W iP ip 'l lWPw S B
iW M i iW i i
II
! 11
$44______ ___ 7
iTus i fed hoc in fpiritu Dei verihcattu p r o « « diuwx eflentix vnitatem&j
fimplicitatem: ex qua oportet.vs awdquid eft in Dep, fit Deus^Nee obftat |
acTiationem iinaginis, quod fP% s ? a n f tu S noriconuenutcota p it«m
■aUqua per lonali piopxietate, quiafimUuudo &*qualitasjetfonarutn di-
uinarumnonattenditut fecundum M M » ;
dumatiriWtaeffentialia. N edeniminzqualitas, veldiffimditudofecun-
dum proprietatum perfonalium differentiam mdluini*dici debet, ficut
AueuWsms dicit in iibto contra Maximum. Cura enun dicitut filiusl pane
genftu», non oftenditut inzqualitas fubftantiz.fcdoido natut* ftcun-
dutn fe. Ha&enus S.Thom.
C a p v i V I I . '
Quod in Trinit ate, qua eft fupra fubftantiam,notuft a lia v ita ,v e l
voluntas Yvel chant a s , vel beatttudo, vel pulchritudo, vel
f a n f t i ta s ^ e t i bonitas,velforma, veltegnum, *'•
nifiipfefilius D e i, & fantius eius
fpiritus.
lo a n . Ç yp ar. Décos IX .
C
ta.Scfuum
eile,8c non
failus.
Vite,. ne foiritus fan&us reperiatur tantum legem ferre
fed repçpatur iam étiam fpiritus vire : & quae vita ? lane |
Chriftus, qui ait: Ego film veritas & vira. Chriftoigitur
legAn ferente /fpiritus eius Vtpote ex ip fo , & in ipfo na-
turaliter exiftens legem fert. Magnus Athanafius in VAo
ex libris contra ArianSs : Sed imp ij, in quit, nön ebnee-
dimtcfle filium verbum, 6c conulium viuens, venim fin-
gunt accidefeDeo human© more veile,& fapientiàm tanquam
habitum habere j & omnia mouent; ac Valentini
intelligentiam & vofuntatem obifeiunt. Sand us Cyrillus
inT.hefauris : Siconfilium, inquit, &voluntaspatriseft
filius, vt quidèm eft, quomodo voluntas antecedit eilen-
tiam eius? E t rürfiisineifdem: Aut^nim nècefft èftvos
aliam fingere iàpientiam, in qua ciim vö lu it, filiùm pe-
p e r it, vt vos dicitis -, aut fi alia n o n e f t f e d eft ipfe folus
fapientia patris ; ipfe eft & voluntas. E t ip fis quae de fpiritu
fendo fcripfit$ Spiritus fend u s, in q uit, qui eft méns
Ch rifti, om nia quæ in ipfo fo n t, eHiflêrif difcipulis, non
in propriaquad'am voluntate, neque rurfosin aliéna, fed
tanquam ex fubftaütiaciusproeédens, & totarùeius vo -
luntàtem, ficut ôc operatiQnçm habens. Et diuinusDa-
mafeenus: O miraculum nouum ex omnibus olim mira-
éulis ! D e i enim confilium eft, qui in vtero geftatus eft, vt
infans. E t G fègorîüsThcologùs in oratione in laiidem
Gregori) N y lfen i, cuius principium ék, Amici fidelis:
Deus,inquit, pacis, qui reconciliauit nos per crucem, qui
propter peccatum eramus oppugnati; qui eUangelixauit
pacem iis qui lónge, & iis qui propejüs qui fob lege, & iis
qui extra lègem erant ; pater enaritatis, charitasî his enfin
nômmibuspræcæterisvôcari gaudèr. GregdriusNyife- ■
nus in eommentariis Canticicanticorum: Quiaigiturv-
nüm eft connubiumu ô£ vna ^ o n fe , & vnb fponfo impo-
nitur corona‘.n ih il enim penitusintereft, velfiUumDei
V o e lfe vnigenitumVerbum, vel filium dileótionK eius,vt
Paulivoce vtam Ä E tfan ftu s CyriUusçum de fpirituÉm-
a o fcribic : Qwritam benignitatem in nobis öperatiis
eft omnium Dominus, docens Paulus ait : çhaiitas
Dei diftuft eft in cordibus noftris per fpiritum fan-
a u m , qüidatuseft nobis. SiigicurDeuscharitaseft, vt
Ioannes loquirar non eft aliudipfe, & aliud quódih
ipfo eft ( eft e n im fim p le x& expers-compofitiöhïs ) dit-
ftifa eftautcin per ipiritum lan aum liabitantem in nobis
, eftigimr charitas fpiritus fan a u s , qui tanquam Deus
in ribbis habitat ,& idc ircóplanep éus. Idem libro primo
adHermlam': Ipfeenim, q u ielfpulchritudo iheorfupta
'Oeipatris,fumm'abeatitudo,&förma>atquefpecieS;qüi
ertipfo, 8finipfo Deus verbum abiecitfeipfuminexina-
t^rionem. MagnusBafiliusIcribensadCarfarieniès: Si
non eftjinquitjfimplex fpiriras fanaus,compofitüseft ex
dtibftantia, & ex fin a ita te : at qnis itav e cor se ft,vt cbm-
poiimm dicär Ipiritum fên a um , & non fimplicem t Et
. Hryfoftomus explanans ill ud, In ipfo vita c ra t,& Vi-
O ca erät lux hominum: Cum audies,inqui6,in ipfo vi-
ta c ra t, neexiftimesDeüm c om p o fit ip j fiquidempro-
diensex patte ait: Sicut pater habet vitamin femetipfo,
fic dedit & filio vitam habere in femetipfo: etenim alibi
etiam d ic it, quod luxeftDeusj & ite rum , quod lUcem
habitat inacceffibiiem: haec omnia didafunit, nonvtfu-
fpicemur copolitionem; fedvt paufcitim ad excelfitatem
dögmatum eleuemur. Quia enimnon facile quis exvul-
gocogitauetit, qu.omodoeft vitaeius perfe exiftenSy pri-
mum quidemillud d ixit, quod humilius eft; deitide ia p
eruditos, adaltiusducit. Q u ie n fk dixit: Dedit ei vitam
i habere j hicrurlusait : Egofumvita. Magnus Athanafius
I in libro de aducntuDei in carne: Manifeftum igitu r^l
iis qui aduemmt, quod excitato corpore, filius dicing
; apud Paulum cxcitatus elTe a mortuis: corpus enim dici-
[ tur pro perfona: ficergo cum dicitur , Vitam dedit pater
filiq , intelligere oportet vitam carni datam.cSi enim vita
eft ipfiits carnis, quomodo vita vitam accipit ? Sandus
Cyrillus libro quinto dialogorum ad Hermiam: S i igitur,
in quit, noneftfiliusvitafecundümnaturam, eritomni-
no in propria aliqua natura^orcitus vitam fiuam ^liam
quam quod ipfe eft. Refpondeant eigö qui fic Corrupta
& deprauatadogmataderendunt,fub quo gefifere eritnö-
bis, v t ilii opinant/ür? Demonftratum enim eft, non efle
fedum. Her. V ita , inqfiit, fed a eftäpatre: dixft:enim
Ioannes: Qu pd fed um eft in ipfo, vita erat: verburii cüius
vita eft. Cyr. Q u i colligauit igitur ambo, & in vn um a -
liquid contulit vitam&nlium}non aliud eife dicit pr^ter-
quam vitam , q ua in ipfo e ft: ita vt diuerfis nominibns
natura vniusqui intelligitur,nobis fignifteetur;fiuefilii^,
fiuevita tfortedica tur. Her. S ie .in q uam . EtnCfuSi-
demlibto v n . Subiicientur, inquit, nobifeum facris &
diuinis litcris,qua aperte predicant, non v ire afc alio tgia-
nantis miniftrumefle, fedreefleipfam vitat^foiritiftn vi-
r e fecundum liaturamviuificum&fendttm: uc enim ai/
alicubi Paulus : S i fpiritus, qui fofcitauitlefumä mortuis
, habitat in nobis; qui fufeitauit lefiuma mortuis, vi-
aicac lpunuui aiw........ t------- - —
Gregorius TheologusiSi enim alia eft fenditas preter fpiritum
fendum,qu* h^cintelligatur,dicat quiipiam.San-
d us Cyrillus diflerens de fpiritu fendo : Q u id opus eft
long© circuitu verborum, & multiphcibus notionibus5
Illam enim jpfenftaqgttem fandificantem expatre pto^
cedenten^quse perfei^ionemimperfcdis tribuit,dicimus
efle ipifitum fandum. Ermagnus Athanafius in dilputa-
tioneOtthodoxi, & Anorrtcei a it: S ic dicisbonum fpiri
turn, ficut pa trem,& filium? Orthodoxus. Maxime. Spi
ritusenim in particijwtione i bonitatisbonumeft : ted
rttrfus bonum, id eft Jbonitas eft. Sane Matthaus quidem
Euangelifta ait dixifleDominum: Si igitu,tvoscum ma-
lifitis , n o f t i fb ^ a data dare filiisvdtriX; quanto, magis
pater releftis dabft bonapctentibusfbm ? Audis, fiattres
habes, qurid Euangeliftae cum fiirent fpiritum idenrefle
quod bonitas, & bonitatem idem quod fpiritus; llle qui-
aem bona dixitipfum fpiritum , alius vffo tpiritum ipfe
bona. Magnus Bafilius in capiribtjs de tpiritu fa n d o :
uificabit &morraJja corpora noftra per inhabitantfm fpi-
ritum eius in nobw. Spiritus igitur vire fecundum natu-
ram, prorfus nihil aliud preter ip fem-vitam «ft fe cundum
redam rationem. Etadhu c in capitibusde fpiritu feßie
d o : Scriptum eft turfus: S i fpiritus, quifufdtauit lefum
Chfiftum a m ortuis; habitat in nobis; qui fufcitßxit^e-
fium Chriftum a Äiortuis, viuificabit & mortaha corpora
noftra per inhabitantem fpiritum eius in nobis. Sed fi fpi-
ritfis fendus creatura elfet, & fad us ,.vrm fene tradunt
hsretiei^ quomöxfototamoperationemDei habet? I^pn
enim quifquam tantum, vt opinbr, a fena mente excidet,
vtaudeat veldicere folitm, diuin^ fubftantfieperinftru-
menta qu*dam foris creata miniftrari ad operationem
exfeipfänaturalitercranfeuntem adaliquos; qfiifon tad
leciDiendum illam idonei öc apti. Quia vero filiu^ vita oona. Magnus oamuis .u “ ■
eft teaindumnatürani , fpiritus vero abipfo datüs v i^ fi- I Bonus fpiritus, ficut bonuspater, &ö on u s exbon o ge lcat.
relinquiturnecefiario, vtoonfitendumficefieex fiub- tusldbftantiamhabens lpfembomtatem. S and us Cycir-
ftantia eii^cum ömhemSlir& Deiv irtü tem& opetetio- lus feribens de fpiritufando: A re ed ic ,iM uit,guidamin
ncmhabeati vtfivap orexxqua afceiida t,-&perexqo^o- jE u a n « K .s , &d.c icDö iM mo&Dco noftro IcfhChnfto.
p e tftur .eosapu d qu oscft, re&igerer.&namraraäqiM:, Magjftetbo ri«.Adh ocChn ftilae fp on dit. l ^ d m e d t
vhdeeniittitur,fignificn.Ineifd era:Lex ,inquit,fpmtas cUbomim ) Nemabarins-j nifemuaPeus. C h n f to ffl
*— — ■— ----------:---------------- i ' e , . . ! turdicenpoutum
De Infinitate in Deo.
tqr dicente vnum efle'vcre&fubftantialiter b Jh um , Da-
uidaic; .Spiritus tuus bpnusdeducet mein terrareda. Si
ergo filij, qui eft bonum, fpirituseft bonum ,liquettiiui-
nae nature efle, de quibus vere dicitur bonum proprie &
fingulari modo. Magnus A po fto ls s: Qqicum in forma,
inquit, Dei eflet, qon rap mam arbitjjatus eft efle fejequa-
lem Deo.Magnus Bafilius: iHud in forma Dei,inquit,fub-
ftantiae Dei eft, nonenfin aliudeftfoi;ma, Sc aliud fub-
ftantiaDei; nc cqinp'gfituinfi® Qfliigitureitfecundum
for mam asqualis,fecundum fiibftantiam q uoque $e<y alis
eft. S ; Gregorius Nyflenus cum explanat illud , Adueniat
regnum tuum:Creatura, inquit, feruiqferuitus autem non
eft regnum atqui regnuoi eft tpfiitus fendus; regnum ve-
ro plane regnat, non r lgn a tu r ,fi igitur Regnum eft fpiritus
fendus,quomodo ipfum nature feruienti annumerat
infeniifti ? Et Gregorius Theologus: His quidem lumen
quod expromi non po teft, fuccedit, jk contemplatio re-
galis Trinitatis tplendentis clarius & pu riü s, &quaetota
cumtotis mifeetiir, quam regnum coelorum efle cenfeo.
Ex his manifeftum fit, quod inTrinitate fupra fubftan-
tiam,nihil ex ijs quas a Theologis enumerata mnt,eflugit,
quin declaret folum efle hxc i n Deo patre, filium eius verum
Deum, 8t fen d u m eius Ipiri tum», quocirca qui dixit
diuinam Trinitfjem,qu^ eft uipra principium,h^cfimul
& alia complexus eft.
Spiritus in parcicipatio|i^ i bonitatis bopum eft) i<l eft, in participario-
ne noftrabonitatis creatz ell bonus fpiritus tamquam auftor & creator
bonitati^ k nobis paiticipatz;,ipfe vero fpiritus natura eftipfa bonitas fu
pra bonitatem, itaque ea qua tie Deo ßc de creatuns z.juiuoce dicuntur,
de Deo dicuntut fecundi natuiainjde cieatuiis veto per patticip^ jionem.
Quod itftr inita te nihil eft quod non f i t fubftantia, &perfoit>a ; nee
e ftineaaltquid natu ra le& fub fiantule patrt, quod quidem non
f itfiltu s , & fpiritus fanctus: neque quidquam aliudfunt
- . - in Deo rationes eorum qua fiin t, nifi implicite
vnigenitum Dei verbum.
SA qd us Cyrillus in Thefeuris libr'ê x i x . Nonquiain
nobis fepientia&feientia noneftin fua hypoftafi, id
e ft, hon exiftit per fe;: idcirco fepientia, qua: fiieftin Deq,
idem incommodipatietur,vcnon exiftat perfe, fed quan-
doquidem cpnAteris^non efle D.eum morenóftro, plane
confiteris, omnia qua: Alius funt, non eflèvc noftra funt.
Idem in primo Thefeurorum: Confiderent bppugnator
re sC hrifti magnitudinemimprudenci^ fu« ,* um enim
nollenc dicere vnum filium Dei fimilem eflè patri, dims
dederunt;fi ypluntatem eiusdi cent efle aliquid per fe exiftens,
f i verb non perfeexiftit, non erit charader, id eft^
figura perfe exiftemis,qu0d^ion per fe exiftit.Idem in eif- ;
Hém’: Omnino necefle e ft , quod ex aliquo-naturalirer
pepdit,. fimile ei elfe fesundum.fubftantianj.; quaqiuisab
folus fepiens, &potensfimilitér; quia Chriftus Deivir-
tus, & Dei fepientia,folus dicitur habitare liiccm inacccfe
fibilem; habet enim in fe ipfo filium dicentem: Ego fum
lu x , folus fons aquæ viuæ; fiquidém folus habet filiumy
qui.dicit : Ego fum vita. Siergo Ojnrne proprium patris eft
films, cum pater dicitur habere vitam in fe ipfo, filium fi-
gnificat, & non<*aliud quidquam preter ipfum, cum autem
exifteret ipfe in filio fecundum fiibftântiamfinevlla
variatione, 6c cum eflèt vita fecundum naturam ; dedit
ipfemfibi ip fi. Athanafius libre quarto contra Arianos:
Qifendoquiaem.totaeflentia filij propria eft fubftantia:
patris* vt fplendor ex lumine, & ex fonte fluuius ; vt tandem
qui vider filium, videat quod proprium patris eft ; &
intelligat quod eflentia filij, quæ ex patre eft, fic in patre
eft. Eft autem & pater in filjo , quia quod eft ex patre proprium,
hoc filius eft, ficut in (plendorefol, ôcinratione
mens, &in,fluuio fons ficenimquicontemplatur filium,
contemplatur proprium fubftantiæ patçis ; & intelligit
quod pacer in filiS éft,C um enim fpçcies i & diuinitas patris
fit eflejacia filij., confequens eft, pattern efle in fili o , &C
filium in patre«,,San d u s Cyrillusvin capitibus de fpiritu
fendo : Reperitur alicubi feriptum, immo dicit beatus
Ioann.es Euangélift#: In hoc cognolcimus quod in no -
l^is eft Deus,ex fpiritu,quem dedit nobis,& rurius: In hoc
cognofeimus quod in ipfo manemus, 8c ipfe in nobis,
quod ex fpiritu flip dedit nobis. S i igitur habitante in nobis
fpirituperpartieijifiionem, Deus eft qufhabita.t, &
no^fumus in ip fo,& ip.fe.rurfiis in nobis, quia fpiritum fe-
rimus; quomp4° fpiritus non critDcus, cumhabcatin
I ® , fecundum'Kibftantiam totam proprietatem D e i patris
, cuius fpiritus per filium creature tribuicur ? Magnus
Dipnyfius çap. v . de diuinis nominibus. Exemplaria vero
dicimu| effe rationes rerum in Deo , effedrices fub-
.ftantiarum, & vnite preexiftences, quas diuinus fermo
v.ocat predefinitiones, & diuinas arque, bonas volunta-
tes, quæad diftinguenduip & effiçiendum ea quæ font,
valept ; fecundum quas qui eft fopra fobftantiam, omnia
quæ funt, predefiniuit, & produxit. Qu o in loeodiuilius
MaximiisjExemplaria,iriquit,quæ vocant ideas,jam quidem
fuperius declarauimus, quomodo defipiantur ; fei-
licetiiptionem perfe perfedamæcernam æterniDeiyo-
canrideam, id eft, exemplar, hie tamen explanat Dio-i
nyfius feripr uram ,cum ideas vo car predefin iti ones, figni-
ficansobfcure Paulum, qui in epiftofeadRomanos ait:
Quo s autem,predefiniuit, fiue prædeftînauit, hos & vo-
cauit,&alibi;Quiprædeftinauit nos in voluntate fiia. Vo-
Æntjtem enim, & prædeftinatipnem, fiue prædefinitio-
nemideas & exemplaria diçit. Et iterum magnus Diony-
fius cap.vxi. fteeifoem diuinis nominibus. Verbum Dei
,iau<Jtttur à facris feripeuris, npn folum quia rationis &
mentis &*fepientiæ,largitor eft; fed quia caufes omnium
in fe ipfo f vna forma ancicipauit;& quia per omnia meat,
Illb ipfo tamquam caufefoabeat vt fit. Idem fn,eifdem:In- j peruadtens ficut ait fcriptura, vfque ad finera ompfom;J&
quirehduis;inqüit>eftmpdusdiflimilitudinis,quamhia- - 'rr ' ^ ^ ^ ■
bet ad patrem voluntas , i l enim vlla Jk parte tamquam
minofepfo.non habet jimilitudind^jeiuSiViäe^itur aperte
aliqpidexire ex fobftantia patris deteriusco 6dninus,
non enim ypfohcasextnnfccus, acced.it, nec.intjpduda
eft; fed exipft), & in ipfo, fteteiiptenyyero gignere neeijs
potiffipium quia verbum Dei fopr^ omnem fimplicita-
tem hrnplexeft, & ab omnibus fuprc?omnia fupra fub-
ffentiam ab^jpjutum eft. Quern locum ediflereps S.Ma^i-
jfips, Npminatur, inquit, verbum DeUoiy^, id eflratio,
guiahabet omnium caufes infeirpciones enim ompis na-
ture i,'| ipfo font tampuam in pa.qfa.pmnis.creacionis: per
ipuunenifh ompfe:» ideainanique di^eaemplaria jn ipfo,
qui naturam creatam habenc ,acciderevarbicror? Magnus
Athap'afius libro quintacontra ArianpsfotîSicutyinquit,*
* . Apnaliainaho;.fed«tern«nptioncsfunt,6crationesfaT
ex Deo Deus eft,&px fepignte fepiens,A:exrationem ha- . cientes omnia. Ex quibus fit manifeftum, quod inTrini-
bente Aoj/@-,ideftraltioJ fiue verbpm; S i dfc.p*tre filius; fic I tare, qu«fupra fobftantiam eft,omnequpd per fe non eft
ex uerfp na, perfouajfo iiabens:;Af,ex fobft^rtf fe fobftantiam;! fuBftantia,6c per fe non exiftit,,eie<ftum6c exclufoni eft: fi
lis,fobftantiamqpehabens;&iexexiftentcexiftens.S.Cy- j qui,dvetoeftinea,fobftantiacft,6cperfeexiffons,idcirco
f id cft.fi.
pofitionc.
Sapit.t.
tillus llbrb xi y. Thefeqror.um; PauluS, jnquit, cum dicir
proprie tates naturales & fobftantiafes.,- qu.^in Deo patre
fuiit, fic for: QtSiblus hahetinimbrf^limt^m. Si ergo nfe
hilaliud quifoiam «^fcfiniet.efle .im.mc>ftfoitareni,;jiifi yi-
tam; vita autem eft filiu§, qiu dicit: Egq fom vita; pat«»r ha-
betvicam in ie ip fo , filiifoi fcilicec^& nihil.foiud quid-
quampreter ipfom«Idem in eif4em:Qu.ecqjpqjie djeun-
tur efle in D eo patie naturaljcer, $£ fecundum fuffftan-
tfem, hareomnia.filiuseft.. Solusyerus.Dqusfiicacufpa-
ter, quia folus habet filium dicentem: Ego fon| veritas:
omne quodeft Deo patri naturale 6c,fobftantiale, filius
eft, 6c foaitus fanäus Jum in a eius per fe exiftentia, 6c fopra
fobftantiam » immo 6c omnia exemplariain fe e o , 6c
ra tin e s ompium return implifote vnum verbum Dei
fo n t, quod illas in fe habet camquam non alia in alio:
vnum enim eft vnigenitum Dei verbum > & vna
fapientia,Dei patris , fpiritus eius fopraquam
femftus. *