Àtank.
L a t, io»
Ia ttb .t.
Rem. io.
ffalm.6 7.
Pbd-i.
Crimina-
Cor quit.
Suforro»
ncs qui.
euâgelicam parabolam.harisdiucilis jn vincani fitam mit-
tit: quibus etiam mcrccdem rcftituit, denarium retribu-
tionis xtctnç.Sed quia mcrces ilia fequen tis eft dici.&ma-
ne expe&at vltimummon procrahuntur qui Deo (eruiunt,
nec à froéhi opcris lui vfquc adillud tcmpus vacuiAimit-
cuntur. Accipiunt nanque mercedem ante merccdcm.In-
de eft quod prædicatoribus in mimdum miilîs,fumptus &
alimenta ex euangeliô con ccdun tur : dignufque mercéde
fua operands eftè pérhibetur. Iam, inquitbeatus Gregorius,
demcrccde operisfuntiplji alimenta fgftehtaci'oh'is:
vt hic merces delabore prxdicationis incboetur, quæ illic
de veritatisvifioneperficittir. Gcneralius quoque Domi
nus omnibus pollicetur, diccns : Quidimiferit pattern, aut
tnatrem, autfrattes, aut forons, dut agrospropter nomen meunt-
centuplum acctpietin'hocfeculo,&poftea vitam aternam. Et reue-
ra quis æftimare poflïc,quanta Chriftus his qui temporali-
bùspro nomine ipuusrenütiant, etiam temporalitcr red-
dit,aum alij daturperfiiritunîfermo fapientti,alij fermo fcientia
alijfidestneodemftmtu,alijgratia fanitatum,alÿ interpretatio fer-
mouton î Qupd & fi cuilan&orum défit hase manifeftatio
fpiritusjftunquid aliçui deeflè poterit animx requies, quæ
omnibus mundi huiusâiuitijs anteponendaeft, dicentc
Domino : Venitead me omnes qui laborarts & onerati efiis, toüite
iugam meum fuper vos, &inuenietis requitdnimabus vejmï? Quata
enim fit antmæ.repaufatio, cum mundi concupilcentias
abijcit , 8c paru© gaudere confucfcit ; quidam etiam de ex-
temis teftatuseft, difènsï
Fugenugna ittetfubpaupere tefto
Reges & Regum vitapracedere amicos.
Non igicur diffère Deus operarios fiios in mane futu-
rum, fed ftatim refpondet iu ftis iuxta meritum fuum, magna
præbens, maiorapromittens : diuestn omnes quiinuocant
I ilium,dedansomnibusaffluentcr.vt etiam in prçfenti fit fruâus
iufto,& appareat Dcus iudicans eosetiam in hac terra.Hâc
immenfam bonitatem fuàm nobis aperiebat, cum populo
quem fibi conformari volebat, præcipiebat, dice ns ; Nonne
morabttur opus mercenary apud te vfqite mane.Sequitur:
Non maledices furdo, nec coram cacopones ojfendiculum.fedtt-
mebisDominumDeum tuum,quia ego fum Dominus.
Eos maximetueri&vindicareïbletDeus,quifibiadtu-
1 telam & vindiâam adeflè non pofiunt.Inde habes in Pfal-
mo, quod pater orphanorum & viduarum iudex no min a-
tur. Prôuerbialiter tamen hocaccipiendum eft : vtcæcus
intelligatur, qui non videt ruinam quæ fibi paratur: fur dus
autem,qui cum abfens fit: non audit,quado fibi fflaledici-
tur. Cumigiturlæfioproximorumipfisoccultatur,illcta-
| men dmendns eft, quem iniquitas noftra latere no poteft.
Nec faciès quod iniquum efiTneciniufte iudicabis.
- Vtpriusfdlicetabiniquitatedeclines:deinde, fiiudi-
candi poteftas concefll tibi fuerit, circa illorum peuerfita-
tem libéré iuftuiam ferues. Alioqui fi tu illiéita aliqua cô-
mittzs,altos tudicans,teipfum condamnas,eadem enimagis quaiu-
iicas. Quanta vero æqualitas circa omnes in iudicijs ferua-
1 da fit, aperfe declarator cum fubdituc»
Nec cmfideres perfonam pauperis, nec honores vultum potent is.
! lufte luduaproxmo tuo.
Hoc etiam in Exodo itapofitum reperies : Nonfequeris
I turbarn ad faciendum malumjucin iudicio plurimorum acquièresfententUjVt
à vero Mutes,pauperis quoque non miferïberis in tudieu.
N onnulla itaque pluribus in locis repetita i n ucnies,
quorum tamen rçperitio non eft (uperfiuaiudicanda -, iu-
xtaillud Apoftoli : Eademferibert mihi quidém nonpigrum, vo-
bis autem tucejfarium. Nam fieutetiam de mundi huius fa-
piendbus quidam teftatus eft, Nunquam nimis dicitur,
quod nunquam fads difeitur. Quibufdam remedia mon-
ftranda, quibufdam i neuleanda fun t.
Non cris crïminator & fufurro inpopulis.
% Criminatordici poteft, qui alien odeleâaturimpropc-
| d(K &interdum etiam quæ non nouit, libenrerproximis.
I crimina im ponit. Cum autem feriptum fit, lu fus in primis
I accufatorejlfus : manifeftum eft, quam odiofum fit, vt quis
vidotum luorum négligés, aliéna folicitus inquirat,agnita
kifultandoproférât : eaetiamquæfibiçpnelucenc, tan-
quamiam probata lint,criminandi voluptate vera elle décernât.
Suidironcs vero font,qui in facie blandi,proximorum
mala latenter aljs infufurrant. Dequibus Salomon:
St mordeatferpens infilentio^ihileo minus habet qui bccultedetra-
hit. Itemquc alius.-SK/fpTOjinqtiit,^ bilinguis malediüus,mul-
tosenim turbauitpacem habenres. Apoftolus quoque 1 Sufurro-
hes, ait, detraäores, Deo odibiles.
INonftabit contra fanguinemproximi tui.T.go Dominus.
Stare cöntra fangninem proximi,eÄ vitac illius infidiari<
Antequam ?nim fanguinem hominis fundas, fi iam mor-
tem eins optas, fi quaeristempus & locü v-t occidas,ftasco-
Beile, io.
Eccli.il.
Rom. i.
tea (anguinem proximi. Adnuc illc viuit: & Dcus qu
tuum pénétrât, teramhomicidam pénétrât conùmciti Vndc
(ubiuneitur:
apte
Ne oderis fratretn tuum in corde tuo, fed publiée argue eum » ne
Jiabeas fuper iUopeicatum.
Lcgimus, dice n te ItkCob&ApoftolotquidfrulttUiiuJlitiit in
’pdcefeminaturfacientibuspacem. fdclrco omni conatü,omni
folicitudiné pacem in qui rcre ty.pc rfc qui debemus fugicn*
tern : quia fine pace nemoDeum viderc.nemo fruéfcumiuftidæpoterita^:
rre.Innumerabiliaautemincqnuerfat-ione
quotidianafcandala oriiintnr, quibus pax noftra fein*
datur, quibus charitasfraterna de noftrïscordibus expel-
latur, nifinos inuicem fupportemus : &poft dura verba»
poftvariasiniurias, cito nos incdficordiam'reuocemus.
Vnde filius Sirach nos bbrtatur, diccns : Corrtpeamicum, ne
forte non intellexerit, & dicat, nonfeci: autfi facrit, ne itertim ad*
datfacere. Corripe proximum, neforte non dixehtt drjidixent,
ne forte iteret. Cordpeamicum,fæpeenirnfitcommiflïo,&
non Qtiini verbo credas. Eft qui larbitur lingua fila,fed non
exanimo. Quis eft emm qui non delinquit in lingua fuaî
Sed 8c fummus magifter in Euangelio : Sipeccauerit in tefra-
ter tutu,corripe eum inter te & ipfum jolum. Si audief itte.lucratus
erisfiatremtuum. Confona igitur his eriam legislator pto-
tulit, dicens iNeodertsfratretn tuum in cor de tuo, fedpublice argue
eum, nehabeàs fuper illopeàatum. Quod tamen dicit publiée
fratremarguendum, noq fie accipiendum exiftimo,
quafi ftatim coram multicudincjabiurgandus fit ; fed quo*;
niam latens odium prohibuerat, dicens : Ne oderisfratrem
tuum incordetuo : publice fubdidit admon.^dum, id eft in
manifefto : vt dolor occuitus non referuetürin corde,fed
tempeftiue qui iniuriam in tu lit, fijpër temeritate füacon-
ueniatur : &poenitentiaipfiuspax,quæviolacafuërat,in
integrum reformetur. Sequituri •' •
Non quarts vltionem,nec memoreris iniur'taciuiutn tuorum»
Magna funt hæc & manifefta.nuHafonat hic figuratiua
locutio, nulliusapparet myfterij vel^men,nec laboran-*
dûm eft vtexponantur, laborandum t^mç.ueftvt opéré
compleàntur. Ec quidem animaruthnoftrarümquies eft,
vt diüinorum præceptorünosrgditudigi cbnformemùsî
quia tamen peccando in hunc lânguorém decidimus ,*vt
pàx nobis inquietà,& lanitas viaeatur amàra,nequaquam
fine labore laborem euadimuS: ytyitijs tandem expügria*
tis, in amore virtutum veram & perpetuam quietem repe*-
riamus. Quid enim arduum eft Chriftiano, qui per man-
fuetudinis gratiam filius Dei cfficitur ,q u i ad tantumbo-
num partis coeleftis prouocatur ekemfilo, ytvindicarino-
lit , vt iniüriarum im me mot fit : fihominem gentilëm& à
pietate alienum, Cæfarem dico, in fummapOteftate con-
ftitutum,cum laudarec Gicerô, Nihil, inquit, obliutfcifo-
lebat præteriniurias ? Sed videbiturfortaffislexipla contraria,
quæ hic vindiâam interdiçit: alibi vero 8c vin dicari d
in reos præcipit, & vindiélæ ipfius modum ponit, dicens*.
Si rixatifuerintvirh&percujferit qs mulierempragnatem&abor-
ttuum epdemfecerittfed ipfa vixeritfubiacebitdano quantit expetie-
rit maritus mulieris,& arbitn iudicauerint. Si autniorseius fuerit
fubfecuta, reddet anima,$ anima,oculum jp oculo, dente pro dente,
manu pro manu,pedem^pede,aduftiontmpro «*d#yfo«e.Nqrandû
eniiifin his verbis,qa non folü iudicâtis feueritas inro|jpa-
tur:lèd &il le q iniuriam pafliis eft, ad viiidiûç exatStionem
relaxatjcû dicimr.Subiacebit dano quantÜexpetieriimarit9mu-
lieris.V nde&in ali j s q fubieâa lun r,fi mile 1 egis céluram ac
cipimus : v t f.cui oculum alienus furor excumt, liceac ci p-
cu floris lui oculü iure vindiâæ repetere, dentep dexte;manit
jp manu,pedejppede,aduftonep adufttone.Qedà igit iiî hraûi ni-
li lêgis di fcrc tio côfidcrâda eft, q nu n c sümapdiflatj nûc (e
eorü qb. loqucbatjinfirmi tari côformat?Cu.n.dicit, noqués
vltionetSj$
Eeeli. 19,
Ciceroni:
de Csçfari
praeconiu
Exod. zl
H
hiatth. j.
'•Lotit. 14.
Dent. 19.
I Ecclcf. 18.
H r ibidtm. \
I Matth. 5.
Gal. j . ;
vif tönern, 'nec memo'r crismtirUciuium tuorum: fijtis apparcfj
quid maximtfln moribus humanisdiligätDcü«. Cum autem
qui paAuS cftiriwriam,ad rcpoïccndam relaxanir vin^
diiftam ï non miitatur'l^is intfeiftio,fcdcui mahfuetudini#
virtusperfuaderi npnpoteft ^faltcmindignatiö terüpera-
tur: vt vindiift® ipfius modum 'tcncat, & plus quam pertu-
lit nonfèpofcar.Sicctiam,teile Domino,ad duritiam cordis
eorutn, permiAiim eft eis dirnittere vxores fuas: cfi voluntatis
tarnen diuinx eAèt, \tquod Deus coniunxerat, horrt'o
nonfepdPdret. Hanc módërationcm etiam in nouo tcftamc-
toreperics. Voio, ait Apoftolus, ordnet homines eßefuut mei-
pfum. Sed vnufquiftjj donim propriü habet ex Deo,alius quidemftc,
altus véto ftc. Dito innuptis & v'tduis: bonum efi tüis,fiftc perman-
ferintficut & ego. Quod fi tionfe continent, nubant. Melius efi enim
Mbere,quamvri.*Sicigitm&ciexvaknó$ quidem adigho-*,
fcendumeAèfaciles , iniuriarum fmmemores; Sed fi quis
hocnoncapit, iuftumei vindiét*modum ftatuit, quem
trahfire non po Alt. Neque chim miufte ab eo qul lacfit,vin-
•diéla repöfdtiuyvt fiiftineat vnufquifque'quod fecit. Sed
qüoniatii in muleis,offendimusomnès,8c decém millium talen
torUmdcbitoéoftftingimurtexpcdit nobis, vtquodiuris
iioffri eft,prdximis relaxemus^viccrtiq; mutuam in diuinó
iudicforecipiamus. Alioqui fiputin Ecclefiafticofcriptum
cd,quivindicari vult, aDeo ihuemet vindiftam : &peccataiüius
feruaiisferuabtt:Rel'tnquè,inquit,proximo tuo nociti te:&tuncde~
precanti tibipeccatafoluentuf. Homo hómini feruatiram, & a
Deo qu*rit mcdclam ? In hominem fimilemfibi no habet
mifèricóidiam, & d e peccätis fuis deprecatur altiflimum?
Quis exorabitpro deliélis illius? A c deinde: Memento riouißimorum,&
define tnimtedri. Memorare itmorem Dei & non 'trafca-
ris proximo. Memorare tefiamenti altifiimi,éér define ignorantiam
proximi. Haecfuntquacad benignitatemnos compellunt,
ycdonemusinmcem,ficutyolumusa Deo donari nobis:
ficqüè per pdtientiam pofiidentes animus nofiras, charitatem
quaelalüs fllarum eft, perpetuam retinere pofilmus. Inde
ëft qpim quöd fubditur;
Dïligespfoximum tuumficutteipfum.
Omnis les,tefle Apoftólo,!« vnofermonecompleturDiliges
proxiniu'mttHimficuttetplum. NaSl/Nowadulterabis,Nonocci-
des,Nonfiiraberis, Nonfdlfumtefiim'onium dices, Nonconcupifces,
& fi quod eft aliud mandatum, inhoeverbo inftautatur:
ifrtligesproxïmumiuumteipfunr. Diieäioproximïmalum nóno-
perdtür. Tlenitudo ergo legis,dilect 'to.Qiuercndumeft,cum A-
pdftolüsin diledi one p roximi, plenitudinem legisefiè te-
ftétur :cur Döhnnüs in euagelio imperfedam eam afièrat,
dicens: Atidiftis qilta diäum éfidntïquis, diligesproximum tuum,
&odio hdbebüinimicum tuum : ego autem dtco robis, diüguei-
nïmcosvefiros: vfßtispctfeäificut & pater refter calefitsperjeäus
efif . Itnperfeda’érgbproximidiledio, Dominifentéciadi-
eitur'jfi nonyfqüe adinimicorum diledionem noftra cha-
iitas extendatur. Apoftolusautemi Omnislexin vnofermone
completur,Dfl'tgesproximum tuumficutteipfum. Quaeeft ifta
cöntrarieras ? Quafi repugnans & oppofitumeftè videtur.
Sedfiotandum quiaDomihus proximum nominat,{ècun-
dum intelligeruiam ludiorum, quiproXimum non hifi a-
micum Sc familiärem aedpiebant. Inde eft quod in enan-
geliofübïungitur, Domino dicente: Sienimdiügitiseosqui
vosdiligunt, quam mercedem habébitis ? Erputoapudludacos
diu hocin quxftione fuifie, quis proximus eAèt habendus.
Quod ex illa ledione apparet,in qualegilpericus cum Do-
minuminterrogaAèt, quidfac'iensvitam pofiideritatêrnamne-
du dus in memoriamlegalium praïeeptorum, diligesDomi-
ttum Deunt tuum ex toto corde tuo, & diligesproximunituum Juut
r«/»/tt>M:ftatim quxrendum exiftimauit,diccs^ t quis eft mens
proximusi Dominus autem introdudaparabola Samarita-
ni,,.qSi proximus fäduseft homini quiincideratin iatro-
ncs^ proximufque eum agnouit, non propter precedence
ramiliaritatcm,fed propter folam nature communionem:
fatis oftendit oninem hominem homini proximum eftè:
ficqucvnicuiquenubueniendum fbréinangullüs coniti- j
tutQ?<lU0ni0^0 vnufquilque fibi fubueniri vellet, fiin ea- j
dem tribulatione pofttusefièt. Cum tamen in hoc loco I
proximi dftedionem aftèritimperfedam,ad eorum(vtdi- j
ximus) intelligentiam Ce deponit,quifiqAe diligendlbpirpr
ximo fibi mandatum arbitrabantur,tanquam ad mimici o-
Rïblioth.Vet.Pat.Tomno.
dlumtckxaremur. A po fto liu vero cura 'vlcnituimcm lep
s in dileüiónc proximi cflc rcilatdr omiiem hominem
job proximi nomine compreliéiiditiatrcndehsin hóminib
usnonp riftinarconuçriârionftcotuibcrnium.fcdfoiiuî
natut* confortmm.Harc eftdilcftio qoç malum non fecit,
& legemp erficit^um circa om^cs homincsirinocemiam
cuftodiri* Alioqui fi charitatem tuam ad (olos èos quite
dfligunt,reuoccs,multam circaignotos Scmtmicos m m -
riarn peccandi reperics.Eftaliud quodadhuc præccptihu-
msimpcrfedionemoftendercviacatur. Natrafeuangcli-
•cahiftoria, adolcfceiitem quendaroad Dominumaccef-
bilc i qmcumrequifffletquidbonifaccret vthaberctvua
æternam, didum eft illuüivis^d vitam tttgredi, feruamanda-
u . Nmhmmiiïïfum.minaMtirabi). nSfamftirtiat. tm fal-
jim tifiiiimmmdices, honora f im m & mumm, é rd ihm m -
^«mnumficuitiiffam.iuipomlundoü^m:Uaomnuckodmatuuentütemea.
QuuUlhuimMiitji t Art,Ui lefm : Sivh
ferftUnitp, rade. vindt omnia qnahalili,érdapaupmliii,,&ba-
blbnthifaurummctrlii:&mt;fequircme. Eccc cum adolc-
I i cm s ie ip o ndi iii: t £c omnufciuallc qu a tiiifia i, mier qax
j ctlani_crat *n manibus habenmi, ditiits proximum
tuum ficutteipfum: ramen audiuitiDomiuo. quodahquid [
I udhuciibi dceilet : & nifi vendcrct q u * h a bebat,perfi r i nó
I podrt-Qnpmodoigirurplcnitudolcgisc ftdüedtoi-Qop-
! modo m hoe vno iermone omnis le x completur , dtlireil
! tfonmilm tuum ficutteipfum ; Sed aduertédum eü, quiaath)-1
j ielcens minus quam debuerariediligebat ; êCidcucoüif- !
I fic‘ens non erat, fi eandem quam fibi diledionem pruil- J
mo impendebar. Cum enim vendendi omnia con fi hum à j
j .H1*00, fufçepiftèt, abtft trifiis, nec fecicquodaudirrat:
j qma multas habebat pofièfiiones , quaxum cupidirate
quafi compedereligatus, vocantemfèmagiftrum cæleftc I
lequi non poterat. Minusergo fediligebat, qui pro (klote j
ammæfuæomnia quæmundifiint, relinqucre non vale- j
bat.EisergoquîhuiufinodiAmt, teftaturbeamsAugnfti- A
hus non pofièfiifficercjû alios vtfèdiligant:qood fibi im- !
peifedum exhibent, aliis quoqne imperfectum confer-1
uant^Dicit ergo: Videte quatos proximos habeat vnus homo.
Ocs homines in quosincurrcnt,quib9iangipotaedt, |
proximieiusfimr. Quomodoigitur difcuriepduseftvrrü 1
difigatfe, cui commirtendi funcrotproxinii, vrficcosdih-
jCf ntluam - O homo, volo tibi commitrerepicxiiriu, J
vtdiligaseum tanquam teipfirm. Volo,fed adhuctimco. I
Pnus emm difcuterc volo, quomodo diligasteipfum-Sa e-
nim tuipfe fictediligis,vtperdaste:ficprofedopexdiranis j
! es cnm,quem dibgisfiem te. Nolo ergo quenquamdili- j
gas, ve fol os pereas. Aut corrige dîledionë, anr refnne fo- j
j cietatem. Prorfiisproximum dilige, &fuffidr. fed dilige J
j teipfum diligis, non quomodo teipfnm odifta. ]
j Quærere hah es quó diligas te:S: aadire h abcs, D ibg c D em i- ]
tontDeum tuum & ex toto taric'ttu. Ipfecftfelusanimæmæ.
f A* fi tc totum reddideris,vere te amabis. Si vero per varias I
cupiditatesdefluens,ab eo longe refeceris, mimidrsribi |
adolefceuds illius. Prôximnmfe
xit diligere tanquam fe: fed diuitiaxadhnc ampledens, t
non ex integro fe Deo reddidit, vnde necinrcgrc fdpfiim i
dilexit. Ytigiturin dileöbone proximi plenrnido legis in- J
neniatur,nec proximi nomé contrahcre oportet, nec dih- j
j gen<hformam paAîm aedpere. Hnc viq; duobas capirnlis j
euangehdsreiponderimus,quæ£anâicniApoft:©bce con- j
traria videbantur. Ten i° veto loco qnaliratemipfiospra:- .
cepri rauat difcutere fiibrre fieri poffir, aut fieri debear, vt ;
i vnus homo omnes homines tanquam leipfiim diligsi. Et j
quidem Dei mandaris credimus, quiauftum eft qoieqiud i
[ mftus prxcipic,nec quod homini iubemr,humanæ naiuTe j
capadtatem excedic. Ad hoctn qcætharonitv pCTacfcanda I
juntjVteoram vrilitasclnceicattappareartario^rpoi^- |
litas demonftrata , nos ad obremperandum ftrenaos red-
Primo igitur de poÖïbilitareprxcrpj hums, fi mores
noftrosinteirogemus,quando fieri pofte videbiraryvriai- j
nucos tanquam nos diiigamus^qui neeatnias noibas verü ;
atteäum impend! mus Ad cos itaq^Temendum e#,qni m- j
ter nomincsiummiapparuemm, qui virruris nobis pra-1
buetuntexemplaàn hisàc reperiendumeft, qjaïoqiâdfc©- |
nt in hac vita human $ ffagilitas fperare præfiimit.Q<m aâ- ]
i_i______ 3 s ^ i quel
feC*t)h.
Mar. 10. [
Lm . ï t , 4
i f f i
i IX ]