ALUIN. A L U IN .
Deszelfs vooriiaamfte gebruik is in de Ge-
jieeskonft, in welke men haar gebruikt als
hartfterkent, maagfterkent, woraidoodent ,
en afdryvent: alle welke eigenfchappen uit
haare Ipeceryachtige en bittere hoedanigheden
vooxtfpruiten. Men-trekt ’er door de
diftillatie een fpeceryaehtigen geeft o f wate
r , en een wezentlyke o lie, uit; men maakt
’er een aftrekzel van , dat meer van den
reuk der plant behout, als het grootfte gedeelte
der uittrekzels van andere fpeceryach-
tige planten, om dat den reuk van deze zeer
langduurig is- Men gebruikt de Alfenj in
zelntandigheit, en in water o f brandewyn
afgetrokken, met welke men dat geen bereid
dat men Afoerfzel o f TinStuur van Alfem
noemt, o f eindelyk in w y n , om ’er Alfem~
•wyn van te bereiden- Deze laatfte bereiding
wert meenigvuldig gebruikt- De befte wyze
om Alfemwyn te bereiden 9 i s d a t men
vier en. twintig uuren , een en. een half loot
groote en kleine gedroogde Alfem, in -vier
ponden o f twee pinten wipten wyn koud Iaat
trekken : men giet dezelve vervolgens a f ,
en drukt den Alfem uit- De wyn en andere
bereidingen van den. Alfem werden met
vrucht in de zwakheden d,er maaggebruikt,n
pm den eetluft op te wekken, en de fpys—
verteering te bevorderen;, als mede voor de
wormen , om de ft ouden der vrouwen te.
b e vorder en , en in alle ziektens, in welke-
yereifcht wort om. de veerkracht der vafte
doelen te vermeerderen, en. den omloop der
vochten te bevorderen-
A L U I N , Alamen» Dit ik een delfbaar
o f mineraal zout, dat men ie de aarde vint,
yan .een., in den.beginne, zoeten fmaak, die
van een aanmerkelyke zamentrekking vergezelt
is.. Men kan ’er twee foor ten van on—
derfeheiden; de Natuurlyke^ die men tans-
nauwlyks kent, en van welke de Ouden veel
gebruik maakten .; de andere, die men Bereide
kan noemen , om dat men verfcheide
bereidingen, verrichten moet om hem uit de
mynftofïen te halen,. Dit zout is- een vi—
trioolachtig zuur,, dat met een. aarde veree»-
jiigt is die men tans voor een kleiaarde houd..
Dit foort van graafbaar zout vint men het
gemeenzaamfte in de mynen die aardkolem
uitleveren,, in de bruine en. fchüverachtige~:
aardens, gelyk. deleyen,. en in de vuurftee-^
nen,. Wanneer dit minerale zout in water
ontbonden-, en uatgedampt ’ is , kriftallifeert
het in de yolftandige gedaante van een acht*
hoekig, lichaam..
De Pluim Aluin werd dus genoemt, ora
dat hy uit fchoone, rechte en kriftalachtige-
draadjes is zamengeftelt, welke zich lichte-
lyk van elkanderen laten fcheiden.. Men-
vint dezelve in E g yp te , Macedonien, en
©p de eilanden Sardaigne en Miio.- Deze
Aluin is zeer zeldzaam :• men ziet dezelve in
de kabinetten der liefhebberen: men -verwart
hem altoos met den Amiant, van welke hy
wezentlyk verfchiltdoor zynen zamentrekken—
de fmaak.
De Aluin die- in' den koophandel’ bekent
is v e r f c h il t in naam na de verfchillen.de be*-
reidingen door welke hy vervaardigt is , en -
de ft effen, uit welke hy is zamengeftelt; men
heeft Roo.de o f Roomfcbe AluinSuiker-Aluin, ,
en JJitgebrande Aluin..
Engeland, Ita lië , Vlaanderen en Vrank--
ryk , zyn de voornaamfte landen in welke-
men Aluin bereid , die men Rots-Aluin
noremt, om dat h-y in groote klómpen bye.en ■
gekriftallifeert is.. Men maakt dezelve in ■
Yrankryk niet ver van het Pyreneefche ge--
bergt.e : men heeft een ylaeijen.de ader van*'
deze bergftof die over de-- aarde- vloeit
in het Gereehtsampt van § Rousfillom, zy
heeft van een tot vier roeden in breedte, en’
■ een uitg.eiliiekth.ett van byna~- vier. uuren,,
deze ader is zeer overvloedig. *
De Roomfcbe Aluin wort in den' omtrek.
van Civita-Vecchia gevonden : men haalt
dezelve uit een foort van witten ft een: men
caleineertdezelve, waarnamen hem.op een ■
hoop legt, en zoo lang met water befproedt.
tot dat hy in poeder nederftort; - wanneer'
men dit in water doet,, het zelve uitgedampt:
zynde, geeft het ontbindzel -doorfehynende:
kriftallen van een ble.ekroo.de kleur..
In Italiën, in het dal Solfaterra?., verza- -
melt men zwavel en aluin.. Uit deze plaats^
verheffen, zich. zeer veel brandende dam--
pen: de Aluin vertoont zich op den grond',
in de gedaante van een meel; men verzamelt.
dezelve met bezemenden door middel van-
ontbinding en uitdamping ;br.engt men het.tot:
kriftallen..
De Aluin met voorzichtigheit gebruikt, is :
een uitmuntent ftoppent mmdel in de bloed--
ftortingen:. De Verwers gebruiken eeirgroö—
te meenigte Aluin : zy laten • de ftoffen in
aluinwater eenige tyd ftaan, om dezelve te
•bereiden tot het aannemen en behouden van
zekere kleuren:-de aluin verlevendigt zelfs
,de kleuren, gelyk men zulks aan de Coehe~
nille en Scharlaken beziën ziet.. De Aluin
wert noch. gebruikt om. de fyne wateren en
ALUIN-AARDE* AMANDELBOOM, P
n.ridérè vochten te' klaaren : men gebruikt dezelve
in de Suiker-rafinaarderyen , mede om
deze eigenfehap : men doet aluin in den
brandewyn , o f andere vochten , in welke
men dieren bewaart, om.derzelyer kleuren
te behouden.
De Uit gebrande Aluin, is Aluin die -door
branding verkalkt is: dezelve kan lichtelyk
tot poeder gebracht worden, en heeft een,
bytende kracht.
De Suiker-Aluin is de gewoone Aluin,
<ïie met wit van eyeren en rooze-watef tot
een zékere dikte gekookt is» Wanneer dezelve
koud geworden is , verkrygt zy de
hartheit van fteen:- men geeft-dezelve de
gedaante van kleine fuikerbroöden * die twee
duimen hoog zyn. Men gebruikt dezen Aluin
-als een blanketzel: de Engelfche vrouwen
bedienen zich , van dezelve om hét vel vafter
f e maken.
A L U I N - A A R D E , Terra aluminofa^
een foort van Lapis As flus, dezelve is zacht,
van een zamentrekkende- fmaak, die in' het
vuur ontbtant,' en een zwavelachtige damp
■ uitgeeft : men 'heeft ’er van verfchillende
kleuren: het is geen zeldzame zaak dat men
’ er door loqgging Aluin uitü'ekt : zie dit
-rmoortx,
A M A N D E L B O O M , Amigdalus, een
“boom met witte rööswyzé bloemen. Hy
fchiet vry hoog o p : zyne blader'en zyn lang,
ffmal, getant, en beurtelings gefchikt aan de
jonge takken : zyne bloemen verfieren het
■ cerfte de-velden : deszelfs hout is zéér hard ,
en heeft zomtyds fraaye kleuren. Men ge-
ibruikt de vruchten van twee foorten van
Amandelboomen: te. weten Zoete én Bittere.
De zoete amandelen zyn in twéé foorten
onderfcheiden; de eene foort heeft teedere
fchéllen , én h e e ft, in zekervoegen , een
violetreuk ; de haften der anderen zyn veel
ïharder.
De Amandelboom bemint een droogé en
warme grond : het grootfte gedeelte der
Landfchappen 'van Vrankryk zyn te koud
dan dat’ ér de amandelen tot volkomen ryp-
heit komen konnen; dus zyn zy niet goed
-om gedroogt bewaart te worden, maar uit-
muntent om groen te eeten. De befte amandelen
komen uit Barbaryen, Provence, Lan-
• guedoc, Tourraine en Avignon:, de "amah-
'delen van dit laatfte Landichap zyn hooger
tefchatten als die van Provence, om fn de
boomkweekèryen te planten, en ’ er jonge
bóbmèn van' aéitekweekerf. Zie hief de
befte wyze om dezelve te vermeenigvuldi-'
§e"*
Zoo ras de amandelen tót rypheit geko*
men z y n , fchikt men dezelvé iii lagen met
zant tuffehen béide: - zy fchieten dim geduu-
rende den winter.- Men plant dezelve in de
lente, na dat' men de pit gebroken heeft;
door dit middel bréngen z y , in plaats Van
eene wortelfchéüt, een geheele zamenpak-
king van wortelen v o o r t , ’t geen veroorzaakt
dat zy fpoedigér vatten wanneer inert
dezelve verplant.
Men heeft noch een kleine dwerg Amandelboom,
dié fchöone' rooskleurige bloemen
heeft, en zeer fraai is om tuinen te verfieren:
hy bloeit in het begin van A p r il, en
brengt zeer bittere amandelen voort.
De Amandelen bevatten veel olie-. Men
trekt uit de zoete amandelen, wanneer-men
dezelvé langzaam _ met water ftampt, een
melkachtig v o c h t , dat zoet en aangenaam
van fmaak is , en welkers olie en waterdée-
len doormiddel van de zouten-vereenigt zyn.
D it vocht laat zich als melk fcheideti , en
men kan ’er een boterachtige zelfftandigheit
uittrekken.
Wanneer dé amandelen te lang bewaart
worden, verkrygen zy een foort van gars--
tigheit door de uitwazeming van de water-
aehtige doelen. Waar toe men de amandelen
ook gebniikt, moét men ’er altoos het
geele vlies Van a fd o e n d a t eén harftachtrg
en fcherp fto f bevat -’tgeen de keel ontfteekt.
Men bereid een amandelmelk, onder de
naam van Koeldrank, met de_ zoete amandelen
te ftöoten, en ’ er van tyd tot tyd-een
weinig wei van melk of. garftewater by te
gieten, en waar by men een weinig züikei*
voegt. Deze-koeldranken zyn nuttig in de
heete kóortfen, ontftekingen der nieren ó f
van de blaas, in- de roodeloop en bloed-
ftortingen.
De olie die door peffing uit de zoete eit
Verfche -amandelen -gepérft w o r t , en met
eenige borftfiroop gemengt is , verzacht de
fcherpheit der vochten, en de verharde vezelen.
Z y is goed in'verhittmgën;; opftop-
pingen van watér-, het kölyk en graveel,
en bevordert dé zuivering der borft. Deze
olie uitwendig warm gebruikt, verzacht de
•verharde gezwellen.
De bittere Amandelboom verfchilt van dén
vöorigèn'niet, als alleen door dé bittërhëit
' van deszelfs vruchten. Men heeft langen
tyd gelooft dat de olie der bittere anja'rid'e-
G .2 le s