4i 8
B
Meritum.
Duplex.
j r i
Joan. 14.
\ A d Phil. 4.
Trans fub-
ftaatiatfo.
D
loan. 3.
Pfid. io j.
Stephani Edite». E p ifi.
memoria plurimorum mattytum qui ftoias (uas in (anguine
agnidéalbaüerunt, 8ccum eocoronati nonvelata
Facie,fedjnanifeftivifionepeuagnofeunt,hosin memoria
vqnerantes precamiir vt beat* virginis q præcellit omnibus
(an&is,8cedraminterceffio,fit nobis falutifera pro -
piciatio.Nutrterum non attendimus quare pluresvelpau-
cibres: quia qui canoncm ordin.aujt : qups fibi placuit, disante
Spiritufanâovmemorareinfiituit.Hançigituroblationem,
quiainvnitatefônékæEcclefi* offcti museum
Sanàorü véneratione, adiüti cor umin ter ce flîone. Igitur
hanc oblacionem ferùitUtis noftræ, id eft, humilitatis no-
ftr*,qinptocin<ftu eft tibiferuiendi, vota foluendi, 8c fa-
crificium laudistibi offeren4i.Signanter appofuit feruitutis
refpiciens ad illud q> didum eft fuperius. In fpiritu humilitatis
8c in animo contrito fufeipiamur à te Domine;
Hæcoblatiô non tantum eft (acerdotis : fed cunâæ fami-
liæ,idèft,cïeri 8c populi,8c non alpftentis familiæ: fedto-
tiusËCclcfiæ. Hancquæfumusvt placatusaccipiàs. Licet
çulpisnoftris nobis fisftifenfiis ::rogâmus vtefticiaris placatus
fidelium orationibus 8c Sindorü intercemonibus,
mentis&precibus..Ab ipfo. placato tria petiroùs : dies no~
fttosin pacecuftodiri,&abæterna damnationenoseripi»
Sc inter electos numerari.Nôeft medium inter infernum»
vbieft datnnatio,8c coelum vbieftbeatitudo & falus.Qui
enininôdamnantur,omnesfaluarinôdubitantur. Vnde
circa idem videtur verborum conculcatio cum dicitur, a
damnatione eripi 8c inter eledos ttumerari.Sed intelligc-
dum eft in pfenti,id eft,fac:nos in præfenti mereri ne dam-
nemunvt in futuro per.gratiam Dei faluemur.Notandum
eft quod duplex eft pax mundi, vna per quam otat Ecçle-
fia:vt celfent malignantium pturbationes 8C hoftilesin-
curfiones. Altera perniciofe 8c ora nino vitanda: quoniam
licet hominib. abfq; contradidione libéré vti carnis defi-
derijs & fuis voluptatibus.Prima eft pax fedttanfitoria,fe-
cundanô eft pax, fed côfufio 8ciuiquitas odiofe. Item pax
Deiduplex eft quæ omnib. modiseftappetenda. Vnaeft
tran qu illitas mentis & quies fandæ meditationis ; de qua
feriptum eft:Elegit(ufpendium anima mea. Altera eft quae
eruperat omnem fenfum-.in qua nulla eft inquietudo,nul-
Iapturbationum viciflkudo, fed æterna beatitudo.Vtra-
que Dominus difeipulis fuis promifit,8c dedit dicens : Pa-
cem meam do vobis: pacèmrelinquo vobis : pacem relin-
quît militantibus,pacé fuamdatad feperueniétibus.Cum
vtraqj pax (iaa Deo j proprie dicitur fua, paxfuper pàcem
eruperans omné fenfuum intelligentiam. Quam oblatio-'
ncm,memoratis illis pro quibus offérimus, quofque Deo
Patri mediante hoftia & interpellante reconciliâre inten-
dimus.-vt oblatio habeat efficaciam 8c virtutem conferen-
di q> petimus,rogamuscam in melius jpmoueri,8c in aeter-
nitate aferibi, & ratam,id eft, firmam & immobilem fieri.',
O ramus vt cibus hominum fiat cibus AhgelorumrTcilicet
vt oblatio panis 8c vini transfubftatiettir in corpus & fanguinem
IefuChrifti.-qeftoblatiobenedida : hoceftom-
niumgratiarum benedidioné plena,de cuiusplenitudine
nos ocsaccepimus. Pater enim ad méfuram non dat filio:
fed data eft ei omnium gratiarum plenitudo. Ipfe eft per
quern requiefeit fpiritus (apienti* & intelle<^us,^piritus
confiliy&fortitudinis,fpiritus feientiae 8c pietatis, 8c fpiritus
timoris Domini. Dceiusvndione defeedit vnguentu
in barbam fummi pontificis: 8c in oram veftimenti eius e-
manauit,fons eft viuus,puteus aquarum viuentium.d quo,
deriuantur omnes riuuli mifericordiæ, pietatis, dciuftitiae.
Ipfieftomnimoda benedidio & fandificatio: feriptoin
aeternirate patris, & aequalitate paternas maieftatis. Filius
Dei dioitur oblatio afcripta:fcripturis Sandorum Patrum
defignata,& nullaobliuione deleda, Ôddeorataid eft fir-
ma &c immobilis, feil. firmata ftatu immortalitatis ôcin-
xorruptionis,inaeternum permanens & ad dandam falu~
tem & remiffionem pcccatorum fufficiés. Filius etiam patri
quodammodo dicitur aficriptus : quia feripturade filio.
loquens,patremmanifeftat, Scquafi ipfum repraefentat.
Eft enim (plehdorpaternaegloriae; & figura fubftatité eius.
Vndeipfeaitad patrem. Patermanifeftaui nomentuum
hominib. Hie eft liber vit*: in quo & per quern pater dif-
ponedo omnia fcribit,& ad elfe producit. Vnde ferip turn
eft. Omnia per iplumfada font : & fine ipfo fadumeft |f)
nihil.Pater eft feriba velociter feribens ; filius eft feriptum1 Oblatio
■ ■
omnia continens. Pater in eo omnium return formas in-
rational*,
SolusCKd
fculpfit: & per ipfum omnia créât,régit,•& difponit. Vnde
aitPropheta.-Omniainfapientiafccifti. Idemeftoblatio re^mcrc
rationalis, non peculiaris : etfienim fanguis taurorum & PotuitMl
pccudum fufficiebat ad emundationem carnis, nô tamen
erat efficax ad emundationem fpiritus, adredimendü nos
à peccatis. Vnde néceffe fuit vt pro redimedo homine of-
ferretur hoftia rationalis, fc. homo aflumptas à Verbo, ex
animarationali &c humana\:arne fubfiftens. Hæcfolaad
hominem re dimendum fqfticit : & nulla alia fufficere po-
tuit, qa nec homo nec A ngelus, nifi homo Deus. H *c aüt
folaDeo eftacceptapro diledis omniumpropiciatio.Pof-
fumusautemtriapeedentiareferre ad oblationc:duofe-
quentia ad offerentem. Quienim rationabiliter offert; red
e diuidit.Ideoq; oblatio eius eftâcceptabilis.VndeAbel
qa rede obtulit,&rede diuifit, Dominus ad eius munera
refpexit. Ad Cain autem & ad munera eius non refpexit:
quia etfi rede obtulit, rede non diuifit : quia fibi cor im-
pcenitens retinuit. Male ille diuidit: quiid quod Deo ma-
gis placet,feiheor contritum & humiliatum, ei no tribuit.
Exteriora dat Deo & offert:& feipfum fibi retinet.Vnde fi
quisredeofferat & rede diuidat, rationabilis eft hoftia&
accepta: fin autem infruduofe. Vnde Propheta:Iniqui-j
tatemfiafpexiin corde meo, non exaudietDominus. Ita-
que alijs in r efurredionc,alij s in ruinam.Rede diuidenti-
bus,falus ôc vitaaeterna: male, mors & perpétua miferia.
Quod (acerdos orat oblationem panis & vihi fieri corpus
Domini & fanguinem Domini noftrilefuChrifti: primo
fadum eft coenantibusjdifeipulis, in his verbis à Cnrifto
prolatis. f^oc eft corpus meum. Hie eft calix fanguinis
mei, noui & asterni teftamenti. Sed priufquam facerdos
h*c verba proférât, quod fequitur, præcedentîbus continuât
dicens: Qui pridie quam paterctur,accêpit panem in
fandasac venerabiles manus fuas.-Sc eleuatis oculisin coer craraenta.
lum ad te Deum patrem fuum omnipotentem tibi gratias
agens,&c. Dumhsc verba profert: fumitpanem dealta-
ri, & eleuatum fado fignaculo crucis benedicit, & poftea
pr*taxatis verbis Domini & repraefentatis : fuper corpo-
rale deponit. Deinde calicem tollit, & fignans repwefen-
tat verba Domini,dicens : Benedixit, dedit difeipulis fuis
dicens: Accipite&bibite cxhoeqmnes. Hie eft calix fan-
guinismei,&c. Oinfignemiraculum. Omirabile &di-
uinilfimum Sacramentum. Qu* mens non expaueat j cr^ H
Quis intelledus non deficiat : Omnis fenfus hebefeit, o-
mnis ratio euanefeit : prorfus dialedicorum inquifitio
abfit: hocfola fides prpbat & agnofeit : quia cibus hominum
fit dbus Angelorum.Quod facerdos eleuatmon deponit.
Eleuatum & depofitum idem videnturefleinfpe-
• cie, colore & fapore: prorfus tamen aliud apparet,& aliud
intrinfecuslatet. Eleuatuseft de altari panis comihunis:
deponiturcaro Chrifti immortalis. Quod eratcibusani-
malis, fadum eft cibus fpiritualis. Quoderatmomenta-
nearefedio hominum :radum eft æterna & indeficiens
faturitas Angelorum.
Otuftio circa benediftionempariis a Chrijto in ccenafaftam.
C a p . X IV :
CVm inccena Dominus panem benedixit: quæritur
fi benedidione fua de pane corpus fuum fecerit.
Quod videtur: in eo quod poft benedidionem fregit &
! dedit difeipulis fuis, dicens : Hoc eft corpus meum. Nifi
in benedidione fua corpus fuum fieret, nihilaliud quam
panem cômunem (rangeret, & difeipulis fuis daret. Item
!, fi benedidione fua pané in corpus mum conuertit in verbis
iftis:Hoceftcorpusmeum,nonreliquitnobisvirtutc
Sacraméti : quia priufquan^hæc verba diceret: benedixit,
fregit,& dans difeipulis, prædida verbaprotulit: eis dans
virtutem 6acramenti,quafi diceret, Panem quemaccepi,
in corpus meum traniubftantiaui : & illud do vobis. Pro-
pterea debemus & credimus,& quod cum benedixit,corpus
fuum fecit:& in his vërbis : Floe eft corpus meum. Hie
Comen-
dado Sa-
Conuem-;
« tut viuum
in fang^f
n Chtir
Hjtittutei
\ yerborumi
B ;
eft calix Sanguinis mei,&c.dataeft virtus Sacramcti. Dixit t
enim&fattafuHt.VndeimelligpndumekvetbaaD.omino
prolataprius dida & iterum repetita. Sic enim legendum
cft.Bencdixit dicenszHoc eft corpus meum. Deinde fregit'
Sc dedit difeipulis fuis iterum dicens: Hoc eft corpus meu.
Velpoteftefle: quod benedidione fada tradens corpus
(uum difeipulis prsdida verba protulit, eis dans virtutem
Sacramenti.
I Mortalis Î
I Chriftû fç
dedit im-
moitalem.
s outderedendum circa verba Sacramentalia.
'C a p . X V i;, '
ITaque fides noftra eft, & vere credendum eft, quod far
cerdote proferente h*c verba: Hoc eft corpus meum*
iam non eft panis terrenus, fedillepanis quiae ccelode-
fcendit, mediator Dei &hominum; Iefus Chriftusi Item
virtute verborum iftorum.Hiceft calix fanguinis mei,8cc.
vinum conuertitur in fanguinem fuum. Sub vtraquc fpe-
cie & fub vtriufq-, fpeciei particula fingula ,totus eft Chri-
ftus Iefus: &C fumiturrefidens in ccelofedeqs ad dexteram
patris: ipfe vere eftin hoc facramento, dentibus teritur:Sc
integermanet. ManducatiSc non corrumpitur.Immola-
tur,&nqn moritur, qualem:fe prxbuitdifcipuliseden-
dum:talemfepr*bet nobis communieandum,& quipoft
refurredionem inCorruptibilis & impalpabilis praebuit fe
difeipulis palpabilera: mortalis eifdempotuitfedareim-
mortalem. ||
Qu&ftio circa hacverba)accipite,&ntanducate.
- S ' C a p . X V L
diligit ipfum; per quern fperatpeccatadimitti & veniam
dari,& in gloriafua reiki&fatiari. Vnde Apoftolus, tides
eftfubftantiareruminuijiuilium,argumentant nenapparentium.
Ex fide enim (pesnoftrafirma eft & fubfiftit, charitasro-
boratur,(perandaprobanturv Sanguis Dominieffufuseft
promultis, fcilicetadfidem vocàtis : non pro Iud*is, pa-
ganis, hæreticis, & in infidelitate perfeuerantibus. Eo tamen
genere loquendi quo diciturtVenitPominus omnes
ialuosfacere, & illuminât omnem hondnem venientera
in hunc mundum:poteritdid effufus pro oiqnibus. Omnibus
obtulit poculumfalutis : quod alij reeeperunt, alij
reCiperenoluerunf.ficutmedicusvenit curare ægrotum^-
quem tamen non curat, propter negligëtiam ægroti mandata
non euftodientis.QuotienshæcSàcramenta con fici-
mus, paflionem Domini memoriter tenere debemus &
mortem : corde&opere Chrifto gratias agentes,qui per 1
guftum aflumpt* humanitatis nos inuitat ad guftum feili
cetad amorem&cognitionemfuædiuinitatis.Propterea
ad renouandam pamoniS memoria : affedu lachrymabili,
accefturis ad hoc Sacramentum ait DominnstHicquotmf. Luc
cunifefeceritif,inmemortammeifacietu. Sciebatenimmonu- ■ ■
men ta feripturarum ad hæc non fufficere: nec feripturisja-1
nimosfequentiUm adeum diligendum tanta moueride-
uotione, quanta mouerenturiplopfente. Quis enim fine
lugubricompumftionepotefthancimmolationemreprç-
fentareîQuis tenés in manib. Dominum fuum pro fecru^
cifixum&mortuum: quafiferuusnequam & immemor
beneficiorum contemnat, quod morte (ua eonferipfit te-
ftamentumîHiciuftitia fidei concalelcit in camino chariL
tatis:vbi ignis eft non comburens fed il lum inans,nô con-
fumensfedædificans. Vnde cum Dominus addifeipulos
fuos loquens diceretjquo ego vado yos nonpoteftis veni-
re:fui memoriam comendauit, vt in eiusmemoriaintede-
I Tem cum Dominus difeipulis (uis dixerit: accipite & ! rent eumfequih^c confidences Sacramenta.Quod Petro
manducate: qu*ritur fiaccepCritit & fibi miniftraue- interrogad:Donainequovadis? refponfumeftaDomico,
ritit. Adhocdicamus, quod quia qui miniftrare venit&
De memo
paflionon
miniftrari,6c qui confecrauit,ipfe miniftrauit.Nec eft
intelligendum quod in manibus (uisacciperent &fibimi*-
niftrarent: fed Dominus de manu fua miniftrauit & manducare
prtecepit^Non videtur Dominus in ccena hunc cali
cem acce pi lie: cu m fortafte ille a Dominoacceptus file—
lit luteusvelligneusjifteargenteusvel aureus, velalterius
metallorum. Proptereafciendum eft hocdi&um referen-
Quo ego vado non potes n e modo fequi, fequeris autem
poftea.
Triplex quaflio circa materiam Sacramenti altar it. .
C a p . X V I I .
HOcaiitemloco pe*tereundum non eftquatepanis
& vinum offerantur ad faciendum-hoc Sacramen-
du^^adfimffitudiMmnonadidendtatemfSicutenim 'turn; & fifub vcraq;fpecieconfecretur corpus & fanguis
Dominusinter ccenandiim,vinum in calice accepit,&be- ^Domini, an fub altera tantum; & cur immolatio fiat de a-
ne dicens fanguin e fiiurn fecit:ita in ifto cahce afacerdote j zymo, & non de fermentato. Xfia ip hoc Sacramento fi-
vinum accipitur, & virtute verborum a Domino in ccena dem interrogant: atq-, ammum redte fepientis, & fidéliter
prolatorum fanguis eius efficitur. Vnde fimilitudo in vini |intelligentis ad crededum folicitant: vnum eft^pecies pa-
^cccptione.-identitasin Sacramenti veritate. Naquotidie j nis&vini,aliudcorpüs& fanguis Domini: iterum vnio
fit confecratio illtus eiufdem fangmnis. quem Dominus in , membrorum &capitis.Pnmum apparet fenfui,fecundum
ccena miniftrauit. Dicit itaque calicem prxclarum: non :Äeue|^ür fidei,fértium efficit virtus Sacramenti. Primum
propter hoequod Wwiul m in eo cotinetur, fed propter hoc
:Secundum fides intuetur&credit: tertium
quod de vino in eo^mifecratur.Non enim pro fufgöre at-
eft gratia lalutaris.'p quam duo funt in carne yna,Chriftns
I tribuitur claritas calici: fed pro dignitate Sacrardenti. Ve-
&C Ecclefia.Secundum eft res primi, tertium effeétus fecü-
runtamen fiattendamus vnitatem fidehante confecratio-
di.Nam fpecies panis ÖC vini tantum eft Sacramentum, id
nerh & poft vnus calix,ficut vna eft fides,vnaEcclefia, ficvirtuspeipit
eft facr* rei & inuifibilis vifibile fignum. Quod enim ^i<
ut m canticis vna columba, vna arnica. Dehoccaliccfcti- acmtJgnnraefteiusquoanSvidctur.Videtn'rpanistcr.
■ ~ --- - renusquoreficitur caro: & vinum quo laetincetur, 8c non
eft:, fed pahis cosleftis, panis viuus q de ccelo defeedit quo
anima faginatur, Sc potus quo pleniffimum gaudium da-
tur,Sc fitisindefinentel*titiamitigatur,de eoquibiberit,
non fitietin setermim : Dehoc pane dicit Dominus; Caro
mea vere eft cibus: Sc de hoc vino: Sanguis meus vere eft potus, Sc
iterum ait; Qui manducat meam carne'& bibit meufanguine,
in me manet & ego in eo .Corpus 8c fanguisDomini IefuChri-
fti,dicitur res Sacramenti,feil.occulta fub prgdidis fpecie-
bus-, 8c eftSacramentumaltarisreifciLilliusqu$datur gra-
ti* 8c diledionis.Itaq-, primum eftSacrameritum tantum.
fecundum res Sacramenti Sc Sacramentum : tertium re's
tantum 8c non Sacramentum. Sciendum eft duplex eft
fumptio corporis 8c fanguinis Domini ;Sacramentalis 8c
lpiritualis. Sacramentali communicant boni 8c mali: foli
boni fpirituali. De facrametalidicit Apoftolus: Qui man-
ducatcarnem 8c bibit fanguine Dominiindigne: reus erit
I corporis 8c fanguinis Domini. % fpirituali Dominus ait:
.r'j 1 S ' ,:" \ Qm
pt-um eft: Calix meus inebriansquampraclarus eft. Quod dicit
hie calix fanguinis mei.-legendum eft vt continens accipia-
tur pro content© fie; Hie eft fanguis nieus noui 8c æterni
teftamenti, lubaudis, confirmator. In paifioneenim fua
Dns vmbram legis euäcuauit: 8c hæredibus fuis hæredita-
tem confirmauit. Ratum\enim eft teftamentum ex morte
teftatoris.Myfterium,ideft,fecretum fidei dicitur: quia
fenfibus noftris eft occtfltum, fidei eftreuelatü. Ratip hu-
mana quærit dicens.Manhuîquideft hoc?Qupmodo.cft?
Quomodo eft, non coffiprehendit, ad hocfecretum non
afeendit: folaenim fides credit 8c agnofcihSenfibus appa-
ret in fapore 8c colore panis 8c vinum,: fides (ub vtraque
fpeciè cotemplatur Dominu^i 8c (aluatorem fuum Iefum
Chriftum. Apparet fenfibus quod non eft: fidei quod eft.
Senfus quod videntiudicantinanimatum, 8c omnium vi-.
uentium fenfibus videtur corporale alimentum : fidei panis
viuus qui de coelo defeedit,panis quidetn Angelorupi,
fons viuus aqu* (ilientisin vitam æternam.Fides credit 8c