V » . . . . ----- ----------—r r .
dkebat, V'iitodumkgtminmimirit mm, nfugruntmligt
'mentis mea, & captiuum me ducentemin lege peccati,quaeftm
membrUmeis. înfelixego homo, quismelibçrabit de corporemor-
tishuius}
S. O DO NI S AB BATIS
CLVNI ACENSI S IL
MORALIVM IN IOB •
L I B E R XXIV.
_ _ ^ Eliu itaque dam tentatum fuperius homi-*
S f â ncmdemonftrat.vnumin qua tentationc fit
pofitum humanum genus' oftendit. Vndé
mdx generale fubintulit remedium, dicens;
Si fuer it pro eo angélus loques. Qujs enim ifte angélus
eftnifiille qui per Prophetam dicitur. MÀgm cotifitq
Angélus îQuiaenim Grçcalihguaeuangelizare denufitiare
dicitur,femétipfiimadnuntians nobis Dominus, Angélus
vocatur,& bene ait. Sifueritpro eo angélus loquens, quia ficut
ait ApoftolusjWwwi interpellât pro nobis. Sequitur. V nuitt défi-
miltbus. Mos median* eft, vt aliquando fimilia fimilibus.
aliquando Contraria contrarijs curer. Veniens ergo ad nos
dçfiipermedicusnofter,totofq;nosinuenienslanguoribi
preflos, quiddam nobis fi mile, & quiddam côtrarium ap-
pofiiit. Quia enim ad homines homo venit, concordauit
nobis veritate naturx, fed <ja adpeccatores iuftus,difcreàliüs
gaudere in virtûtibus admonens drcit. Latare iuuenis
inadolefcentiatua. Sequitur. .
Deprecabitur Dominant & placabilis et ertt. Prius ehim pô*
ftularêangelum , 8c poftmodùm hominem dicit, quianifi
ante ipfc Dominus perincarnationem.Iuaminterpellans
patrem vitam noftram peteret, numquam fe noftra infen-
fibilitas ad poftulandaea quxxterna funt, excitaret. Sed
incarnation« eiusprxeeflît oratio, vttorporisnofttieui-
gilatio fubièquatur. Sequitur. Et vtdebitfaciem eius in iubilo.
Aliter enim quifipje compungitur cum interna intuens
màlorum fiiorurn pauore terreturr alitcrvero compungi-
tur ,cum gaudia fuperna con fpiciens, fpe quadam & fecu-
ritate roboratur. Menti enimtioftr* de confideratione
cæcitatis fuç prius ignis tribu latio nis immittitur,v t omnis
vitiorum xrugo concremeturi. Et tune mutidatis ociilis
cordis ilia lxtitia patriae coeleftis aperiturj vt prius purge-
musiugéndo quod fecimusj & poftmodùm manifeftius
contçmplemur per gaudià quod quærimus. Iubilus rtàm-
quedicitür, quandoineffabilegaudiummente concipi-
tur,quod nëcabfcondi pofiit, nec férmonibus aperiri : èt
tàmen qüibufdam motibüs prodi tùr,quamuis nullis pró »
prietatibusexprimatur. Hinc feriptum eft. Beatus populos
quifcitiubilationem. Quia ériim per faciem quélibetagno-
feimus, nô immerito cognitionem Dei, faciem vocam us.
Vndelacobpoftquam cUmangelqiuâatüsêft, aitr Vidi
Dominum facie àd faciem. Ac fi diceret. Cognoui Domi-
num,quia me cognofcere ipfe dignatus eft. Quam côgni-
tiotiem pleniflîme fieri Pâulüsin fine teftatur dicens,T««c
cognofcamficut&cognitusfum. Sequitur. Et reddet bomini ïufti
pauic a nobis vigore iuftiti^.Quiaigitur Dominus vere dä- j t'tatrtfuam. Iuftitia noftra dicitur,non quxex noftro noftra
tuSjVere mortuus,vere refufcitatu5,in omnib. tarne diftat I eft, led quae diuina largitatefit noftra, ficut in Dominica
a nobis magnitüdine potentix, fed iolanobis concordat | orationc dicimUs. Vanemnoftrum quotidianum da nobishodie.
veritatcnatui$.Per ho£pro nobispatriloquiturjperquod j Suam quippeiuftitiam hbininiDominusreddit,n6 quam
femetipfum pro omnibus hominemdemonftrare digna-1 ex femetipfo habuit.1 Illam ergo iuftitiam reddet Deus
tuseft.Sequitur. Vtadnuntiethominibusaquitatem. Quianifi j homini, ad quam conditus fuit,vtinhaerereDeolibeat,
ille hominibus fimilisfieret, arquus homo ante Deuml. vt miuacem eius fententiam pertimefcat , vt lerpen-
non appareret. Inde quippe adnuntiataequitatem n p -; tis callidi blandis iam promillionibus non eredag Se-
ftram, vndefufeipere dignatus eft infirmitatem noftram. 1 quitur.
Sequitur« Refpiciet homines, & dice^peccdui. Sed^tccätoxctn Ce vti*
MiferebitUt eius,& libera eum Mediator Déi & homi-1 de cogftofceretjfi iuftitiam non haberet ? Nemo quippe
nurn homo Chriftus Iefusin eo miferetur hominisj quo j fortitudmem fuaihi nifi cum redtus eile cöeperit, deprem
m
formam liominis fumpfit: qua mifedcordia hominere;
dempte dicit patri, liberd eum, vt iioti defcendat in corru-
ptiqné. Sicut iam fupradiximuSjdicëre eius eft > liberaho^
miqem,naturahominis afi'umeildo libetam demonftrare.
Ex ea quippe carneq fumpfit, edam hanc oftendit liberam
quam redemit, ficut ipfe ait. Sivosfiliusliberauerit,vereliberi
erirts.Süpedas enim diótum faerat.Appropinquauitcorruptio-
nï anima eiw,poftmodü dicitur,non defcendat in corruptidnem.
Ac fi diceret.Quia cognofcendo infirmitatem fuam,efle fe
corrüptioni proximum non ignorat,idcircoad corruptio-
nismteritum non defcendat. Ad corruptionemenim de-
fcenderetjfi fuis viribus longe fe a cörruptione efte iudica-
ret. Sedquia corrüptioniappropinquauit humilitcr,de-
: berab ea mifeticorditer liberari, vteo contra impugnan-
dum vitiafortis fit, quo fe fuis meritis cognofcitinnrmü.
Sequitur. Inueni in quo eipropitier. Ac fi aperte mediator Dei
&c hominum'dicat.Quia nullus hominumfuit,qui coram
Deointerceflbr iuftuspro omnib.appareret,memetipfum
ad propiti andum hominibus hominem feci ^oedum me
hominem exhibuijin quoiuftohomine hominibus pro-
pitiarer inueni. Erquia infirmitatem fufeipiens Dominus,
dum pee nam noftram moriendo tolerauit, córruptionem
noftram refurgendo mutauit:bene ifte Angelus mortalita-
tis noftrx flagella fubiungit,eorumq; miferetur,dicens.
Confumptaeïi caro afupplicijs, reuertatur ad dies adolefcentia
fua. Ac fi diceret. Mortalitatis luatpeenain quandam vetu-
ftatis finj leneótutcm deieótus eft,reuertatur ad d'tesadoltfcen-
tu fua,id eft priori integrirate ren ouctur,vt non eo maneat
quo lapfus eft,fcd ad hoe redemptusredeat, ad quod per-
cipiendumconditusfpit.Scripturaenim facra f^pe adolc-
fcentiam pro nouit^te vit* ponere codfueuit. Vndeve-
niehtifponfo dicitur. Adolefcentuladilexeruntte. Seric&u-
tem quippe veteris honunis inter vitia rabelccntem.defle-
bat ille qui ait. inueterauiinteromnesjnimicosmeos. £ contra
heti dir. Islam quiomninoperuerfüs eft, neque hoepoteft
vidërë quod eft^qui Vcro peccatorem fe efle intelligit,iam
ex parte aliquà eflèiuftus inclidanit, atque id quod non
iuftusfecerat,éXeo quod ëftiuftusacCulàt. Scripturaet-
ehitn facra aliquando homines ponerefolet humana la-
pientes, ficut ait Paulus. Cum enimfit inter vos zalus & inui-
dia,nonne carnalesefiis ? nonne homineseftis ? Qui etiam quia
carnali affedtioni fuccumbunc , non iam homines, fed iu-
mentanomihantun'VndeperDauiddicitur; Homo cumin
honore effet non mtellexii,comparât us éft iu mentis,&c reliqua. A-
liquandohomines cümdicit,, eosàbeftijs rationediftin-
guitjquib.per Prophetam Dominus dicit. Vosautempdfcua
meagreges hominesefiis. Re.dfce ergo de hoc poenitéte dicitur.
TLefpiciet homines,& dicet,peccaui. Acfidicatur. Sandtorum
virorum exempla conlpicit, atqj eorum comparatione fe
pen fans,iniquum fe efle deprehédit. Qui enim pleniflîme
in telligere appétit qualis eft,taies nimirum debet confpi*
cere qpalis nô eft ; vt ex bonorum forma metiatur quanto
iple deîcrto bono deformis eft. Vnde & per Ezechielctti
dicitur.Fi/i bom'mis ofende domui ifrael Templum vt confundan-
turabiniquïtâtibusfuU, & metiantur fabricam Vt erubefeant ex
omnibus qua fecerunt.Tune quippe templum oftéditur,cum
iufti anima quanta fanâitate fulgeat ad confufionemfiia
peccatorib. demonftratur. Metiri vero fabricam eft,pen-
larefubtiliteriuftorumvitam.Sequitur.EfKeredefi^«i,c^vr
eram dignus non recepi. Peccatores leplerumq; confitentur,
etiam qui'fe eflè non credunt. Namlæpe contingitvtpaf-
fim fe homines iniquos eflè fateantur, fed cum peccata
fua veracitcr aliisarguentibur audiunt, defendunr fe fum-
mopere , atque innocentes videri conantur. Vnufquif-
que enim in nagello pofitus, minus adhuc peccata fua co-
fiderat, fi vel tanto vel amplius fe pereuflum quam mere-
batur, exifti mat. Ifte aùtem quia Quanto maiorum exem-
pla confiderat, tanto diftridliori examinatione fe penlar,
Zw.ii, j
W-W)
h M
ier.fuperio.
*.17,18.':
m in u s(e pereuflum quam merebatur agrtofeit, quia in il-
lorum iuftitia confpicit quam grauis fihi culpa fueritV
quod errauit. P t idcirco hoc quod patitur diftri&um elfe
non fentit, quiadiftriéle noüit penlare quod fecit. Sequi-
tur.
Liberanit enim animamf ïam nepergeret in interitum. Quia
pr*ueniente diuina gratia, in opetatione bonanoftrum
liberum arbitrin feqUitur,nofmetipfoslibetatedicimur,q
liberanti nosDomino confcntimus. Vnde Paulus cum di-
ceret. Abundantius illis omnibus laboraui, ne labo res fuosfibi
tribuiflè videretur illico adiuf?xit ; non autem ego, fed gratia
Dei mecUm. Sequitur. Se$viuens lucem videret. Lucem videlicet
véritatis, quam corde videre mortuus non poffèt, vel
cette quia Domin us dixit. Ego fumluxmundi. Videbuot lucem
etiammortui , quando omnes iniufti eum venire ad
iudicium in huiâanitatis formaçonfpexeriftt. Sed viuens
tunc lucem refpicit,quiliberis oculis cordis informa eius,
diuinitàtis attendit.Sequitur.
Hac omnia operator Deus, tribus vicibus perfingulos. Acfidi-
ceret.Quod femèl de vno dixl, hoc tribus vicibus per fingulos
agitûr. Sed fo,letter intuendum eft, quæiftæ très vices
fint,quibusvnufquifquehomoanxietate moerorisaf-
ficitur, & poftmoerorem, protinusadfecuritatemlætitiæ
vpçatur. Igitur fi vigilater attendimus, has très vices moe-
roris ÔC lætitiæ in v niulcuiufque eledti animo iftis alterna-
ri modisinuenimus,ideft côuerfatione,tentatione, morte.
In prima quippe quam diximus conuerfationis vicei
grauismoeroreft , cumfua vnufquifque peccata confide3-
ransjcurarura fecularium vult côpedes rumpere -, Sc viam
Deiperfpatium fecur* conuerlationis ambulare. R e â e
ergo de hoc amarefcentè homine dicippteft, Abomiuabilis,
èifitinvitafuapanis, & anîmaiüïuscibus ante defiderabilis. Ta
befeet car 0 eius, & ojfaqua teâdfuerant, nudabuntur, Appropinquauit
corruptions anima eius, & vita illius mortiferù. Sieutfu-
pra didtum eft. Sed quia diuina gratia diutius iftis difficult
tatibus aftici non permittitur, ru pris peccatorum noftro-
rum vinculis, citius nos ad libertärem nouæconaerfatiô-
nis confolando perducit , fitque cordi immenfa lætitia,
qùiaeiquemdefideratiam per lpemTecüritatisapprôpin-
quat, vt reifte de hoc dici debeat. Deprecabitur Deum &pla-
cabilis eierit,&videbitfaciem eius mïubilo, &rediethàminitu-
ßitiam fuam. Rejpiciet homines & dicet. Peccaut, & vere deliqui,
& mer am dignus non recepi. Liberautt animant fuam nepergeret
ininteritum,fedviuemlucem videret. Poftprimam igiturvi-
cem moerotris atque l*-titi*,quam-vnulquifqj per ftudiunr
co.rtuerfionis agndfcit, hæcfeçunda fuboriçur, quia ne fe-
curitatis negligentia difloluatur, impulfu tentationis a£-
citur.Et quidem quilque inipfo'conuerlationis initio magna
plerumque excipjtur dülcedinècohfolationis,fed durum
labbrem pofttundum probationis experitur. Très
quippemodi funt conuerlbrum. Inçhoatio, medieras,at-
quepèrfeâ:io.Ininchoationeautëmyeniuntblandimen-
tadulcedinis.- in medio quoqCie tempore certaminaten-
tationis,ad extremum vero peifeiftio plenitudinis. Prius
ergo illos dulcia fufeipiun t qu* confolentur, poftmodùm
amaraqu* exerceant; & tunc deraüm fuaoiaatque fubli-
mia qu* confirment.Plerumqueautem conuerfus quifq; :
talibus tentationum ftimulis agitatuf, quibus ante con;
uerfionis grariam niinquam pullatum leelle reminilcitur.
Non quiatunceadenv radix tentationis deerac, fecPquia'
non apparebac. Humanus quippe animus maids cogita-
tionibusoccupatus fxpefibimec ipfialiquomodo mancr
incognitus, vt omnino quod toletat nefciat. Inter hæc ergo
deprehenla mens hue illucq; diftenditur,& mulciplici-
bus centationûæftibus diflipaturjita,yero circnm fremàn-
tibus tentationum motibus angu flat ur, vt reifte de eo diei
debeat, Abominabilis eifit in vitafUaf an'is, vt fupra. Sed quia
milericors Deus probari nos permittit tencationibus,non
reprobam,ficut;feriptum eft.Eidelisautem Deus qutnonpatie-
tur vos tentarifupra quampoteflis,fed faltet cum tentatione etiam
prouentumvt:poßitufußmere,citm!icoalol!itioDiscip\xsoc-
currit,& mrgentes tentationum ftimulpsmitigat, impu<
gnantefqj fe cogitationurn motus interna pace tranquil-
lat.Moxq; anima immenfiun de fpecoeleftilætitiamperci-
pit, dum dcuicftum maluuuéfpifcit quod tolcrauit, v t iu re
fie hoct^ntato libera toque homine dici debeât. tideW
faciem eites in iubilo, & liberaûit animam fuam ne pergeret in pi-
teritumffed viuens lucem videret. Pcpft coouedationis nam-
quccertamina,poftprofeätionis xruroöam, reftat adhuc
duratentatiô. Quiavçuire.nonpoteftadperfeiftaegapdia
Ijbertatis, nifipriusdebitum foluerithuman* conditio-
rlis. Cohuerfus autem quifcjiie fibi caute follkftas, tacite
{ecu mi confidetare noil ceflàc, æternusiud exquäm diftci-
tftusadueniat: fuumqne termimim qi’ oridie profpiac,&
ante feüeritatera tant* iuftiri* quas ratio nies vit* fuxfit
pofiturus adtendit." C o n fé r â t quippe quod vîam vit*
pr*{éhtisnè,quaquamfinecülpatrànlirepotuimus;cpnfi-
derat quia nec hoc quidem fine aliqu ofeatu eft quod lau-
dabititergeffimus, fi remota pietateiudicemurl Quise^-
nim noftrum vitam præcedentium patrum valeatvclfu-
perare vel aflèqui ? Et tarnen Dauid dicit. Ne intresin iud'û-
ciumvumferuotuo. Solutioni ergocarnis appropinqiiaris,
npnnumquam terrore vindiift* etiam iufti anima cui ba-
tur , cui & fi quidtranquillum in hac vita fapere potuic,
mortis articule intetueniente concutitii^-, vc mrè-dici debeat.
Abominabiliseifitinvitqfuapanis, &teliqua. Sedquia
iuftorumanim* à leuibus quibufqiie contagijsipfo l*pe
mortis pauore purgantur , xtern* retytibiitionis gaudia
iam ab ipfii carnis loludone percipiunt. Plerumq ..e vero
contemplationem percipiuntquamdam retributionix*-,
tern*, etiam priufquam carne, expolientur. Hilarefcunt,
& dum vetuftatis debitum foluunt noui iammunerisl*-
titiapetfruui tur, reifte dicitur. Videbitfactem eiusiniubtlo.
Sequitur.
Et reuocetanimas eorum a corruptione,&illuminée luce vïuen-
rium.Xux quippemorientium eft, quam corporeis oculis
:Ccrnimus. Qui autem adhuchuic muflo viaunt, iuce morientium
tenebrefeunt. Illuminantur autem luce viuetium
qui defpèéto tempoialilumine , ad {plendorem intern*
clàritatis recurrunt vc ibi viuant, v bi verü lumen fentien-
do videant:vbi nö aliud lumen atq; aliud vira, fed vbilux
ipfavitafie. Vbificnosluxexteriuscireùmfaibat,vtince-
nus unpleatj ficinterins implcat, vtjncircumferipta exte-
riuscircumlcribat. Illuminantur ergo hac luce vtuentium,
quam tanto tune fubtilius confpiciunt, quanto nuncau
Ulam prius viuunt. Sequitur.
h Attende lob & au dim f î & t ace dum egoloquor. Qualemfe
apudfehabear,haclocutionemanifeftat. Itnmenlaenim
fuperbia eft,àfeniore fibi reueiéuara exigere, & filencium
troperare.rneliori.Sequitur. ^
Si autem babes quod loquaris, refponde mihi, loquere,volo enim
teapparereiiifium. Quia-autéprædicatoresiulh dum quos-,
iibct?eprripiunr,'fxpe perhumilitatis gratiara ad çôgita-
jrionum fuarum intima reuemtntUr,atque in eoipfo quod
corripiunt,nequid fortafle fallantur exquirunt,correptif-
quelicèntiam tribuunt, vt liquid pro feipfiiuftiuslén-
tiunt fateantur. Hoc n onnunquam etiam arrogantes mai-
tariappetunc. Paulifperenimin verbis elationepoftpofi-
ca,quafi eorum quos corripiunc, fi forte reperiri potue-
rint, iuftitiam quxrunt, non quia itafentiunt, fed quia or
nari per{pêciem hurmlicatis concupifcunt; Metunnte-
nim ne fuperbi ac cumidi quia lune|eflè videanrur. Sequitur.
Quodfi non habes audt me, & tace, & docebo te fapientidni.
Qmaenimvëràçiter quxrunt audité quod mftum eft,*-
quanimiter expeiftant audire quod quæcunr.Heliu autem
quiveraciter requifitionis yerba non protulit, dici quod
quxfierat, non perrriifit c fed mox quæinrrinfecus gefîa-
uic, etupit, qualemque le in oculis luis habebat, often-
d.it dicens. Tace, & docebo te fapienttam. Arrogantes enim
viri, quando aliquid humiliter {bnant, fini in eiufdem
fpecic humiiitatis non perdurant, cum foctaflè quxrunc
vtaudianc, moxloquendoobuiant ne doceancur^ Sequitur.
Pronuntians itaque Heliu etiam hoc locutus eft. Quid eni m
perhuiuspronuntiàtionis vocabuiuvn nuiinflacioelario-
nisottenditurî Vt verbaqiiç de alta fupeîoixradice venie-
bantjcum quadam quafi altitudincfic dillindtioneproce-
derent.SeqUituft;
Audite faptentes verba mea, &, erudïtt au fad täte me. Aunt
Ç A K
X X IV .