dici : hoc,(ubaudis corpus
iam non parfis,eft corpus meum ; 8c hic fiibàudiatur,
potiüSjiam non vinum,eft calix fàngüinis mei ? Vel éerte
fie : Hocj fnbaudîatur haétenus panisj ex hbeiam eft corpus
meuAi,nonpafiis : Ethic calix,ftibaùdiàtur,haôtehus
vinum, ex hoc iameft fenguis meus,nonvinum.V el cerfe
.fie ^bfijue iftis fùbâùditioriibus : Hoc enim prbnbméfi
non eft ad fiipradiéta relatiuum , fed tantummodo de-
monftrariqüm: Etîdeopanis8c vinum quæ fiipra in Euangelio
npminata funt, nulla hic necelfitate fubaudiun-
tur.Iàm nfiferetme illius,'8c erubefco pro iiló.'Quis enim
AÏfî fe ipfe ita proderet, eius nominis virum ram pueriliter
garrire,ÔC rani friuole defipere,credere poflèt ? Sed videa-
mus per has tam Aeceflariasfiibauditiones,taritushicra-
tiocirlàtor,qùo peruenerit,quid cofëcétit, quid óbtinue-
rit.Hoc,inquir,vtfacrarneftta altaris panis dicatur, 8c yi-
nùm.Huccine igitur totus laborilleténdebat. Ad hoefo-
lumitàteprofiiaiftijVtAectuæfèneétuti pàréeres,quin te
pro difputatore egregio , calümniofiflimum cauillato-
rem j pro cönftmétoreperito, qualiumeumque pannicu-
lbruminerfiffimum & ineptiffimum aflïitorem demori-
ftrares ? Quis enim id negat? Quis non id libenter fàtetur,
quod fàcramènta Domiriicæ menfæ reéte panis 8c vinum
vocantur,vel quia panis8cvimimpriusfuèrunt,vel quià
panis 8c virii fmfilitudinem fiibftantialiter trahfmutatà
feruant ? Siciiamq-, ferpés,qui de virga fe«ftuseft,viigadi-
citur.Scriptum quippeeft. ; Deuorauitvirga Àaron vifgaseo-
r«w,ideft,ferpens qui de virga Aaronfàélusfuerat, fer-
pentëSèorum.Sichomo quia ihde fiiétus eftifepè terra,-&
E
uîüor.}.
Lib. tï.
vlr.cap.
àblufens : Eft bàptiïmus interior, fides iriuifibilis, ânimàm 1 puluis,&litturA vbcatur. Sic etiam propter fimfli tiidinem
fimili rriôdo purificans, tefte beato Apoftolo, qi» ait : fide '1 dicit Âpoftolus : P êtra erat C hriftus. Et in Pfalm. canitur:
mnn clan s corda eorum. Etitériim: Sic & vosfffitosfacït bapti- I Êgifurq termis & non bomoicuid fùbftântiàlitirféflèthom^-
fmà, non tamis depofitidprdtum ,fed confcienm bopa interrogate
in Deum. Ptoihdë fatis cônuenientèr,&fana fidê iritel-
ligere pofliinius dixiflè Auguftinum,ficüt fôcramèritiirn
corp’bris Chrifti, idëft, ficutilludprbpriùm filii DéPcor-
pus, qfibd eft fàcràniëiititm çbfpbris Ghrfili, quæéft Eç^
clëfia, fecundum qiiendam modlini corpus Ghrifti eft, il-
Iqdfcilicet cuiiiSeft fe.cramentUm,quôd eft EcClefîa.^ Ipfe
enim ifeonfus, ipfe feciihdum qiiënaam modern ißc fpbn-
fa : ita faciafifentfim fidei,id eft,exteripi bäptifmus,prd;eb
^uod fldei figtium êft, fectindum quendaiA inodüm fides
- Bibiioth.Vet.Pat.Tom.Ui.
folafinfihtudineVermis.sk vlriâ nurhérüm alia, iniilta. Si
igitur multæ reS propterharuni caufarurii alteram, reéle
àliarum rerum lohgé diuerfàrüm ÿocabiilis hunciipan-
tur ; qiiàhtb magis fàcraméritâ iiôftrâ propter vtramqiiè
hançxriüfàMreâè panis 8cvinfimdiapômirfi,rêriim videlicet
qiiæ fuerunt imtltàm rètinénria fimuitùdineidj
cumfiibftaririalitetpröpriéDöminicicörppris 8c fàngui^
nis terieanc veiitatcm'?
I ” Iàmhunçil'liid qüpdEcciefiàftiëç^^Ôfatipnisàüthbfità-
tèfe confiteré Berengarius iaéHcat.videamUSj Ecclefià,in-
H h i ‘ ' «^uitjiri
Hæréticâ
pucïdn
vcrporuRi
confecra-
tioiiis in-
terpreta-
H
Èxod.71
^faith , il;