"loan. Cypar. Decaass I1I1I1... |
\ m i ____________ '
fe ipfodyliberare. Quarito igitur excellît films, tatoquod
natura.fit, cxcelj.it id quod voliintatefit. JRutiusi4eK: i r
difputatloneNiceæ contra Àrium : Et quidem quod non ’
fintidem voluntas & fob ftantia, hæc eftnoftra ra tio , id-
circjo eni m filium dicimuseflè fççtum fobftantiæ> nos ve- j
ro fijEtum voluntatis,yt-^utetn tu côcedis,'non font idem
voluntas $ fobftannfofobftaritiaveroneq; ccepit, neque
definct : non igituriniago ccepit,meque define tj,- voluntas
veto éç^incipif \ $c définit. E t-Gregorius Theologus
in libra defoatuepifcoporum : Fac, inquit ,y e lis fie r ifi-
lium , & fia t ft fiu s ; fac fimiliter Yelis fieri quidpiatri ajiud
eorumquæ Gunt,& procédât voluntas in opus, atfi nihil(
horumfoquitur VQluptat£m,Deumverovelle, facere eft;
aliter b indem.homo creav,, aliter yeroxreatoif omnium
J)cusf £ t ian(^us ifoftmus- philofophus, & martyr in fir
bro contra gentiles : CumDeus,, inquit , ‘habeat fob flan?.
tiam quidem vfexfftat,yoluptatemvero',Vt creet;quifub-;
ftantiæ Sc voluntatis differentiam abiicit exiftentiam fi-
muJ & cr,eationem tollit.; exiftentiam quidem Déi yCrea-
tionem vefo,eorumiqu^ norn funt.Et paulo'poft:S,ubftanr
, tia.enirnyinquitvnquçecipit non eflè^vqlnntas verp reci-
pi monelfo,yoluitenhn E)eus, Sc fadùsëft fo ljn o luitv t
here.tfoç i^dus ibl, & nori eft fadus : nec.enim Opus e-
.• rat.JÉt Ioânnés D amafee nus >Opus, in quit, diuinæ natu-
I’ r^fempiterpa generatio eft ;opu£Véro diuinæyoiuntatis
■ creatio,. E x his liquet, quemadtriodum voJuntas Deiad
exéan dum ere attiras .pqfterior eft ôç diuerf a à fu b ftan tia
Dei. Quo enim minifterio iqdigere poteft (ait magnus
Bafilius devnigenito )is qiçfiniiil vtvdluitjCreaEuraexi-
.ftir qu am yu k ? Si igitur fimui cum voluntate creatura
exiftit, ûcut noneftexætemitaiæ creatm^ficnecvofein-
jas earn creandi,& opus., ©pus enim Dei velle eftj & ftdbt
opus Yoluntariseftcteatüra,&diæ£voluntatemfequitur,
fip diuinageneratiqfilioXimul terminatur k&.idcirco.ge-
neratio diuina,quæàDeo patte in-filium prt»cëdit& manat
eadem eft re pum eo ipfo,p.atre, qua? verbisexplica--
■ tinon'poteft. Eft autem ve_rb,ftm Dei increa turn > in c r ç ^
ta igitur-eft generatio eiusfixpra naturam çtëatam, tain j
quam naturalis emanatio patris, voluntas vèro &nutus
D e i ad_producenda§ crpàturas,quæ ex æquoeum emana-
tionibus & operati9pfousIïeiproficifeitur,mlFért, fiqut
rariapoteitjà iùbftantia Dei,quia illaftilicetv.oluntas^Dei
çoepit, &; eft extra Fapieritem §c crearitemijiæ e ^ e r o , id
eft |fiibftantia Dei aeterna eft |& intra fe ipfà fixe manet,ilr ;
la incipit & définit,hæc i n f t i j finis éxpers eft ; ijla recipit
rionefie ,^cum Deus npnj'ultefie xhæcnunqucni recipit
nonefie.. ^
' G a p V T V 11. ' • f ; _* : '
Quod' fccunduni bancvoluntitmii&defideriuin ^eiipjiiuer-
ga nosprfluulsntm dicuntur. •*
A ThanafiusintertiocontraArianos: Omni.^ inquit,
ƒ > dédit pater filip^, & p^nniaru^ftispatèrhabet innlio:
diuinitasenimfi^j^iuinir^spattiseft^tqueitapafjrpror
uideriuam ommnm’in filio' gerit. • E t itérum idem eon-
tra gentiles : JPer incàrn.afionèm,inquft,vfi:bipt'ouidcnr
ria^mnium patuft,_& ipfum verbum huius prouiden tiæ
Fuppeditatqr^audqreft,ipfeenim fa âu s eft h om o ,v t
nos dèincarèmur/: fe ipfe per corpus maniféftpm fecit, vt
nos patris inaiÿ&dtabilis notitiam caperemus. Immo .&
magnus Bafilius in moralibus , fexto & quadragefimo
Pfelmq dntende/jnquit, ptofpere prpçcdCj & Jegqa : Jd
eft , quicurarh homiriuniper çarnem naberè coepifti, fac
vtcuram Haficimëndas,(^nrinuesy&: nullpvnqüâmEem-
porcrelaxes.EtpamafeenusTheologus:Prouidentia,in-
quit^ftcura Deide pmmbus. Et Theodoras cpgiTomen-
to TuyyfotTrloiv : Çuitis n.anx, i nquit^reiprdiiidentia erit,fi
non fit qiiod feraetnr inçplume î proiudennà enim ex its
eftquæ funt propfeTçaufamiQuarefX hispareCjquemad-
modumproptefeaquÆ^fiiâafuntvprpujidentiambabûm
,huiusprpuîdcririamppe3ita tp f& ân ^p r.Q u od fi
prdp'êxifta fa<ft^èft,'qftpmpdp nofifit çph'dita & prèata
& in iis numerata,,quieTuntpropter caufiun, fecupdum
nacuram pperationurn,& emanationum, & aliorum q m |
^ ^^ itud ine xnp eitinereintc lliguntur?.
G A P V T V 111. ^-T [
Quodgemrathn omnes dining emanationes prouidentU dicuntur
mente contemplalnles.
\ / f Agnus Dionyfius primp cap. de diuinis nominibus
*-V1 aitiNpnfplumenitneft ca fta conrinendfcomniay&
vitae-ac perfedtionis^caufe.eft, ita vtab ha c fola , autabalia
prouideptiabonitas,qu3e omnenomenfuperat, npmine-
,tur;fedivniuerfafiinpliciter& incircutnfcripte i in-fe an-
ticipauit peifedlis bpnitatibus ipfius,.ynicae. & omnium
effeiftricis prouidentiiei & ab omnibusrebus aptelauda-
tur SC noininatur. _ A tqui nohjibjum ha?c nominadiuina
Tnebloigi,celebrant, »quasi prouidentiis generalibus^aut
,a prouidentfis in.parte, autabiis quibusprpuidetur, Sc
aliquandpa quibuidamdiuinisvifisdicunturrldemjriu-
fus in epiftolaadTitum: In prouidenriis,inquic,Dei,quas
.mente contemplamur, v e lin do ms, z y e l yifionibus ,*3 J
velproprietatibus, 4 vel facultatibus, 5 vel ftatibus,, 6\
yelmanfionibiisyyeIeinanationibus,7veldiftin<ftioni-
bus,ye|cpniun<ftipnibus. 8 E t rurfu^cap. quarto de cce-
left i hierar, Cun<fta,in quit, qusfuntvprouiden riam parti-
I eipant,qnaepx^diuinitate, quae pmnem naturam antecel-
lit , $r omnium reruin cauia eft, eftluit. Qu o in locoian-
(ftu.sMaxynus:Qmnia, inquit, opera crearionisfiimma-
. pm dqcjarat^ cutnd i cit: ,Quae funt,_o mnia fcilieetin telle-
«ftilia Sc knfilia.vniuerfa enim fpcit Deus,cum non ellent,
& ob, cam cauiam iblum ,.y t bonitate ipfius fruerentur,
fraurituRautem pmuidenria}ipfe»yr quasqueres anta eft,
prg,ui4entia^niin-Dei principium eft nature c||iuiq; rei,
atque binopatet D ipnyfium omnem emanationem Dei,
prpuidentiamappellaiTe,hoeenimeftiftudapUdDipny-
fium,-AbbacfoJa,yclabalia-pEouidentiaj&illud,Agene-
ralihusprouidenEiisyvel piouidentiisinpatte;, y e l ab, iis
quibus prouidetiu'; ficiljud rurfiis y in prouidentiis :Dei,
■ qqasinenteSQnteraplamuriplqnecpntentusfuic^DionT'
fiusprpemanariomDnsprouidentiasdieeremifiquisfor-r
tedicat.j.idem efttiprouidentiam,‘&£manationein,ema-
nare enim propter aliud quid, qUid.aliudeft quamprpuj -
dereiuis,prQpterqups;aprincipioemanatiqnemfecit,&
adhueeoramcuramgei'iEyqUpdinagisadhuGexeocon-
fta|, quodprouidehtiaD.eiprincipiiimeftnaEur^ cerum,
prnpe auxem principiiim aliqupr.um in iis qUx ab ipio
princjpio exiftunc^c.oncluditur-ftiquec.igitur efle prouir
^enriamynum o x iisq u * aJ^eovoiuntaEeftiafadafiint.
Entimerat autem Dionyfius in prouidentiis dona Sc vi-
' efiones:&: alia,vtcnsvoce difiuntftionis, v e l, addeclaran-
dutn ,npn.efle iropEobandum,fi quis h * c hoc autillolver*
bovocet-i.* W
Ex ftholiis S. Maximi.
-id eft,ita 1 in fe omnia an',ticipauit , & omnia eft,yt cum eis non (it coa
gmentatus , neque corpotec vnitus, hoc eft (impliciter & incirciiii icri .-it
oiUriiaefle^p #j ,& ipium «Sc omnia. Contra aiebat ManicJiieus Deum;6
tnnibus corpoiibus ovmtnafittev,id e ft,vt i ca vej:taniuj.conrubftanrtatuin
FiouidefLtia a doiiandi, vt inlllo, ApVriVtUrinaufim .tuiijb,&c.'.navifib-. i Gtnef. i/|
nibus)vt cum imvetin teftamento agpatc'rrat Dius fpccf? hSminls 3 & fie?! yM.ith. 3.
ut Spirits famfttis apparuit in fpecie coIumb.T,& laigu.mun if nearum ^
pioprietatibus)vt in propheta Amos.adamas.pmuidit OcuSjVt limilituiii-
ne & exSpio adamantij oftenderet nobis to j&if tevrcC,
vt cum dicit fciiptura:DeiS. ignis conlumcns cfl,proi:;dil v; ftc fignificarct
vim confumendiprauos habitus, s faculiatibus ) vtoculi.qui facultatcm
videndi,& pedes ambulandi ftgiuficant,rpccics prouidenci.c func.llatib: s
6 velmanfioni^us^ftcQm dicitur,lapis fundamenti, fignificat prouiden
tiamftatus immutabilis,emana tionibus 7 vel diAin&jynib.us) vt .cum di
citut, flos agri Sc Elii<n conuallium, varietas^'rouidentia: fignificatur. S
coniunftionibusjvt cum vocaturlapis angulatis , ligniftcatutpiouidentia
conueitendi ad fe,& fccum copulandi.
'Jr C A P V T I X . % ^
rationesfiuntnojlr(£ diuih&participationes^di-
um anomina.
jn u /p io n y fiu s capite primp de diuinis nominib.
Hæc,mquit? ex feripturis diuinis didicimus ; & om -
nem fere fecram feripturatn-reperies addeclarandum nobis
Deum'& ad laudandum eum, diuina notttina formare
fecundum diuin s bonitatis emanationes: É t itèruifP
■ cundo capite: 1 Abiblute communicationes vitar, fapi-
entice, Sc alia doria diuinje bonitatisbinnium ïfèram efte-
(ftricis, in quibus donis diuinieperfcine ,,quie fine nature
fuas participatione participantur, dparticipatiqnibus Sc
participantibus laudantur. Qu o in loco'S. Maximus: Secundum
fubftantiam, inquu,dminitasneq; participatur,
riec iritèlligitur: participabilis velb eft,quatenuS ab ea exi-
ftunt omnia, Sc’ab ea contin'entur Sc conferiiantur vt firit.
Acrurfiis Dionyfius iti eodiém cap.O mnia, inquit, diuina,
eriam qu*cunqynobis deckrata funt, particfparionibus
folum cognofcuntur; ipfe autem diiiina qbalia tandem
fint exproptioprincipio Sc frfhdatione: rieq-, mëntë hèq;
cogitationevllaautcogrtitione'afiequilicet.vtfiabditam
iUam eflèntiam Dei, quxfupra omriem'naturam eft,Deu,
Sutvitam, aut fubftantiam yarithimeri^a'ittrationem vo-
cetftUS, nihil aliudintelligimus,quam miilriplicem facul-
tatem ab eo produdam Sc communicatam, vel addeifi-
candiim.vel ad capieriduin fubftantiam,vël ad vitam pr^-
ftandam, vel ad fepientiam krgieridam: ad ip film Vero
Deum intelligendum menrem intendimus niide ac for
lute ab Omni operatione, nullam cerperités 'deificatio-
hém, arit vitam, ?^t Hit) ftan tiam, quaiperfeóte fimilis fit
illicau fé , quie omnigenefeexcellenriie&prxftantiaiex-
tra omnia pofita eft. Quern locum adneftans idem Maximus:
Nomen , inquit, Dd non fignifi feat fubftantiam;
neque quid eft D eus, fed beneficentiam quandamerga
nPs: & quod ex parricipatiöriibiïs d b e o nobis donatis
nomiriaDeifPrmamus, quidautem eft Deus, oPinibiis
eftiricogitabile. Ex quibus mariifeftum fit, exemanatio-
nibus D e i, &d o n is ac bsneficiiseiufergahos-riominai-
pfius cop^ci, èa vero ipfe qua;in Deo font, euiufmod^de-
mumfint ratione foi principij & fiindamenti, &quie in
èó font, fupta omriem mentem, notiotiem, ac cognitio-,
nemriaturalem putandiiiriefle: atq; eriam (rid quodprius
demon ftrabatur)eX magnificentia&rèrum ordine Deum
cogndfci , non auterri ex fobftantia foai Quamuis enim
déificatiöftesabeoadnpspröficifeiaudiamus, autfacul-
tatès deificas vè l fubftantise , vel vita:, vel fepientiie effe-
«^rices,jiihililliud intelligiirius,quam ab ipfe adnospro-
ficifcéntes habitudiriës, niotioiies, emanationes, Sc ope-
rationes, niilfa.autem ex iftis motiönibus, fi'ficeas vocè-
rriüs, fitmUtudinem autproportionem hsbetrium ilia Ö-
iriniumreram cauia, &omnernruturamfoperante: h«c
enim omnia propter caplam mot'a fo n t : om ie autem
quodproptcrcaufem eft & mouetur, faólum eft, aeprin-
* cipium Sc finem habet. * ^
Abfolute.) 1 exparteprincipij,.flue effentiar diuina.-, quia eflentiadi#
uina feciindum lc non cnmniuoicau|r cum creacuris , fed rcmanct folu-
ta aVomm liabitudineparricipationis, communicacur tainen fecundum
iilniUtudinpUJ. ,, ; . „ . >
C A(p V T X.
Ï Quod, Deus eü vnus, & impartibilis, & n o n multiplkabilts, & hn-
tnobilis: in his autem emanationibus videtunyoueri,
• .gypartiri, ac tnultipluari, é r diuidi. 1
•
M Agnus Dionyfiuseapite'fecundodediuinis^omi-
nibris. Quia Deus fopfafobftantiarn eft,&o*mnibus
quae font, datèflè, Sc omne^fobftantiaspröducitymültï-
plicari dicitur mud vnuiri eris, eo ^ lo a e x produdïórie
eiiis multa exiftuht, cümalióqüinihilbminus maneat&
vnum in mulriplicatione, & vnitum in e-inaJatibne*, Ac
rurfos. ide,m in eifdcfu: Diuinam difcréponem , inquit,1
‘dicitrius j’ficufdiéluméft, emanationes D e i, bonitatem
eiiïs dc cérites, largiensérii m o'mriibüs eftey&fundens af-
flueri ter omnium bohorufo participariones, diftribuitur
vnite, & multipucaturfingulariter, efficiturq; multiplex
nonrecedens ab vri«. Querii locum adnotansS. Maximus,
Dicitur, inquit,vnum multiplex fieri,quia exripfoyac
► per ipfom, & in ipium ctimfta condita font; & ip fe eft caput
pitiriium qtue funt, & ipfe omnes fobftyirias produ-
xit,Tc<fte igiturpropter ea.qu* ab ipfo effe^a font, rSulri-
plicari dicitur. dir
Bibliotb.Vet.Patr.Tom.u.
uink nomin. QmdViri^üit, cum rurfos Theologidicunc
jjU canSh. meare , & moueri immobilem , nonne ho c vt
D eum d e cA , intelligendum eft ? Pie enim putandufrieft
moueriDeum, non quafiferatiir, aurmutetur, aut varietur
aliquo modo, aut itlotu locifiriereëfco, fiue rotundo,
fiue ex vtroque cbmpofito, neque motu intclligeniæ,
neque naturàli, nec àriimaiï, fed qùàteniis omriia Deus
produçit vt fin d& omnia cortririet,& omnibus varié pro-
uidet. Hunclocum ediflerensS. Maximus, Deus, inquit,
non iriqueturaliqrio ex iftis généré motus , quin potius
iriotus immobilis, & ëbdém modo fe habenris voluntas
efos dicitur, quayiilt elle ea quæ funt, Sc emanatio proui-
dehriæac^omnia. Ex his patet, Deum nulla exiismorio-
nibris, quas Dibnyfiu&ingeniofe enumerauit, moueri, ilia
tantum excepta ^ quæ externa.eft, Sc qua creâturas per
foasdiuinasemanaHones produxit, mulciplicatus & di-
fpertitusacdiftributus non qriatenus ipfe eft, fed quaté-
rius manens immobilis &rimpartibilis & rnulriplicatio-
nis expers, & èodemprius ôcpoftea ten o re , fola volun rate
omnia produxit , neque lie à fe iplb vllo modo rece-
dens. Q u o enim moueretur, qui omnia fobftantia foa replet?
Immbficutfivna facies maneat, cuiusforinanulla
parte &nullo modo varietur, &pbnamus muhas circum'
facies ex fulgore illius^micare, videormihiexhacteriui
imagine ac lïmilitudine conieduram de his facere : àd
hunc modum rede quis dicat, non diftribui aut partiri
aut multiplica:ri Deum, fed nos pbtiusab eo tariiqii amfi-
militudines & imagines Jtcemplarium eius diftindos ac
variatos elfe ,v& multiplicationem & pàrtitionem fobif-
fè ; huiulmodienim aftedionesfimilfoudinibus non Deo
ég^ueniunt. Sj<*à Dionyfiorerum diuinaramperitillimo
hæc quæin Deo apparet, diferetioappellataeft. Vidètur
enim, inquit, & dicitur vnius Dei diferetio&mulripli-
catio,: eft t^rien nihilominus principium diuinitaris fo-
praomnem naturam vrius Deus impartibilis in parribili-
busj & fecum ipfecopulatus, Sc permixtionis plurium,ac
mulriplicationis expers: Sed vt<iam capita huius decadis
in fummam redigamus, exponam fitnplicem ebrum fe-
riêm materiariam. Dembnftratum eft duplicem elfelpe-j
cuktionem^iuinaramemanationurh; vnam emanatio- !
nurri inDeo naturaliref jaltéram emanationum extraDeû !
ad creayras pettiikutium yoluntarie,aggredientes igitur j
hand exteriorem,in qu^ mulritudo diuinaitim emanatio- !
riiim verfetur , fe cundo lo co principium ad crëaturam Sc '
motum âc càufem démonftrabamuS"generàtibni rerüm -
conueniëritéiri : nulla autem gerieiatio fine hahitudiné
e ft, vnde tertio neceflàriofequébatur, altéra ëorum qüæ;
habittjdinemfaciùnt, déficiente, non confifteregenera-
tioneim quarto deiriceps foco, omnfseffedio, quæàdef- :
fed a refertur, emanàtio eftin éa & operatio ,poftea qu’æ-
reblfcÿr, qtiæcflèt harurri emànationum & operatibnum
clfentia, Sc an per le exifterent, acnon potins ellènt cura,
fieren-t ,r i oeâu te m èxplicato, iri fëxcumlocum iricidit d e 1
voluntate & expètitioiieDeidiflerere, & quomodo ficut j
eman^iotléS Déièorum font quæàDeo emanant,fic vô-1
limtasDeieorum eft qftæ, Deus vult, dftinde explanab’a-
tu r, q^émadmodutn huiufmodi vofontatés tuuwemana-
tioriçs', turn ^briiden tiiDeidicuritur, & rerumgüber-
riationes, pqft feptiiriumfequebacüçbdauumcàputÿ in
qub d^cebairius pro efnariationibüs*nomeft diuinatumj
prouideriti*'riTm accipi j norio aiitem cÿ decimo capite;
duo fohtordinecbricmfeiynumeft, fecundum ipfes dïui-;
nas prouidentias Sc emanationes omne nomën diuinum.
& Deipàfti'cipationem fieri, altérum, eutn qui eft vn us1
D eüs,& impartibilis, bcimmobilis1, èënpri multiplicabi-
lis , vidérnn ipfis illisprouidëntik&ie'm ariarionibusdifi
pertiri , moueii , ae miiltiplicari ,' rèd e igitur à Theologis
dêdiùiriisemàriatioriibusexplicatumeft; & meriro emar
riatib,iiés'Dèi dicuntur SefFedibnis eriim , fiue creationist
& aliarumèmanatibnümconditor& àud o r & effedor
eftlDéüs: Sc nullus motus ad terminum creatum refertur,
qui nfocuûduril termiririiriad qùe'm refertur,' cepërir na-
tii'ràm | propter CTeaturamênimcepitprincipium, & e x - '
tirif, Sc perredris eft, vbi âüteiri font principîa & fineGre-
rum, etiàm Vniuerfiim in illis concluditur.
r~1 . ~ T t Q V A R -