ft
IaKuisclaü
fis Chriftü
intrafl'- n«
gauit Be-
igatiusj
idem ficit
Oecola®.
if fùi:
\ ,Vide hic
: quomodo
fequatur
1 ahum, &
Tiodo
ïthcrö
. prodiciic,
hcetfc,vr
fuuulat,
iouice. SaôotÂiÂlihiçare
trepidàret, curi&is kèhitri DonririÄhiferi-
Córdiarti pró ilia lùpplickër irriploräiibus, earidem ci par-
ticulàm Pàpà in conliiëta parfis fpeeiërepórrëxerk;
Iliudetiam miraeulum', quödi'n vitîs Patrürri lcgiturj
quid hanc caufarri? Quare enitri per fe finé corporis,alte^
rius âdiun#éto Caro Domini non poifit coniedi,& fângüis
potari? Si ënim carriis ôc farigüinis horrbrem riietuunt,
cür non -fufficit Ecclfefiaè ratio per fahdhitri Ambfofium in
libtb dé fecramentis generaliter reiporidéritis; rcrunl qui-
dëm fubftàntias mutari,fed propter horrbrem, prioré fa-
porerrijColbremq-, & cæterâ quædam accidentia ■, äd fen-
fus duntaxat pertiheritiàrètineri ? Si vero refpondentid
hori poiTe fieri,vt in alio videlicet ebrpore color & iapbr
alius corporiS teneatur : diuiha pbflumus eis breuiter ob-
icdtarè potfeririàni.Güi fi Cöcedöritifinem faciant qu^ftio-
ni.Sin autem derbgant,àudiànt feriptum : QuM omnia qua-
cunquevoluit Dominus f a itjn ccelo & in terra : & caetera hiul-
cà,quaé iam in ptincipib huiusôpufeùli contra blafphemi-
as iftoruiri fatis aburtdequé refpondimus; Vt tâmen & éx-
ërriplis tes clareat,dignentur attendere,quod dé mâna le-
gitur,quoniairi ad nutum comëdentis quorumlib e t in eo
ciBorum continub fapor altërnabat. Vt igitur altioris my-
fterii caufas, diuiniq*, confilii profundiorem fapientiam,
in quantum mihi exigub feire concedit iir fileam: fient ibi
Conluiebatur honiinü carnaliuni vo lùp tati,ita & hic cori^
fùlitÜE irifirmorum rieceffitati:& qui nine multoriim cor-
porurh fapore mutato remouebat faftidium,riuncvnius
ebrporis iaporë retetö,tbllit hbrroremi Dé colore quoq;
& caiteris huiufmodiaccidentibusnori eft difficilis ratio,
Cum ipfe Dominus fe per diuerfas legatur lpecies difeipu-
lis demoriftraflè : & nunC eisfolitum colorem oftendiflè,
mine adinftar folis & niuis trànifigufàtùm relplënduiflè,
nunc fe éxhibüilfë tariquàm perégririum, nuric apparuilïè
veîiit hortulaniim, aliqüando ipeciem exhibuifiè mini-
ftrântis,aliquàndoformam tenuiflè docentis.
licet Bcrengariüs ödefit ; quia tarnen Öpkülaritë Domino
aliisproderit, vèl teriuiter memöro : Vbi Videlicet abbas
Daniel nàrrat ferietri quendarri de corpore Dofniriierro-
rem fiiripliciter pàflum, cum Döminumpro dubitâfioné
hac remouendä mültis preèiBus ëxöraflèt -, angeliini Dei
fuper aräm j facrifieii hora * vidiflè puèrum immalantëm;
libiq; àd conimuriiöncm acèedchtfieiufdetri püëripam-
culam pómgëtem.Sed ciim file himiuni ëxterritüs ltime1
re trepidaret : mültis làehrymis lpeciempanis,fide iam fo;
lidatus,obtiriiiit. Sed qiiemmbüèrèiii adriiiratioriem &
laudem diuinæ bonitatis non debeàrit mägriipatris nöftri
gefta Bafilii : inter ciiius trianus Iudæus in mémo frëquen-
tis latitaris populi : lacrificiitempbrë partiri puerulü vidit,
exclamatiit,& propterea bap tizatus eft? Multà quoqy hu-
iuftnodi alia & nöftri temporis antiqüi riârràri pöflimt*
à quibus foperfedeo.Nam& cathoheos btéüiter comitio-
nuiflè de miraculis fufficic : ÔC hæreticôs plurimàtalium
narrâtiôrie pröfequi fortaflè non prbficit. Geftà namque
fan&orum Patrum prbterüo öre dilacerant,nec ea quæ de
hiS feripta flint,veldicuritur,ddiguric,quibus fe in creden-
do fimiles nort nouere.Sed quid mirum, fi patrum hiftori-
as Berengarius&fui défpieiuntsqüi Euangelió etiam con-
tradicunt, dièentes hullàtenus debere éredi , quod ibi le-
gitur,iritrafle ad difeipuloS ©ominiitaléfiim' ianuis claufis?
Ad hoc tarnen hæciiarraffè me contra éos proficit : quia
quicquid exterius garriant, cbnfcicntia tarnen eorüm ad'
feipfam rediens concutitur & triarcefcic. Duriiq-, attendi-
mus quarii fauorabiiiter vbiq; tantö tempore riiuiidus ifta
(ufceperit,quæ fiierit hafterius catholica fides de ebrpore
Domini,latere non pbteft.Tantiquippe tempeyis fortune
dodri fandtiqi Pontifices, eruditi religiofiqj abbates, mo-
nâchi,clerici, vnraerfofque pbpulus Dei,fi contraria redlç
fidei ifta cognouerant : qiiare non damnauérunt ? Quarè
nondeftruxerunt ? Quare veÜeginöriprobatienint ? At-
qui ipfi ealégerunt, ipli dilexerunt i ipfi bb «dificationem
fidei legenda vfqué hbdie tradiderant: Omncsfeiiércjne-
md auditus eft,nemo ledfcus eft refi:àgatus;Nori igituT contra
fideni rédfeam eile feiitiebant. Eandem igiturfidem de
corpore Dbmini omnes teflebant: Autergo iftiS omnibus
vmbratici noftri Corredri cbnfenriant : aut iftos omnes
contra fe teftesirrefragabiles damnadi perfen tianc. Qua-
, proptet nullum artiplius fiabensratibnis confugium, tan-
taque nube teftium preila eorum ftultitià, penitus obmu-
tefcat. Claudàtür,irtquàm,filentioperpetuàlitërytnbra-
ticäimpietas: vbi tot præëipuis teftibüs 5 tam elara Voce
conciamaritibus eatholicipatCt vèritas.Qüis énim huiiif-
modi ftultiflîmos plane & impiiflinj os dicerè dubiret:qui
non vereantut feriptütâs fieras ad nutum fuiimmalein-
tërpretartdo cbrrixmperc,venerabiles atqlie ériidiriflimbs
tot authores nihili pendere : iri éare nunC conturbare Ee-
clèfiam,iri qua cuiri Arrianis immaniffimis hoftibüs fuis
hofeitür habuiflè pacem : &c in quo ipfe perbsHilariifui
contra eofdéSi Àrriands,veluti argitmdto ratifiimo fe pb-
tuit cbmmunire j id rtunC dum omniußi Chriftianorum
fumma pernicie irratioriabilitér caflum ire ? Hæc intérim
contra vmbraticos,didta funt :
hïunc contrà illos habenda eft ratio,qÜiËCclefiîéra-
tioiiibus expugnati j iarri qilidém negate riequeunt fub-
ftantianicorporis Chrifti cibo ineflè Dominîco, pané tarnen
& vinurri per verba Salùàtbris , iri carnem eius & iàh-
guinémvertinèquaquani credenfces , fed Chrifturii parii
& vino cótriifcéntes -, tariquäm fubtiliori ratiohehaßrefitri
altërâm cohdidèrunt. QüosqiiidernaliosdicO quafialio
èrrore detentoS : N am alias idem umt.Nam primurii qüi^
dérriapudqiiospofTunt,quantümcunque poflurit, nihil
,dé corpore ôdanguiné Domini fubftarinalitèr feCrameii-
risinéflè coriferidtifltjfediride (vtdiximtis) pulfi ,dÖnfii-
geré maluntadhancimpictatem, quafti fyricëràm tèriere
Cumaliishominibushumiliter veritaterrt* Guiilsvêiariia:
eau (am profërùrithanc: Vt pér panem & viftum,iriqui
urft,caroChrifti comedi,& fenguis potari pofïxc. ** 1
Qupd h ad illas daufàs réfugiunt, qüaS iivore fàepe habere
folettt, quia videlicet ncfâs fit Chriftum dentibus at-
teri,nèfàs fit ilium détibuS minui,has vtputo in principio
huiiis opèrïs fuffideriter euacuauimus. Na qiff poft relur-
redÙoriem manibus & labiis,(vt didumeft) potüit attre-
dtarii&dentibusetiam pôteft.Eüchariftiâm verb, (fi Cnri-
ftbquidem non placet,vt corpus fuum fine aliqiio ipfius
incommodo diuidatur,eXemplb vbeis & ariim«e,quæ to-
tæindiuerfislocis fefle pofliint,) iri comedèrido negâui-
miis minui : licët altiffimi cauià myftérii, quo Çi infidëli-
bus tanta rës clàuderetur, & fidelibus vrilë êxercitium
præbeatur, id videatur fieri. Et fieut iftiûegarè neqüeunt:
aim vno temporë mille Miffie lacis diuerfiffimis cele-
Pyiteï.ni
Muttkif
Lut» U,
lohmx
brentur,& propter diuerfos locos corpus Dominicum vi-
deri qriafi diuiium j & tatrien riullatenus efle diuifum,nam
cum iri fingulis Millis totum fit, iam riori efle vriurri: qua1-
refimiliterconcederenbripofliinri illudinvrio ore propter
exercitiiim fidei j & quafidiuifumfehtiri, & nullam
tameri. diuifioneni pati ? Vaniflimeergo riefasiftudj at-
rredtandi fcilicet dentibus, velrpinuendicorpus Domini
metuuni, cum & ipfum corpusfit attredtabile: & fi iam
firieiui incommbdt) diuidfnori poteft j videri qriafi dimi-
nutum in ifto SaCramento poflit, curhrriarieatindiuifibi-
le. Qiwproptet cum & iflx cdufe nihil valeaht, nee alias
ipfi afterant: quai infaniaeft, vt Cnriftum,vtita dixerim,
fiiaaUthorifateimpailent& iniiinent ? Et quidem Chriftum
incarnari human« redemptiohis ratio, ekpofeebat,
qtibd fututiim Ptopnet« pr^dixerunt,fadtumChriftus o-
fteridit,apoftoli pr«dicauerunt,mundus credidit: At im-
panarivel inuiriari Chriftum nulla (ficut oftendimus) ex-
petit ratio,nee Prophet« pr^dixetunt,nec Chriftris often-
dit, ne^apoftoli pr«dicauerunt,neC muridusj exceptis his
patlciflqjiis h«tericis,credidit.
Vnde igitur Cos maluS error ifte perfiiafit ? Totiis muh-
dus concinitCicut anima rationalise caro Vrius eft homo,
itaDeus & homo vnuS eft Chriftus* Nemo dicere audet:
ita Deus & homo,& pahis & viriu,vnuS eft Chriftus. Vn-
deigiturlftlshafcnouacbrtipanatio ? Quare vel Apofto-
lus noh terruit eos, dtfeens: Si quUdnnuncidueritpraterquam
quodannunciduimus vobuianathem2fiv. Chriftuenim ifti im-
pariatum & iriuinatUm arinunciarit, fed hriiufinodi Chriftum
apoftolinonannunciauetunt. Anathema igiturifti
apoftoliCaauthoritafeincurrunt. BeatUs ferie Ambrofius
Sedvt in libgo de facramehtis de his Copiofe diflerens: noil iri pane&
vi-
Ambr»fc
us de"1!;
'fteriis'“
tiindifi
ap
I
thnnn.6.
D
ne & vino corpus & fangùinèmDomini làtere,fedpariém ;
Sc viiÄm in corpus & fanguinemPomini commupari do- ;
cuit', ita diçèns : Siigitiri^anta vis eftiri fermons Domini ;
defujVtinciperentefle qme nonerarit : quantomagis ope-;
ratorius efti vt fint qtue erant, & in aliud çommutentur ?*
Audisigitur quia in aliud commpitantur. Et hoc diligen-.
ter rib ta,quia nondixit,v£ fint quod erant,fed v t eaquæ e-
rant(inquit)fint,fed aliud quam eranuQuod videtur fen-
tife,cumfubiungit, & in aliud commutenpar: tanquara
fuam comparationem explicaret, fie : Si fermo Domini
Iefii operatus eft, vt inpiperenteflè qu«non erant >id eft,
vteflènt resex èo quod non eranp, id eft, ex^ihilo : quanto
magis pperatotius eft; vt fint qu« erât, id eft, vt fint ifta,
id eft, corpus & languis ex eis qu« erant noricx nihilo? A-
litetenim comparatio ifta redle inteiligijion poteft. Qu«
igitüterant, id eft, panis& vinum funt:fed non lunt quod
erantÿfedin aliud cbmmutata* Et hoceft quod ait, vt fint
quæ erant:& ita fint,y t non in fe fint,fedHialiud„commu-
téntqrT Hunc fehfiim ine.ovdem;libro idem doétorapertife
fimeoftéqdit» dicens : Quantis igicur vtimur exemplis vt
probemus nbnhoc efle quod naturaformauit, fed quod,
benedidio corifecrauit, maioremq; vimeflè beriediétib-
nis, qtiam riàturæ, quiabenediétio etiam natura iplà m -
tur. Si igitur non lunt quod natura formauit ; non lunt
quod étant,id eft,non lunt panis ôevinum. Ex luperiori i-
gitur fententia, &exifta,clarc oftçndituc,quia quæerant,
lunt, id eft, non de nihilo fit hie corpus & languis Chrifti,
fed de his qu« erant, non tarnen fum^dquod erant : quia'
non liint iaquod namra formauit,id eft,ripnlunt pariis &
vinurn.- fedinaliudcommutantur : &luntidquod bene-
diétiô ccmfecrauit, id eft, corpus & languis, quiabenedi-
dtioneait, natura ip là mutatur.
Et adhuc attende doâorem veritaris. Quod fi tantum,
inquit, valuit fermo Eli«, vt igriem de ccelo deponeret:
non valcbiï C hrifti fermo, vtfpccies mutetelemeritprum?
De totius mundi operibus legpfti ; Quia ipfe d ix it & faêta
funt, ipfe mandatât & creata f u n t S em o ergo Chrifti qui po-
tuit ex nihilo facere quod non eratmon poteft ea quç ran t
iriid mutarequod non erant ? Non enim muras eft nouas
rebus dare , quam mutare nàtüras.. Itérii : PaniS ifte,panis
eft ante verbaSâcramentorum,vbi acceflerk confecratio,
de pane fitcorpus Chrifti.Et-iterum:Ahtequam confecre-
tur, panis eft : vbi autenvverba Chrifti acceflerint, corpus
eft Chrifti. Denique audi dicentem 1* Accipite & edice ex
èo^om n e s : Hoc e f t in im corpus meum. Etante verba Chrifti
calix eft vini& aqu« plenus.-vbi.verbaC hrifti operata fue-
rintjibifanguis efficitur, qui plebemredemit. Ergo difeé
quantis generibuspotens eftfermo Chrifti vniuerlà con*-
uertere. Deinde ipfe Dominus Iefus teftificatur nobis,
quod corpus fuum&ffanguinem accipiamus : Nunquid
debeiTius de.eius fide& teftificatibne dubitare? H«c Beatus
Ambrofius.
Saja6lusautemEufebiusEmiflènus,Vère.vnica,inqùit,
& pèrfeétahoftia fide æftimanda non fpecie, necexteriori
cenferidavilujfed interiori affedu. Vride coéleftis confir-.
matauthoritas:^ttM caro mea vere efleibus & fan gu is meus vere
eftpotus. Recédât ergo omne irifidelitatis ambiguü, quan-
doquidem quiauthoreftmunerir,ipfe etiam teftis eftve-
ritatis.Nam inuifibilis l^cerdos vifioiles creaturas in fub-
ftantia corporis & fenguinisfiii verbo fuo feçreta potefta-
te conuertit, kadicehs: A ce ip ite& ed ite, hoc e fle nitp corpus
mèum. E t fan& i (ic a iion e r cp e tk x :A c c ip ite ,& b ib ite> h ic eil
fanguis rwm.Ergo ficut ad nutum præcipientis Domini repente
ex nihilo fùbftkefunt excellaccéîprum,profunda
flu&uum, vafta térfarumipari potentiain Ipiritualibus fâÿ
crainentisivbi præcipH virtus,rei feruït effëfeus» Et v f y bi
nduum & impoflibile non dcbeatvideri,qüodiri Chrifti
fübftaritiam terrena& mortalia cbnïmutantur, teipfum
qui iam in Chrifto regerieratus ëS, attende,&reliqua. Èc-
cé quomipdo Pater fer^iffimus’dôdofq-,præcipiiùs,yer-
bispauciflîmish«refiriiç^qnfutatvtramqùe.Impariatores
etenim deftrüit? düm nequaquàm Çhriftiim'iri pane &
Vino lateté j fedvifibilts creaturaS,id eft,parterii ÔÊviniim,
infubftahtiàm corporis 8t fengUinis Chrifti çoçiuerti 1 &
iterum, terrena & rilortalia in Chriftt-lubftântiartt c5mutaridijit.
V mbraticos quoque nihilomihus difllpat: dum
hæcconiiërtirionin quamlibetcreaturam,fedm fubftan-
tiam corporis &languinis Chrifti côfirmatiltem ipfe: nec
dubitet qui! quam, aic,pr imaiias créa curas riucu potent}«,
prxfentia maieftatisvïn Dominicicorporistranfirepçflc
naturam.'Etiterun) : Quando benedieendæ verbis coele-
ftibus ae^tutç làcris altaribus imppnuntur:antequam in-
uocatione lummi no minis confecrentur, fubftantia iUj»
eft-panis-& vint: Poll verba aufem Cfitifti, corpujf Srian-
guis eftGbriftilQuideftautem^mkum^i ea quçyexbp po-
tuit cEeare,vcrbapoflit creata cpuertere ? Impfam mino-
risvidetureflemiraculij fi id-quod ex nihild agnofeitur,
condidiflc,iam conditu in melius valeatcomutäre. .Quid
apertius ? Quid expreflius? H«cnonhabencpopuli,quia
nihil ynquamipanifeftius ab hominepoteftcfici..I|iquo-
dam miflali Hilpâno,quod dicunrlàndum diébtflèludo-
rum,in hebdomada ante Pàfeh^viriquadâ Miflàficinue^
ni : Totum hoc Domine,diuinum eft,totum pater de èoe-.
lo,eft:Demutatuminnaturamfiliitui,&: corpus & fanguis
ëft.Non iam figura,fed veritas,rion creatura mpçtalis ^fed.
natura cceleftiSièdentibu? ykam æternam,regnumq; per-
petûum collatttrapotantibus. Hbs impanatores fuos ipfe
D ominus Iefus verbooris luiinterficit, cpm accipiens pa-
nem gratialq-, agens aç benedicés,ait: Hoç eft corpus me-
um.Nonaittlnhoclatetcorpus meum; Necdixit: Inhoc-
vino eft languis meus,fed dixitiHic eft languis meus. Vn-
de&Eccleüa Dei confequenter à fe eofdern feparat, cum
in ipfo Canone Miflæ eX gjoftolica traditione ita orat:
Quam obiationem tu Deus in omnibusqu«lumus benedidam,
afcriptam,ratam,rarionabilc,accepcabilemq; facere
digneri s :vt nobis corpus & languis fiat dileéliflimi fi-
lii tui Domini, noftri Ielu Chrifti. vNon hicpratpr,vt in eâ
corpus & fanguis lateat, aut in eam corpus & fanguis ad-
ueriiat,fed vt ipfa oblatio & corpus & languis fiat. In hae
oratione Cyprianus,Hilarius» Ambrpfius, Auguftinus.
Hieronymus,Gregorius,& cæteri omnesvEcclefiaftici authores
iftosynoore percutiunc:& qùicunque Miflàs cele^-
brantesipfi orationi to.ta deuotiöne confentiup|. Equi-
dëm ego de hac impanariohe mecum etiam atq; etiam re-
tra6tans,non latisverbisexprimerepoflum qüantû fiiper
iftorüm ftultilfimaaudacia,&infeniflimapræfumpcione
admirorpariter & indignor.Nam contra diuinas aiithori-
tates,hümana ratione incedere, id quidem inïànum : fine
^ratione autem, idlongeinlanius.Atve.ro & fine ratione, Sç
cöntrarationem aduerfiis Deum femper latrare, idpror-
lùs lùpra'quam-dici polfitinfeniflimum.Ifti enim neguio-
resnequiflirnis, ftâcres fuos vmbraticos pr«fe iiiftihcauc-
runt. Illiquippe iudiciumfenluum tranfcendere non valentes^
tänquam ex infirmitate erraflè videri pofliint. Hi
vèro neque ex ferifibus j neque ex vlla ratione,rieque feri-
pturaaliqua caulàserroris lui mutantes, fola penitus lïi-
bçrbiavelànire videntur,dum re daman te naturaquam-
tantoperç defenfitaïe iblent (quomodo enim in lôlido
corpore panis,alteram corpus latere poflit,videri non po-
teft^eclairianieinquâ,natura, reclamâtibus fcriptüris fe-
cris,nullo fandofum Patrumteftimoniomullo diuino o-
raculo,nullo miraculo fulti,munitam vriaiq; catholicam
pietatem,beftidÜterobftinati, obhoc tantum oppugnare
videntùr ,ne ab eaviâi eflêvidcantur. O infelicës,quos
pietas non vincit. O irifeliciflîmos,qui dum lubiici pietati
.rentrant, irnpictatîs ferai ëflè non. ei ubefcunç. Contra
•quorum m^nifeftiflimam ftultitiam.rèfpondefe indignif-
- fimüm vidëretur : nifi quia ad cumultim perdirionis fu«
non eis mors propria fufficit,nifi etiam quofcunqmofliint
viliflima fàlficacé perditum eant. Èc h«c quidem ipeciali-
ter contraïftos. Dcince'psvero vcrolque præfatos h«rcti-
cos communlterDeo propiriodilpütatiofecuturapercu-
tiet.Quibus quam maxime inprimis ad argumentum vi-
deridæ falfitatisfuziplahæreram Iciflùrafarisefledebue-
ratquod ntmevidei. nîhil carnis &lànguinis nifi tantum
ymbram & figuram,laèramentis Dei ineflè,.riunc vero
flibftantiam carriis & |àrigttinis iri eis latere eontendunt.
Fides namque apoftolica quæ Ipla vera ndeseft,in affir-
mationem & riegationénon fciriditur. Âpoftolus namq-,
dixit : Vnus Dominus, vnafides, vmm baptifma. Apoftolica
Ttnpaaaràb
-Chriftus ;
confutar.
Noqüîorièi j
im pana to- i
resnequil-j
buticis.
Fidcsàpo-
ftoiiea affirmations
&negatio-
nem non
tfW*: