J
I s * »
lo a n . C jp a r. D ecas V.
P
Secundum
lc.id eft, fe-
O V l N T A DE C A S , DE P R^Sld
eft. Qu^rein fingulis diuinorum nominum propriefati- ,
bus oportetattendereortusrerum vniuerfi, óëemanatio- j
^SffiESta eas, 8c inde Dei laudes ducere & celebrare , 8c 1
exquirere quam proprietatein vnaquaqj nominatio De i|
fortitafit, quaantemfit bonitas Dei ,autfubftantia,aut |
v ita , vel fepie,ntja, ^ 1 alia fecundum naturàm eius, fun-
ditus cauendum eft vt inquiramits : quarere enim v t ex-»
primamus fiibftantiam D e i , perindeeft vffivelimusex-
primcreeins vitam, ve l fapient.iam,vel pbrentiam,velbo-
nitatem.Reftat igitur,v t laudetur D eus à vita, quam pro-
duxit, 8cà fapientiafimfliter, ndh autemàvita, au td fa-
pientia, q ua eft ipfe Deus. Adhuc ex his liquet, quando-
qilidem poftea audituri fumus principia, 8c participatio-
ries, 6c per feparticipatipnès, & figillatim, perfe vitam,
per fc fapientiam, perfe eflèntiam, quemadmodum Dio^
nyfius admoiiens 8c pramuniens,Oportet,inquit, obfer-
Uare in huiufinodi nominationibus non eflè exiftiman-
dum aliud eflè b onurn, 8c aliud exiftens, 8c aliud vitam,
vel fapientiam,neque multas eflè caufes,neque alias diui-
nitates alia producentes, iuperiores, 8c inferiores, fed v-
nius Dei totas emanationes bonasfecüdumnomina Dei j
à nobis laudata j atque vnum quidem, quod vniuerfam
prouidentiam vnius Dei déclarât,nempe nomen boni;
ahaautçm nomina emanationes magis aut minus generales,
P R I E T A T I B V S D I V IN O R V M j
Nominum.
f C A P V T I.
gut fint infingulis proprietatibus diuinorum nominum
obferuanda. •'
Agnus Diony.fius capit. quinto de diuinis no-
mmibus:Tantum,inquir, commentabimur,
| Jk quantum propofiti ratio po ftula t, non cnim
propofitum eft fubftatiam, q ux eft fifpraquam
fubftantia, eatenüsaperirc & declarare, quateiius eft fu-
praquam fubftantiam (hoc enim d id non poteft,8c igno-
tumeft, &penitus exprominon poteft, 8cipfam i copu-
lationem mentis fuperat) fedporins propofitum eft lau--
dare fubftantia: dein e x , & q ux omnis fubftantix princi-
pium e f t , in vniuerfa quae funt emanationem iub ftanria-
rum effe&ricenK fiquidem nomen boni de Deo declarat
pmnes emanationes au& o rif omnium; & a porrigitur
haec nominario Dei abono tum adea q u x funt,tuin ad ea
q ua non fimt;eftq;fiipra ea quxfunt,8c fiupraea q u a non
fiint, nomen veto vita de Deo adomnia viuentia tendi-
tur,8c fiipra viuentia eft,nominario Dei a fapientiaporri-
gitur ad omnia q u a -5 in telligunt, q u x 4 ratiocinantur ,
q u a 5 fentiunt; & fiupra qmnmfta eft. Has igitur Dei no-
minationes, q ua prouidentias Dei aperiunt, propofitum
eft celebrare,non enim tradatio noftrapromittit enoda-
re & aperire bonitatem D e i, quafiipr^fiibftantian^ft,
neque fiubftantiam 8c fapiétiam diuinitatis, qu$ eft fiupAi-
quam fubftantiam ,8c q ua eft fiupraquam locata fiipra o -
mnem bonitatem &diuinitatem 8c fubftantiam & vitam
8C fepienriam, q u a eft, ficut ait kriptura, irf abfeon dito:
quin pötius prouidentiam patefadam,bonorum effedri-
cem,bonitatem excellentiffimam, 6c bonorum omnium
caufam laudibus celebrat •, 8c exiftentem 8c vitam.& fapi-
entiamfiibftantia&vitaefFedricem, & capfemqux fa-
pientiaftï tribuit iis qua fubftantiam & vitani & mentem
8c rationem 8c fenfus participant, nó dicit h x c noftra tra-
d atioaliud 6 effe bo'num, 8c aliud Cxi ftensjaliudque vitam,
vel fepienriam;neque multas caufes,8calias aliorum
effedrices diuinitates, iuperiores & inferiores ; fed vnius
Dei vniuerfesbonas emanationes,& nominationes Dei a
nobis laudatasj atque vnam quidem efle q ua totampro-
uidentiamvnius Deideclarar,alias vero quamagis 8c-mi-
nus generales prouidentias patefaciunt.Ex quibus fit i$a-
nifeftum, cfferre,id eft,expromere, ^fiibtifitereffitrrare,
quatenus naturam & fedem acfilndamenrum habet fubftantia,
quaeftXupraquamfiubftantia, omnietodickion
poteft,nee intelligi,fiiperatque filentium illud, quSdno-
bis per plenam ex omni parte ighorantiam & reticentiam
aduenit N o neft igitur nunc nobis fermo de ea , nee propofitum
eft nobis explibare, bonitas fupra fubftantiam,
quomodo feem^umfefit fubftaritia, vel vira, vefïapien-
ria,8c alia omnia,qutjDèus nofterfecundumfeelfe credit
tur,quin potiiis nominationem Dei,qu q ilßi q u f fiint circa
ipi,um,deelarat,dico efle ordtne'm rerum>& prouidentiam
, 8c aptam vniuerfi diipofitionem. H o c igitur eft nobis
in hac tradationepropofitum,läfidarcDeumi)b ema-
nationeeius ad&mnia oirSnium reriim effediice & deifi-
caiexternacnim pfouidentia Dei erga n o s , & emanatio-
nesin iis quap roduxk,e ffiduntut,& emanatio,fiue pro-
uidentia effedrix fubftantia, didtur ip£a effediö fubifetn-
tiajcffedrix bonitatis,ipiabonorum effedi0.5««p^ **i Kßi
f V« principium deificarionis, ficutmors^ta:^ x^lau-
B B p L j . I da?ur,ideft^'uafäda^eftprindpiüm deificationii & cór-
e °-1Pdicir!’ I p v i s & ^ 3 c i ^ o v ,id eft, quod dedit principium
v ira , 8c Deura recepit.A prouidemiaigitur bonorum efi.
k d r ic c in acaturis o lien fa oportet land are bonitatem
fitp.erlatamy& omnium bonorum cauïam,ipfiiininquam
Deum, déiiionftfatum enim eft, quam naturam'häbeac
Deus,n on fo lum n o s,fed nee angelos pofle attingere:
quaKiuls v\brö omnia eitnihilofedc, a nobis laudandus
ficutipia progreflio traólandi de^larabit. Hoc prae-
tereaobferuandumeft, cum audiemus bonitatem iupra
omnem bonitatem,8c diuinitatem fiipra diuinitatém, ne
exiftiraemus fieri fiiperlationem in mi ipfius böhitatem
8c diuinitatem, alieni Annum enim à rationc eft, arbitrari
bflè Deum fe ipfi> fiqperioretfi,quin poriup,vt fendus Maximus
Dionyfij verba expofuit, Nota^nquiens, red e hic
dicibonitatem fiipra omnesji bonitatem ôcdiuinitâcem:
inferiores igitur diujnitates in tellige angelörum, 8c ho-
mipum iuftorum,8c in vniuerfium obferuare defciemus,vt
rurfiis Diönyfiiis dixit, alierium a rati one Sc abfiirdutjife- !
exiftimare non actc^fdere vim prbpofiti, fed vocestan-
tum, hoc eniifi non elfe proprium eorum quldiuina vb -
lùntintelligeré jfëd qui lolbsiotiitus percipiunt, St hos
quidem extra aures continet, hec in eas pénetràre finunt.
Ex febolijs S. Maxmi.
Et iplatn I copulationem ) id eft, exeedit ipiam copulationera inçelle
ftus beatorum,qui elteniiam Dei vifiiUpèi copulationem fui intdleâus
cum ipfa Dei eflentia^quamuis enim videant ipfnm Deum,non tarnen eft
tanta perfe&io vifionis, quanta eftpetfeâio ipfius effe diuini, & quanta ;
eft petfeftio viilonis.qua Deus Pc videt.ex S.Thoma.Forrigitur i h*c nominatio
Deii bono.tum ad ea qux fun r, turn ad ea qux nonTunt,&eft fu-
praea )Vocaie {blet Dionyfius,vt S Maximus notauit,ea qùx,funt,ea qux
lunt expert!!materix ; qux veto ma ter iani h abent, vocac qux non funr,
propter interitum. Porrigitur etiam nomen boni ad ea qux non funt,quia
g i t us vocat ea qux non mnt tanquam ea qux funttparticipatio enim boni
eft pofle efle.vt ait S. Thom, aut porfigitur ad eaqiix non fiint, quia non
efle bonumeft.cum contemplamar illud in Deo.qui eftfupta omne quod
rft»vt ion urn eft non efle fapientem,{anftum,8t alia huiulmodi.qualia in.
creaturis cognofcimus,quod Deo conuenit,i.-quo hxc remouentui, vt ait ;
S-Tho.non propiet defe&um, fed propter exceflum, aut efle fupta ea qux
fuat,Sc qux non lunt,fignificat efle loco ineircumfcriptum.id eft, efle vbi
que.exS. Maximo,qux 3 intelligunt) Nomipeintelligentiumcompre-
hendit angelos 8c animas, 8c licet animas folet Dionyfius vocare *«igjer, j
id eft,intelligenteS,cum eas diftinguit ab angelis.quos vocare folet
id eft,intelleâilie,quia habét angeli infra fe à quibus intelliganrui, ncifi1
pe animas;animx veto non habent : nunc tamen.vt dixi,communi norm- -
ne inteliigwtfi vocat tumfhgelostum animas, quid turn angeli turn à
nimx intelligunt Deum , Se intelligendo Deum ad em» ft cottuertUnt,.
qnx 4 J.tiocinantur ^. Homines intclligit, anima enim dumin corpore
eft,ratiOcinari poteft per conuerfionem ad phaAtafinata, non autem fepa-
rata,qu#j {’eniiimt;animalia,quç non pariicipantrationem.qux ispien-
tiam Dei inïuisànatura inf!tis conaiibusjpamcipant, vt beatus Eafilius
in Hcxaemero docet,non dicit aliud .6,.efle bonum)Hoc dicit non otibfe, I
fed vtreprehendateos.phfgofbphos, & Simonem Magum, qu- ponel ant
deos.K3r/^g7mov(,id eft, opifices paitium mundi, maiorcs & yalentiorcs
maicrum créâturarum;&infirmiores infirmiorum.fccundum gradus fuos
defeendentes ifjop^cio fito vfquc ad matetiam,ex S.Maximo.
e ° C A P V T I if
De bonitjtte,&pulchroi&vbicopulantur, & in quibus differ-
' nuntur>& qua eorumproprieties.
r " \ Ionyfius capite quarto de diuinis nominibus. Age*
A-^inquic, adipfiimnomen b oniprogrediamur, quod
exempte ab omnibus, diuini rati fiipra diuinitatem a ttri-
j buuiftt ThéolŸogi, vocantes 4 vtarbitror,bonitatem ipfenl
eflèntiarii i diuinam,diiiinitarisfcilieetcreatæorig;inem:
■ —S— — -------- --------- 1 1 ■ ..b..e. .q...u..i.a
Dè Vropr. Diut. Nomitt.
H qy.ià,fic effènriâfiuabonus j f t Deds,.vt tajnquam fub- funt , tenditur 8cpbii'igittil:; 8c fiupra omnia quae fiint, 8c
ilanrialc boiuim bonitatem in omniaporrigat.Quem.lo- j q u ^ o n funt, eft ifi àucem-bonumidipfiim^cum pulchrp !
cum adnoclins,Maximus, Subftahtiafe, in quit, b <
vdcat.ipfiuii Deum,Sc paulopoft: Dèüs, inquit, ponum
habqt non exaccidenti tamquam qualitatem quandam,
ficut nos habemus virtdtés j quiniirimd fubftafinaboni i-
pfe Deus efl:, fi,cue ipmeu;eftiubftaAtia .1 ^ iis .fq em Dio-
nyfius quartocapitede diuini?nominibus. HP<-,inqiüt,
honum laudatur^ facris Theologis vt pdlcfirpin > & vt
pulchritudb; 8c y i dileftio i & vc4iXe6fcuxn, 8t quacurriq;
a liafimtdiüiuanomina,'>qiubusipfe ipeciofus decor, 8c
effe&oxpulchricudidis de.centet nominatur. Pulcfirum
autem,Sc pulchiitudonorifunt diftinguendaincaufa qu^
vniuerfa in vnQ Complexa eft, ha?c enim in omnibus rebus
in participationes 8c ip parricipantia diuidences, pul-
, communem pmnind cumeoproprietatemhabebit;
ericque propriétas p ^ ch ri rendi in ça q u i fin it, 8c q nx
non fimr, prbpte^pqlcKcùm énim 8c bpnùm cunóta pip-
djifta funt, immppv'opterhiEC ipfe,fiulchrum dieb & bo'
num,item ea qux non fiint,non fiint prpdu(fta; quonfSm
fynus fed propter bonum d^ pulchrum fadkus eft ,, 8calter
: lo i qui non eft, propter bpnum uem 8c pulchrum nop eft
fa<ftus:itaqueduonOnfuntfact^)roptereandem bónitatem
8c pulchricudineni. S i enim vnum folem in ardpre
ferrè.non polfiimu5,.fidiio effent, quisnopcompuftus
rerrianeret ? Proptepbpnicatem igitur 8c. p ulchrituaipem
etiam qudFdnonefiil non eft fe äum . Simul demonftra-
,tujn eftjpmnia nbminain Dep non diuidi in participatio-
nes 8c participata; extraDeiim auçem,cüm agiturde ema-
narionibus,.tunç&parricipatiohes,8cpaflipnes,&acci-;
dentiareputantur.-ficut motus inmobiribuSjôcopeta.tio-
nes ineffeäis.j.nec.qux talia fiint, fiibftantix dicuntur,
quia vtantea demonftxacum eft, tunc fiint, cum Bunt.
chrum quidem dicimus, quo a pulchritudinis particeps
eft; pulchritudinem vero participationem caufieomnia
pulchraefficienris7 Q u o in lqcoaitS.' Maximiis : Piilcher
dicitur Deus in Canricp canticorum: 8cDauid, 3pecio-
fus forma prae filiis hominum, Dicitur autem pulchrum
8c puichritudo, quia diflinguitur in rebus jnjjartieipan-
tia 8c pafticipata, in Deo afitém non fic : x<*Ao? namqu«d'
eft, pulcheedicitur, & qi^a tribuit omnibuispulchiitriai^
nem, 8c quia omnia ad fe xcthti, id eft i vo^at: ftirfus Mr
hoy as del or,id eft,pulchrum tamquam femper exiftens, fe-;
cundum Gr?ci nominis ety mblogiam,vtpóte mimquam
decrcfcens%, necaugefcens.IbidemeuamDionyfius:Qu;a- ,u„ „auiia | H B H H R
obrpm idem eft pulchrum a,tq; boriiim, quoriiam omnia j lis f non enim fubftantia, fed qi
Exfcboitis S . Maximi.
Eflèntiam i diuinam diuinitatis. originem dicit, in creatütis fcilicet,
quia Deus éft auftOr'diuihitatis in cunâis hominibus 8t angelis
^ j — ' r iles nunr,
Deum imitantur, &ei flmilesmunt, de quibus Icriptum'eft': Ego di
dii eftis, vnde diuinitatem deificam, & Deum dmfleuni frequenter ver-
timus, quod DionyfiuS^fUMiav& Sxecf^u^«f^^'dicit.-ficut lumen
fubftantia 2 iolis ) Non fignitîcat lumen efle forinam fubftamialcm fofubftatitialem
w.---- - , _ t > . t I L * -0AA ' ■ eiuselie, idelt, conlcduuiaturaliteitormamlubitantiaieml
tunt: ÔC Hlhileftiti rerum natUta, quin^pulcnrum ocbo- j caioreft fiibftamialis igni, id eft, natuialiter cönlèquèns fo:
pulchrum 8c bonum pamçipare, tunc enim elt ïp ium, ^ quinpotius fic intelligenduin eft, ficut fol,
fobs, lieu
' " ■ ~|i:Sanï fubin
fit aliudprxierquam
lumen, non habet lumen aduçntitium & çoniunâum,, quod voca-
t '“ * '" " '“ I , ' 1 • /"» - J * (i- 1 tut.accidens,nequetamquimfitai)imal,velutprxditus'anima,volunraftan
r iam ju re rènq,P 4 om n ia . ^U O O aUteniiaem e itp u i- tebenefadendiintus lumen accipli, 8e in^ omniaxdifpertft(potius enim
chrum a t a u e b o n um in D e o ,q u i eft fiip ra fubftantiaitr,dc contra, neque a iiinatus eft.neque voluntatem benefaciehtii hqbeti caret
• , . a n- • W 1 - . __J_ :C enim ratione, necaliunde lumen accipit; eft enim hoc ipfum lumen,&tilq
U o d h x c q ilx f ilb f t a n t iam D e l , q u x e l tp n g p dç in ça tio - iuminat ) fieiuDeOintelligcre opottecquod Debs Icflicet non habet bo-
nic ^»»rlnrnnr a d io fiim DCr diuina^ n om in a p u lch ri S t numconiunûim»lamquaip qualitatem quandan>ificutrtos/h»'5e® “ s vlp-
, 5 0 ‘ j * n * « f ,n t n n n Àifhn tutes;qùin potius fubftantiàipfiusboniipfeDeuseft.Ccutlumen fubftan^
b om p ertme rit : 8c q u p d e a q u x m D e o fu n t , n q n d lfh n - / tw fQi i . Sj famqùain qui eft idipfum bonum, fulgorem bonitat.ÿin pm-
eu u n tu r in p artic ip a t io ne s 8c partfejpata , Ijiqlie.t e x con-» I nia ponvU, haftenus S. Maximus,qui cum ?it lumen, quod alioqui qua-’
S . f a T h .d f e g o h r « . In q u ib g s a a tem d ifm ig u k u c b o n i- j
ta s 8 c p etîp fem p u lÊh rÜ ,8cq iib d in c re a tu ra d ift in g u u n - I iUapeftinet: vtfdem6\ Maximus in diuinisnominibusnotaüit, omnfa.
’ ■ *. r pv Vitc mo ni- fecundum 3 omnem caufam pulciiunfSc bonumappetunt.-)quiaDaÇs
tu x , 8cq u x i p f i j r u m n o i^ u m p r o p e t a x , e x h is m an i- •] eftcaufaminiumeffearix, qui cum omr.ibus bunitatem & pulchtitudi-
fc ftum fit. S yn o d u s c o n tra M a n ic h x o s a b ep ifco p o G a - > ncmfuaiffcommnnicatiigpquia’fibis omnium, omnia enim faftafunt, vt
ftantia e ft , in créatutis au tem acCldënS.-Et id em ib id em ; j le diftinguereatiw, in ipfo étant, Stfecundum ration es & exemplarii'om-
DR rOtnniirtaasseeniUimiU , qa uutxCiini vv n iu é rïb. cexhitur, inrt e n^ fio h. em, 5c T datnifuprafubftantiamaufetendo 4 omnia) Exponitquando quod non
r em iffio n em v t a ccid ens r e c ip it- E t D io n y tiu s cap ite d e - j ^ pani cipat-pulchrum & bonum, quando fcilicet aliquis dicit,Hoc non
c im o tem q d e d iu in i5 n om in i0 h s .N e c ip rum s i r ^ p K ,9 o -
citur n offe (Te ,Por efte ti àm diti hie non efle materia, vidicifoletàDio-
ny'fio, quatenusèxpets eft'puTchix focina^, poteftiremdicinoneflema-
lum ’, vt etiam alias dtdtdr . & hoc etiam partidpat bortum, quia fit pro-,
pter Jliquid, Ajuod pulchrum £c bonum ridptuz; Ex.S. Maximo, & ex
Pachinft.ro-
...cböftitatisdiuinitad tamqdam apmm acconiodaitu^,
l. J t.-ii l-.n o .ilHj'u l ::if *lli ;■ —d i - diaa i.vlideniturailla
arcana & meffabili, quod eft omnium nominum masi-,
me v ene rab ik, ipii primuni confccrarous. Vbi S. M
ximus,C)bhailecaufdm,inquic, nomen boni.antpulcbri
nónbrqpric qicópmoda tur Üeo^,quiate cinrebus re -
periuntur: fic etiiyivjitperiqa diftunirepenes, quiahac
palfiqnesScaccidenriainpebusccnftntur.qiiodinPeo
noniraeftiquiommaancecclliu. K 3r%s i4.e,S > R efi4ct10
intelligendi &dicendtaliquiddeDeo nomen bSniThco-
lo a iD eo atbribuerunc,proprie enim DensefttupAquam
bonus y & fupraquam fubfta.ntia: bonicas autem »omen
eft venerationis. Item iJ im S r f l iW v n nSSU'V
quarto capite de eifdem diumis.no'jinibu-.Bonum, inquit,
gc pulchrum, quodin omnibus ineftjrtoneftlllud.
primumpulchrurn&'bonum om riin ln ^ n ijs partipipai
'tioneommaiuntpulchra&bona,.qüOcremmreft in rebus
pulchrum & bdhumynon eft & b f5nna, neque genuslubftantiae,
fedaréiaênsVquodhabetfimditndinem
aliquanrulum coniunftam. Ex quibus patent, quemad
modum bonir.-.»&.ipfiim pulchruui.m Deocopulaptnq
; p C a p v i I I I .
Vc.more, & dilettione ,&qua eorum propriety.
-...* -
\ /A gn us Dionyfius cap; quarto de diuinis nominib.
i V i Audiant, inquit, ilia , qui nomen ampris criminan-
tur i Araaillam,8c cuftodiecte.; fepi illam, 8c extollct te:
honor »eam,vt compledaturteiÔc quçcumq;aliainama-
toriis d e 'p ib fermonibus celebratur.At<|ui vifinii eft qui-
bufdamnpftriifacr^rumferiptutarum tra&atoribus, no--
m.en amoris diuiniuseflè qùàmnomedilcâioni^Scribit
enqn diuinuslguatiùs : Metisamorcriicifixuseft. Écin-ife
qii^aditum f ad feripturas préparant,in i« nies,quendam
de diiiina fepfentia aientetn ; Ama'tpr pulchritudinis e-
iusfatftus furh. Quare neprbpter hac nOtnenamoris me-
tuàthusmec villis dé hoc norninefermo nos moueat, aut
.ttrreaf,mihienim videntur Theologi eXiftimaffequidem
!&idem eftbonum ÿquepulcbrnm, extra Deum.yçtcï'jSi:
increacnnseiusdif«etafii,nt,pnifipue^ie, &ac cid enm j
loncisjuc cx. dcuutiimd , coriimunc nonien effe amoris & dileiftiqnis, fedi attrinnmerantnr.
ÈdamproprietaceniiiotuininÉell^çiîinsifi
I q n æ d lcu & m tn u s î___ S„ , , „ Æ uerû s%manaàones^^ enjttivetns^^amprnonânpbisfolam,fe d abipfisfana-s. ni enim, in q n it, nomen, quod yi)j«er(às%m.anaBp.nes
'.„■ Pneu omnium declarer, in ea qinf-fnnt, & qm en o n
- Sa
j ®
fçriptiiris^ycDc'um deeec, lajidetür,yuglus höminünjjbü j
hon'per^ '