h ô c ip&m rteöatiönegauit: quinimb ficutaffirïnanôçjibn I bolicamquideminduabus pattibus , inittiagiriibusfcil
attod enimAon pcfnit/1. uofnodo tollatîDeniq; xque non; ^ i t e cm a ie n t ip u s , «.ucg4uHv . . i . ^
S i S rv„. ..— mmBAind&V nnamhæc.adienorationeipDel»quinequecogncrici.ner,
auequiturfubftanciamDéicumaffirmatio | turn negario
hoc fblum différant, quod prdpiùs accfcditttd veritatCfft
qu*dicit,Detts non eft hoc quod nos exiftimamus.
ix scholia S. Maximi.
Opohet « poneie fcaffirm»«:) Deuraomniaèflê.vt;pcnmdecet,pofiÀ
o ih Ôc nihil eormn ciïe.vc fupra lubftantiain eft. negatio.vuunque pro-
•ieoiatffl in Dci amplicudine, vt Deus eft vita, Deus eft bdnitàs, potrtïp
jfeaSitinatiOéft i Deuahon eft vita, non eft bonitas ^negitio vera eft, quia
etüupra h*e q'utt hos intelligimUs. Supiaoriïnemi abMkionem) Eftpo
jïco iiuiplex.vt Deus eft yita.bonuas, lapis, eft etiam poimofcyporhetica,
ciilfi afficmaüoni adluttgintuscoraparationein, vt magis eft Deus vita»
duattolapi* î & niagis bonitas,qüam ignft.fimilit et, ablatio umpl«x,lui«
n .>auO,^t Deus non eft lapis, non irafcitu;,&fin»lia- hypothetica,vr maÀs
nbpeft ©eus ebtms,quim non eft fermQM expUcatusrfupmvttunqne
nenus poüïionis & ablationi» eft Dei^.de his pionyf.cap-a.niyfticaeTheo
log. . Iil pofîtioiiihtts hyporhcticis, qux magis Deo conueniunt, ilia loi-
s'Httntur illitd magïs, vtinsgis ell Deus vita, quam aer; contra veroin ahla
tionibus, qu*remotioraluntàDeq,ieCipittnt màgis.Vtmagisnon irafeiturDeus,
quam nbn intelUgitur- Aujfus cap. a. injSicsçThcolog. Pontio-
lies, inquit, funt quxcunque in Debxiicuntur, vt eiconuenit; vt eus, vita
lumen.&alia:ablatioh'esautemqilicunqii'Deoalitna,negantui,ytnori
eft corpus Deus, _non anima, nçc.quiçquam eotum qu.à^n cogmttonen
cadunt, di 3 noininatiombus } Diffimilcs uomtnationesivoca.
cuxfiuntpet nègetiohes »quoe dicuntde re.qù*eft,rnonq«id fit, ted quid
non fit,qupd eft diflîmile. taÉita 4 tradition) Traditio1 occulta lacetdotalis
vbcaTuraàdiuo ApôftolorùnrliKefciipto, a#Gtmationes veto,j non çon-
Tmu.it > tan luamTalfe, quia fupra has eft Deus; vt non eft fubftantia, fed
[ cj^ 8.A.-yflà.-iWin.î non eft vita, fed fupta vitarn : 8e id;o definiri non po
tellq uiadefiniçiq confiât ex tfBtmarionibus.Beipfeeftfupta affirmauo
• nés , qui ef non çongruuct '«• .quant negando) Vetbi gratia affirm4ndq,; fi quxtatur,
Bilqmpqutq'u^^nt?expMttiusefti;efcondere,aecem;quani
.iiçerqne^ando, Non fiïnc tria, nbn quatuor,
non quinque, non vigiiiti>8c
deinceps.. 3 '1
C a p v i
Quod Deus eft fupra omnem affirmationem & tiegationem-, &
quodfolum nefiiendo &penitus non vtdendofimul
eum cognofcimus, &de eo phitofo- »8
phamur.
M Agnus Dionysus capite primo myfticx Theo lo gix
Meaigitur,inquic,pEecariohæcfit,tuveroamiceTi
motheerclinque yehementi ftudio^ôc exerèitatipne coh‘
terhplandi arcana,tiim fénfus; tum mencisir celligentias
& o n ïn ia quæ fubiènfiïm Scinteljigentiam cadunt j ac-ù-
mnia i qux non fiint,& q ux {udq&>qtiantumviri^}us con-
fèquipotêris adconiunâionem cümeoquifupra omnem
fü b f^ riâm & in te lligen tiam elVdgnoÉâdo ladnitere: tua
étum^Hbera, fbluta &^>üra aùocationeà crirpoie&ab o-
mnibùsrcbus-ad radiun) ruptafubftannalem diuinx ob-
feuntaris dè r ia â is omnibnsij& ab omnibus expeditus ad?
ducerisir Àcrurius idem capitefècïundo: In hac,ina.uir,*ca-
•ligine, q ux lumen vinc it, ytnd sfimu s, precamm; & v t
non Videndo & igrioraridd^ videamus & coanofcamus;
- & eum qui ;éft fiipraqüàm fubftanrià-v;fopra lubft^Aiam
laudémus omnibus rebus ab eo fèparatis » &.illam caligi-
>nem diuinam,qux ab ômni ljimirie quod in rebus eft, oo1
tegitur j ’ternamus. Etiterum idem'in epiftqla f rimaad
C a ium iT edebra, ipquit » lumirie auferiûr è e o n l^ d u o -
-mnium, & copif,ro lumine niagis aufertür; cogniticaiès
auferunt ignotariti^miSç multxcognitionqfinàgisadhuc
aufêrimti Hxciuperlate , j & ndnpriùanter intelligens;
ptonuntiaveriflîme »quod qui habent 4 quodeftlumén,
& haberit ierèatütarum cognitionem»latet eos îignoratio
D e i, & tenebra/ius.fupraprifita;, Scommlunane obtegi-
tur»& omnicognitioni fiiDdücituri&fîquis Deum vidit.
& cognouitquodyidir,ndriyidit Deum, fed aliquid créa-
■ tuiariim eius» & eo rum q ù x cognirionepercipitintiir: i:
pfeautem iuprâ mentem & ïubftàntiam conftanter nia-
nés,hocip{bqaod ne qj cognofeitur»nec eft, eft fupra fiibquam
hxc,ad ignorationem Deij quineque cogno4ci,ne-
Quevidcripoteftipeitinetiquæquidcmnoneftpofiia.pàçs
T h e o lo g ji: quæ enkn nataeft,vc fupta mcnoem SÇ fermo-
nem actatjônetnpcrficratur, vbi cam coUocabuflt qui de
hac te quæruntï nifihâcpanem, çognitionetn fupranven-
té vbcare ftatuant omncsülospræclatos 6c diuinQSvifos,
qui vt mihi vïdetür, exeo quodillam expetti func,nomeu
i^ a id em n t'je cn o n e xd em o n llra à vu eq u ap ia tn .C b n -
idn<aioemmcuiaDeofuptaménten),ideft,ingte4ipeii-.
gnorâdamperfèaaminiHudinfinifütn,8Cquqdcompte-
hendinonpote;4 «cmpclàgUsimmenfumnaturieeiuSâ6c
vbiomliisnatürade&tigataliftit & î 8cylteriasprogredi
n u n au d e t, quod à ibuino quodam o dore, Sc qilàdamà
cotporedcà creatuiisauocationc , in laudabilcm'ôc bea-
tumtotum.Uôn folum admirabiiiusquaniçbeipoint, fed
quam inteUigi, aUquandoreiUmit; coniundio, inquam,
hax cumDeo fuptameiitem , Schuiufmodidminaecfta
f i f , nulla ipecies TjieologiiBtuncnumerataeft. Öntnis
enim feientia ôciûfotmaiio , eotuiii cau& q u * fciuntut 60nfbrmantur, fit; vbiaMtem nihilhorumeft, quæ hua
iu s fd en næ a rse fli diccndaeft > Vtigitur haoo partem
repetids capiribus expediamuS, detn^nfttatura eftdupif-
ceiit' d ie Thedlqgiam demonftratinam : deinde quod
nee hæcfmètypi>& ænigmatè cetnitut: tertio nebeffatio
eoticlttikmeft, inomniT heplogia veriati atiq n em fpe-
cuit 6c ænigmatum : ex quo iequebatur, .éos qui adnucin
corpore lunt, non polie line corppteis de Deo philpfp-
pbatil quitito loco! neq; phantaiiarn Dei, id efl,cognidonem
eitts per typos Sc imagines po iîèno s intégtara& t 0J
tämfilfcipeteproptet'CDrpöriitnfiuxionem: deincepsfextq.
capite,finositainfiimiibmns>neqtiaquan»c0gqitib-
-nem eius ex naturali repræfencanone tentemus aut eiTe
ipfum exiisquiiiitellrgunr, àntquæinteliiguntur, exiftitoemusifeptimocapitecontihetut.
finequBnospropter
corpus idoneifulnus ad pbiiofophahdnm de D è o ,rieque
DeubproptdexceUentiseihperiationeni poteft comprehendifvndeopottetfumetead
philofophandum;de eo>
êdttÈluib autem , (nmendittn e ® ex iis quæ füllt citçum
'ibiùm.quæqüidétnfuntcteatutï.qlisctcbatutdéinde.ah
forte furhtniTheolbgi ex pneftantioribus quam tint créa-1
tUtte, philofophaiitur: often&autémhûîç, non aliunde
fcilïcet;qnamexcreatirisecB^eredé;Deo:, capitenono
oontinettn comparadoi quid atnplius valeatTheolqgia
quç negé,quant quç ait: concluib autem.magis propriam
T b é ô l(% iam c ® iqtevetfarorinnegantibus’.ÿquaj^quæ
'tHaiennbns;,6cqüod ld c çbn funtinte rfe contta ita :n e -
àà'nriâ8caientiâ,extitit dedmnm capiitbxpdfids : fiénlift
iionfunt tontrarià, rëlinquiturvtæquointeruajloambæ
Theologiæ iDedabfinr;fitq;4feinumDeus fuprâ omnem
rfeganduc & afürmadoné,quæeft cognino Cfiis,& Thco -
l'ogiâ, niliilvidelicetdeéo cognoicëreautphilèibpbari;
fÿpoaiKnefcien'teedcfiHeomniintelliçentiaeorumquç
iriteiligcntiapercipiuntiu', cunteo-coniungiôccbpulati.
Abfolntqi^itnrfdntbait, iravtnihil défit. Redie autem
theolftgiâ' demonfttatina dicatür tanquam ex affirma-
tiohibâs & riegatioriibus cönftituta; & quia filjpra has ad
Ulam inexplicabilem 6eoecultam , acmyflicam Théo-
logiam, qux demonftrationem vineit,occumt.
Ex Scholiis S.Maxim.
Ac omnia t « non fnm) Prias dUemt : M M « ■ « • r“ fU” *
fnl>intcm«cntiamcaSnnoUcmnnccms^S.Mdc,claiat^nma,t:Ac
omnia qimnanTuntyhncinlmiefpondfentftnfilibiuvvua: toteres dice
ftsmtiäm,6cfupramentemcogncddtdt^illa'meiiqr6cv-" I ^ ”t^ <^ ” .<1“ ^ " ^ ^ “t“h^r^o^entlad illa'fubinmiii^n-
niuerfeignoratio coghitiö efteilisqm eft lupra ommaqu? tiam cad?n'tia. ihtelleanUenim »dem veteres effo^icebant^q»ippe qua
inqüit,haoetDeu'sveramcögmrioncm,naqcdgnolci.bx ( adniterefNufquammag», aits.Maximns,dtc“afatpiohyGusq“l<*fi.cP«
hiSspatet, Deum effe fepi^'ömnemamrmationem&ne^ [ igatftantiam cognofcere beuin, qHato-5a|.».täy^TheAogw, w »
■ ' « ' P i > J ' c.■ 1 Pifts.adDorotheum:Nota/inquit,Cap.irmyftxc*TRheologut, noceue iub gationem; &nOSlolunymgnorando perrecte, S cnonvl- | diuinam caligincm ingred^non videndb Scignörando'iiideieÄccognofce-
dendöycoenöfcere eumdeeophilofophan.
b .n s q t i ® :h a i ä e n ^ s - 4 i^ lu i^ f i rm i f f im e cönftat^
rheologiam generaßm in quatuorpartibus VCtfiiri i fym- interpretatur Dionyfius myfticc cffc ignotantiam iftam , qua dicitpeu^
■» ■' ~ ^ 1 . ' -coenofei.
ignofei, ita v tin-ilia caliginc fit quihabetur dignus vt vere vide at & co-
gnofeat Deum ho? ipfo quod non videt neque cognofcit, hoc ipfum co-
gnofccns.quod eft fupta omnia intelleftilia & fenfilia. Diuina itaque cali-
go.ait Dionylius.eft illud lumen inaccefium.in quo habitare Deus^ggi|m^j
Tnuifibile quidem propter exuperantem claritatem, & inacceflum propter
nimiam 8c fupia naturam »luminationem In hac c'aligincmyftica.id eft,
in hac illuminatione interprets tur.vt paulo ante dixi,efle eum .qui non videndo
8c ignorando videc vere &cognoftit Deum. Ad intelligendum quod
diftum eft, id eft, quomodocaligoeftiUuminaixo8cignorantia cognitio:
Sume,inquit S.Maximus, exemplum ab oculo corporis: quod enim efficit
abfentialuminis.fcilicet vacationem fenfus oculorum,hoc efficit intende-
re fixe aciein oculorum aduerfus folis radios meridie Hie ) fuperlate 8c
non priuanter) Ne,inquit,quod ait,Bt non feenndum priuationem,fecun-
dum fenfum cornmunem intelligendum efle fufpiceris, quod ficut ftne-
brx luminefoluuntur,& raultoluqrine maxime foluuntur; aut ficut igno-
rantia, qu* eft tenebrx quardan?, cognitione tollirur, Scmulta co.gnitione
maxiinerollitur;ficignotantia deDeo fimilis lit ignorantix pet inlcitiam,
immo quo magis quis illuminatur in cognitione Dei, 8c quo magis cognL
tjonem colligit eorum qux funt.id eft,in.telleftilium 8c intelligefttium.an-
gelorum inquam,8c animarum, eo magis afeendens ad altioiem cognitio-
nem cognofcethoc ipfum, non poflefcilicetcomprefiendi, 8c ignorari,lumen
efle 8c coghicionem fupra omnia cognita Non igitur fccundum pri-
uationem dicitur ignorari Deus , fed fecundum fuperlatiohem cognitio-
nis. quihabent 4 quodeftlumen) Habere quod eft lumen, fignificatha-
bere cognitionem veritatis cxcreaturis. latet eos* 5 ignoratio) quia neque
Iciunt hoc, quod eum ignorentjfic.enim eum i°norare, quodlciamus
-nos ignorate.quoddam feire eft.. Non itaquefic ignoramus, quafi alius ali
quis lciat;non enim alio Iciente nos ignoramus, tanquam qui non didice-
rimus quod effetignorarepriuanter.; fiu'efecundum ptiuationem; fedi-
gnoramus quod ab omni creatura ignoratui;& omni creatUr* fupra quam
ignotum eft.quod eft ignorare fuperlate. 1
SMiximus
'n fcholiis
T E R 1 ; I A D E C A S
D E D I V I N I S E M A N A*
tionibus.
C a p v t , P r imv u.
Quod duplex-eft emanatio, vna in Deo, altera extra ,ab ipfo
DeoadcreatuMm.<*
omnem diftindHonem huius ab illo mocionem quandara
çflè^diftindtionem. ^
Agnus Dionyfius capite fecUndp de diuinis
nominibus:>Hx, inquit, funt vniones, 8c
diftindtiones in ilia ineftabili vnipne 8c c(-
fenria.Eft autem diuina diftm & o emanatio
Deum decens diuinx vnionis , q ux fupra
quamvnite, bonitateDei multiplicatur. Quod quidem
edifferens interpres : De inexplicabili, inquit-, Trinitatis
emanatione vfque ad très petlonas, philofophatur nunc,
quod Deus & p a te r fine tempore, conuenienter Deo & a-
mantér motus proceflic ad diftin&ionem perfbnarum,
abfque imminutione 8c partitipnein fe toto manens,pro-
pLip eius Iplendore fupra,quam ynite, & fiipra tyiam firn-
pliciteremifib, vtexifteret tanquamimago viua;&fpiritu
fan (fto ex patre venerande, & fupra quam perenniter pro-»
cede nee, licut Dominus doçet : Dei autem bonitate cau(a
omnium in tribus perionis diuinis multiplicata eft. IcenJ
Gregorius Theologus dilputans contra Eunomium : Eft
veto eriam, inquit-,alio modo diftindrio diuina, emanatio
Dei ob nimiam bonitatem ad multiformem crearionem
afpedtabilem, 8c non afpedtabilem. Ex his autem fit raa-
nifeftum , quod Deus & pater ad fuamanando filium fii-
prafiibftantialem, & fpiritum fandtivn, duo v«ii^s & eiuf-
dem diuinitatis lumina yniuoce protulit,, nullo modo à
feipfo toto egrellus, fed pprius ad fe ipfum mptusnncdi-
■ ftantiaincermedia exxternitate in naturam tijiun^petfo^
natum defiuit. H * c igitur emanatio motaadiuinaper^
fonain diuinasperfonas , in Trinitijre , ad quam mota
eft , fubftitit j &motionemnon crearam exhibuit. O-.
mnis enim emanatio fit caufe eorum quxen^ananr. T ails
igitur eft emanatio, qualia funt ca > ad au x fadlaeft e-
vnanatio. S i h x c finit non creata, &in?elTigentiamyin-
cunt, .fimilis 8c par eft eis emanatio, q ux ad efi ipfe fit. Eft
prxtereain fuprafubftaritialiTrinitate alia diuerlx ratio-
nis diftindtio, qiJfc ad creaturas emanar, & hacemanatio-
ne creaturas iftas e ffiÿ t T rinftas. Qupdfialia ratio eft hu-
ius diftindtionis, liquet in illis ipfis earn perfici, a.d q u x e-
^ anau it. Qupcirca non eft obfeurum , duplicem eflee-
manarionem,vnam feilicec,qua Deus &parerin fevniuo-*
cemotus eft; alteram, qua adcreaturam xqinuoce »id eft,
ilia naturaiiter, hac yoluntarie. Simpl demonftratum eft,
• C apvt , I I.
Quod omniscaufa & mom & principium, quod propter ge»
• nerabilia dicitur, generatio ell,qua cum effectif
ipfisjimul efficit ur.
SAndtus Maximus in interpretatione illius fententix
Gregorij Theologi : Propter hoc vn itas i principio 1
mota,&c. Omne,inquit,illud quodpropter caufem e ft,&
propter caufammouetur, necefiàrio principium habet vt
fit; ill am curiam lcilicet, propter quam fadtum eft vt elfet;
finem vero motionis illam ipfam caufem, propter quam“
mouetur, 8c ad quam pxoperat. Omne autem quod propter.
caufam eft, & mouetur, necefiàrio eft generabile: fi
autem eius quod mouetur, finiseft caufe, propter quam
mouetur; necefiàrio ipfe eadem caufe eft, propter quam
generatrim eft, & eft. A c rurfiis idem in tertio titulo ex ex-
cerptis in dogmaticaPanoplia: Nihil,inquit, eorum q ù x
funt, à fe ipfo fit, nec eft expers caufæ ; quod autem non eft
expers caufe , nec immobile eft ; .quod autem non eft immobile,
necefiàrio propter caufem mouetur,quod eo ipfo
fit, quod mouetur naturaiiter à caufe, propter quam, 8c
ad quam motionem fecit. Nihil enim eorum q ux mo-
uentur, natura aptum eft vt fine caufe moucatur: reftati-
gitur, vt generatio eorun^qux mouentur, principium fit
omnis motus naturalis; principium vero genèrationis eorum
quxgeneratafunt, Deus tanquam audtor generatio- J
nia#. In interprqfationibus autem q ux feruntur in illud:
ËFominus creauic me, h xc etiam reperiuntur : Omne, in-
quit, principium,aliquorum principium eft; fignificatque ;
habitudinem, &noneffedtionem ipfiusfubftantix: talia
enim fiintqJxreferunturadaliquid, vt dextrum, 8c fini-
ftrum. Quare fepientia De i,qux fiibftantia eft,non eft aliquorum
2 principium (ante creaturam enim habet eflen-
tiam fepientia Dei ) cum aurem acceperit habitudinem ad
créâtuf as,tunc efEcicurprincipium viarum D ei,ad faciendum
&prouidendum in opera qux ab audtore exiftunt,
quafnihil conferunt fapieutix ipfr, vtfit fepientia; fed ha-
bitudo , fecundum quapi principium Sc effedrio dicitur,
tunc exntit, cumeffedtaexticerunt. Principiatnenim non
ante cedit ea, quorum exiftifprincipium;necifta poft principium
exiftere dicuntur ; quamuis creaturx in tempore
exiftunt : fepientia enim cum fit xtema , non eftfubiedla
tempori. Principium igitur compar&focium eftcreatu-
raiium : fepientia ve ro, qux filius D ei e ft, creaturam ante-
cedit. $ i ergo dicat : Dominus creauit me, neintelligen-
riaiTi addiuinxfubftanrixeffedrionemreferas ; fedpotius
adhcibitùdtnem quamdicitcreatamçfiè in opera ; vt effet
principium,id eft,caufe viaruprouiddntixprouidentium.
Ex quibus efficitur manifeftum, quod omnis caufe & mo-
tus 8c pijneipium, quod eft ad aliquid, principium iScfi-
nem habet caufem, propter qiiam ccep turn eft aliquid, &
qua teJlninatum: 8c propterca necefiari§ eft generatio; &
h x c eft eius efientia,efie fcilicct generarionem: ad caufem;
enim & a d prftcipium dead motum ea q ux funt ab ipfis
effe£ta& ccepca&mota, ipedtanr : effedtionem ve ro &
caufem ac principium capiuntipfum fiiummotumnatu-
ralerh. *Dens autemomnisgenerarionis efteffedtor, 8c o-
intiis naturx audtor; eftigitur omnis^fecundum jgeneratio-
nem principij & caufx ac moms effedtor Scformator. Ad-
huc eriam ex his coriftat-, quod in iftis ipfisgeneratio 8c
principium & creario tttneextirit, quando extitemut qux
inde profedtafunt: quare fepientia Dei,qux eft fubftantia,
8c aftce omnem creaturam exxternitate fepientia exiftit,
ViarumDei, q uxin effidcnclo &prouidendo confiftunt,
efficitur effedirix & origo & caufe, earenus tamen, quate-
nus creariones iftasincipitratione caufx & principij
v ear um,vt principium fupraquam
'' principium.
I