’T. C*r. j. ■U&T.6.
U m t.it,
fendificat omniaquærationem participant, quibus
ta eft liberie voluntatis 8C ftudij poteftas ad capiendam
fendam & beatam fubftantiam in communionem fen-
dificationis.Erdiuinqs Cyrillus inThbfeuris:Sicutigi- :
tur J r iq u jt , millier gloria viri vo cataeft, quia partem ex
membris eius ad fui fabricationem accepit ; fie vir gloria
Deiappeilatuseft, q uiafedus eftparticeps fubftantiæe-
ïi ii peirlpiritum fendum, qui-in eohabitauit. E t rurfus
idem'd'illèrèns de fpiritu fend o : Igitur quandoqiddeni
'ftidtufaiidofeabitanteinijsquiDeoprqbatifunti Chriftus
éft qui habitat, neceffe eft dicere ipfum (piritum ditii-1
næfubftàntiæ è f le , cuius participes fecit eos qui ipfiim,
participant, & iter urn idem in eilaem : Eft igittft fpiritus
feil d üs fccundum naturam D e r s , quippe qui fen^os r e - ,
oenerat, y t fint vnum cum Dëo:, qui habitat in eis. E t ad-
hucidem in elfdem: Quid igitur opus eft longo verbô-
riim cirçuitu vti, & multipliées notiönes texere ? Hane e- ■
r i n ipfem vim fandificantem ex patre manancem, quæ
impérfedis tribuit përfedionera, dicimûs eflè fpiritum
fend um ; fuperüacaneumqtie efti creaturam perinterie-
d um medium faudificari,,cum benignitas Dei digrtata
ïu ërit vfque ad miiikna perùadejre , & ea per fpiritum
fuum fandificare.Et diuinusTheophanes in canricis fins:
Lumen, inquit, yniiisprincipis, « in tribusfplendens,
fûbftàntià fine principio,pulcnritudo,immen fe habita in
corde mêo, & îterum in eifdem7R e x ccelëftis, paraclete,
feiritus.veritaris, qüivbique ad«p ræfens, & om nià im pies,
qui es thefaurùs bonorum,«: vitæ dator,veni, & habita
in nobis ; 8c emunda nos ab omnimacùla; 8c feluas
fee animas noftras. Ex quibits pa te t, qjjod Deo feç|jrtcfümfubftantiam
præiènte, lubftantiam eiuS impermixfê
pardeipamus:: 8c quodipfeeftquæ nos fendificat, & habitat
in nobis , nofque ab omni labe per.fpiritüm fuum?
qui fupra fubftantiam eft, repürgat.
hic ordocohfideratur; primo,ptincipia rerun»*, fe.
: pBincipys ionftituca; tertio.,, I pedes propria tou - . In i effentiis rei
cundo, f u b f t a n tia tA p « u u » u » ....... — c-"
compolitt ex fo.maproficifcenss quarto, perfeSio lpfa
quoad fpeciem, led guo adpropriam operationem & finem, tunc en
res eft omnimodis perfeob,cumfuum nrtem aneauuui;quinto,iTs vat
qux fingula quadam piopria perfeaioneprxditxlunt, Sc prd:ne quod,
copula'* totuinquoddatn perficiunt,»t ihvniuerlo,&
theus ergo docer^quomodQ d 'u' n*;as Chrifti eft cauTa
d um no^ cum patréconiungit, hoc enim Ioannespau-
lo fupgi docens feripfit : In hoc cognofcimus quod in
Deomanemus ,1 & ip fe in nobis , ex Ipiritli eius quern dc-
dit nobis. S i autem particîpatione, fpiritus fendi effici-
mm- confortes diuinæ naturae, infenus fuerit fi quis di-
cat ëife fpiritumfen&umnâturæcEèatæ, & non Dei , ob
hanc enim caufem eft in hominibus, & p e t eum hominesdeificantur
, fi aiucmdeificat, non eft dubium quin
nattira eius naturaDei fir. Magnus Bafiliusm ij|s quæde
fpiritu fendo feribit; N u lla , in q u it, creaturaab anima
latiönis compote participari poteft', ita vt in ea;habitet
«fftwJ'wf, ideftfecundum fubftantiam; Ipiritusvèrofan-
duS habitat in é a , f ficüt ait fcripturaiTemplum eftisDei,
& fpirifus Déi habitat in vobis, increatus igitur eft fpiri-
tus fendus, & beatus Cyrillus in ijs quaé de fpiritu fendo
feripfit iPer fe igitur operatur in nobis ipiritus fanótus ve-
re (andificans, & n o s fe turn in vnum fiia coniundione
copulans, ac diuinæ nacuræ participes efficiens, & rur-
fus: S i accipicntcs, inquit, fpiritumChrifti, per eum ad
Deum pattern adducimur,tamquam diuinæ naturæcon-
fo rte sfed i, quomodo erit'ereatura, per quern cum Deo
tamquam genus coniungimur î Adnuç idem in capiti-.
bus de fpimu.fendo : Siferiius eft, vt fed iis vel creatus
ipiritus fendu s, quomodo in eo clamamus, A bba pater?
Verum à feruitute quidem libérât ë o s f in quibus eft ,-vel
potius^refingit in filios libertatis, feciens eos participés
baturæfuæ: noneft ig iturferaus, quodfinon eftferutis;.
igitur neque creaturà, eflè autem creaturam, &numera-
ri feruum, nihil a liud effet quam reftigere à diuina fub-
ftafttia, acrurfusidem ineifdem : Deus igitur eft fpirit^s
qui nos àd Dei fimilitudinem format, non tamquam per
oratiam miniftrantem, fed per diuinam naturam partici-
pationem füi ijs q uA igni fimt, dorrans. E t quæ eft horum
fid â ? fcriptürafacra,fcriptnradiuinitusafflata,Çiiæapertë
& perfede in vrium copulatDeum Sc fpiritum eius;
ne cal iter futuram effe Dei participationem, nifi pejrfpi-
; ritum fendum ,N aperte docet : fiquidem D ominas no-
[ fter Jefiis*Chriftus de omni, opinor* fideli Sc bond dicit:
Ego & pater ventemiis, & inanfiondm apud eum fecie-
__ . 1___ n n K ic fl r PY Inirl-
E
n , E g o otpa ic i vcuituiuj ,vv ------------ -
copuiatz totum quouaam ycim-ium, ------- ---------m u s> h o c c o g n o fc im u sq u o d in n o b is e f t , e x fp ir it
j r c u s I tu quern dedit n o b if Infeenim quis poteft copiofe ha-
ïMurf^GonfeÆ^i^cu^inquit,fi»*'*atliiu»,8c.pirtes vniuerfi to# confen- 1 habitäntem & verfentem natura & vere Deum, cum
: tient«, SccumeoconTpuantes ; fSiritum eiusaccepetit,non àiienum,neque fubftantiaab
ius ifinfinUum,°eftque rurfus totum'öc pars dîuiirtàs Ghrifti, e0 diftfadum & diuulfum , fed pOtillS-éx ipfo , & in ipfo,
j i a q u i d q u i d p e r f ^ i o n i s e f t i n & p r o p r i u m eius, & æqualem cum eo dominatum gcprxhabec.
Sc fuprahabet, reliquafacil
ftanti'a totis fubftanriis infiltens iinpollute. ßgu..— ; ------ - -
busfubftantiis, Scabeüparticipari nonpeiàdm'ixuonem, hocett
mifeeri cum eis,ex S.Thoma in Dior.yliuu). .
C a p v t I I I .
tietpantes, Deumjiatrem participants : atque ita
'■ efficimur diuina natura & fubjlan- •
tia participes.
DO min us ait in Euangel ip : Q u j diligit nüe, mandata
mea feijuabit; 8£.ego.& patet v e n iem i# & manfio-
nem apud. eum feciemus. Quod quidem magnus & fig»-
frius ApOftolorumPetriisin e’piftplafuaexphcat,cum ait:
Diuinæ riatiiræcpnfprtesfedi fiimus. Cpnfentiuftt qpm
éc?quæ Paulus i^m lpagpus air : NefeitiS qupatemplùm'
Dei ëftis s Sc fpiritusDei habitat in vobis ? ôc.rurliis : VbS
effis terapkini Dei viuentis, ficqt dixit D e a s , Quoniam
habitabofaeis & 4nambalabo;-&ero cis D ens , &*pfi p o rab .en#ni * |n A d ÿ S d « n era uMdc.nrtdcTi.t
etunt mihi populus. Similtat qui âeinccps c o n fa iu i . e f t b o f t i A bomtatemBbt^çofueraeuttmadhibe-
& n t.& n a i, Magnus AthanaiUia m epiftola ad Seiapio-1 retqmmbus, ^ e am cunftis mdigenqbus ad
nem■ Sicdutem^iriquit, fignati, ednfentafteenaturædi- impararet.VeramiamhDcftaireappafec,cumptomictit
uinæconforteseiBcunur, ^ u t Petcusdixit, al^ueita o - h aL a tu tum fe an n o b is .& lM m b u ram ^m &promitm
mniscréàmrâvetbiparticepsefficittitihipiritivfan'£to,S£ a c U ^ f i l i o t h a im i g i « i i t i i i iM ^ O T ^ < A w -
per fpititiim fanaum dicimüi participes D e i, ait « im : retem.«,quemadmodura nonaddtftnaindefleaitDeiis
ble iatis quod templumDeieins* & Ç itim sD e ih ib ita t proptermagnitu4|nemScexcellennamnatura;qumpo*.
itS vob is^ Etiie ib in e ad em ep iftola tNun cau tem cum , tia s tantom ^sad lem ta tem v em t,q uantom a io ra ineo
dieinturparricipes Chrifti 5 8c participes D e i, demonftra- fonV xquibtosvnum,tdquepulciietrmnmeft,bonitas
e u r îh r i^ ia , i / è f t v n a io , quæeftin nobis, & figiltam, qu,pe rffltam,ficut.pfe a irvmnialos&bonospertinTO,
o .,o d b n n r ftnatiiræcteatæ.fedfilii,qui per fpiritum fan- , nUlbptotfusfuipamc.pan,onetnpta;q|udcs. Pa rtiapanq
-— ------------------------ 1----------------- - s -----------1------t- 1 I " " . vero
j t » » .
qo autem
participe.
turDeuj
fecundum
fubftantij
creatma, l
nonpatii.
cipetur, n
refteimei
F
ligitur.le-
__ mudV«o, sut- & proprium eius, & æqualem cum ep dpminatum ge-
"effe Deum in ômui- ftahtem, & f fic npminatum, 8Ctamquam f in ordine fi-
[ iijafTumplum propter eandem naturam, & in cap. s. libri
| ^Thefaurorum tamquam in perfpna hæreticPrum:Alie-
nus ëft à communicatione noftra, & a nobis non partici"
* , : • . . . . . .. /^ abilisperfeip fumpaterprop ternimiam&fummam,&
Quad participantes dtuinam fubftantiam, p e r jpmm njan hum natura capi non potéft, diuinitatis partiftliumDst,
qui fupra fubftantiam eft, participamusy hune par- cjpatjonem5Capjtar autem, & e ft in nobis perfilkyn tamqnamperminorem
fcilicët. Quoroofio igitur fimilis pa-
tri , -qui à nobis capi poteft, qui ilium capere nonpoftii-
mus ? Contra vero difputans Cyrillus : Ebrij, inquit, ru r-
fusfünrfiii^nfantjs ÿ i oppugnacores D e i, non intelligentes,
vfàpparet , neque quæ loquuntiir, neque de qujta,
bus affirmant. Sienirifc v t vos dieitir, ornhia magna-& fu-
pra nasuram funt in pâtre, neceffe eft concedere parem
oonitatem illi inefïè.Quomodo igitur qui eftfumme bd-
^nus , non poteft c ap^b ijs qui bonirare indigent ? Q u o-
*modoefttotusbonus, quinittiiafupracreatnræfeculra-
tem bonitate omnibus fui participationem præcludit? OtEt
fic no-
minatum,
id eft Dominum.
j|pirit’ fan.
numeratut
tertius lîi
tris 8c filii
& fpiritus
fanâi, &
illtui i UM
S. Tresfun
qui tefti
monium,
& c.
t Paftidp.
vsrp patrïs pe#filiiim irifpirküfaridto proprie S^iecenter
fit ;ficut etiam fdlemper lplendorém ex éd non fiae calo-
réëditmn pârtidpa‘m ^ ,S icutig itür nemo dicâtdiffimile
eflèfoliluméhquodexripfoërhittitur, ve lcâlorem, quia
per ifta participatur fol ; ficnoneftnecellè , vcfiliusfitpa-,
m dillimilis, quia pater per filiun^parfîcljétur, quinpo-
dus fîmilem per omnia eflè denjonftrat. v b i enim feifti
participes filij, non priuamur pafticipationëpatris, quo^
modo non eruht idem pater & filiiiS ? vbi autém eftea-
dem fubftantia, qiiem rocum habëbit diflîmilirudo ?Re-
fpondeant Chrifti oppüghàt’d'res. Ex quibus fit-manife-
ftùm;qudd participânrés fpiritum fenéÊUm,pai:tieipamuS
filiiim Deum; & hiincpardcipànlres; parricipamiisDeum
patrëni, arque ita effidniur t’ôtiüs diuinæ naturæ 8c fub-
ftanriæparticipes.Qupmddolverd fiatinndbis participa-,
'tiö Trinitatis ,'quæ fupra fubftantiam eft, dici non-poteft;
ficut neqüe dici poteft, qüis modüs fît fiibftantiæéius; &
quomodo fit vbiqüe præfenS fecundum fubftantiam. ■
C a p v t IV..
guod participantes diuinam naturam, non gratia folios , &per
fçnôfifubj^mkpdrtiï^^^^ftd-ipftéfpiritus fanâi viuen-
tj^&'petft^^mei^&q^éimûs ï)eüs tnhus gratia dïcitur, &
Jimulfilius, afftttefpiritusfanttusgratta-,&ftgiUatim v-
. nufquifque horum gratta dïcitur, dicitürvero
| homonymegraiià,id eft.qüodab hisper-
' finis diuinis fit. , ,
S Anéhis -Cyrillus librö-feptimo diaiogorufti äd Her-
miàiri’ : S i , inquit, gratia quæper fpiritum fendfcum da-
ruir, difëifla eiràt d fubftantia ^iritus fen d i, eur non aperte
dixit be^tus quidem Moyfes , qüodprodu&o animanri
infpirauic grariam a u d o t omnium' ; grâtiamdiçop^r in-
fpiratïônemviræîGhtiftusvërondbis, Acçipite grâtiam.
fsjlïcecfeluraris'j omnibus hominibus ; cum quo confen-
durit qui in çanticis ecclefkfticis dfeunt î Appâruitfel-
üator, qui eftgratia & yeritas, in Iordamfluentis; & g râu
tiahabicaiiitirite j quæDei mater e s ; 8c muhdum.fpleri-
doreilluftfauit* Etdiuinus Ephræm inotatione d e p u t e
animæ .* Q u and a, in quit, voltiit, bëmgnus & mifericots
Déus liberate nos ab hmufinodi errore, vifitauic nos o-
tiens ex alto ; &âpparuitDéi gfatia fâhicaris, deditque fe
i^fe cdmmutaddnem pro nobis.ËtfepiënsCyrillusîQuç,
inquit,gratia apparuit nobis? aut qualis Dei gratia feluta-)
ris omnibus homfoibiis-apparuiffe dicitür? Atquimani-
feftiïm eft quod aitD auia; DeusDorninusj Scapparuit
inobis : Æ vr ipfius glorianobis de cfleloapparèat,expeda-
mus, Scmagnus Athanafius in epiftola ad Sexapionetn:
Omnia-, inquit, patrisfitnt filij; quare charifina ta, quæ à
filio in fpiritu dantur, patris charifmata funt: & cum in
nobis eft fpiritus fendus, in eoipfb eriam ëft pater; atque
icafitillud : Çgo & paterveriiemus, &manfionemapüd
eum faciem us, fiçut d idu m eft. Vbi enim eft lumen, illic
eft fplcndor : 8c vbifplendor, ibi efthuius operatio , &
fpleridida gratia. Et magnus Bafilius in epiftola ad Gré-
gbrium frariem: G nine, inquit, bonum,quodcùinque'ex
diuiriapbteftateadnos deuéniat,operarionem gratiæ o-
mnia in nôbis opériffris elle dicimus, omnia enim ope-
ïàtür vnus & idem fpiritus, ac rurfus idem : Spirifum fend
um qui ex Deoëxiftit;fbntëra dico fendîtacis, potôfta-
tem yiræ effedricem, ^grariam perficientem; pet querri
hoino adop tatur filius,- & qubd mortaîe eft, efficiturim-
môrcale,vnum'per-bmnïa cùm pâtre & fili«Prærerea, fe-
e’judum "f ho rjonymiam diuinitatis ,\quæ fupra fubftân-
nameft, quædam aliadicunturgraria.DeëlararhocPaù-
lûSjCumfcribens ad R Oman bs,S icergô, inquit, & in hoc
tempore reliquiæ fecimdum eledionem grâtiæfàlüæfe-
dæfunr. autem gracia, iamnonêx bperibus: alioquf
. . , gratiaiamnonéftgratia. Si;autemeX-operibüs, iariinôn
fcilicet per minifteriurn fpiritus fend i ? qriin potiüs ijlud. i efegraria : alioqui opus non eft bpusj È t rurfüsidem Apoquidem
vocaturii eft'fpifeculùm vifæ ; Vita enim erat na-
Cura diiiinitatis, fîquidëm vére in ipfo’-viüimus, moue-
mûr, 8cfiimus , voceaurèm Domini d jd ume ft: Accipi-
té fpiritum fend um , quia ipfe vëre in cordibüs crcdën-
tium habitat, & paulo pbft‘:f^ uand ô igitur ad fimilicu-
dinem Chrifti formamur, ipfeetiam in nobis configua-
tur, & ptilchre éxprimituf tamquam per fpiritum riatura-
liter fimilenT. Déus ërgïj eft fpiritus fandus^ qui adfimi-
litudinem Dei fo rm a f rion tamquam per gratiam rhini-
ftrante.m, fed câmqüamîpfë;pàrriciparionë^ diuinæ: rià-
cürædignis largiens,' & rurfus idémi ibidem iT empla Dei,
immo etiam dij vocarnur, Scfumus Tquarë autem, inn«*-
róga adüërfenurii;fîquidemfumusvefeparticipes nudæ
& non per fe ëxifténtis gratiæ, ât non fie j neq.uaquaif^
teriipla-enim fumus fpiriaîs fenbti per fe exiftenris vo-
càri auteril' fîïmus <Ej propter ipfrim, vtpote diuinæ nâ-j
turæ prbpter cóniundiöriem. cunvipfb participes fe d i ,
& iterum idem lri eifdem : Art non dicimus febricari ho-
minern.adimagiriern Dei?(^is-âéger^jfe$d.: autetrt ihla-
ginem irn p r i ir iic& itfftàr l^ illi (^uldiritüdi^èm fupra
mundanain ëfficitjàn;non eft fpiritus fendus ? ar non, in-
quit, v t Deus,fed vt diuinç'graciæ'rniniftëriigitür non fp fe,
fed gratia per ipfum confignarur. Videtur ;rihqait. N e -
cefle ergo' erât à|>pëllàre hominem imaginem gràriæ, &
rionporius imaginèmDéi. Grëgb fjis Nyffenüs inCan-%
tica cariticortim : ‘Q ü ô d in q ü t t ,- véié eft prædicandum
bèaturn, nunien ipfum diüinum eft ?ipf^)u^chrinido in-
e xp liç^ilis,' ipfe p ^ f e ^ t i à ’, St fepiëntiaj&pbteftas, &
diuinus Grëgoriüsin oràtiorié-dë aiuiniratè contraEua*- j
griumrrionachüm:Similirërigirûrdriqmt,qiiida1corëflo-
mniüïn bbriörum , qui verirar'is modefetbfv& feluàto-
ri> pater i’'birriahantem quandâm’ filif^Óë^fpirrÉus' fàridi
gratiam intelledileq^ad nos rhifit, hbqûeipfe quidquam
incommodi in fe'bffehtia pàlluseftr; non enim vllamim-
i^nutionem fiibijtprbprer illÔrürri àd.pbS aduentuhi,
vfqiië ad ribs prtfcëfleftïrit, & nihilominusa patre infepa-
ëxpërs enim partisëft ,^ t :aprifjcipio
lus iri epiftola ad Minfin ait : Apparuir gratiaPei -, gratia
Bibliotb. vefPa^Tm.u.^
ftolris : Gratia enim faluifadicftiSi&iterum : Norienim
ë fh s iib lege,fed fub gràtia,&alias.Tngrarià ha(^ qü^ mi-
niftraturà^obis, &ru rfus : Ex quo die.audiftis &-cogno-
uiftis grariam in Dei verirate, & dîüiniis Chiyfbftoffîtis
explanans illud ,Explenittidineeius omttes âccepimus;
8cgra8àm pro grà.ria:;Qualem, inquit,pro quali? rifo vé-
terenouâ, & in illud ' Gràtia felui fe d i eftis: N o n e xop e -
ribus prôprijs, inquit, feà gratis: ôc^magnus Athanafius li~
- bro reriibcoritraArianos:SciebarvbiLazarusiacebat,irt-
térrogabatcamen,vtfufceptanoftraigriorantia4 lairgire-
t#cnobisvt cogiiofceremus folumvërum pattëm fuum,
8é qulïn propter nos ad felutem bmriiiÿn mifit,. qua mà-
ibegratia non potefî efïe. I?5c quibus pàmt; quod fedrpàr^_
ticipes naturæDei, n on n udæ gratiæ à Deo m anan ris, 8c
q uæ'për fe non exiftit, participes fumus ; fed ipfius fpiritus
fiipfefiibftantiairi.j & ,viu ifiç i,ac perfeexiftenris; & per
huncigfutn cum pâtre & filio copulati, diuinæ nacuræ
confortes ëfficimur; 8c hacgratia ditamur, graciafcilicet
criurr^)crfonarum , quæ eft per fe grati%. Er ficut creditur
eflè communis nobifeum perfe gracia,fioetiam figjillatim
vri^qiiæquëPeifqnadiuina extribus gratiadicitur4& ma-
liRie fumirius Deus feluator,& qui eft fupra fubftantiam,
fpiritus fend u s, Vtei-que fimul gratia bimanans dicitur.
S iiu t * i t ç ï hæc gratia dicucur prinçipiâliter, 8c diuirie, &
cffiçienteqfic hoiriortyme orane datdm^jonum,quod ab
ibfisperfqnis diuxnisad nosproficifcitur,t'amquani berie-.
n'ciüntndbis çrëâtum 8c éffed um, g r a c ia i donuni dici- j
tu»,nôn,ex opéribus nbftris confedritn, quin potius gta-i
tisV&exnullanbftraiinporrationëfuppedicatum. ;■
Qmdficüt Deus, qu 't efiper fegratia , ér trium perfindrumpo-
. Wtks. i.a nobis eftktenter t participatur\ fic
idemproducit & creatdfiributionem diuinarum
-gratiarum , qua ad participdndum :
,v. creatafunt.
\ / f Agnus Apoftplüs Paulus ait: Diuifiónesgratiarüm
fiint »identauté fpiritüs^iuifionesminiftrarionUm
. : ~ X x 5 * ~ funt,I.
Uan 14.
F
f ld eft. Gó
ut honio
fanftus XG
Ww&$Ëê,
f Deus par-,
ü