Pfalm. L X X V I. L X X V I I .
1 i l l p s p
I autem & diuinitate, vt eft,beati mundo corde. H C R e ;
demit inbrachio,ideft,in filio.Filios Iacob,Iudaicam ple^.
bem, & Iofeph : gentilem populum, qui ei credere pure
cotde roaluerunr, Iofeph enim augmentum interprétan
FiliiTofeph
GentilesrfVidentes
ijJ Parturi-
erunt, &
commorçif
Ercoffc-
Nubes,
prrdica- '
tores.
4 diicurreoant.
1 Sagittx,
Euange-
liftar.
[Voxinro*
j- Apparu-
eiuntful-
In man
via tua.
Veftigia.
t Iudæi ergo præceflerunt, & nos adiundi fidelibus
fomus.
x f Viderunt te aquæ D e u s , yidàrunt te aquæ
f quafigre
gem.
fic it im u e ru n t :
E t turbatæ func aby flu
Viderunr,te aqu£e,id eftmopuligentium : credendo ti-
mueruritjCônturbatæ fontabyffi. C. hocefthumana corda
tenebrçfaquîe.iftafàlubrimrbationeconuerfa font. H
Vel aquæ; mentes & animæ puræfunt & timuerunt,fed timor
non fuit de odio, fed fide.
16 f M ulticudo fonitus aquarum*
V ocemd ed e run t nubes.
C Mulritudo eft fonitus aquarum : quando pialmodia
dulciseftertur Domino,quando gehaitibus& lachrymis;
culpadiluitur. Nubesfignificat prædicatores quivocèrh
dederunt cum præceptaDeivulgaueruntpertomm mun-
dum, exqua vulgatione fonitusifte aejuarum prouenit.
Ÿ? Etenim fagittæ tuæ i tranleant :
V o x tonitrui tuiin rota.
- C Sa'gittas hicEuangeliftas dicit, qui prædicationibus
foisdeubtos vfq; ad cordi#mtima medicinaliter transfo-
deraht,lion inftido vülnere,fed falute. Per rotamorbem
! terraindieit,qui in fpeciem rotærotunditatc concluditur,
i vbi vox prædicationis confpetgitur. Sedillæ nubes ilia to-
* nitrua quid fecerint fobditur.
i g llltixerunt corufcationes tuæ o rb i- r
térræ :• :
C om m o ta eft & contremuit terra.
. C • Illuxerunt corufcatfones, id eft, diuina præcepta : ye-
! ritatis lumine radiantia. Commotos & tremefodos illos
; dicit,qui verbumDei frdeliter audiences,ad emendationis
j ftudium Chrifti munere peruenerunt.
ip In mari via tua & femitæ tuæ m a q u is mul
tis:
E t veftigia tua n on 5 cognofcentur.
C Inmari,ideft,ineogitationibushominüm,quævelut
mare fluduant:vbi Chriftus habet vias, quando eos^ gratia
fua fibi fubdiderit. Aquae multae.-conuerfarumturba
gentium,vbifuntfemitaeDei, dum ad eos venire digna-
turf quod dicit veftigia tua non cognofcentur: fignificat
præfentiam corporalem quam populus Iudaicus agnofee-
tenoluit. ■ > '
2.0 D ed u x ifti^ ficu to ue s populum tuum:
In manu Moyfi & Aaron
i -|- a T ten d ite populus meus legem meam: ,E
^ In c lin a c c au rem v e ftram iin v c r -
b ao ris iù e i. ‘ , V . ^eus- I
Ç In hocprincipio loquitur Deus, qui per Moyfenle- . * ld‘
gem dédit hebraeis. Attendit autem aüdita, qui res didas j
deuotàmentepetfpexerit. Populus meus: illos dicit qui
eiusmandatis obediebant. Inçlinare cognolciturâurem
foam, quiroto corde vultaudir^perciperc: vnde ficut per
hoc quod dixit attendue, intelledum iubet appbrfcre, ita
per hoc quod dicit, inclinate aurem, affedumaudiendi
præcipit habere. H Vel ifta, & fcquentis verfus, verba
font Chrifti.
Moyfcs &
Aaron.
D
^ Erud:-
tio Afaj h.
C Dedudi font enim populi hçbræorum in manuMoyfi
& Aaron,id eft operauone,quam diuerforum miraculo-
rum houitate faciebant. Et benedixit ficut oues & non
abfolute,oues,fedlIçut eues,qui non credendo fodi Amt
hædir Moyfes interpiretaturafliimptus. Aaron fortitudi-
ais mbns, quaenomiiia ipforum virtutes quas féCerant ex-
primunt. ■
Oratio e x Pfalm. L X X V I,
Mlrabilium omnium operator immenfe, qui tjuondamaquas
in ajpettu tuofijlentes,deinceps in vina mutajli: te humiliter
tmploramus, vtfufeepta voce clamor is noftri, mifericordiam nobis
(quam nunquam 6bliui[ceris)largiaris.Qui cumpatre &filio,&c.
Argumentum Pfalm. L X X V 1 1 . ,
C Voxprophet a ad IucLsos, entimerantis quanta munira
Deus eis ffibuetit, veltnirabiUa oftenderit-,
quahfque in eis vindiciaprouenerit.
T T . i Intc lledus A.faph.
G Afâph vt didürn eft, hebræa lingua Synagqgam, latine
colledioném^ignificat: fed quia intelledyhipnemifo,
fidelém hicSynagogam loqüi pofle declarauit.
« A p e r iam in f parabolisosmeum:
L o q u a r i p ropofition esaB initio.
C Parabola enim graeco vocabulo dicitur fimilitüdo:
quando illud quod intelligi volumus,per aliquas compa-
rationes indicamus. Propofîtionès : obfeuras & abditas
fignificat quæftiones, quæadhibitadifputatione foluen-
d l font. Quod veto dicit ab initio* videlicet veteris tefta-
mentiintellige.
3 1" Q u an ta au d iu im u s& co gn o u im u s-re a :• :
E t patres noftri narraucrunt nobis*
H Quanta audiuimus:hoc pertinet ad apoftolos. & co-
gnouimus ea: à patriarchis & prophetis. C Patres foos :
Moyfen & alios Prophetas, qui de Domini aduentu milita
locuti font, dicit»
4 N on funt occulta ta à filiis eorum :
i In generatione altera.
C Non font o ccultatà fcilicet à fpiritalibus filiis, qui eorumimitatoresfuerunt.
Alteragenerano,i^nhebræorum
fed gentium fignificat congregationem.
j Narrantes laudes ü om n n & t v^ tute se ius:
E t mirabilia eiu s quæ fecit.
C Narrarequippe opera Domini laudafleeft. Cuiusfa-
, d a dum narrantur, gloria femper augetur. Virtutes? libe-
rationes dicit, quas fecitih populo cum eosdePharaone
'liberauit: miràbiliavero, quod eos in deferto" manna pa-
' uit, &modica& leüiffima concertations gentes poten-
[tiflimasfobiecit. • ! ' ' ’
! 6 ^ Et :• $ fufeitauit teftimonium in Jacob:
, E tle g em p o fiiitin lfra c l.
! C Sufcitatum effet teftimonium in Iaèôb dicit: quando
• cum angeio colludans, tadus vnofoemoreclàüdicauit:
i quodfignificat Ifraeliticum populum, partim fideifirmi-
tate, conftare partimafoafalute difeedere. Pofuitlegem
' inlftael, vt eos deuotbs effe fooDominoeommoneret,
hoc eft quod foperius dicit, aperiam in parabohs & lo-
quai: propofîtionès, quia ifte Verfus figurate loquitur.
7 t Q u an ta ma ndauitpacribusnoftris,
5 N o ta fa c e re e a filiis fuis :
V t cogn o feat générât i o f altera.
C Verfus ifte fignificat,pergenerationes hominum fuife
fe mandata Dei tranfmiffa,‘ ne quis çqtaret vni datum
quod omnibus eft eonceftiim. Altera hiegeheratioiextra-
«lèos fignificat nonpropinquos, & gèntes noniudæos.
g Fiiii i qui nafeentur & exurgent :
Et narrabuntfiliis fuis.
G ÿ lii Chriftiani funt, qui prædicationçs fandas ad a-
nimarum falute m confèrendam fuis pofteris tradiderunt.
9 V t ponant in D eo Ipeir#fuam, & non obliui-
fçanturf operum Dei :
• E t mandata eius i exquirant,
C Admonet hic, yt pofteri ipem foam non ponantin
legem, quæ punie, fed in grati^n conceiîàm, quæ libérât.
& non obliuifeantur operum Dei. H , id eft, éontepi-
nant, ficut fecerunt perndi iudæi,fed mandata eius exquirant
vt Chriftiani.
i d f N e fiant ficut patres eorum :
G en e ra t io fp rau a& e x a fp e ran s .
t parabo.
las.
Äaroignu,
Ptopofiriones.
qutiui.
Gcncraik
altéra, gea
rilium eft.
f f poten-
J Stituit
contefta-
tionem.
Gauj-ii-
J 02?' ,
. i yrdoCfri
' rentfilios i
te M
i f fa b fe *
que
f nafciw
ri/urgfUl'
m[ionmuU1’,'
■jJcnftoJi'
f Er ôon
lint-; 1
% decli n ^
Äcprouolpr*
paft
crédit*
*:ofpffièm.
nfduxit
*feci tais
qu ali
‘ erauoe.
luminc.
ubcs
ÿïidit.
fotum
"ditquafi
j D ‘
Jibyffis
/gôis.
.idide-
l'vitra.
r^tootj
H Hfe umatûr perfidia Iudæorum, qui murmurabant
femper in deferfo contra Dominum. - C Ptàua ditfta :
quia Véritatem recipere noluermic. H Exagérantes :
quia contra D ominum blaiphemabant irritantes ad yin-
didam. : •
ii G e n c ra tio q uæ n o n f direXitcorfuum:
E t non i eft creditus çum Deô fpirirus eius.
H Vfque hodie peruerfuseft Ifrael, &non eft direâus
cum Deq lpiritus eius, & quoniâm non tecepit fiiium,
propterçâhonrecipitfpintumïàndbum. C îiledirigitcbr
fuum, qui ad diulnas fe corrigitiülîiohes. A Illius veto
(piritus creditüs çft cum Deo, qui in Deu.m crédit.
U. Filii t Effrem intendentes & mittentcs ar-
cum:
é Conuerfi funt in die belli.
C Effrem velEfFraim i ntérpretatür fru^fei: i hic fuit fili-
us Iofephiunior, quem auus fous primario îoco benedixit:
éius vero filiipaternabènediâione crefcentês, de ftu-
(ftu fidei corruerunt. Intenderunt arcum : cum admoneii-
te Moyfe diXerunt,. quæcunq; locutus eft Deus fociemus,
Conuerfi yero font; quando Aarondixerunt. Facnobis
Deos quos adqrèmus.
i j N on euftodierunt ■)* teftamentum D e i
\ E tin leg e eiû sh o lu é ru n t i ambulare.
C Non euftodierunt teftamentum Dei :ideo conuerfi
fontindié belli.
1 4 e t obliti fiint f benefadrorum eius1:
Etmirabilium eius quæ oftenditeis.
C Obliti font Iudæi beneficiorum Dei & omnium fi-
gnorumeius.
ij Coram patribus eorum fecit mirabilia in ter-
# raÆ g y p ti:
In ^ campoTaneos.
C Narrat enim fafta miracula coram patribüstforufn,
ideft, Moyfe Aaron & aliis feniojribus, vt & manifeftis ré-1
bus conftantius credere debuiflent: & ideo etiam proùin-
ciam dixit;& locum, vbihæçfaétafont. Campus Tanis,
figriificât humile mandatum, quodin terris pofitus Chriftusdocuit
dicens, difeite àmé^ quia rnitis fom & humilis.i
16 *j* lnter rup it mare & perduxic eo :
E tftacuitaquasqn afiin v.cre.
C Ruprum eftmare:quandoingéminumlatuspérman-
fit, vt non tàmpelagus quam excifà rupes putaretur. Per-
duxiteos ad promillàm fcilicec teri:am:.ftatuic aquas,, id
eftj.vtfîc ftaret ynda immobiiis : tanquam fuiffeçinclufà.
in.■vafisM^'ÿÿ*,}, «j...
17 Etdeduxit eos in nube i diei:
Et cota noéte in f illuminatione ignis.
G Nubesdiéii, hiyfticefignificat Dbminum Chriftum:
quia & ipfe cft vêtus dies, tamèn perfidis éelatuseft nube
carnîs foæ. Et fe&fnoâè : hic fignificat Ghriftianos quos
cuftodifinnoâre fæcùli,clàritate foiluminis;
18 ^ lnter rup it petramip heremo:
f e t adaquauit eos velut in aby flo multa.
G Tunciaterraptaeftpctrainheremoîquahdd^trcûf' ;
fit& fluxeruntjaquæ, ideo hoc , vt oftenderet vniuerfàs
creafuraseius iumonibu§ obedire,prius aquàs,hic petram.
Adaquauitfdixit : vt iumenta mag;is videreturfignificare,
quam homines, qui tantis bèneficiisgratias ageire nqlue-
runt. In abyffo mulra : copiam làrgiffimæimdç declawuit,
quæ velutde abyflbpela^,ita multa profiuxir.^
18 Eted ux it-j-aquamd épê tra:
e t f ded u x i t ta nq u a m fl unnna aquas.
H C Petra hicfignificat Ghriftum, in ligtio crucis lan-
cea percufïùm, de euxus lajpre fàcramentum baprifmaris
profluxit.
2, 0 e t f appofuerurit adhuc peccare ci î
$ in ira cpneitauerunt excelfum in ■ f ina-
quofo.
V App'o foerant, id eft, adièceruiit, vt intèf tanta mira*
culànonitederent. Peccare dixit non credete : quodhi-
misifnpf obuïri cqhftateffe delî'tftùmeis, qui de percep ci s
grariàs non retulerunt. In ira çpncitaueruftt éxcelfom,qui
totmiraculis irrigati, perfidiæ foæ fterilitate ineum Credere
nplebant: vt lie in ihaqudfo yel ficco, non tam loaim
vbifaâàfoht miraeuk, quam 'méïitretfi'é'orirtn fignificet.
z f EttentaueruntDeÜmin cordibusfuis :
i Vtpe terènre fe asan imabus fuis*
(C TentauerifriRtentàreèhfjndicirndsalrquidferiuoni-
bus dolofis poftularc, vt yideatur in verbis fimplicitas,
cum fit in corde malicia. Iffi ergo àniUiabüs fois, non fpir
ritaleî fedearnâles efeas, fobdole pôpofeerunn
z i Et f male locuti funt de D e o : ;
Dixfcruût nunquid poterit C cu s f parare
vmenfam in dèferto ?
. C Vtiqtte m âè lo'dutrfont, quia follà, Uon credences
poffeparare menfam indeferto,qui idatefeam Omni carni:
fed menfeifta fignificat paflionem, in qua sefieimuréfiiri-
entes.
i } f Q u on iam pereufiit petram & fluxerunt
aquæ:
Et torrentes inundauerunt.
H Aquæ, myftice fignificant donum fpiritus fàmfti &
fluenta diuinæ prædicationis, à petra, hoc eft à Chrifto
prolata: vel aqua,' apoftolos : tonrentes yéro » reliquos ec-,
clefiæ doâores, ex quorum prædicationeûtimverbi Dei
reftringimus: velChriftq, quieftpetra, pereuflb propter
peccata noftra, fluxerynt aquæ bap tifmi & martyrii.
X4 N u n q u id& p an em p o te r itd a re : -
Aut f parare-menfam populo fuo î
H Diffidentia popuU Iudæorum addit,: nunqui<t& pa-
nem &c. fed & panem coeUppffe fibi darinegantes,qui eft
Chriftus,ita inquiurit. quomodo poteft hic nobis dare ïu-
amcarnemad mandiicandum î
2.j ld eo au d iu itD om in u s& * f diftulit:
E t ignis acccnfus eft in Iaçob ,& i ira afeen-
dit in Ifrael..
C Deuà enim co'gitationes murmurationum,etiam liii-
gua tacente ^cognofcit :fed & vindiébun diftùht ideo, ne
ti vindicaretadpræfens, noncrederetur potuiffe murmurantes
fetiare. Iterum diftulit vindi<ftam,vt oftendere tpa-r
tientiam. Et ignis âccenfiis eft in Iacob. Iacob, quiinter-
pretatur fopplantator, fignificat gentes, quæfupplantà-
bantludæos, quia iliis intràntibus,illi expulfifont: in qui-
bus accrtifos eftignis'ehâritatis ,foIfrael vero i id eft, pb- ,
pulo Iudæorum afeeiidir ira fqrmidabilis.
1 6 Q u iân o n c red id e ru n tinD eo :
N ec fperaueru n t i n falutari eiùs.’
C Diciténim non credidiffe eosin Deo foo; vtoftender
rec eos pertinaces fiiiflè. Necfpcraueruntin falutareeius*
id eft,in fâluàtorem D ominum.
2 7 E t mandauirnubibus defuper :
E t i ian uas cqeli aperuit-
C Hoc quod fequitur, etfi.per hiftoriam videarutfa-
â um , opprtet tamenad Chriftum refera. Mandatum eft
■ igitlir nubibus, id eft, prædicatoribus, vt per ianuas coeli*
hoc eftjfcripturas fàcras, prædicatio gloriofà aduentum
faluatoris nunciaret.
Ïoir^âïpfum.
^ ycténtc%
cibum aai
ma: fuxf
lo^aeir-
tcsconcra
Dcum,di-
teban t. *
S poncre
m e n f à m iâ ‘
folicudinc y
AqùitTpi
ritüs’Cra-
28 E tp lu i tf illis Manna $ admanducandum:
- E t panem coeli déd it eis»
C Manna iiùerpretatur,quid eft hoé îs^ubd femftætîom-
munioni corporis Chrifti decenter apeamus : ‘quia'dum
admiratidp cibus aflumitüf ifte, declarantur müner à do-
minici epr^oris Chrifti.Pani$ coeliGhriftuseft, ynde coe-
leftiaefcam fpiriralem capiunt & deledtarionc inæftima-
bili perfruuncur.
29 Panem f angclorum manducaüit hoiiîo :
Cibâria rriifit cis in »jaburidantiarm
■C Pânii ergp angelbnim bphèdîdnuti^ftusrquiayi- ■
delicet ipfius laùde pafcuntur:verum hicpanis,ii» ccelprë-M
t nôà difc
raljr.
& furôii •
G
îàcôbgeà-.
tiam ty*
S'pàftif.
S v t Corné
dorcnt:Sr
triticum
coeli. .
Minna-
'ffoitièriü
cômcaît
$ febjHhtem.