4 xJMoßs Bar-cepha S f r i Bpifcopi.
Ante ilium Paradifus Dei, ’poft Nyflènüs jn commenrario dehomine, cap.io.8c zi.Simi- I ilium vero veluti campus
literPhiloxenus Mabugenfis in Setmone de tneditatio- 1
ne qua circa Arborem vitaeverfatur: ait enim, arcana fen- |
famentifquemeditationes de Paradifo haberi. Denique
Dominus Iacobus Orrohaita eo SermonexpiédeTheo-
îogiaedidit, ait Mofen figùrate locutum eflè de Paradifo.
Rurfits de corporeo Paradifo feripfit Dominus loannes
inca Oratione cuiritUlum fecit: Cur arbor ilia apiëllat^
1 fit arbor feienti*boni 8c mali,8c quid'fibivelit illud Chrifti,
Hod'temecumcrisin Paradifo : multis enim illudadftruit
! argumentis cocporeum extitiflè Paradifum: inter alia in-
' quiens, Adami oculisafpeótum, auribusauditum, animo
denique obfèruatum eflè Paradifum;8c huiufmodi alia.
Similiter Dominus Seuerus Oratione 22. de Epithronio,
confiât corppreum fui lie Paradifum, dum etiam ipfe affirmât
Igitur ex i js omnibus quae adbuc diximus,confiât
vnicum quidem eflè Paradifum, fed eum duplieis có-
ditionis j corporeæ, inquam 8c incorpore® : hoc eft, & ad
fenfus iplos,&ad mentis intelligentiam pertinererfalfum-
queproinde efTe quod aut fub folum ienfumcadat,aut
(lib folam intelligentiam, aut denique quod omnino duo
extent Paradifi.
lam vèro pofteaquam demonftrauimus vnicum eflè QuijM
Paradifum,non duos -, fed eum duplieis efTe conditionis^|orai^
corporeæ 8c incorpore®: confequens eft vt doceamus, qs i pP'£
corporeus, 8c quis incorporeus fit Paradifus. Corpöreura
igiturParadifumefle ftatuimus" , arbores omnis generis Paiadifiu
plurimas, varietate pulchritudinequc admirandas, atque jeorporcu»,
Adamum oculisillum intuitum efie, auribuiq; audiuifle.
Namaudiuit,inquit,UlaDeiad fe verba, De omni - » -
arbore qua in Paradifo ext at, vefeeris, frater arborem cognitionk \ foliorum & fru&iium,quçfui cupiditatcmexcitent maxi-
boni & mali: 8cincueri igiturhanepotuit,vefeiyero prohi- mam,feraces, æquabiliqueatque amoemflimo poutas lodeuaftatus.
co:flümenprætcrea ingens 8c amplum quoillærigantur.
locum denique ipfum fpaciofum,gratum,atq; accommo-
dum âdvfum habitationemque hominum. Rurfus Paré- Jparadifai
difum qui ad mentis intelligentiam fpeótat, qucmquei# fpitiwalii
corporéum nominamusjvitam efTe definimus,qu® plane
fecundum mentem, per temperantiam fanótitatemq; ex-
celienteragitatur. plenara meditatiortis return turn diui-
'n i r i im m m r n n d im n m : f l m i a m o c i l l a b f in t CUt® mCErObebarur.
Gregorius rurfus Theologusin Oratione de pa-
' tientia,ad huncmodumdeParadifo corporeo loquitur:
I Lignnfti aduerfus lignumiCrucis,ad*ierfus Lignum feien-
I tisboni&maU. Eftigitur confentaneum vt vtrumq;aut
I covporatum lignum fuerit, aut vtrumq-, corporis, expers,
\ atquefub intelligentiam folam cadens; quam pari modo
Animoru liKujxocabulb^amboabillofubijgiantur. Sedbbijciat ............ - . . . . , r
eo cope?' fortaflealiquishuncipfum Gregorium ; qiii in Oratione narumtun?conditarum-,a quaproculabfint cru^mcero-
rum ba de ChriftiNatali earn arborem cognitionis bont 8c mali res,gemiths:concqmitenteryero,gaudium,i®tina, exul-
benda eft myftice intetpretatar,meditationemq*, efle dicit: Atqui il- tatio.Nam qui in hoc Paradifo verfantur,vit5 plane beata
rane mfa. efle don ignorauit;8c j atq; Angelicamviuunt,radijfq;diuin®notionisillttftranprotndearborem
illaminterdumproreipfa,interdumy- tur,vt Angeli. DuplexigiturilleParadifus quatenus qui-
fticolenfuinterpretatuseft, quodpr«fertimineofermo- jdemcorporeuserat, Adami Eu®que corpus oblectabat:
nequo Natales Chrifti celebrabat, fibi putabatfaciedum.! quatenus vero incorporeus atque ad mentem fpeCtans,
Nam cum eum fibi illic fcopum propofuiflet, vt populum ■ ipforum recreabat aniroos. Quippe vt cibus corporatus
doceret,non corpotum fedanimorum.rationem in facris alit corpuS:itacogitatio turn de Deo ipfo turndeijsrebus
concionibusatq;pompishabendamefle,necvaluasfertis quas Deus condidit, pafeit animum ratione pr®ditum.
cingendas, plateafque exornandas, 8cqusprstefeailiic Perindeenimfcientia&cognitioanimi:atquepanis,cor-
commemorat, c®teraque myftice efletinterpretatus, ipfa poris:eftalimentum.
Oratiqmsferieindudus eft vt Arborem quoqiillamfigu-1
rate contemplandam exponeref.Ita ScDomimis Ephræm
in fuo Çomméntario quolibrum Geriefeos de rebusipfis
incerpretatur, Paradifum etiam re ipfaext^iflè adfirmat. Suntinterhæreticosqui contendunt minime cbnue-
Quin&diuus^Cyrillus in eo Commefitario cpinlfaiam nire,vcveterisTeftamentifcr;pta,rpyftice,atqialiterqua
Prophetam condiditjcenfec Adamum, poftquamParadi- de ipfis rebus,'interpretentur : grauirerque accufant eosq
. fo eflet egreffiis,in Iudæaprimum habitaflè.Sed dices, de. I contra faciunt. Atqui fi ita ftatuas, multa vt confequantur
lAdmHie myftico exituAd® Cytillu illicloquhatqui q fidïijcit, hoc |abfltrda neceflumeft-Piimoenim vetusTeftamentum ni-
rofolymis ' nonpermittunt:aitenim,poftquam variaperuafifletloca, rhilnifi meras nudafque continebit hiftorias : carcbitque
mortuus. tan(Jem Hierofolymis obijflè mortem. R eigituripfa, hue j prorfus, myfticisS Spiritus fenfis : deinde obfirmabitur
Confentaneumeft
TeterijTfr
ftamemi
feripturä
rayfticeintcrpictad
illuc vagatus faeraf,ac prqinde, re quoque ipfa Paradifum
egreflus. Infuper loannes Monachus infermonefuode
occafu Mundi huius,8cde venturo Munao nouojmultis
oftendit,e?qu®de Paradifo feriptafunt,confentaneum
, efle vt de rebus ipfis intelligâturivtiturq-, inter aliahis ver-
Chryftfto, bis.Qusnamfitere Adami opesinParadifoîannonarbo-
mum cic. £ru fêraccs feliorû quib. feprimi parères cornèrent
, '8c fluraeri'âquis, profiitencibus illorum fitim reftin-
guensjquatum àli® fupet hancce terra ,a li® fubter diffun-
debantur,tcfte Môfê ? Nam fi quis eft qui putet arbores in
Paradifo non fuifle corppratas, eius animointelligent x-
quediuinumeloquium,lumefuppeditaredebebat,quod
per Mofen de Paradifodiferte adfirmar,Eaamgeneris hu-
mani matrem fumpfiflè fru&us.eofq; edifle.Qui potuiflet
enim :11a decerpere id quod fub tadtum non cadebat ? aut
deillo caperc q> incorporeum eratjeum id quod corpora-
cur*experseft,diuidinonpoffit, eoquod fît incorpore®
naturæ?Hæc,Ioannesille, 8c alia complura eo loci feripta
reliquit, quib. edocet cocporeum fuifle Paradifum -, quod
ipfum fatis elate etiam Mofis verba teftantur, dum in Ge-
nefi fic fcribit:EffufiulitLoth oculosfuos,& vidit omnem terram
lordanis, quodvniuerfa effet irrigua, priufquam fubuertijfet Deus
Sodomam & Gomorram ,quafi Paradifus Dei. Non enim eum
Paradifum qui in fola mente verfetur;hoceft,incorporeüj
côtulifle cum regione lordanis, fed eum qui re ipfa exifte-
ret corporatufq-, eflet, exiftimandus eft. Tam alius quoq;
Propheta de Paradifo vaticinatus eft ad hunc modum:
Manetis8cMarcionis fentencia,qui dicebdnt vetus Tefta-
mentum nequaquä ab audlore Dei Chrifti Patre efle. Pr®-
tereanifi in illo recondita fuernit arcana fenfa; vndepo-
tuere pjrffci patres, Prophet®,alijque fan&i viri intelligere
Ghnftum olim ventur urn jex eaqu e re tantoaffici gaudio?
Denique fi ita cum illishærcticis fèntimus;profeâ:o in Iu-
daifmum incidimus : quippe ludæi » vtqui Spiritus fanéti
expertes funt, alia quam corporalia craflaque fenfa nulla
ampleâuntur. Verttm enimuero arcanis etiam modisatqi
mÿftidis, explicandos ëfle'factos Libros, exi js conficitur
qu® modo fubijcimus.$ienim quodcapien<lilud®i,inq;
exilium ducendi; quodque .rurfus liberandi reducedique
in pacriameflcnt; qu* teipfa contingentes figurxfuerunt:
iuflifunt diuini Vatesfiguris atque typisquibufdam pr*-
dicere,quo videlicet Dei prouidentiaiam turn agnofeere-
tur: fieutapud Ezechielem de fumedo latere, de diuiden-
disbarb® 8c capitispilis8ccubando in latetibus,videre
eft,item apud Ilai^n de amidtu facci, deq; nudando_cor-
pore,pr®terea apud leremiamde iugo 8c vinculis : deniq;
apudOfeamdc ducenda vxoreadultéra 8cmeretrice: atque
ita dealijs plurimis qu® nunc non ëftoperæpretium
percenfercrquanto magis cgnfentaneuputabimus, in Lege
atqj prophetis myftice figurateqj-ilia adroiranda atque
præcellcntiflima neque vnquam fads laudanda opera quç
Vcrbü Dei Chriftus dum in carne verfaturpatrauit, qu*-
que nobis in MundoiUo fempiterno cuius fpecerriffima'
fruimur cue cura jpmi fit ,efle p nun ciat a ? Ad hoc,Taberna,
« " "^eulum
Èzech-d
’exsd
jiiJict-
\ ttuttb. SCommentdriorum
de ParidifitPars /. 4*7
culum illud exiguo dutaturumtempore,quo ornatu corporeo
eflet exftruendum a Mofe, non ant? in ipfo monte
myfticis modis ipfi oftenderat Deus | Sane eo fpe&ant
verba ilia qu®poftquam ille defeendiflet de monte, ad
iplum hie faciebat, inquiens: Videto acfacito omnia adid
exemplar quod tibi in monte oßendi. Quid Gedeonis vellus?
Quid Elif®ihydria ? an non pr*ter ip fas res qu*ageban-
tur, alia etiam feclufa in ipfis erantfenfa? Quid tricicum,
palea, ventilabrum, qu® commemorat loannes Baptifta?
num pro ipfis tebus funt accipienda, ac non pocius arcanum
quid ,* pet ea fignificare ille volebat ? quin ipfe
enam Dominus nofter ait Abrahamum optauifle vt vi-
deret diem ipfi us, ac vidifle^gauifumque efle ; quem tarnen
aliter profpicere non potuit ille , quam per typum ac
myfteria: quale illud fuit, quodfiliumfuum immolare
iubebatur, ea enim viiftima Chrifti diem figurateoften-
debat. Pr®terea Mofis Serpcntem ®neum quern in defer-
tofufpendit ob oculos populi, idem Chriftus interpre-
tatuc myftice de fua cruce,dum ait : qKtmaimodum in altum
fufiulitMofes Serpentem in folitudine, itaexaltabitur Filius bo-
minis. Rurfumaqu®ill®dequibuscum Samaritanamu-
herecolloquensaitj Aqua quas ego do ei, fientinipfo, fontes
fcaturientesinvitamatemam ■, nequaquam profe6to corpora?*
aqu*,fed my flic® fueru n t. Denique Paulus quoque
Apoftolusarcanofenfuinterpretatur duas Abrah* vxoatque
recondicioribus modis interpretan debere.
C A P V t IV .
Igitur quum duplieis fit conditibnis Paradifus, con-
Vtra expo fentaneum etiam eft vt duplici modo interpretetur, roy-
fitionemy ftice 8c corporate: Ixoc eft , vt turn rês ipfxpertraéientur,
I f i jA f " turn ex rebus notiones ali® quafi per*figuram intelligan-
tur$ c®terum ilia interprecatio cum fundamento & parie-
tibusredteconferacur. Quum igitur tunc demum muri
immobiles confiftanr vbifundamentafunt firma, ac pro-
indchscpriusiaiflaeffequam illi extruanrur, oporteat,
tamerfiparieces eaque qu* paratur *dium forma, ptius
in animo£tque cogitatione a nobis verfentur quam fundamental
songruum quoque eft, vt de rebus ipfis inter-
pretatiopriorconftituatur; quo, hacdeindeceufunda-
mento,myfticailla fuftentetur nitaturque.
fticane
hiftorica
lit primû
interpre-
tandusPa-
radifui. . ;
C A P V f V i.
Neque Vero dubium eft quin 8c cohoneftandi 8c vo-
luptate adficiendi Adami gratia Deus Paradifum con-
dideric, vt qui ilium fibi maiore cura ftudioque profe-
quendum duxit, quam vllam rerum cæterarum* qu* fu-
per terram eflènt. Igitur quemadmodum impenfiore
ipfum honore quam alias res à fe creatas adfecerac, fic
fuis ipfe man ibus, atque ad fuam imaginent ilium con-
dere, ,8c Paradifo veluti domicilio præ cæteris honorare
voluit. Itaque locum ei deftinauit 8c confueuit ornatifli-
mum, magnificentiflimum, voluptuofiflimum, 8c ob
fummam elegantiam pulchritudinemque maxime expe-
tibilem, inquoilleverfareturhabitaretque-, nequeper-
mifitvtcæterorum more aaimanrium, qu* ratione vacant,
terram depafeerer.
C a r. ; VII.
Sunt qui in-ccelo Paradifum efle putent, eo qiiod Di-
uhs Paulus Apoftolus de fe ipfo dicat, raptum fe fuifle
in tertium ccelum, Sein Paradifum : neque enim hoc ad-
ietfturu m fuifle, nifi in ccelo eflet Paradifus. Vcrum nos
adearefpondemus, duo fuifle vifa ilia in qu® Paulus ra-
IQuatn ob
caufam co
didcrit
Deus Paradifum'
corporcu.
DeParadi-
fo I fiipsr
,Saram8cAgarem,duoruminquiensTeftamentorum | ptuserat;non vnicum, quumipfusdicat: Veniam ad vifa.
illas efle figuras. Similiter Petram illam qu® co mi tabatur j atque adpatefaäiones Domini; non autem ad vifum 8c ad pa-
Ifraëlitas, profundebatque illis aquas in poturtv , figurate . tefaólionem. Neque vero défunt etiam nobis Scriptur®
explicatquando ait, earn petram fuifle Chriftum. Exhis lociquibus conuincamus diuerfas fuifle duas illas pate-
igitur omnibus çolligere e ft, veteris Teftamenti libros ' faótiones ; 8c priore quidem in coelum, altera vero in Pa-
non modo de rebus ipfis,yerum etiam myftice aefigutate radifiim fuifle fublatum Paulum. Nosigitur fupet terram
Q3°todie
, >»ter illos '
fexdies, :
quib. con-,
diditDeut
banc afpe-
ftabilem
machihi,
lit condi-
atquc
COflfitus
Paradifus.
D
C A P V T V.
Cæterum Mofes feribit, fex diebus creauifle Deum
hanc roachinam afpeâabilem. Primo enim condidiflë
ccelum, jprram ,luccm; fècundo,®thera fiuefirmamen-
tum;tertio, arbores,herbas, iemina; quarto,folem,lu-
nam, ftellafque, esteras, quinto, aues aëra peragran tes,8c
pifees per mate Datantes , ac humi quoque repchtesani-
mantes; fex t o, feras, manfuetafque beftias, nec non.Àda-
mura, 8c Euam. AtParadifumeflè quidem àDeocon-
ficum commémorât, fed non quoto die : nos tarnen tertio
8c conditum, 8c confitum eflè ex ijs verbis qu® de
ipfo apud Mofem habentur , intelljgimus.- ait enim di-
xifle Deum die tertio ; Prodùcat tetra herbas germihan-
tes, fèminifqueferacesiiifuogenëre. Nee non arbores
frutftiferas fuiquafque gene r is , Sec. Paradifus itaque
ante Adamum conditus eft 8c veluti fponfo thalamus à
Deopræparatus atque inftcutftus. Namquod Mofes Pa-
radifi conditi mentionem poft creatum-Adamum fa.
cit, ideo fit, quod ad nondur^fatis explicatam de Paradifo
confito narrationem fibireuertendum, eamque
abfoluendam putauit,non aütem quafi ille
poft couditum Adamum fa-
itusût.
eflè Paradifum ftatuimus, idque his argumentis. Confer-
uat, inqui t , Dominus Dm Paradifum in Eden ab initio \ liuc
pridem : Eden vero locum vocaflè videtur, non qui fu-
pra ccelum effet fed in terris. Prætereaidem Mofes affirmât
quatuor Rumina è Paradifo profluxiflè, Tigridem,
Euphratem, GiHoneum, 8c Phifonem: quæ liècoelo
delapfa eflènt, excauaflènt vtique atque vafto haluu
ipfam terram aperuiflent, quippe quæfuftinere nequi-
uiflèt molem tantam , quanta aquæex loco cam fublimi
præcipites ( 6c quidem dies no&efque continuato curfn )
abfque vllaintermiflione ipfam pteflïflènt: quaeê è terra
promariaflè ilia fluminaneceflè eft, 8cproinde Paradifum
quoque terreftrem fuiffe. Ad hæc Dominus nofteraitad
Latronem : Profedto dico tibi, hodieerismecuminParadifo.
Non au tern dixit ioëoelo, quianeque ipfa Domini
anima Cfimul atque à corpor? diffociata eft ) çcelum con-
feendit, feddietertio rurfum corpus fubijtï neque La-
tro quoque eo die in ccelum potuit euadere, cum dicat
Chriftus neminem confcendiflè in ccelum præter eum
oui defeendiflèt de ccelo» Filium hominis, qui effet in .
ccelo. Fuit igitur Patadifus non in ccelo fed in terris. Im
fupercorporate arbores, quales reuera in Paradifo ëx-
ftabant ex ligno concret®, è terta fat® pullulant, non autem
fupracoelum nafeuntur : - Denique Patrum auéfori-
tate,cui fides negari non poteft, fatis comprobàtur terreftrem
fuiflè Paradifum. Nam dominùs Ioannesineaora-
tione qua diflèrit cur arbor ilia fit vocata , fçientiæ boni
8c mali,feribit in hanc fèntentiam. : Si regnum coeli pfo-
mifit nobis Dominus nofter, Latronem vero in Paradifum
modo fubuexit ; fane conficitur non fatis feeiflè i-
pfum Latroni. Item dominus Seuetus Oratione 24. de
Epitronio. fic feribit: Ea qu® nobis promifla funt, ipfum
funt coeli regnum ; non autem quæin Paradifo percipia-
turvplüptas.Aliud igitur Paradimm,aliud regnum ccele-
fte eflè, palam faciunthi Patres. P oft rem o Ëphrem in eo
Libro, quo Paradifi cqnditionem exequitur, diferte allè-
rit terreftrem eflè.Igitùr perfpicuum eftin terris 'eflè Para-
difum,nonincoelo.
C A P V T V l I L
lam vero pofteaquam oftendimus in terris fiuflè Paradifum
, indagandum nobis fiipereft, an in his terrarum
iregionibus quas nosmortales habemus, an in alijs qui-
N n 4^
VtrumPa-
radifji in
hoc terra-'
ruoiuachi
bufdam