verbis & noaonibtts*,& yixitbeàcags vitam D ç i, qui fo;-'. Non igitur aliqua ojl&ra Dei refugiunr , quid habeànt
lus v e re& proprie vita d iciun-,&e ft; vt qui ipfe etiam fit j principi^m,feculurn, fiüe æuum. Quomodo enim redeificarione
Dèiis. Idem rurfus cap. L v i i i . Sextus diés
rationem exiftctitiae rerum <lefignat; ft primus modum
boni flatus return ;o6tauus vero myfterium boni femper
ftatus. Idem capite l x. Q u i propter nos êpiietemDeife-
ptifno die , & propter ftos operatio nertjeiafdembdauo
die, id eft, myfticam réfurrcdiotiem participatione deifi*
cationiSpärticipatUt.Et rurfus idem capite l i t . & i t . &
Lefufdem centuriae : Qüxrendum eft ab ftudiofis,quae
ópera ifttelligenda fin t, qua: ccepit DeuS creare; Sc quae
ruiffiiS, quae non ccepit. S i enim ab omnibus operibus,
q u * ccepit fecere,ceflauit; manifeftum fit® non ceflaift a b
illis qua: non caBpit federe. Dubium videtur, »um opera
Dei quae fecundum tempus éflè cceperunt, fint omnia
qtj& eilen tiäm participant,.éuiüfinodi funt vjriae fubftan-
tiaeeomm quse exiftunt ,\habent enim non elft antiquius
quamefle; quia erat qüandoiió participabant cflentiam.
Fortaflis autem opera Dei quae non coépcrunt eift in tempore
, ilia fu/it quae pa rtic ip ants fecundüm gtatiam ab
fugiam; quorum aud or eft , Sc infinite in infinitum ipfis
illis antecellit aeque atque ceteris aliis creaturis ? Verum
tamen hsec non coepit Deus genqrare, quorum non eft,
generatio, neque tempus; cum aeuo tamen dimenfione
carentt cxnihilo eti&m hx'cfc&a flint. Non folum igitur
quia haec; opera Dei dicuntur, & eoritm aud or D eus, &
infinite in infinitum ipfis antecellit,clare in telligi t ur crea-
turas Sc effedus Dei eflj:; fed etiam quia non ccepifte ap-
pofita praefinitione temporis vbique eXponitlii, vc quae in
t^npore ccepta funt , manifefte diftinguantur a feculis
cceptis : & omnis virtus carere principio dicitur,ied lie
princip io-carere, vt fciliCet non habfcrts tempus antiquius
fe,npn tamen non habens aeuum antiquius. Et ficut ma-
gnus Dionyfius Deum ait charitatis Sc amOris produdo-
rem Sc genitorem , hoc autem expdnensS. Maximus in
fcholiisin eunj, Sc in od aua centuria capite t x x x v 1 1 1 .
fie dixit: Charitatis5camoris ipfum Deumfeilicet airge-
hitocem efle, ipfe enim haecinfe ipfo cum eflent,produiis
qui ea panid p an t.v tb on ita S i& 'bm n e id q ü o d in râ -' xit foras, id eft, circa c reaturas;& ficd id iim eft:Deüs
tione bonitatis continetur: Sc detiiqUc omnis v i t a ,& im - j charitas eft.Sic igitur non eft mirandütil, fi virtutem dicit-
mortalitas ,& fimplidtas, & immutabilitàs,&mfinitas, | hie habere æterne j D eum genitorem i id eft, Deus cum
&quçcumque z circa ipium fecundum fubftantiam Con- ( haberet earn in ft ip fo , promût earn foras, id e ft , Circa
templamurjquse o p erabei font,8fcnon ccepta fecundum
creaturas. SdnuliteriHudnon erat, quahdo non erat virtus
tempus, non enim antiquius virtute erat, non effc virtu-
& bonitas , adiundo tempôte rÆditur confentiens
tem, Scfimiliter in aliis, quae modo d ix i, quamuis quae * ■
ftcum, & cum aliis ante didis. Nihil igitur eorum quæ
pifaparticipant,ipfeeffe cteperinr fecundum t^rftpus. O - \ anteademonftratafuht,rarioniadueriatur. Deusautem.
mnis hamque virtus principiofiaret non habens tempus qui caufam non habet, & Omnium caufe e ft,e x tiihilo
antiquius fe,vtpote qu§ Deiim folum habetqUiearn £ter- producit treaturam ; neque quidquam eorum qua:funt,
negenerat. Idemadhuc, Irrimenfe&ininfinitumexem- j quidquid illud fit, coaeternum ei eft,fiue ex ii$fin t quae
ptiis eft Deus ex omnibus participantibife, & participfijs. tetppore ccepta funt; fiue non ccepta tempore, fed a:uo
Omne 5 enim quod habet rationem cur fit,opus Dei plane
eft; Sc partim quidem ftcundum ormrn ccepitcfle in
tempore;partimvero fecundum gratiam ini^um eft Crea-
turis tamquam quæda vis,fiuc facultas innata,quæ Deum
m omnibus aperte & claie prædicat, & rurfus, Yniuerfa
immo rta lia,& ipfeîmmortalitas;,& Cupfta y iu :n t ia ,&
ipfavita; Sc fanéta omnia, & ip fa fanétitas; Sc omnia v i r^
tüte prsdita,Sc ipia virtus ; Sc omnia bona , atqüe'ipià b o - )
nitas ; & cunda qute exiftunt, &ipfaexiften*a,opera Dei i
piano funt; fed opera Dei partim iuntnon ccepta tem p o -1
re ( non enim erat, quando non erat virtus , & feonitas,
Sc fanâTtas, Sc lmrnortalitas ) patrim coepta alioqui in
tempore,participatione eorum que' non funt coepca tem-
pore, funt 8c dicuntur ho c , quod funt & dicuntur.Déüs
enim eft omnis vitæ, & immortalitâtis, ac fânà itatis, Sc
virtUtisauftor,ex omnibus nai.nqile,qUa:c'u;m que intëlli-
guntur & dicuntur, fupra fubftantiam exemptus Ädhucidem
capite v 1 1 1' ce nturia: primae : Çuncfta quae exiftunt
, intelicd^ npminancur, & principia cognitionum
in feipfis ha.bent indcmpnftrabilia : Deus autem U90 nq-
minaturintellcétus à noBi? , fed ex intelleââs ».uturn efle
c reditu r^ uam ob iem nihil eorum qu$e intelliguntuf j
cum eo ylla ex parte comparatur. Ex quibus fi tf-nanife-
ftum, quod nullum opus Dei effugit;, qu^Q fit ipf^seffe-
(ftus:quodex Prtfphéta liquet?cumait:Q^mrnagnifica-
tà fuhr opera tua Domine? omnia in fepie^ia fec ifti, Sc
rurfus:.'-Veritas & indicium operamanuum warum. Se^
Suoniam duplex eft produdlio operum Dei,&aliàqui-
emccèptO ortu à tempore, feptimo die defitaiqpc^ro-
ducijalia vero çftm fint fùpra ortum àçempcfc’e, non ca-
dit in ea Cogitario temporis,ne^ue f tempeftiuitatum.fed
cum æuojfiue fieculistenduntur;idcircOheCeftefiiitde-
monftrare, inquibüs operibus fabbatum agitât Deus, &
comprehend; fiue ex iis quae font patticipantia, fiue quae
patticipata; & iblSm vt a participantibus participedtur.
expbfita; fiueexiisfihtquaeihtelliguntur;fiue quaeiiitel-
ligunt. Deus ,enim infinite in in finitum ex his & illis exemptus
eft : quoniam iolus ipfe eft omnium vna caufajne-
que habet ante fe maius aliquid,neque fecum aequale,neque
poftfe minus.
* r Scholia.
Qaprum neque > principlutn habuitj Principiuniterapotis dicit; ante
tempus enim in ipfis angelis gratia in & virtutes create ccepit; a quibus
immquam defiftitin homiqibus angelotum vitam 8c vittutem imitanti"
bus, quzeuinque i circa ipfum fecundum fubftantiam ) illafcijicetdici-
mnxconiemplaricirca ipfum fubftannal^er, qua; in creaturis 4 fubftan-
tia Dei a'metTiȣf,\(l eft.ratione caufae participata conremplamur, yt infi-
nitarem in potcncia.immutabtliratem.Umplicitatcm, 8c mimo{|alicatcm
in angelis.omne 3 quod habet rationem cur fit.creatura eft, 8c opus Dei)
Deus enim fon eft propter le,vt 1 nobis cogitari poteft, ait S Maximus ia
prima centuria Theological quia necefle eft vt iila ratio 8c cauf< fit pi
•Hus aucetn 11 liil habet prius, idcirco neque Deus eft propter le, vtl
bis ip telligi poteft: quia quod in creaturis inielligimus, cauGt piopric
prior eft eo , cuius caufa eft, qiizcumquc 4 ante tempora xterne creauit,
f-n zuo deguntjAcerne dixit, 8c non cozternéjid eft,ip zuo ante tempus,
quod z uiterne dici lolct, prop ter angelos, 8c corum vircutes.atque cosni
ttoues Deus zeerne 5 general virtutem , id eft. ante tempus crcatuip,nzc
enim cum haberet Deus in fe ipiq,ptotulitea fotas, id cft,circa creatuias.
fic.it ait S. Maximus. Si epiin angelos non aeaiTet ante tetnpus, cum quo
órtüs eft mundus, antiquius virtute fuiflet non efle vittutem, 8c bonitate
non efle bonitatem, quz abfurda efle videntar, valde enim decent vidi
tur, vt ills pcrfeftioiys .qua: l Deo manant, quz a creaturis uiriurSpientia,
8c alizperfc£Uones
caufa liter patticipata: non ci
> MT<ZT<K<SV ,id eftfcfficienter, fiue
patticipat«coepeiunt creari cum creatione hominis, fed
antiquiu^ante tempus lcificet cum angelis,qui zterne,hoc eft, in zuo,8c
non coa:tcrnc Deum laudabant.
Septimo die requieuit ab omnibus operibus fuis 1) Photius patriarchs
Conftantihop. iu.refpon litad varias quzftiones delocis feripturz ad
[philochium metropolitarff Cyzici: Qnattuor, inquit, funt opeiationes
Deit'Prima, qua'fecit iiprincipio naturas return omniumfeptem d.ebus,
fecundum hancfignificationem diiäum eft teqfiieuifle fepümo dié ab o>
nidibpere quods >atij nerat Secuhda operatio eftconferuatio cx illo tempore
perpetua eorum qui femel 4literunt, qqj- non petmittit vllam fpefmurn,
ideft,quietCmfebbatiipfemcëflâcioiiein. S c p t i- I ciar.fcdpoiiusfuifimilcgenerat.Scfuccellionemlegitimam oftendit, hzc
m o en im , inquit , die requieuit ab om nib u s to p é rib lis I qupque opetatio ad prouidentiam referripoteft Przter has tres, vnam de
. . _ j r V * . 1 '• . ■ \ creation&eflentlz,fiuefubftanti*,aliamdeconleruaiione,aliamdelimifuis.
Rurlus vçrp: quæçumque 4 ante tem p o ra Xterne a litudme, ad quant referenda eft fiicceifio ordinis,vein fole,luna, ortu, oo-
,Deo creata , in æu o degünt, tied ueprincipium temporis, cafu,'coniunaionibut » 8c dUcéffibus, alüfquêthergiis,id eft.operationir
, 1 ./> _____ .. J bus, quas Deus illis indidit, in viciffitudinedieium 8c nbâium, in natnn
eq u e f^bpa afinusin<e a c a p l t , d e ilgn a t lirq u em CIS Itatus . t.jj terfipomm, Sc luccçflionibus : przter has, inquam, eft‘alia operatio
od tau i diei ,in q u o nequ e p rin cip ium g en e tat io n is e ft, n e - I J'srtz»T<*«»,id eft.charitatis Domini Dei in hominesjquç
q u e feb batifm us id eft,dtiie.s fab ba ti & <?eflatiÖ;fcdpOtius duplex eft,vna ad corpus hominis pertinens,altera adanimS, Ula czcis tri-
x v; • 1 • • . 1 j . 1 I buit afn<;âum,paralyticis robur.quatxiduanu fufcitat,8cc-hçc anunam m>
tam q u am lip e n a b intcntU,ÖCimmottaleS deg u n t om n e s . finitisjnaiu vexatam libcrsuit,8cin pûftiaû ftatum imagini» fut,ad quam
n— : — I ' ? ,, faÄa
U i
M l
JDè infinit. Dei in Créât.
fafta erat, reftituit.Populus ergo ludxorum in ben. sficia Saluatons ingra-
tus, inuidix fuzprztexebatfabbatireligionenJ^ict ufans Dominum quod
fabbato fanarßt. cui Saluator tamquam Domin is & przeeptor, Pater
meus, inqui t, vfque modo operatur. Si enim eos, qui curatioi jm corporis
fabbato fa&arn calumniaoantur, redarguit, d jeens eos ab h^ufmo-
diopeiibus nequepatremceffaffe,nequeceflare, exhacl'ehtenciafacile
eft intclligere, a quibus operibus ceflauir, 8c h qui ms non, liquidem iam
olim defiit creare naturas ;4 conferuationevero, & varia prouidentia in
illis, it ordinc, 8c beneficencia non deftitit, neque defiftec.
C A P V T , V .
Quod nihil edrum qua funt, ex fe ipfo prodiens, eil non diuifutn;
Deus autem fecundum vnam fulm poteßatem multipli-
cat us, & in omniaprodiens, eftnondiuifus,
^ &aifenonexiens.
Agnus Dionyfius cap. iv .d e diuinis nominibus:
Audend um,, in q u it, eft dicere hoc pro veritate,
M s
quod ipfe qui eft omnium audtor, pulchro Sc bono omnium
a mo re propter excellctiam fommam amatoriaE b o-
bihtatis fopraquam naturalis, ex qua tamquam ex potc“
flarevnificavnumeflicimur: & vârictacibus parribilibus
diuine in vnum contraélis in vnum adDeifimilitudi-
nem congregamur, & ad Dei imitationem copulamur.
Qu o in lo co aît S. Maximus : Quia Deus cum cogitafièt,
voluntateproduxit omnia,non tamquam mens quçdam
involuntates partita, multiplicatus eft : fed potius^in-
q uit, manfit in vnitate, & in eamanens, impartibuiter
Sc nondifperfe prod uxit& producit omnia in cteatura
mundi.Et rurfus diuinus Dionyfius in vu .c ap . de eifiiem
diuinis nominibus. R a tio autem Deus in feeds feriptu-
ris laudandi gratia tiominatur, non folum quia rationis
&mentis&fewentiæeftlargitor, fed quiacaufes 4 omnium
vniformiter anticipauit. Adhuc in eqjiem cap.Qua-
re diuina mens omnia continet cognirione 5 ab omni-
bus exempta, qui quatenus eft càufe vniuerforum, feien-
tiam omnium in fe ipfo anticipauit : qui antequam fièrent,
nouit angelos, & produxit angelos, & alia omnia
rtitatisextrafeperprouidentiasomniumrerumexiftit,Sc intus, & a b ip fo , 6 vtitad icam, principii
bonitate atqu» dile«3:ione & amore veluti delimtur: 8c . efteritiamadcliuit:atquehocarbitrorferipi
o b lcd a tur: Sc cum fit fupra omnia, & ex oiimibus exem- ^
ptus, ad omnia demittiturfecundum poteftatem fopra
lubftantialem, qua extra fe, nonegrediendo exit. Etrur-
fosidemin eodem lo co : Ve l quia ipfe fibi lenocinatur,
Sc fe moiiet,hac enim rations dileftum & amabilem eura
vocant veluti pulc^runi&hon um, Sc tamquam fit qua:-
dam lui per fe'ipfum patefadfio, &bodaprogteflioexi-
mix copulationis, Sc amatoria motio, fimplex,per fe mo-
b ilis , perfeagens, qua: prius extitit in b o n o , & e x bono
principio nouit, & a d
ror feripeuram tradere,
cum ait: Q u i nouit omniaantequam fierent, non enim
diuina mens cognouitea quæ font, percipiens cognitio-
nem eorum ex iis quæ funt, fed ex fe ipfo & in fe ipfo fecundum
caufem, feientiam omnium Sc cognitioncm Sc
eflentiam præhabet, & fim u l anticipauit, non intendens'
ad fingulapércipiendâ fecundum eorum formas , fed fecundum
vnum eaufie cômplcxum omnia feiens Sc conti-
nens : ficut 7 lumen in fe ipfo fecundum caufem cognitiohem"
tenebrarum amicipatiit , hön aliunde tçnebras
ad ea quæ font, manat, & rurfus adbonum reaertitur. E t ! quamexlumine cognoTcens. Diuina igitur fepientia fe
fendus Maximus in centuria vm . cap. lxxxvxi. In:
tellige, inquit, Deumefic;lenocinan,tem, &mouentem
ad atiiatoriam coniundfcionem, illam d ico , quæ cumipi-
ritu ell ; id e ft, Deum efle fequeftrctn, Sc ccmfeótorem
huius ccfïliundlionis, çonçiiiatoremque fui, vtà crea^ris
îpfem cognofcens, cogriofcit omnia ; materiam habentia
m ® materia: pytibiliaimpartibiliter, &m u lta fingula-
nter: èifeipfo vno cunélaSc cognofeens, & producens.
Etenim.fi Deus. fecundum vnam caufem omnibus quæ
funt, impertit efle,fecundum cftndem caufem Angularem
fiiis.amètur Sc diligatur. Mouentemvero dicit, tamquam j Cognofeet (fhmia, quæ & ex ipfo font, & inipfo prius exqui
/inguhi moueat, vt cuique .conuenit, v t ad feipfi
coniicrtàt, nomen autem lenocinij etfi'apud feriptores
genrilesremfignificatnonfeniftamneque caftam; hic tarnen
fignificat condliationem intermediam coniundlio-
niseum Dep. Et adhucidem cap. L x fc x vn r .,Motusa-
macorius boni,qui in bono prius exiftit fimplex & immo-
b ilis , ex bono prodiens aef;d ipfom rcditfine&prinçi-
pip carèns, quod quidem déclarât, defideriumnoftrum
tempej: ad Deum moueri, copulatio enim cumDeq ex
charitatc, omnèm copufetionem v in d t , & ab omni cbn-
iundione eximitur. Rurfos idem cap. l x x x 1 x . Ainp-
rem cum didmus, fiue diuinum, fiue angelicugi, fiue fpi
titerunt: & n o n ex iis qua: font, ipforum dognitionem
fumet: quin potitis ipfis fingulis cognirionem ipforum,
Scaliisaliam cognirionem fiippeditat. No n igitur Deus
alianflfui cognirionem habet: aliam ve ro , qua omnia alia
communit j r comprehendit: ipfe enim caufe omnium cu
fe ipfe cognofeat,nequaquam qtise ab ipfe manat;& quorum
canfa exiftit, ignorabit. Sic igitur Deus qua: font co-
gnofcit non nPtitiaipferum rerum, fed notitia fo i: fiqui-
dem & angelos aiunt fcriptur£E cognofcere q ux in terra
font, non ilia quidem fenfo cognolcere, fob fcrifom alioqui
cadentiaj fed propria mentis fimilitudineni Deige-
rentis -virtuteSc nan.ua. Hlec ediflerens S. Maximus,
ritualem,fiue animalem,fiue naturalem,intelligamusDCi j quit,dedaraiwt,cum dixit,non cognofcere Deum
vimqiiandàm fiue poteftatem copulàntèm & com m if« ? 1 quæ mnt ex iis ipfis quæ flint : & cum d ix i t n o n inténdc-
tem, foperipra quidem mouentem adprouidentiam in- read vnmnquodq; percipiendum fcçundum fbrmam p-
feriorum; éa vero quæ font eiufdem ordinis, ad mutuarfP iusÇyiorftam ramquarn horum audtbr cognirionem foo-
communicationcm ; Sc nouiflime ea quæ font inferiori i rum opeiymanticipatam habet, feiens quomodo ipfe,&
mouentem a<J conuertendum fe ad præftantiora & præ-. ftï quib us ad ortum ac generarionem adducere t: quorum
pofita. Ac rurfos Dionyfius cap. ly. de diuinis nomini- depraiytio&dcfe(Slio,ide ft ,fruftratio&infirraicasma-
b us .Ho c vnum bonum,inquit,&pulchrum,fingulariter lum introducir,dura déficiente quodeft fecundum natp-
eft omnium multorum bonorum & ^ulchrorum caufe, | ram,Irficiturquodeftpræternatiiram^uperiusenim ad-
& in quinto capite: In vno enim DÎus,vt fæ^h éiétum eft, i hibuit exeir^lum luminis: huiùs enim priuatione fubexiftutit
tenèbræ, Sc caiifem'habent abfentiam naturæ lumi-
nfs; ficuti habitus priores font priuationibus ,.Sc vtd jc i
pote^-caufæ funt priuatipnum. Hoc igitiir lo co pater
Dîonyfiiwdé ii^ quæ Deus produxit, Sc de cüiufo; eorum
natura loquitur, quæ'quidem dixit prmsexritifle in Deo
omnia qute exiftunt, prahabet, Sc fecit vt fobftfrerent,
prsefens on^nibus, Sc vbique, & fecundum vnmp, & fe-
cundumfoem; &fecundumidem, omne, vnum. Etin
cap. vn .d e e ifd em diuinis nominibus. Etenimfifecundum
vnam caufem Deus omnibus ftipertitvtfinr, fecun® o . ^ I n
dum ipfam illam caufam fingularem cognofeet omnia, j fecundiim prscognitionem Sc pradefinitidhera. Prate-
&: cap. x n deeifdem diuinis irSminibu* Hkec igitur font ; rea vid e ,q uom od o dicit Deum omniacognofeere noi
fineintermlflionekudibuscelebrandyncaufe,quaora- i e^cognitiopeomnium, fed cx cognirione fo i, ficutlu-
nibus antecellit; & addendum eft, ipfeni efle fendlitatem j men cpgnofcit fenebras alioqui nihil tepebuarum in fe
exuperantem: & dpminatum aciegnUtn.fomraum , & f habens. Ac rurfos idem in, centuria 11 r. de charitate
fimpliciflimamdiiunitatem:fiquidemexipfe,invno 3 & cap. x '^ i . GognofcitDeus.feipfe,cognofcititemdfeef-
fimul tata nota e ft, & diftribtitaomnisimpermixta dili- j feda: cognofcuntetiam fanda:poteftaresDeum:cogno-
gentia omnis puraftunditiaejomnis eorum quae exiftunt, jfcuftt etiam qua: a DeoefFeda funt:non tamen ficut Deus I
o rd o Sc compofitip Etinprimp cap. deeifden? diuinis ; cc5|;n ofc itfeipfe,.&qux^efada'fon t,fic fen da:p qtefta-
hominibus. Vnde in omni fore tradationeTlieol.ogica • tes cognofeunt p e um ,Scquaeabwfoeftedafunt, & cap .
diuinitatem videmus fecre celebrari tamqi^im monadem « x x 1 1 . Deus fe ipfe cognbfcit exbeatafubftantia foa:qu?
& vnicatem, propter fimplicitatem & vnitareni itftparti- yerp idem eifecir,cognofcit ex fepientia foa, per quam, &
II
m
J : i P