Dialê&ifus.
polTum per xquipollentias ptopofitionum tego artem, I qua: ita c nuntiat: Panis & vinum qua: ppnunrur in altari,
ne videar magis arte quam veritate , fandlorumque Pa- ■ poftconfecrariönem fblummodö lurit veruiriChrifti cor-
trum authoritateconfidere.Quamuis beatusAuguftimis pus & fangiiis. L a n f r a n c . Eadem te tepetete minime
inquibufclamfuisferipris., & maxime inlibrodeDodtri- pudet: propccrea qua; paulo aritepolitr, meetiamrepli-
naChriftianahanc difcipUriam ampliflimelaudet: & ad cäreoportet. Priorcmfentenriatotätummodoefle tuaim,
£ fl
B
Quæftîo
acquit cf-
fc locus
trgameti.
Ex pun’s
patticula-
ribus non
concludiomnia
qua* in lacris litcris veftigantur, plurimumvalëre
confirmer* Deinde contra Foelicianum hæreticum Ar-
Tianumcontendcns, ita hac arte eumconclufit, vtipfe
hærericus non valens ferre locotum ac fyllogifmorum
implicas atque implicantesconnexiones , publicavoce
exclamaret»dicens : Arillotelicamecum fubtilitâte con-
rendis,& omnia quae à me dicunturtorrentis more précipitasJgitur
luperius volensaftruere,panem vinunfqiie al-
taris inter facrandum, eflèntialiter non mu tari, duo qui-
dem pro argumentorum locis afTumpfifti: quorum vrium
tantummodo eflè tuum, alteram nulliushominiimma-
niféftis rationibus approbâui. Inquaremagno vitio rein
prædidam effecifti.Nam quod tuumçrat,quæftio erat.Ex
eo quippe quærimus: id opprimere atq; enertere omni argumentorum
moleatque impulfufatagimus.Porro nulla
quæftio locus eflè poterie argument?; Argumenti quippe.
locum necefle eft aut per fe elle cer turn, aut certis rationibus
approbatum. Quod ergo tantummodo tuum erat,ad
probandam rem dubiam aliiimi minime oportebat. Rein
quum vero quod nulUus hominum elle collide,ne id quidem
dubiæ rei fidem face re aliquaratione oportuit. Quis
enimcertum elle, aut certum fieri polie arbitretur, quod
omnes negant, nullus confitetur ? Igitur ne id quidem âd
argumentum fumi,rationisfuit.Male ergo vtrumqùe po-
iuilti. His diiobus vitiofiifimis principiis totam argumen-
tationemtuamidentidem repetendo ad finem vlqvco'n-
texis : ac proptcr^a necefle eft vitiofum,nec concedendü
elle quicquicjexviriofisnec co n ce flis principiis conftite-
litemanare. Adhuc alio axgumento probate contendis,
panem vinumque poft conlecrationem in principalibus
permanéreeflènriis ,dicens: Non enim conftare poterit
aftirmatio omnis, parte fubruta. Adcuiusreiprobatio-
1 nemnonoportuitinferri parricularém negatiuam , qua
depræfenri quæftione nihil colligitur : fedvniuerlalem
potius perquam entmeiatur , nulla aftirmatio conftare'
poterit parte lubruta. Age ergo,fit particulars negatio tua
Non omnis aftirmatiocoftare poterit pacte lubruta.Rur-
fus afliimptio t ua: P anis 6c vinum altaris folumrpodo liant
fàcramentum:vel panis & vinum altaris folummcfdo funt
verum Chrifti corpus & languis, vtrumque affirmatio elf.
His duabus particolaribus præceden tib us, poterifnè re-
gularirer concludercparte lubruta ea non polie conftare?
Abfit. In nulla quippe fyllogifmorum figura,præcederui-
bus” duabus particularibus confequeqtcr infertur con-
clufio vlla. Male igitur earn collocalb. Illud vero perfun-
<ftorie non eft prætereundum, quod præfatæ præpofitio-
nis cu.e veritate m in iplà azternitatis vej irate quæ Deus eft,
indiflblubiliter con (fare perhibuiftiiidque bead Augufti-
ni de DoéfcrinaChriftianâ,authoritate fi rmafti.Et quidem
propofitio iplaveræque propofitionisin fuo loco pofita
vim obtincret : fed ra male & inefficaciter earn poluifti.
Neceius magjs quam omnium jamrerum^quamaliarum
propofirionum veritas apudveritatem qmiua fyiënris aç.
præfcientis Dei æternaliter confiât,qui $2 res ipfas in principalibus
ac fecundis eftentiis condiait, eafque tam yera-
rum, quam falfarum propolitionum caufas ëftè difpofùic.
Vëfunramen in opéré dë,Do<ftnnaChriifiana, nçchnius
propofitionis, nec alicuius efiis fimilis beatus Auguftinus
aliquo in Iqco men tionem facit : quod facile quiuis frire
poterie, fl euret ipfum iibrum legere fl nunquam legit ; vel
, ïelëgere, fl foreaüe iara legit. Inquaje vehementermiror
•flueerepjem, fiùe ftulririam tuam. Errôxem quidem, fi
I prolàtâtcftimôniainfacHscodicibusautaliterëflè , aut
j penit us non efle ignoras. S tUltitiam verd, fiita cætcros
væcordës æfrimas , vt di6kis tiiis contra antiquam Eccle-
flxfidern prorinuscredatit, caque velue facrofàiîéf a in-
•diicnlïà prxtërçant. fi-E r e n, g a r i v s./'Eft autem affirmatio
norimmispartibus fuis conftans, ptxdicato 8c
fubieblo , quxita enuntiat : Panis & vinûm quæin a|ta-
ri ponuntüïfunt fblummodo Sacramenta. Nihilominus
pofténorem vero nblliü's elle horhinum lupcriuisdixi, &
ita efïè documentis clarioribus apprbbàui. Nam & ni car-
nem & fanguinem negas, iri fblo iaciarriento i cm totam
conftitùëns: & nos Sacramentü fatemur, &tamen vcriuf-
que veritatènl fidéliter &Nveracitcr confitémm.Qubd vero
diàleiftica vèrbaaflifmatibnem, pràedicatüm, lubie-
â:um,cæteraqj iri hünemodum traÊiatui tantæreiiaboras
inferere : propter nil àliud videris idfacere, nifl vt hac oc-!
caflone peritum te difputandi impends valëas fnadere.
Nam & tu fine his nommibus, quod fnoliris nô imparitër
pollis aflèrçre:& nos quae à te diberentur,fàcris lolummo-
do ppflèmus.teftimoniis abblerc. Bereng. Sufeepecac
autein Burgundusnegare panem &C vinum in menfa Do-
minicaTupereHè.Hoc minim ëriégaf.imp omn^iopanem
& vintimeflè confirmât in ménfàDominica.LANFR a n c .
i flKembrum EcclelixabEcclclîadifcrepaie necpotuit,ncc
debuif. Confitetur enim Ecclefia toto terrarum orbe dif-
fulà,panem Sc vinùmadfacrandum proponiin altari : fed
inter facrandum incomprehenflbiliter & ineffabiliter iri
fubftanriam carnis & fanguinis commutari.Quodfiip loco
opitulante eofdc cUiusïacrariflimo corpore loquimur,
diuerfis diuerforum patrum teftimoniis ita eflc,ncc aliter
poflè efïè monftrabitur.N on tamen pané tiegat,imo con-
' farmat.Sed pànem qui de coelo defeendit, & dat vitâ mun-
do: pan^n,quem Ambrbfius& Auguftinus iifdem verbis
vocanc Sfa «<nov,ideft,fuperfùbftantiale : quia caro Chrifti
omnibus crearis fubftantiis maior exiftitjomnësaeaturàs
èxcellenrifîîma dignitate praecellit. Vinurri quoque non
’ qualecunque,lèd quod hominura,non quidem omnium,
fedferuorum'Dei cordalætificatV quodanimas inebriat,
8c à peccatis purgat. Be r e n g AR.Dum ita enuntiat: Panis
&c v.inumqux ponuntur in altari , poft confècrarionem
Iblummodo fiinr verum C hrifti corpus & languis. L a n -
e r a n c v s . Dixit quidam SpiritusDeiplenus: Os quod
mentitur, occiditanimam. Hancrimëndamfentenriam,
linmeres , falfam feruo Dei calumniam non imponeres.
Gxteranamquedixit, atvérbumhocfblummoao , ne*
quaquam pofuit.Quicqüid igitur ex mendacio te merida-
citer adftruere colligitur,quicq.uid infertur: neceflario.to-
tum difpergitur,infamatur,caftàtur. De quo quia in ante-
riori bus iam fatis ei, plura hic dicere tranliturus ad alia fu-
perfèdi. R e r r n g a r i v s . Pereonfecrationemaltaris
huntpanisAc vinum Sacramentumreligipnis : nonvtde-
flnant eflè quæ erant * fed vt lint quæ erànt, &in aliud
comrnutentur, quod dicit beatus Ambrofiusinlibro de
Sacramentis. SL a n f r . O mentemamentem, ô hominem
impudenter menrientem, ô puniendâ temeriratem : Am-
b roli u m accire teftem prsefumis, quod panis & vinum altaris
per confècrarionem nô definunr efïè quod erant, fèd
commutanturinaliud quod non erant. Et quidenî fide j
rfacramentis fèu cæteris de quibus Ambrofiüs fciipfit, o-
mnes reuoluas libros quosEoclefiain vfu nunchaoët,tale
quid ab Ambrpflo dibfum ,caliterq; çxpofitum nufquam
reperire valebis. Qupdfl dixiffèt,praeclarifflitix'fsimæ flue
plurimum detraxillet,fibiipfi contrarlus extitiflec,iem in-
credibilem credendameflè coriftituilïèt.Quis enim cqrn-
posfuicredatremaliquam connerti in aliam : nëc tamen
in eapane defincre efle quod erar>? Sedveritas ipfà quæ
Deus eftprpculfèmperRuertat ,.vt teftis veritafis contra
veritaté^eftis exifta't. A ecipe potius quid in libro de my-
fteriis fiueinitiandisdicat. Volens enim diferepanriam o*
ftendere inteif^lanna Iudxorum ,3E&Sacrificiüm Chriftia-
nomm, per hoc videlicet quodilludvmbra&figuraerac,
hoc vero lux & veritas : illud è çcelo, hoc corpus Domini
coelorum:ne tàntam elementorum in cantarum reru con-
nerfîonem mens credere humànarefiigerçtiifubiunxir,di-
cens : Qnanris igitur vtifnur e^emplis, v t probëmus non !
hoceflè quod natura formauit,ièd qjiodbenediéHo con-
fècrauir, maioremque vim eflè beneaiéfionis quara naru-
ræ, quiabenediélioneetiam natura ipfamuratur. Panem
! vinümqüel
£ att»n
eedirptt.
‘««Betéj
ê«û$.
Bereng«
Câp?-
■ ib-^de
vinumqueà natura formari nullils eft qui ambigat, nemo;
quinefeiat. De quorum verain verlim corpqs Domini
conuerfîone non oportere dubitari manifeftis oftendit
exemplis, congruis per flmilia affènr argumen ris : narrans
in primis Moyfi virgam in ferpentem verfam, deinde fer-
pentemin virgam, poft hæc aquas in fanguinem muta-
tas, dehinc fanguinem rcmeafle in aquas , pliiraquein
huriemodum. Ad vlrimum præmifto illo magno ac fînr
gulari miraculo. de partu V irginis, inquït:& ho.c quod cô-
ficimus corpus ex Virgine éft. Et ne naturam potenrife di-
uinæ prxponeres,quali nbn polfitDeus cuiuslibet rei nui?
tare namram,occurrit»dicens:Quid hic quæris naturæ or-
dinem in Chrifti corpore,cum praster naturam lit ipfè Do-
minuslefuspartusex Virgine ? B Sextum quoque de Sacramentis
librum in quo opëre præfacum mendacium eu
dixifle mëndaciter afiSrmafti, ucincipit: Sieur verus eft
Deifilius Dominus nofter IefliS.Ghriftus, non quemad-
mpdumcæteri homines per geatiam, fed quafîfilius per
naturam, id eft, ex fiibftantia Patris : ira vçra caro eius eft
quam accipimus ,& veruseius fànguiseft quem potamus.
Pauciflima de multis me-dixiflè fumeiat, vt leélores tuam
atque mearum fenteritiatum^erlpiçaciter agnofeant, qua
fraude fingis non inuenta, qüaaftutiadepfauasinuenta,
quaperuicaciain aliud detorquere cpnaris quæcunqj re-
linquis illæfà.Cui neqicjiria nulla fere hæreticomm praui-
tas a rempote L uciani & Ifychii fimilis exritit: quorum v-
terque Prqphericas & Euangelicas atque Appftôlicas fcriconfiRrur.
Gorifidtur autëm * te ëtiam tefte, facrifidum
Eecléfiæ Sacramentp & re Sacramenti, id eft, corpore
Chrifti. Eft igitur Sacramentum & res Sacramenti, id eft,
corpus Chrifti, Chriftus tamen refulgeiis ex riiortuisiam
non moritur,mors illi vltranon dominabitunfedficut di-
dc Andreas Appftolus, cum vere in terris carnes eius fint
comeftæ,& vereiànguis eius fit bibitus, ipfe tamen v% in
tempora reftitutionis omnium in coeleftibus ad dexteram
patris integer femperperfeueràc & viuus. Si quæris mo-
aum quo id fieri polEt, breuiter ad præfens refpondeo,
Myfterium eftfidei : credifalubriterpoteft, véftigari v-
tiliter nonpoteft. ,B e r e n g a r i v s . Vnde B. Augri-
ftirius in Euangelio : Quando Chriftus mailducatur, vita
manducatur ; Nec quando manducamus, partes de illo
;|acimus. L a n f r . Beatus Auguftinus in Euangelio nihil
dixit, quia aliquid in Euangelipdixiflèâliquem niilquam
legitur, præter Dominum & Éüahgbliftas j eafque perfo-
nas quæ pro qualitate rerum < & euenru tempomm lbqui
in Euangelio à fcriptoribusEqaiigëlii perhibentur. Scri-
pfit vero prolixum opus, hiftorialiter exponendo Éuan-
gelium Domini fecundum Ioannem : in qu© opéré præfà-
ta fencenria reperitur quam nos deuote fefcipimits, & de-
bitareüerentia honoramus,quia pro nobis faeit,&vèrita-
ti confpnatjvbi ait :Qui manducat carnem meam & bibic
fanguinem meum, in me manet & ego in eo. Nec quan-
do manducamus, partes de illofecimusi Abfit énimvt
. .. i - . fie intelligàmus manducari Chriftum, àuemadmodtim
turasadfuæcaufecommodumdcpraùauit. Quæque intellexeruntilli,quicumalrdirentdicentemDominum;
hærefîs lacras quidem litteras male intellexit : fed tamen Nifimanducaueritiscarriemfiliihominis, & biberitis e-
fine vllaeuerfione ve] pëmerfione in fi?o eas ftatu mane- ius fanguinem,non habetisvitam invôbis : continuo re-
repermifit. In quarto vero de Sacramentis fermorie,çnm fponderant: Duras efthic fermo, & quis poteft èum au-
præfatus dodor fatageret approbate , noh eflè miran- dire? Putauerantnamque, ficutpræfatusauthor multis
dum,fiea quæ funt diuina poténria in aliud tranfeat, pro- j in locisdicit, quod in terris degen tem Dominum in fru-
pcereaquc^ipfo quoque iubente, omnia,ex nihilo fada !.. ftàeflèritconfcifliiri, & fie carnes eius aucelixasinlebe-
lubliant,fiîbiunxitrSi^itur tâta vis eft in fermone Domi- \ ribus, aut allas in verubus eflènt ^eomëfturi : aut fi hbe
ni le fu,y t inciperen t eflè quæ non eraqt : quanto magis o- r nollent,non poflènt efleeius difeipuli. Propterea élege-
peratorius eft vt fint quæ erânt,&in aliud comrnutentur ? Jrunc abire,& iam amplius cuiri eo nonire. Procul auertat
Eflè quidem fecundum vifibilem fpceiem teftatur quæ e-, j Deus ab Ecclefia fua talem fentenriam.Sic nempe in'terris
rant,commutari vero fecundum interiorem eflèntiam in' : immolàtumChrifturh manducamus &bibiçnus,vt in coe-
naturam illarum rerùm quæ anteanon erant. Hoc modo i leftibus ad dexteram Patris integer femper perfeueret &
ante &poftipfemétexponitdiüerfis quid© verbis,fed non viuus.‘ iï‘x_ i. . ...
B e r e n g A R . Vndebeatus Auguftinus inlibrode
aduerfis fententiis. Atque arbitrer hinç te afTumpfiflè
ciuitateQei, Sacramentpm eft fàcrum fignum. Signum
quod fuperius intulifti :quodque toierabiliter didum in-
diffinit in libro de dodrina Chriftiana.Signum eft rcsprç-
tolerabiliter expofuiftidn quibufdâ tamen cpdicibuspræ-
ter fpeciem quamingerit fenfibus, aliud aliquid ex fe-feci-
fata fentenria verbis aliis inuenitur, hoc modo : Si igitur
„ ensincogitaticinemveriire. L a n f r a n . EtnosSacra-
tancavisëft iri fermone Domini Iefii , vt incipereric eflè mèntumdë quoagimus,facrumeflè fignum eredimus, &
quæ uon erant:quanco magis operatonuseft,vt quæ erant j- çredendum fuadernus. Quo figno præter fpeciem, quæfe
in aliud commutentur ?, Qux litteratura plurimum in
inùeniétium ingent,- longe alj^d valdeq; diuerfum
fentenria concordat cufnea, quae in hbro ab codem de
myfteriis fiue iriifiandisedito in hxc verba,repericur: Ser-
mo ergo Chrifti qui potuit ex nihilo facere quod non e-
rat :no n poteft,ea quae funt, in id mutare quod non erant?
B e r e n g a r i v s .S acrificiumqj Ecclelixduobuscon-
ftat, duobuscorificitur,vifibiliSacramento, & reSacra-
menti. Quae tamen res, ideft Chrifti corpus, fi eflet prx j
oculislivifibilisefletj fed eleuatain coslum, fedenfquead
dexceram patris, vfq ue intempora reftitutionis' omnium,
quodferibit ApoftolusPetrus, coelodeuocarinonpoterit
, ficutChriftipeflbnaTconftatDeo&homine. L A nr
f r a n c . Cayphas cum eflet Pontifex anni illius, verum
de Saluarore nefeiens prophetauic, dicens expedire magis
pro mundomori'Vnum hominem , quam torius mundi
perirc omnem hominem. Verum quidem dixit; veftttn-
tamen quo eius verbum vergeretiignorauit. Sicfc tu vo-
lensloquicontracaufam hoftram, manifefte quam de-
fendendam fufeepimifl, afleWpartem nof^am. Hoc eft
riamq; quoddicimus,hoc modis omnihus contra te ac fe-
quacestuosapprobare coritendimus: fecrificium fcilicet j
Eccfefixduobus confichduobus conftate, vifibili eleme-!
torum fpecie,& inuifibi^i Domini IefuC h rifti came &fan-1
gnine:Sacramentq,&feSacramenri. Ouse rfes, vt verbis
tuis vtar,eft corpus Ghriftiv ficut Chrifti perfena te quoq;
authore conftar, & conficitur Deo&: homine, cum ipfe
Chriftus fitverasDeus^6#erashomo:quiaoriinisfesillaoculis
in çogitationem falubriter mcelligëntium venir. 1 Quid
autem illud fir,feu potius quæ ilia funt , breuiter fuperius
memoraui,lariusp.àulopoft cottfmcmorarurus. Veram-
tamen beams A uguftïnus in libro dé ciuitate Dei non ita
abrttpte,V;t tudicis,Sacramentum,làcrumçllè fignum dif-
finiuit. Nihil vero eo inloco de corpore & fariguine Do-
f mini loquebatur, fed era élans de rituludaicprum Sacrifi-
1 ciorum,quoper ficrificia quç videretur,re#inuifîbîlesper
quas'humànæ ’^focietamà'd diligendum Dominum pro-
ximunique côiiiulitur, figrrificarentur, paucis approba-
tam fenrenriàm conclulïr, dicens: Sacrificium ergo vifibi-
leinuifibilis facrificii Sacramenrurn,idell,fàcrum fignum
eft. Quid yero vifîbile, quid inuifibile fàcrificium voca-
uerir,pofi aliqua his verbjsexponfe • Non vultjlgo Deus
fàcrificium trucitari pecoris, fed vultfàcrificiiîm contriri
cordis. Et paulo poft : Porro autem mifèricordia verum
fàcrificium eft. Ber en g . Auguftinus in epiftolaad Boni-
fâcium Epifcopn.n : Si Sacramenta rerum quarumSacra-
menta funt,fimilitudinem non haberent, omhinoSacra-
nienta non eflèrit. Idem de catliechizaridis rudibus : Si-
gnacula quidem reram diuinaruip funt vifibilia,fed res in-
uifibilesineishonorantrir: nec fihabendâeftfpeeies be-
nediélione fanélificata : quemadmodum habeturinvfu
.quolibet. L a n fr anc. Hocignorare quifquam ncquit,
-quicumque vel tenuëm fàcris;litteris operam impendit.
Sacrarnénta enirriiflàrum rèrumquarâ Sacramenta fuht
rum rerum naturam ôc yeritatem infe continet, ex Quibus ! fernppr fimilîtndi nem gerant, : ficut in S acramento de
Biblioth. Vèt. Pat. Tom. n . / . 'X ” ~Ff
E
Sacrifiri-
um Ecdc-
fix.
Rem. 6.
D. Andre;
teftimoni-
um corporis.
Credi qQæ
dam Vuü-
ter pofiunr
quzri non
poU’unr.
F
loan. 6.
Ibidem-
G
Sacramen-
r um quid .
fit.
H
• faJuri.
Berengari-
us teftem
lu* hærc-
fis D. Au-
guftinum
citât.
Sicramen-
t um quid
figoiheer.