p s g
Jo a n . Cypàr. D écas {•
mutans fubftanriarüfuam,fed â{pedtumfig«ram£>rütans kdducebant^auc 5 f
p ro varifctaterêüümïubie'âaniTO^anéhiîGregoriusNÿf-
lènus in co libro conti^nnomium.ciinis principiüm eft,
Prima quidëm, fie ait : Etenim in Iordanepoft vfetutem
fpintus fandfci, & rurfus'audienribus Iudæis , & in-transfi-
gut£çiohe,voxfuperne édita eft,qnç homines doeeret,ne
iUûdfôiumeflè exiftimarent,quod appârebar; fedcrede-
rent eflè ctiam verumfiiium Dei dUedfcun^ T â ïis v o x , vt
; audrentesperciperèrit, formataefta D eoin corporë. aéré
o , vtfàcerè conHieuerunt qui loq uun tu r,iîc Deus qui
omneshominesvuk lâluos fieri,& ad agnitionein verita-
tis venirè, ad fàlutem eorum qüi audierunti fermoném in
aere articulate impreffit ;ficut Dominus dixit Iiviæis, qui
putabant tonitruunxèflc fedhtrii, quia lorius in aere con-
leétnafuerat: N o n propter me hæe vox venit.ièdproptcr
vos. ExhiS patet, q uo i modis in prophetis & alijs beatis
Theologiàfÿmbolicadeclaratur,nominarimquidéimpltcitèri
arcane vero & occulte eriam aliter, & vt Deus
prophetarum feire poteft.
Atque hoc quidem fiue eut vifiim diutnUmfplis fanctis afpedabile;fiue
noâurna 8c vera vifio j fiue infoimatio futurorum tàmquam pirsfen
mente )S Maximus expianins hune Gt egotulocum.Nuractauit,
inquit, hoc loco nobis beams Gregorius fpeciês prop!ieti:c,ego vero nihil
interim a Airmans, conieâura ducordiurnum vifiimTOcafleviGonem 8e
auditionem return 8c fermonum,quas fancli neminem videndo, & nemi-
nem audiendo, camquam per fenfum fpiritu videbant Sc audiebant, non.
ennn fas ell dicere, oportere omniho in diuinis ad infbrmationexn iina-
ginationisprsfens efle id in quod cadit ima'ginatio, fed adraitabiliter. &
fupra natutam >rac n nil o prsfen te, & vocibus fub fenfum cadentibus non
fbnnatis pulfu'aeÿs. earn partem quaqpaginatnui:, operaii 5 ifayt yére
dudiarSc videat, qui diuina docerur, neeénimcréditât diuinum efle, in
quo' nihil amplius eft, quam q uod in natucxjvdinc cernitur. Si enim nos
cum n,oâtepèt lorn hum imaginamui, fspe viacmos St aadimus, cum ne-
mo eft qui loquatur, aut videatur ; multo magis hoc fanftis experreft^s Sc
lyigilanfiDÙs me eüeniet, Dêp opérante inipfis rigJantibus fecUnaam
gtatiam admirabilcm.cp in no1>is lege naturxfieri confucuit Noéturnâ Sc
veram vifionem exiftimoeum vocare aut intelligentum perfeûam re-
rum fututarum.quz in anima pér,foinnum fit.vt in lofeph-.Sc Danielejaut
vifionem rerum diuinarum c idem cm fub afpeftum oculorum propter
fumraam paflionis vaciiitatcm ex mulra puritatc profici?iencem. Infor-.
! jnitionemvero futurorum tamquam praefentium in men te arbittdreum
I 'kk t 't(t<p*vn dicere figuras futurorum fanftis oftenfas fimplici modo
'tamquam in imagine- lecundum fimplicem Sc non dioiduam notionem
‘ mentis Hate ego aufus fum. ait S Maximus, ex conieaumxiicere, nulls
I gratiam experiendi hawïdeptus, ob earn tafitum caofanfl|uod tuiuffiifis
* I TriplioterJfcilicet aatjoimationoxei cadeiitis fub lenfum iftfus.aut
fob fenfumauriftn, aut tianslatione verbifignificantis aliquid lpintale,
ebrietas Dei,Sc fomnus.Scc. . 1
« G A P V T VIL
Quod huric fymbolicam Theologiam, ii in quoscecidit.
- vifum & vifionem appellauerunt.
D
i Vocabulu
ptoceflio- ;
. commune,
n^ftU
groprium
ibintus
fanâi.
V 7f-Agnusilfefpe<ftator DeiMoyfe^Tranfiens.iaquic,
iV A v id e b o vifiim hocingem,quare rtibiis ärdet,$t nou
comburitur, & vifio quamvidit Elaias: E t egovifiones
mükiplicauij & in manibus prophetaruaffimulatßi fum:
, Et iuuenes^veftrivifionesviaebunt:& iniinita aliahuius-
modi in vetere fcaptura.In primis yerö Saluatornofiir.de
fua in mont&SChabor t^eophania,i<l eft,Dei apparitiohe,
Netnini, i nquic,^dixeritiS vifiqiiero’hahc, & di uinus Dio -
nyfius cap. 15 .ccelefläs hierarc.air vifionem illam often&m
efie Efaia; Theo lo gop ervnume xijsangelis ia n b t ^ qui
nobis prjefijht-.E^quibuscfitmanifeftuan,quod qiiajcum^-
qkedacra yifa diuinis fyimbofis formata pjpph^t* fenfii
viius percepenlnti verbö fibi cognäto viliones nomina-
uenint, vocabulo yfiionis alioqut cotomuni,rebus ipfis
quas videbant, tanquam proprio impofitö. Huiufinodi
eft in Deo vocafyalumproceiuonis.
- . G A p v t V I I I .
/ XQifdb*vifionesdrTheophftnitt,idcft,Deiapparitionts,
‘ > nonaliterquam perinterm^djas viftutescoe- ,
leftes informatafttrit.';'
« Agnus Dionyfius quarto capire cceleftis hierarchi?;
H tigi cur?- inquit ifiint quiinprimis&mitltipliciter
g a oceultum Dei ftunifeftant; quamobrempr^ter cetera o -
' -mnia vocabulo ^ngelorum egregiefignatifunt, quia ipfi
primuind Deoilluminantur, 8c per iplos nobis noftraere-
^erroi:e &vicaprofanaadte<ftamviaYerira:is u-aducen-
tesjauc manifeftances 7 laeros ordines, auc myfteriorum
quae fupra mundum fiinr , 8 abdjtas vifiones ,«ut diuinas
quafilam 9 praedidiones tanquam nuntij & miniftfi ex-
plan?nces,Siquis vero dicat,quibufdam iamftis, nullo in-
teneifto medio Deum ex feapparuifie,difeat ctiam hocex
fapientia racranMnfenpturai'amipfitm illud,quodDeieft
10 occulcum, neminem vidiile, neque vifurum efle •, fed
apparuifle fan&is Deum oftendentemfe,vt eumdecebat,
per vifä quxdam iacra,&i)s qui ea videbantjCOngruentia.
Sermo autem diuinus omnifapientiaplcnus vifuiaillud,
<juod diuinam fimilitudinemin illo ip fo vifo figuratam
oftendebat, vt figuratur, quod figurari non p o te ftq u ia
addueit eos qui vident,adDeum, merito inde T heopha-
niam,id eftjapparicionemDeiVocat,vtpote qu§ diijinarn
iiluminationem videntibusimmittat, & aiiquidde diuinis
eos fäcre doceat. His diuinis vifis praiclari illi patres
noftriminifterio angelorum initiabantur. Immomagnus
quoque Athanafius a it : Induunt figuras angeliadquem-1
cunque vfum Dominus Deusvelit j atq; adeummodum
ijs qui digni funt,apparent,& diuina illis myftcria aperiüt.
E x his perfpici poteft,vifionem)fimilitudinern,& Dei ap-
paritionem idem reprsefencare, hue etiain accedit ,.quod
per intermedios angelosindu tisfiguri*,ad Dei nutiim hu-
lufinodi fimilitudines formantur. ,
' ; . . Ex Scboliis S.Maximi.
Occultumi Dei) quatenus hoccognifei poteftperea quatfaftafunt,
quia angeli in primis prx ceteris aeäturis nature Deum participant, quia
vt ait S. Maximus, eorum >d-
Ci@ioipp.nmia per (i ipfos a Deo creatos occultum Dei manifeftant.quod
fciliect-efiens, qnpd vita, quod niens7tametlifupra h*c eftillud occiutum
Dei, fupra eciam quam vt comparari poilit. 1 lex) Galat j. Lex ordinata
per angelos in manu medi)atoris,8c-A£t 7 Qui accepiftis legem in difpoli-
tionppngelorum j ante legem^ v't'Abraam,Sc Manoe, Screligpos: ^ poft
legem Jvc Iofeph, Sc Petrum, Sc alios dein ceps advoluhtatemDeifacien-
dam adduxerunt angeli. Matth.2. A&.11:5 quod agendum ecat) Vt in lelu
...v. « . . . [Naue. Sc Gedcon, 8c aliis. * ab etioreabducemesjvt in Cornelio Ad. 11.
nodonem I auty.facxos oidrn«Jv^DanieI.C 7 . decies cetena inillia ante confpedium
Dei adftantia vidit}Ezechiel Chetubinos, capao Efaias Seraphinos ,cap.
«.aut my fteriorum 8 vifiones^)vt in Moyfe Sc tubo,8c in Paulo rapto vlque
ad tertium caelum. Se in Apocalypfi loannis , aut diuinas 9 przdi^iones)
vtin Manoe,Sc aliis.id vero quod 10 occulcum eft Dei)Vide quomodo in-
terpretatur Dionyfius quod ait loannes: Deum nemo vidi_t vnquam,quia
enim fciebat vifum eife hominibus in fcriptuta,vt Adz in paradifo,^,bra;
ad quercum Mambrc, 8c proficifcenti Sodomam, 8c Moyfi, 8c aliis, dicit
nunc, occultum Dei neminem vidifle, neque vifutum cfTe, id qft, id quod
eft fubftantia eitis, Vcl altius,quid fit Deus, nemo compreliendereintelli-
gentia, necexprimere vnquam potuit, neque potecit, cum autem dicitur
in laiptnra apparuiiTe s. fiue vifus efle ,.fic mtelligendum eft, quod vnuf-
quilque illorum propottione fidci habebatur dignus vifione quadam,qu^
illi Deumoftendcbat: per quam vifionem iiluminationem capiebat cognition
um diuinanl|quK ipfi adueniebant.
C a py-T, IX.
Quod ipfe Dominus nofter leftis Chriftus quatenus eft Deus
jap ,, homo non refugit ab or dine Deum decente .
à fie conftitutöi •
\ y f Agnus Dionyfius cap. quarto coeléftis hiérarchie
IV A a it : Video autém angelis p rim um , diuinum huma-
nitaris lefii myfterium apercum fiuftè j per eos poftea nobis
gratiam cognitionis tranfmiflâm eflè. Sic igituridiui-
nus Gab^eföaehariam quidem pötificem docuic, filiiim
que prater fpem diuina gratia generaturus erat, futurum
eflèprôphetam eius qui oftendendus eratini virili diuina
operatione ad Blutern müdi, vt bonitatem eius deccbac.
Mariam verodocuitmyfteriöformationisx Deiineami-
rabiliter fupra q uan fJic ip o te ft, dDeo operandum,alius
angelus loieph erudiuit, quomodo quæ Deus Dauid pro-
genirori Chrifti promififlèt,vere effe<ft9,eftèht,alius angélus
paftor ib us tap qua in lolitudine, ^ceftu 8c quiete purr
gatis euangelizauir, & cumcö multicudo cceleftis e x e rc i-1
tus illam valde cele bre, & à mul ris can ta tarn 1 audationem
ijs qui in terra erant , tradidir. Alcendâm præterea ad cel-
ufiimas in Icriptüris fen&is apparidones4Dei. Video ënim
ipfiimlelum, qüi eft natu farû fiipraf quam. ÇQéleffinrb fii-
pra naruram auélor, qui ad noftram naturam humäriam!
immutabiiis. venit ,• non refiigere à conferuarione .oïdi- j
F
Athanafiut
in quzfiio.
nibusad '
Antiochuni
ptincipcm.
G
imp#
(jtn.it.
Matth. U
Luc, u
uelationes transmitcunrar, fieigitur> lex, y t diuinus (ec- 1 nis qüi homjjni c o n d u it , & ab ipfi» ordinatus & elëtftus j
mo teftätur, per angelos nobis data eft : & illos cfelebrcs ;! eft .qum p om is & obedienterfc fubmittit form is à D eo |
ante f lc g tm & p o ft4 lege patres nOfixos angeliad Deum > patre per.angelos efte&is, & pereofile intermedios nurir 1,
* D eT h eo to g Sym boltca. 4 8 )
tîatur fan ö o Iofiph ille a Deo patréprotüfus filij inÆ gy - dietÿx Moyle,Deum eflè ignem; & a Daniele làpien te ad
ptum lècefllis; & inde rurlus in Iudæam reditus. Videmus 1 alias opiniones detorquebitorjita fiet vt non fokim fallâs
etiafuiflè pec 4 angelos paternis legibus lübie£tum,pr*-
termittó enim vtdicam tibi tamqiuïm gnaroe aquxfunt !
nobis dlün&o fcilicec Lüca apoftolicis 5 traditionibus re-
lèrata deängelo lefuni cöfortante, quin etiam huius ma-
gifter,& totius orbis lumen aic.Teftatus eftautem in q u o -,
dam loco q u is , dieens: Quidefthomoquod memores
eius J Minuiftièum paulo minus ab angelis| gloria & I10 -
nore coronafti eum, omnia fubiecifti fub pedibus.In eo e-
nim quod fübiccit omnia,nihil dimifi t non fubiedtum ei.
Nunc autem nondum videmus omniafubiedta ei. Eum-
autem qui modico quam angeli minoratuseft, videmus
Iefiim perpafliöné mortis gloria. & h o n o re cofonatum.
E x his igitur conftat,fi Dominus nofter Iefus Chfiftüs per
paflionem mortis paulo infra angelos minorfadfcus eft, &
eum videmus per angelos paternis legibus fubiedtum,neque
declinare a conkruando ordine hominem decente,
quem iple conftituit&lexus eft,pr?buiflequc le ob.e-
dientefnijsformis, quasDeus pater per angelos effecit,
manifeftumque eft de omnibus myfterijs Chrifti angelos
prius eruditos fuiflè; deincepspereos gratiam cognitionis
ad nos deueniflè; quomodgiahquis quamdiuhuma-
nam vitam degit,licet valentillimus T heologus fit, fiiper-
be renuat,quin in^plo etiam,quatenus homo fit,ab angecogicationeSjledinter
le pugnantes ex ipfisrebus colligar.
Ex his patet non oportere h^rere in lymbolice effidiis roc-
mis,quomodocumque effingancur, fiue in fpecie fub lenfum
cademe, fiue in vocabulis qua: videntur habere nsftil-
tum abfoni & ab furd ij led potiusomni fludio ad fubli-
miores cogit,ationes recurrere. V t igitur-llmplici & diftin-
dba repetidone exponam capita q u £ tradtaui, often fum
eftin primo capite, tamquam in genere quodam, limpli-,
citer Theologiam in duas fpecies diftributam efle,in qua-!
rum altera,q uae eft TheoLogire lymbolide,proxime expli-
catum ne^eflario eft, qua: 8c quot lint qua:ineaaperiun-
tur 8c declaran tur,deindc lequebatur ftati m, v t qualia ifta
eflent,expediretur,ncmpe corporea 8c fub lenfum caden-
tia, poftea, quidhorum proprium fit,deinceps non folum j
quiE de Deo funt, iftiufmodi formis 8c imaginibus inftru-
dta efle, led etiam q ux de angelis, proximum erat, quot
modis iftalymbolica percipiuntur 8c apparent, deinde,
quo vocabulo ifta lunt ce6ta, &inuolure appellata, ad
h3ec,quibus intermedijsiftageruntur, deinae oftenliim
eftnonpoflehjec aliter fieri nifi per intermedios, per angelos
fcilicet,poftremo non efle haerendumin huiufmodi
typis, fiue in lolis yerb.is finceffidti, fiue in formis 8c imä-
ginibüs,nihil igitur hic deeft,quin finth^c ablbluta.Con-
lis forma:lignentur?erudiacurque is de diuinis,j &diuine lentanee vero huiufmodi Theologiaarcana nobis Sc my-
v t conlentaneum eft, afficiatilr? Reftac igitur fieri no pofi ftica dicitur, quia non finit nos in vifis filtere; led vlterius
fe , vt quis hanepartem T h eo lo g ie lymbolicx 8c arcanae progredi cogit eos qui p A n a s , quibus in fublime feran-
do ceatur,ui fi per angelos formis per angelos ladtis ad hu- tur, a natura acceperunt.
iufmodivifionesadducatur. , • | Propterfc 1 effift» efle>id eft,vtfic intelligantur, vt extrinfecns fecun
. . du41)tteramnuda[^apparct,nonenimficaccipiendafunt,fed potiusle
etndum fenfus, quos iymbola intus habent alte xeconditos.
Ex Scboliis S .Maximt.
In I diuina virili) Incanutionem verbi llgnificat, quiaDeus in carne
humana oj^ra diuina operabatut Itaque diceiido virilem,perfeÄutlho-
minein fuifle docet; dicendo diuinam.limul peifeäum Deum. 2 form a-
tionis Dei jbicitut formatum eife Deum in vtero virginis & mattis, ficut
iilud diftum eft: Verbum cato faäum eft.3 non refugit)id eft,non reputa-
uit i ndignum, ii cum eilet dominus angelorum,obeditet tarnen Ulis, per
angelos enim nunthra eft loieph fuga in Ägyptum, & inde xeditus. Sic
itaque dixit hic Dionyfius, non refugit,ficut dixit Paulus in epift. ad Phil.
C. 2 Qui cum in forma Dei eiTer,id eft.verus Deus,non rapinam arbitratus
eft, hoc eft,non reputauit indi num, fi cum eflet altoqiii iequalis Deo natura,
8c non falfo fibi vindicans diuinitater-i,ficut qui alienum rapit.fierct
tarnen homo,per ^ angelos)Quia fadtus eft Chriftus fub lege,ficut Apoft.
ait, 8c lex data eft per angelos, idcirco dicitur Chriftus faäus fub lege per
angelos,facris j traditionibus noftris^Significac Dioryfius iibi.StTimo-
theo traditu fuiife hocmyfteriü deängelo confoxtäte a Paulo ccy^qitisi
id eft, fine fetipto; quod quidem poftea VLuca feriptum eft in Euangeiio
quod Paulus przdicabat, Sc ex Paulo didicerat. Si quis veto quzrat hic,.
quid opus.erat angelo confortante.vbi diuinicas aderat,docet S Maximus
refpondendum efle, multa miracula Deum per angelos operari, idque v-
niuerfam feripturam teftari. .
C a p v t X.
Quod omnino oportet ad a lt tor es not tones ex vtraqueparte fiym^
bolicce Tbeolagu adduct, fiue fimilitudinibus per angelos
, formatis, fiue verbis quatenusprimo afpettu apparet
, abfionis iUis quidem & dtjfen-
taneis.
M Agnus Dionyfius in epift. ad T itum , Necxiftime-
mus, inquit, ligna foi'mai um apparentïu§i lua tantum
caulk &ra tione 1 éffiiSta cflèflèd potius integijmenta
eflè feieritiæarcana:, & vulgo horfiinum occult^, v tc a
qua: lamftilfima funtj non lint profenis faciliaadmtelli-
gendum j lèd tantum vere ftudiofis lànâùtatis aperian-
tur, vtpote expedicis ab omni pueri^cogitatione in làcris
lym b olis, 8c qui acie mentis, 8c ingenij facultate ad con-
templandum idonea, veritatem fimplicem 8t fupra naturam
lymbolorum ejpllocatam aflèqui jo flin t. Et rurlüs
idem cap.2.. de coelefti hierarchia,Sic,inquit, omnes diuina
fapientia erudiri, 8c diuini afflatus lniniftri & interprètes
làn&a faniftoruin à prpfanis 8c ab'ijsqui initiatinon
funt,pure feparânt,& formas e ffila s diflimiles celebrant,
v t neque diuina à p*ofanis\facile percipi queant; neque
qui ftudio Ipeftandi lacras iftas imagines inclufas tenen-
tur, in illis extrinfecus figiuis 8c fi^nis tamquam inveris
hæreant.Immo Scmagnus Bafilius,Qui,induit,àdcelfio-
res notiones ex verbis no afeendit, fed in ipfis de li n eatio-
nib us corporum verbor um copolirione fadtis refidet,au-
S . E C V N D A D E C A S
® D E T H E O L O G I A
Demonftraciua.
C a p v t I.
Quod duplex f it Theologia demonftratiua.
A g n v s Dionyfius fecundo capite cceleftis
hierarchia:, Duo, i inquit, m odi funt facne
nominationis Dei:alter quidem,vtconfen-
taneumapparet, per fimiles imagines aefi-
gn a fa era tendens; alter vero per.diflimiles
formas in Ipeciemabfonam 8c diflentaneam effidtus, ac
Traditiones quidem myfticae fcripturarum Deum enun-
tiantium, venerandameiusqul fiipralubftanriameft, & 9s * £ $ * ; id e f t , Deusdeorum, beatitudinem interdum
tamquam mentem &:vetbum & 3 lubftanriam laudaht.
cuih^f ratiocinationem qua: Deum decet, &lapientiam
eius declarant, 8c talem ac tantum efle, qui fit vera caula |
fub ftantiae rerum; 8c tamquam lumen earn efflngunt, ac
vitam '«»cant,cum alioqui huiufmodi fo rm s in feriptura
facra.^lidt^j honeftxquidem&graueslint, 8c q u^formas
terrenas excellere quodammodo lldeancur; fintta-
meninfra fiqgilitudinemDei cumiplaveritate; eft enim'
fupra omnem caulam, & vitam; cum nullum quidem lumen
polfit Deum exprimere-} omne autem verbum &
mens ab ipla Deilimilirudine in finito interuallo diftent,1
quandoque vero y diflimilibus declaryionibus ab ipfis
illis feripturis landtis diuine laudatur, cum ina^edtabi-
lem eum vo cant,& infinitum,& qui capi non poffit*,&li-
milicer in alijs: vnde non quid eft, fed quid non eft, figni-
ficatur. Ex bisefficitur duplicem efle Theologiam demo-
ftratiuam, vn am q u s afflrmanter 8c ex efteiftis induci-
tur *, alteram qua: neg^nter 8c priuatiue: & ilia quidem ex
fimilibus formis effiftisjh^c ex difflmilro us,hoc tamen in
affirmatiua Theologia cernitur, ipfam eriam'performas
fadtas in feriptura lacra progredi, noneftius tamen quam
per ea qua: fymbolice didtafuntin 6 Vtroque genere for-
mationum, quas patres vocauerunt <37^9 m ix « , nosdica-
mus terrenas, quatenus etfi altera pars T heologia:, fcili-
cet fymbolica:, in verbis ti^nslacis 8c adumbraris pec-
git , multum tamen abfoni 8c diflentanei in eis apparet.
Bibliotb. Vet. Pat.Tom. n. $ s
m é
H I
E
reut. +. ian.J.
1
* !H 3
4
5
6 i j B I r a l
T 7 ■
8 v Q i ' ,
9 1 9
10
- H K-Î*
1 ^ M
: - f E I m m
Q u om o -'
» f i
i l l