mc
ônlemum eft, quamuis magmiudinçftignitaturo atiaa-
liis praeftent, Sc antecellapt. Et tarfus idem : Catena quæ-
dam eft fanifta Sc veneranda T rimtas, vn am &e an dnn
dminitatem in ,n a & pewetaa gloria vbique ctcumfe-
K nS.A d h a c id em tD ïa a fa ith æ c ,& beneerit.iyt eft ns
qmfmecariofmtecredtmtinDeumyerbam&fpiniaro,
vnam'&bftantiam & diuimtatem; q u * & fola e ftven e -J
tanda; &m illo modo fubrepat mulmudo. Ex dlfputaqo-
ne contraPhædonem philofophum, quæ eft m prima Syn
o d e :Fides.inquit, catholic* vnam folarridiumtratem
I nouit, & hanc c o in , partis, B lij, 6e fprotus fanOi.præter
hanc non reputabitiir altera. Editio landtæ&oecumemc
*iertiæSyn odi:Siquisn on confite tunnlanaaTnn itjp
te vnam diuinitatem,8£ vnntn regnum, 8e vnam domrnaturo,
ariathema.C6nfeffioiàn£tæ&oecumemcçfextqSynodi
: No s neque très deos feimus, neque totos multos
de'os.velnatuias.velfubftantias.veldiumittosnouimus,
aut cognofcimus; aut qui cognofeerent, nouimusammo,
eum quihabet, vel fentit, ve l cognofcit, anathemapta s
fubiicimus.Gregorius Nyflènus in libroînfcnpto, Qme
fit Chriftiàni prbtèflio: Quienim,inquit,cos condemnat
qui dieunt vnam diuinitatem .n e ce fla t» vel mulcasdicenti,
vel nullam,affentitut, non enunquidquamafiud
pueter hæc didfcacogi tari potdï,quininnna*eqiicd octiina
feripturæm Jfta sd id t, quæ alieuki meimnufingulari- >
ter dhuniratis,vt cum aitlln ipfo habitat orirhis plenitudo |
diuinitatis corporaliter. Si igitutextendere uumerum di- |
I uinicacum inmulcitudinem, corum tantum eu qui ex er- ,
rote multos deos ponendiægrdtaffi,negare autern mvniuerfum
diuinitatem,eormutaeritquiDeumtollunt,quæ
ratio eft accuûndi Uos qui vnam diuinitatem cofitemuj-î
Et S.StiphroniusHieroiblymitanus:Sicut,inquit,didi c i*
mus vnum Deumcflc, fie vnam diuinitatem confiten-
dameflè accepimus.Et G regorius Theologus in oratione
deconftituendisepifcdpis:Siconfeqmpp&ir»vthicperr i
fedam vniüerforum fcientiam haberem, quid mlhuell-
quumefler :• quid fperaremi Regnum ccelorum plane,qt-_
àu tuse s. ArbitrorautcmnihilaliudeCTehOq^quam adipifei
quod pmiflunum àe perfediffimumeft, perfqftiui
autemetomnibus que fiint,co£nitio Del e ft.icd hanc
qadempartimtcneamus,partimveropergan*is,vtcony;;,j
p re h en d àm u s , qU amd iu ta p e r .t e r r a in f iim u s ip am m m
fu tu rum r e fe ru em u s , v t ill in c h u n e f ru d l im l a b e l s h..
beamus, fplendoremfcilicct tôtiusfan£bsTrimtatrs.qiucunqueeft,
6e qilalis, ac quantus, fi fas eftdicere. Adhuc
idem in eadem oratione iSatis habeo audite, quod fi lms,
& quodcxpàrre ,6 e q u o d h iç qu id em e ftp a t e r , h ic v e to
f ih u s , & n itfil præter h o c à i r io fc în q u i r o ;n é n uhi ep en )|t
quodvocibns .quænimium elaræ, prorfusdectdu®, dur
afpe&ui intento inradium W g enfin plus,8e aeutius
videre qùis cllpit.eo magis fenfus eiuslæditur.E* his pqfe-
fit q uod 'ifD eo q u fiip r fiibft un m eft no îleftaStdi
uihiras çius.nifi paÇcf,filiUi;8e fpiritus fandus ; minio ip%.
tria funt diuinitàsj Sc nec vitra ifta, hæqnechis tribus ali- ;i
quid deficit, quippecuni diuinitas in his tribus coiupicta
fecmodautem e irahæ c eft.neque pater eft,ncqu«Slius,
neque fpiritus fandus |fed conféruuni nobifeumeft vni-
uerfum, tota enim natura non creata in his ftribus cerni-
tur ,& compléta éft, 8c fictit vna eft non creata natura Tsi«
mtàtis, fie etiarh vna eft ipfius diuinitas, 8c poteftas , & o-
peratio, 8c ficut non eftalia diuina natura praeter TRni|^-
temfupraqùam Æuinam, fie non eft àlia præter ipiam di-#
uinitas, vel poteftas, fiue vittùs,& opeïatio;fed quod eft
natura,hocTrinitasjquod diuinitas,hoc poteftas,& operand
, qùare quod poteftas & operatio, hoc natura lu]|fa
fubftantiàm:& quia natura,& fubftantia,& poteftas,& o-
peratio idem,idcirco vnus nobis Deusipfavnitastrium
perfonarum. Simul tamen & hqcpatefit, omnem T h éo - I
logiam in tribus diuinis perfonis conclufam efïè:qui j
& autem plura his cüriofé indagare vult ,ab i
ea,quae vere veritas eft, •
• excidit. . 1
C A P V T I I I -
Quod in Iÿfyui eftfupra fubftantiam, non eftalia vnitas, &alia
Trinitas: nectft infuperna Trinifate qindquam inaquate, &
maiusyacmimu'.xccaliud quid in eapnuansftcun-. .
dum fifubftantia expers, & non per
* fe exiftens.
\ /A g n u s Athanafius in expofitionefidei in prima Sy-
M nodoait : Principiqhæceftfides orthodox a, vt vnü
! D euminT rinita te , 8c Trinitaten^invnitateveneremurj
netpte confündentes perfonas, neque fubftantiam fepa-
rantes. Et patdp poft:Increatus pater, incréatus filius, in-
creatus fpiritus faniftüSi & non tresinereati,fed vnus in-
creatus : omnipqtens pater, omnipotensfilius, omnipo-
tetis fpiritus fa#â:usv&n6ntres 0mnippterites:æternus
pater, æternus filius, æcernus fpiritus (andqs j & non très
æterni, 8c non multo poft : E t in hac Trinitate nullùs pri-
, mus, &nû llus vltimus j nemo magnus, 8c nemoparuus;
fedhætrèsperfonæætcrnæfunt, & æqualeSin.omnibus.
Vnitatero'iaitur in Tr in ita te , 8c Trinitatem in vnitate b-
i mnis Chrilüanus colat. Et fanâus Maximus in explana-
' donefubtiliprecationis,Paternofter:Non,inquit,aliam
vnitatem., & aliam Trinitatem efTe didicitnus ( non enim
ynitas, quæ fitnplex & vna natura e ft , diflîmilituditié na-
turæ à Trinitate differt ) nec aliam iuxtafcliam ( non enim
remiffioneporeftatis difçreta eft ab vnitate Trinitas, vel
d Trinitate vnitas ) neque ficutàliquid côp imune&ge-
nerale,quod cogitatione folum fpe61arippteft,àpartibus
luis variatiu^fic à Trinitate variata eft vn ita s, quæ eft fub-
ftantia prSpricperfe exiftens, & poteftas vere per fe va-
lensjnec tàmqiîam alia ex aha ( non enim Trinitas ex vni*
rate exiftit, nec vnitas ex T r in ita te f cundum produdio -
nem, vel antegréfilo^era) fed èandem vere vnitatem, &
Trinitatem dici didicimus:vnitatemqûidem ra tiîn e fub-
ftantiæ:Trinitatem vero modo exiftendfitotam vnitatem
eandem ipfiim non diuifam pe r fon is ;& totam Trinitatem
eandeni iplâm non confufam vnitàte:nc diuifio mul-
titqdinem deorum introducat : neque confiifio D e in e -
gationem: Gregorius Theologus in tertia oratione.de pace
: N o n vnum piefatis terminum exiftimemus, venerari
pa trem,&fiiium,& fpiritum fen6tum,vnam in tribus per-
fuois diuinitatem,& poteftatem,nihil fupra,nec infra cp-,
lentes, illud enim fieri non poteft:hoc autem impium eft.
Ec àdhuc idem : Vbienim eft vmimquodque incoinpre-
henfum, & maiusj quamyt cogitari queat,quomodo hic,
c,upd excellât, vel intçlligetur, vel tradetürî.quomodo
veto quoefinfihitum ç ft , meriripofliimusiVt quod eft eo-
i-^n quæterminantur, eueniat diuinitati, quamgiadibm
fîi npiioribiis è & infbribribus rhetiamur fuperioribiis, inferibribiis metiamur ?? EEtt rruurrll us idem:.
^ lo n eft Trinités afmumeratipinæqualiuni: alioqui quid
prohiber,quin fit hæcdecas, & he c a ton ta s, & mÿrias. ? Et
rurfiis : Vn,açn diuinitatem, & poteftatem ,quæ in tribus
reperitur,&: tria compleditur diferete, neque different
fubftantiis, fiue naturis, nccTauda exuperaiitiis3&remiU
fionibus, vndique æqualis, vndmue eadem. E t iterùm i-
dem in primf, o ra ^ n ^ d e pace:Vnitas,inquit,quæ in T rinitate
colour, & Trinitas quæ in vnitatem redigitur,eiuf-
dém tHtoni ,eiufdem gloriæ, nqn creata, inafpe&abilis,
non cacfcns fub tadum,incomprehenfa,quæ fola cogno-
fcitquemapudfc otdinem hab eat, quæ omnem creatu-
ram extra finit partin^)rimo,:partim lècu ndo vélo direm-
ptam : primo quidem créaturàm coeleftem & an^clicam à
diuînitate diremptam, Iccundo vcro noftrâmacreatura
angelica.SantlusGregorius Nyflènus libro primo contra
Eunomium:Qudtiautem, inquit, n<fc congruit cum dogmate
abip fism jrica to , opinari fimplicerti eflè fubftan-
tiam, quæ fupra omnia eft,' quamuis id verbo gratis largi-
antur,manifeftum fit etiamparum aduer^nti.Quis enim
ignorât quod fecundum bropriam rationem fimplicitas*
in fand a Trinitate plus &,minus n8n re cipitîEtadhuc
Gregbrius Theologus in oratione de baptifmate : V o lo
pattern maiotem di cere : ex quo prouenit, v t qui font æ-
qualms, æqufles fin t, & exiftant, hocenim ab omnibus
con^eflùm eft,&metuo ne principium fàciam principium
Bf De iis lo-
I quitur qux
I lîrailitei de
||Deo dicun-
«ingeminorumj
& con tumelia afficiamplæférehdo, non enim
ei, ex q u o , gloria eft fiimmiflîo eorum qui ex ipfo. Etrur-
fus GregoriusNyflènuSin libro de Abraam : In v^roque
igitùr verum dicit fcriptura,quææquale confitetur,& ma-
ius non negat. Cum enim lcriptura ad hümanitatem re--
fpicit, maius confitetur quod non videcur, quam id quod
per carnem videtur: quandef vero mfntemdeducitad diuinitatem,
vacat hæc comparatfo maioris 8c minons , Çc
vice horum vnitas prædicatur : Ego & pater ynum lumus,
quæenim variata uint fecundur^inæqualitatem, vnum
eflè nottppflunt.Et magnus Athanafius in libro de incar-
natiorte Chriftû V b i, iriqüit, dignitas eftciiifilem h o r ® -
t is , eipfdemquoque honoris eft veneratio j in dxgnitâte
1 æqualinoneftpugna, inæqUalefufcitatpugnam-, æquali-
tas honorât pacem. Et idem rurfus contra A polliuariüm:
S i natura non eft pater maior f ilio , neque magnitudine
(magnitudinis enim expers eft ) neque tempore,quia fine
tempore eft, neque qualitate, quia qualitate caret fnul la
igitur alia re maioremlè pattem dicit, nifi quaterius filius,
&patrem fuum honorans. Etmagnus Bafiliuslibro quarto
liiarum confiuationum:Maius, inquit, Velmagnim-
dine, vel craflitudine , vel rempote, vel dignitatc, aut
tanvquam caufà, maius eft : at magnitudine non eft maior
pater filio j expers enim eft magnitudinis, neque çraffitu-
dine, quia incorporeus , fèd. neque téitiporè , filius enim
eft téïnporis au d d l: neque dignitate, nec enim fadtus eft
filius , quiaiiquandononeflèt, nec vtatuftor, quoniam
æque e r it& ipfo, & nobis maior, fi ipfius, & noftri audtor
eft. Etirerum Gregorius Theologus librb fècundo de
Theo lo giaa it: SedfiDeuseftincorporeus, n îc hoe de-
monftrat fubftantiam, ficutnccingenitum, 8cprincipio
carens, & im m u ta b ile ,&im m o n ale , & quæcumque j -
de D eo, vel çircaDeum dicuntur. Ex quibus efficitur m«-
nifeftum, quod in Deo, qui eft fiipra mbftantiam, non eft
alia vnitas fupra diuinam, & a lia T rinitas fuprafubBan-
tiam, fejl eandem vere vnitatem & Trinitatem credimus:
nec eft in T rinitate fupraquam diuina quidqüam inæqua-
le, & partim eius maius, partim vero minus , fèd potius y -
na æqtialitas tribus pura, 8c immutabilis : necaliauideo-
rumtrium vllà ex parte plus colimus, &aliq uid minus:
riec eft in eo quidquam pritians, &fè£undum fç expers
fubftantiæ, 8c non per fe exiftens : impcrfe&a enim intro-
d u â io priuantis, contupieliofaeft in id quod perfeétifiî-
rte exiftit, et,enim non eflè fubftantiam, 8c per fè non exi-
ftere, defedtionem pcrfeiftifiimæ fubftantiæ, 8c per fe exi-
ftentis demonftrat. * ,
C A p v T T V. •
* %%
Quod in Trinitate\ qua fupr# fubftantiam elf, neque perfonare
diftinguituf à fubftantia, neque très diuina perfona fub- n
ftantia dtftmguuntur, nec alia quapi am oppofi-
tïone-dtftwguuntur, nifihacfolafecun-
dumrelationem
M Agnus Athanafius in dialogo orthodoxi 8c Ano-
mij ait: Aliud eft fubftantia, & al'&d perfona, aliud
i-.& aliud , eompofitio igitur. Aliöu & aliud d ft i, nonv t
rem aliam.& aliam : fèd vt aliud fîgnificanteperfilna, &
aliud fubftantia, ficut granum frumenti dicitur jk eft fernen
, & fru<ftus : ,hon vtres a li» ,& a lia ; fèd aliud quid fi-
gnificat fernen, aliud fruétus: Et niggnus Bafijius in epi-
ftola adTerentium comitem : S i autem, inquit, oportet
nos paucis dicere quod videtur, illud dieemus, quod qua
rationem habet commune ad proprium,$iaÄc habet fiib-
ftantia ad pecfonauB V nufquifq; eni m Ä o ftrüm c.omm u-
ni ratione fubftantiç participât eflè;&proprietatibi^qpç
' circa fè funr, eft ille, aucille, adeundem mo.dum illi'ci raf
tio quidem fùb^antiæ communis eft, vtbonitas, aut diuinitas,
auefi quidaliud intelligaturrperfqnafvero in pro-
prietate qua parer eft, aut qua filius, cernitur. Sanétiis
IoannesDamafcenus cap.Lin. cuiusinfcriptio eft,Quod
omnisnatura diiiina in vna exfperfonis eius vnita eft eum
tota humana natura, & non pars cum pkrretCommunia,
1 inquit,& vniuerfà prædicàntur de fuis fubieétis pa^icularibus:
commune igitur eft fubftantia, vtfpecies; particulate
autem hypoftafis,particulare autem,non quia partem
naturæ habet, panem hon habet > fçd particulare numéro,
vtindiuiduum^numeroenfin,& non nacurahypo-
ftaies dicuntur differre, prædicatur autem fubftantia de
hypoftafi, quia in fingulis quæ funt hypoftafès eiufdé foe-
eiei. perfcdtafubftantia e ft, qfioCirCâ nequehypolRfès
différant inter fè fubftantia, fèd (ecftdfim accidentia,quæ
funt proprietates defignantes hypoftafim, & non natura;
fiquidemhypoftafimdefiniunt (ubftantiam cum accidé-
te,quamobrem hypoftafis habet commune çum proprio,
fubftantia autqp fecundum fè non exiftit, fèd in hypofta-
fibusfpedatur.ldem de fandfcaTrinicate:Oportet, inquit,
feire, q i» d aliud eft cortfiderari re , 8C afiud ratione & ço-
gitatione, in omnibus igitur creaturis diftindio hypo-
' ftafèon, re confideratur, re enim Petrus à Paulo di fere tus,
confideratur : cbmmunitas v e ro , & copulatio, & vnum,
ratione, &cogita,tione foeélatur, inteliigentiaenim peir-
cipimus Petruru8ç Paulum eiufdem naturæ eflè, & na-'
turam vnam hâbere communem, vnufquifque enim eorum
eft auimalrationiiparticeps, mortale ; 8c vnufquifqj
caro eft animata,anima ratione prædita, & intelligente.
Hæc igitur communis natura ratione confideratur, nec
enimperfonæ aliæ in aliis inter fè funt ; fèd potius vna-
quæq-„fingillatim & » parte,id eft,per fè fèparataeft,plù-
rimahabensquæ ipfàm ab altera euftinguant, fiquidem
& locofliftant , & tempore différant, & voluntâte diui-
duntur,,&viribus,8cforma, id e ft, figura,-8chabitu,&
mixtioriç,ac dignitate,#; ftudiojomnibufqj prqprietati-
bus defignantibus, plus vero ceteris omnibus eo quod
n^p funt aliæ in aliis mutuo, fèdpotius fèpatatæ funt, vn-
<àe & duo, & trè5 homines dicuntur, & multi, hoc autem
in Qmni natura licet confiderare,contra vero iri fandla, &
fupra fiibftanriam,ac.vltra omnia,& incomprehenfâ T rinitate
, illiq^nim contemplamur commune, & vnum rc
propter coæternum,& quiaid ipflimfimt fubftantia, ope-
ratione, voluntâte , 8evoluntatis confpiratione, pote-
ftate, virtute, & bonitate. Non dixifimile, fèd id ipfum,
& prqpter vnum impetum motus, vna enim fubftantia
, vna bonitas, vnavirtus', vna voluntàs, vna a<ftio , v -
na&eadenfpoteftas, non très fibi inter{èfimiles, fèd v-
n a & eadem trium perfonarum motio, vnum c-nim vna-
quæqiJt earum habet erga aliam, non minus quam erga
fè ipfam ; id eft, in omnibus vnum funt pater, & filius, &
fpiritusfâiuâus, præter $ ingcnitum, &natiuitatem, &
pioceffioneimynuminquam habet,fèd cogitatione 4 di-
ftindlum. Magnus Bafuius in fermone de fide : Filium
dixi,&patrem ifèruamihi has proprietates, permanens
igiturfiliiis in eo quod eft filius, omnia é ft, quæcumque,
pater eft, ficut ipfè Dominus dixit : Omnia quæhabetpa- :
tcr^neafupt. Et Gregorius Nyflèr^|s; Conn ten tes, 5 inquit
jeanaem naturam fine vlla variatione, differeri'tiam ;
cau(æ,& Ac caufàproficifcentisnonnegamus,in quo fo-\
loalterumabalterodifcerni comprehendimus. E t diui-j
nus A Aftafîusin lîbi'odeveritatcreétorum dogmatum: i
Kecip|ocantur, inqui t, huiufino.di appellationes, D éfis,
Dominus, 8c fpiritus propter incorpOTeum & fàndhim, |
quia vnicuicpie perfonæ conueniunt nûiufmodi nomina- î
riqnes, refèruato patri ho c fo lo , fcilicetpatrem eflè, quia j
folus eft pater tamquam caufà, &refèruato ip fifiïio hocl
t a y u i» , foilicet filium e flè , quia folus genitus eft: refer-;
uato itemparacleto eflè foilicet fpiricuimfàndtum. Dim- ;
nus Dionyfius cap.fècundo de diuinisnominibusait;Co-
pfilata in vnum in.tora diuinitate, yt in Theologicis in-
fogmationijDUS prolixe ex foripturis fànétis demonftraui-,
mus,funt fupraquam bonus,fupçaquamDeus,fupraquam
fubftantia,fiipraquatn viuens,fupraquàm fàpiens,& quç -,
cumque funt ablr.tionis 6 focundum exuperan;tiam,cum
qiiibus r»imeranturomniaquæad rationem caufæ pertinent,
bonfim, palqhrum exiftens, viuificurà, fàpiens, Sc ;
quæcumqj funt ex donis eius, quæ bonitatem eius deccr,
à quibus omnium bonorufii caufà nominatur, diforeta 7
ve,ro fimt pacris nomeh, Sc res, 8c filij, Sc fpiritus fànéri,
nulla in his faâra-reciprocatione , aut prorfus comrriu-
nirate introduira, eft præterea diforeta ac diftimftaçerfed
a