b »
Guitmundi Archiepiß. Âtterpi 'r
qui;,in Miflä quidam ita prat : Perfidantin nobis-^uæfu^ monllretur. Àc primo quidem iuxta ordinem quæftio-
num, quod corpus Chrifti vcminia fubftantia lua,nonin
vmiira Berengariana comedimus, approbemus : Deinde
contre impapatores JD^ominid coqjpris vigilabit oratio.
inus Dominera» facramcta, quoAco«i[u:nc:.vc qtiôd
nunc.ipecie gerimusAerum vciitaïc capiaïuus. Hic « g o
oiKjuut fe non haicre oe»im veiitarçm, (ed foeciem.
Heus böne inteÜcÄQfi quaruminciviain, rerun. Ipegiem, In |principio . ergo Idilputationi .
s noftræ, quoniath ex
non veiitateini ÇoqiGi'is inquies &c fcnguinis Domini, jbeato Auguffinaliandalipcnetouusïideint elle pnnci-
B e n e .G o n f id e ia e r g o diligenter,quoddidtôr,aemihire- pmm, quidnobnidimusidemdodlûrdefacnfiaoEeele-
&onde.Qnideft,quodnuqè fpeciegerimus î Corpus in-1%inexpqfirionetituli,mcefiini tertii P&lm. fcntiat, vi-
miiesDominifpecie,noniabftanduemandueamus. Ad- , deamus.Traftansenimquomodp Dauidinmanibusfuis
deièquentia. Reram verdate capiamus.-Quid? Irifiituro ferebamr cûramAbimelech,air;Hoc veto barres quomo-
ergoueculo.corpus & iànguinemDominivere & fubftan- dopofficfieriinhominequisinidligatiQjus.enimporîa-
tiue manducabimus -Hoc quippe ora:ur,vr id quod nûc j tur manlbus fuis-AUorimi poteft portanhomoin nianib.
fpecie gerimus, quicquid illudfit .illudidemin veritate 'fuisnemopostaturiQupmQdointelligaturinipîaDauid
capiatnus- Queuelifcmperinhocfæculo corpus Chrifti lecundumiicéramnonmuenihlus, in Chrifto auteminv
c tu déliras, fpede, id eft, y pabratice comedimus :reftat,
vtilludin alcero fæcirlo fubftantiue çomedamus. Quod
fi ijbntireabfurdiflimumeftjquamftulriflime interprétais
orationem præ'dï^na,ianinec teipfum later-e puca. A ca-
pire igitur orationis quidyelit feriptura dieere, diligentif-
hme videamus. Perficiant in nobis quæïumus Domine
tua laeramenra,quo'd continent. Supra iam diximus, & ;
beati Apoftoli Pauli verbis approbauimus, quod diuina
facraràentavnitatc corporis Ghrilli, quæ eft Ecclella, de-
licrnaienr:&hoceft,quod lignificandocontinents Hoçi-
oîtiir rogatjEcclefîa dicens/. Perficiat in nobis quæïumus
Uorpinètua facramenta quod continent,id eft, perfleiant,
vt nos vere fittius vnumChrifti corpus,vnaEçclefia,quod
videlicet fignificant.-.vtquodinünc, ideft, dummand.u^
camus corpus filii tuifpecie gerimus, ideft, figura tarin Ta-
cramentifignificamus: hôcxerum veritatecapiamus,id
eft, teuera vniim Cfirifti corpus & vnaEcclefia fumus.Ifte
credo intelleélus poffibilis eft, ifte Sc feripturæ eft conue-
nientiffimus, & nobisvtiliilimus, huriç beams. Paulus A-
ftolus eomprobat, huic- fotius Ecclefiæ fides concordat:,
aduerfarii porro yæfaniam nujliüs authoritas munit, fed
Êcelefia tota vt venenum morrifetum fugit : Non eum vl-
la proirfus vtilitas, non oratio iplàcommendat : fed abfur-
fiitasintolerabilis : quæ illum.fequitur, omninoreculât.
Quis igitur probeftiali,pro ftujtiffimo, imo impoffibili
fenfii* yjlatenus debeatimpediri : cum habeatrationabilé
&congruentilfimum intelleâjum , a t {àpientibus omni-
bus arripleftendilmî Vtrum ergo iam hæc fiifficereæfti-
rriàS j-an adhuc plura requiris ? Rogérius. Mifiiplanead'
^cumulumifta fuffi.ciunt:mirorqj hçretieum fiiis obïediJs}--
nibiiS'proftratum, aC. propriis retibus irretitum, Guit-
munduSi, Hæc quidem fiint,quæexlibris beati Auguftint
vel ex nomine facramenti feu ex oratione nunc dilcufla,
Berengarium fidei noftræ obiieere folere epmperimus. Si
qua veto alia ex beato Auguftinp obijcit,in vircute Chrifti
confidens dico, quia diligenter aniriiaduerTa , aut pro ftq-
bis autnon contrit noserunr. Proinde dilputationis hu
iushic terminum feciamus : eaquæ reftant alio inido, fi
voluerit Domirius, aggrefluri. y
JL' I B E R. - I I I.
À denus oratio ea, quibus aduerlàrius & lecundum
ratioftes, & fecùndum lcripturas t&ntra Ecclefiam
Hl
•fi
uenimus. Ferebatyr enim Chriftus în mahibus fuisiquan-
do commendari s ipfum corpus luum ait : Hoc eft corpus
meum. Éerebat enimillud çorpus in manibus luis. O itn-
tentialuçidiffitna, o fen téntia hdeli filma, b lèntefttià vere
beatilïimo &éxcellentilfimo dodoreAuguftino digniflir
ma:A quanulfi eft recedendumtCui ab omnibus eft reue-
rétiflime cbncederidum.Qupd iuDauid inquit,& in aliis.
hominibus lecundum literamnon inuenitur, in Chrifto
inuenitur.ÇJuidilludî Ferebatur enim,in quid Chriftus in
manibus fuis.qnandocômendansipfum corpus fuumait:
Hoc eft corpushieum. Si lecundum literam , id eft, ficut
iitera fonat, hoc in Chrifto inueçitur ; non igitur vmbra-
tice, non figuratiue, feçLfubftantiue Chrifti corpus erat
qnod^ferebatur. Si enim in Chrifto accipitur hoc, vt ifti
volunt, lecundum figuram ,.non lecundum corponsfui
fubftâriam, quod ferebacur in manibus -fuis.4 qüomodoid
inuenitur in eo lecundum literam ? Nunquid lèeundum
literâm Chriftuseftpetra,&leo, & agnils,& ferpens : cum
fit hæc ûmnia fecundum-figurgmîMinirae ^ed iri G hrifto
inuenimus, inquit,quomodo intelligaturlècundum literam?
nitebatur, argrfmenta dilfoluit. Quocirca hoftium ina-
chinis j Dèo-auxiliâhte , copiolè Fruftratis : etiam fi nil
ampïuis addefèmus tibi cathoKdé'fidei fufficerè.
Aliter énimnullo modo conlirui poteft otario, quæ
de ChriftO Concedit quod de Dauid negàuerat. Non igitur
vtifti volunt, lecundum figuram, led lecundum lub-
ftantiam. Diligenter quæfo omnis prùdens ledpraduer-
tat, quaifiefficacilfime hinc omnia hæreticorttnuftdrum
lophifmataexciudàntur.
, ' PonamuseniiOrfi placet , quod âduerlarii hifte dicerc
pollunt: vt quid lèqùatur clarius elucelcatl Curn enim ait:
Ferebatur Ç hriftus in manibus luis ,& deinde : Ferebat il-
hid corpus in manibtisvluis.Si aduerlàrii noftri hoc pro lira
parte fie exponünt: Ferebatur Chriftus in manihusfùis;
id eft,ferebatur vmbra tantum veffigura Chrifti,non fübftantiaîn
manibus fins: Ôéferebatiliud corpus,id eft,-vm-
bram Velfiguram illius corporis, non fubftantiam. Si hoc,
inquam,ita expomr»t,hoc idem in Dauid,hoc idern in,o-
mnibüsfere hpminibus.inuenire polTumus. Quis enipi
fcrc hominum aliquam fui figuram,in quanon lit fubfta-
tiafiia ( Verbi gratia,yèj ftatuam vel piéturam) in manibus
fuis ferre nonpollic?Sed hoc,inquit,in îplôDauid non in-
H'enimu5:& manibusfuis nemo.^’prtatur. In Chrifto auté,
• aie, inuenimus. Quoniamergo dicit in G hrifto inuenin,
quodin Dauid,& in aliis hominibus,qupmodd intelligà^
tur.noninuenit: Facile autom aliquam figuram fiii,inqua
nihil lit de fubftantia fua , manibus fùisferre & Dauid&:;
cæteri homines intelligipolliint : refiat manifçftiffime, &
abfqj Vllo fcrupulo fentiendum,quodnonfiguranftantü
vel vmbràm,ficut aduerfarii noftri dicunt,fed fubftantiam
generalis confuetudo.deberet. Ilia; enim folafifmiflime 1 fui corporis iuxtaAugufiinum ferebat Chriftus. Quid hie
terienda eft fides, etiarrvfi yalde impugnetur , qux eatho-! vmbratiGirelpondebunt? Vbi in tanca luce lucifuga: noftri
lica eft. Qiiicunque e^iim vult ialuus cfle , licut fandrf I vmbranpparabunt? £cce.Augufiinimanifeftiflimadocu-
patres fafixerurit’, & tOtus concinit mundtts: necelle eft mentarecitanturmihilineis Icrupulolum,nihilambigum
vtteneat catholicam fidem. Quod li impugnata fortilli-1 Aut de hisfe ^p'licent,autAugufiiPUm nobis oblieere de-
me retinenda eft : quanto magis li omnia quariibioppo- hftant: & licuc A'uguftinus tellacur, veritatem Dominici
riuritur expugnans, patet iplk inexpugnabilis , nullate-; | corporisnobifeum ccedaiit. Sed fotfitan hocnonaduer^
relihquendaeft ? Sed quoniam & valdemulta ad ro- I re rant feriptum'. Sicnim hocndeliterattendifient: adhuc
bbrandas adhue partes noftras , & aduerfariorum, diru-
endas, Deo iuuante addi polfunt, & te firicnterca deli-
derare certe fcio:tufs oratiofiibus Domino nobis fàuerite^
deJ&^d&fi^mris^dhucaiiqua proferemus, quitjus&
fuamhxrefim ex beato AiiguftiijO non traxillent. Nam
quiequid ex eo pro fe dccerpuncid attente perlpedhim,ficut
iam dixiriius , aut pro nobis, aut eerte nihiFcon'ti^ios
fiidK'Hpc vero quod nunc protulimus j ta manifcftrmme
hoftisluh’riépspleniusprófierhaturi ßcnoüxx partis ro- j illosdéfiruit, vtquaexeàtit, nülldraripne iriueriire que-
bur inuincibiléper propria argumenta noftraamplius de- anr. Ita qüippe’fcrip tiira perfpicuadcaeft omnino cautifli-
S I '
ma:vt iftorum garrulitas nülla penitus tergiuérfaridi argumenta
reperiat. Nam vt virtutem eins quam breiiilîilne
nunc oftendam, aut fiibftantiue corpus Chrifti eiat quod
Chriftus ferebat de quo dicebat: Hoc eft corpus meum,
aut tantum figurate.Sed tantum figùrate non pofliint pari
præmiflà,quibus dicitur,quiain âliié non inuenitur,quod
in Chrifto inuenitur. Alioquininueniretur& in aliis. Ö-
mnis quippe homo figiiram lui, in qua nihil de fubftantia
fiia eft,ferre poteft. Sed in aliis,inquit,non inuenirar. Ma-
riibus enim, a it fu is nemo portàtur. Non igitur figùrate
tantum , non vmbratice?*. quâpropterfubftantiuecorpus
Chrifti erat quod ipfe ferebat; Nonlàrisexprimerepof-
fum,quantum in his beati Auguftini verbis oble6tor,qua-
tumque fuper horum milèrabili cæcitate admiror. Ex his
namq; patenter bftenditur,quid voluerit idem vir beatilli-
mus intelligiin expofirionie mox eiufdem tricefimi tertii
Plàl mi, vbi dixinN os adeum accedamus.vt corpus &fan-
guinem eius 'aceipiamus. Illide crucifixo tenenrati Hint :
nos manducàndo crucifixum & bibendo illuminamur. I-
tem alibi. H'ocaccipite, inquic, in pane,quodpependit in
cruce:& höcaccipite in calice,quodefFuiumefiae Chrifti
latere.Et in alio loco:Hoc biberut poftea credences,qiiod
prius fiiderant læuientes.Iteminalio quodfupraiam dixi-
mus : Süfcèpit Chriftus de terra teriam , quia caro de terra
eft : & de carne Mariæ carnemaccepit, & in ipfa carne hic
ambülauic, & ipfam carnem nobis manducandam adfe-
lutem dédit. Ec multa alia in pluribus libris fuis in hune
modum. Guni igitur beati Auguftini feripta vtfacrofen-
dum prorfus, &iritemérabileiftivenerentur&teneant:
quid eos aliud iam, nifi forte fnolita diu cæcitas remorari
poteft quin nobilcum credant ?
Sed & tu do&or egregie, beatiffime Ambrofi,lpiritua-
lis pater beati Auguftini,quern idem vir làn6tilfimus in libris
fuisjfandum &beatum nominât,cuiiis authoritatem
( telle Au^iftino ) martyrum reuelator Paulus Apoftolus
commendat : quern beams Gregorius vir plane Apoftöli-
cus præ fe gerit : cuius dodrinam recipiendam beatiflî-
mus Benedidus telle S. Gregorio, làridorum Propheta-
mmlpirituplenus iudicauit: euitoriusËcclefiæMediola-
nenfis gloria fpècialiteratteftatur, qu'em merito fidei têtus
orbis veneranter àmpleditur ( non enim tot&tanti
teftesfi te in fide catholica errare fdflènt, tanto præconio
teprædicaflent. ) Quid tu,inquam, de facramentis alta-
ris lehrias explanato. Dixifti certe in libro tuo de facramentis
: Sicuc verus Dei filius eft Dominus nofter Iefus
Chriftus, non ficüt cæteri homines per grariam, lèd quafi
filius per namram,ideft,ex fubftantia patris : icaveraeius
Caro eft,quam fumirnus,&verus eius languis eft quehi po-
tamus. Terieo ergo te dixilïè, quia vera eins caro eft quam
lumimus, & verus eius languis eft quem potamus. Sed
quàtenus vera ? Figùrate an lubftàntiue ? Doce perpræpo-
fitam fimilitiidinem, cuiufmodiintelligamushancveri-
tatem. Sicut verus Dei filius efi, Dominüs nofter Ielus
Chriftus. Adhuc parum eft; .Poteft enim ficut cæteri homines
iufti filii Dei funt per gratiarri , & ipfe fecundum
quod hom’d eft, dici verus filius Dei per grariaift : licet in*
effabilicer ampliorcm & excelientiorem quam cæteti homines.
Add« quod fatis eft. Non ficut cæteri fiomines per,
gratiam, lèd quafi filius per namram, id eft, ex fubftantia
patris. Ita ergo dicis veram eius Carném quam minimus,
& verumeius fenguinehi quempotamus. Quoniodove-
ro itaîld eft,non ficut cçterç res,qu^ propter aliqiiam gra-
riam fignificationis, caro & fanguis Chrifti polïunt dici.
( Sicut verbi càufit j per grariam figurations emo & languis
AgnipafchalisinÆgypto imtnolati, carooè languis
Chrifti polliint appelai .* Eodem quoq; îrftdo ÔC manna
& cæteraquam plura fimiliter. ) Sed ficut cafo &c languis
pèrnàturam,carnis & làngoinis Chrifti. Aliter enim coa-
ptari fimilitudo non poteft , nifi quod ibi negajt hicnege-
mus : quod ibi affirm« hicaffirmeinus. Quamobrem fi
hanc fimilitudinem ram exprelîè pofitam fequimur: id
quod de altari fumimus,Chrifti catnem &fanguinem fub-
ftantialitér Confite mur. Si enim fie effet di&um : Sicut verus
Dei filiuSeftDomirtUsnofterIelùsChriftus,ifa verae-
ius càro eft quam fiimimus, Sç verus eius fanguis eft quem
ßiblioth. Vit. Pat.Tom.n.
potarJus: pöceratcquidemadhuc (Vt didlüni eft) inam-
biguo die lententia. Nam Doitiinus riofter Iefus C hriftus
fecundum id quod homo eft i vems Dei filius e ft: fed per
gratiam j vt diximus, non ex lubftantia patris: Ac per hoc
dici pollet, ita vera eius Caro eft quam lumimus^ id eft,per
gratiamfigurationis,non per fubftantiam carnis:&de lan-
guine finiiliter:Quod li do«ftór ègregiuis fenfilfet, nihil am-
plius addidilfer. Quod enim necefiarium erat addere.
quod huicfenfuitameuidentiffime contrariüelfet? Nunc
vero tam diligentiffime addita determinatio dicentis:
Non ficut exteri homines per gratiam, Et he qua forte hie
erroris nubecula remanet lubiungentis, Sed quafi filius
per namram:Et ne hoc etiani obfeurum videretur,expref-
fius exponentis,ideft,ex fubftantia patris:His(iiiqbam)o-
mnibus tam diligentiffimis determinationibus fubiun-
gendo, ita vera eius caro eft quam fiimimus, & verus eius
ianguis eft quem potamus: omnes aduerfariorum calumnious
argumqntationcs excludit,& carftemChrifti &lan-
guinem lubftantiue elfe, quod lumimus & potamus, o-
llendit.Quare fi contra teipfiim non dilputas ó beate A m-
brofi, ab hac fide non dilfenris. Si autem non dilfentis: te
vtique quam Berengarium fatius eft imitari.
Vidilli plane quid nobiliffimus dodtor hoc in loco de
facramentisaltarisablquevllovelamine fentiac. Attende
iam quam breuiter quid etiam in alio loco eiuldem libri
dicat: Quid argumentis, inquit, vtimur ï Suis vtamur ex-
emplis, in'carnationilq; exemplo aftruamus my fterii veritatem.
Liquet quod prxter ntturx ordinem virgo gencra-
uit: & hoc quod conficimus corpus,ex virgine eft. Quid
quasris naturx ordinem inChrifti corpore,cum prxter na-
turam fit ipfe Chriftus partus ex virgine ? Quid melius-
quaffo, quid apertius didlum quxris ? Si enimlacramenta
alcaris vmbra tantum & figura Dominici corporis eftènt,
quid hicprxrer naturam fieret: cum perra non prxter naairam,
fed potius propter naturammxftabilitatis, Sea-
gnus non praster naturam,fed per luam naturam,id eft,per
innocenriam, Sc limiliter extera Chrillum figurent? Lon-
gum eft fi cundta, qux ex beato Ambrofio contra Berengarium
poflumus adhibere tellimonia, dilferamus. Iam
ad alios aUthores tranfeiindum eft;.
Sandlilfimus Papa, Leo anritjuiflimus, omni Ecclefix
Dei venerabilisjdixit in quodam ferm one: Sic fecr^ men-
Ix.comnffinicare debetis, vt nihil prorlus de veritate corporis
Chrifti Sc languinis ambigatis. Hoc enim oré fiimi-
tür, quod fide creditur; Et fruftra ab illisamenrclponde-
tur.- a quibus contra id quod accipitur difputatur.
Beatus quoqj Cy rillus cum ducentisEpifeopis inEphé-
fina fynodo, quam beatus Gregorius tan quam vnum èx
quatuor Euangeliis fufeipiendamalferit, ficait: Ad bene-
diótionesmyftieas accedimus, & fenélificamurparridpes
laridli Corporis &predofifenguinis Chrifti omnium no-
ftrüm redempeoris effecli: non vt communem carnem
percipieritès, quöd abfit, nec vt viri landificati & Verbo
coniunda fecundum dignitatis vnitatem, aut ficut diuina
poflidentis habitationem.fedvere viuificatricéni,& ipfius
verbi propriam faétam.Vitaenim nacuralicer vt Deus exi-
ftens i * quieidem proprix cami vnituseftfvitiificacriCem
earn efle profelfils cft.Et ideo quamuis dicat.Ni/» manduca-
ueritis carnemfil'd bomlnis'. non tameneam vt hominis vhius
ex nobisexiftimare debèmus. Quomodo enim iiixta na^-
,turamlua viuificatrix elfepoferit caro hominis? Sed profi-
temur vere propriam eius faétam : qui propter nos filius
hominis Scfedus eft & vocatüs.Etiterüm:Si quis non CÓ4
fitetitr carnem Domini viiiificatricemelfe Sc propriam i-
■ pfius verbi Déi patris, fed Velut alterius prxter ipfum con- i
iun&i eidem per dignitatem, aut quafi diuinamhabentis j
habitacionemac lion potius viuificatriCettielle.quia feda j
eft propria verbi viuificare valcntis: anathema fit. Sed du-
centorum iftorum Pontificum anathema, Berengarius
non metuitqul luum proprium anathema quod ipfe la-
cramentoRomxfecit proprio ore, Sc propoliiitSc adie-
dt, tanquam proprium gladium furiofus incurrit*
Beatus quoque Gregorius in homiiiis aitl Quid nam-
qucfitlanguisagni, noftiamaudiendo, fed bihendodi-
diciftis. Qui fenguis fitper vcrumqiie poftem ponitut,
H h 3 __________ quando
Demyfte-
riis initi-
andisc.9.
Leoleritt.
Grcg.homil.
iz.in
Euang.
cap.y8.
$
S.dciciuaiolcpcimt
S S K i
menfis.
Cyrillus.
1
1 n
W Ê
•quia-
H . K| e ®
lohhnn.6.