$14 CHONDR: CHOU: CHRIST: OOG:
muntende fmaak, en fmelten in den' mond;
z y bevat zaden die naar die van een komkommer
gelyken: deze vrucht is nuttig voor
de borft en zeer verfriflende : dezen boom
heeft in alles veel overeenkomft met den Papaja;,
zie dit woort.
C H O N D R I L L A . Deze plant, die in
dé velden en langs de wegen ‘groeit, heeft
een lange wortel, die met een melkachtig en
zeer. lymerig vocht vervult is , bladeren die
naar die van wilde chicory gelyken, een Heel
die vier voeten hoog. is , en bloemen die uit
halve bloempjes zamengeftelt, geel en inge-
fheden zyn , op welke langwerpige zaden volgen,
die met pluimen bezet, en afchverwig
zyn: déze plant is-bevochtigent, verzachtent
en afdryvende.
C H O U A N. Een foort van onbekent
zaad, dat: v r y wel naar het femen contra gel.
ykt, doch een weinig meer gevoed is , van
een geelachtig- groen, en van een ligte rins-
archtigen fm a a km en brengt: het uit de Levant;
Zommige mengen het onder het za-
menftel der carmyn.
C H R I S T U S O O G E N o f J e n e t t e ,
Lycbnis. Van deze plant onderfcheid men
twee voorname foorten; waar van het eene
tam en het andere wild is;.
i . De T am m e C h r i s t u s o o g e n ,
Lycbnis vulgaris: Men kweekt deze plant in
de tuinen aan: haaren wortel is vezelachtig,
en fchiet fteélen ter hoogte van een en een
half voet uit , die recht, getakt en katoenachtig
zyn-: h'aafê bladeren zyn drie o f vier
duimen lang, een duim breed, fpits, wollig
en zacht: haare bloemen zyn uit v y f bladeren
zamengeftelt, die op de wyze der ange-
lieren gefchïkt zyn , zy is omtrent in het
midden met drie punten bezet die, gevoegt.
by die der andere bladeren , een kroon in
het midden der bloem vormen: haare kleur
is veranderlykzomtyds is zy vuurkleurig,
dan weder helder ro o d , o f vleefchkleurig
ó f wit. Wanneer deze bloem afgevallen is ,
volgt een vrucht van een kegelvörmige gedaante
, die zich aan het einde opent, en
zomtyds de gedaante van een pot aanneemt:
zy bevat twéé byna ronde zaaden.
a. De W i l d é C h r i s t u s o o g e n ,
Lycbnis Sylvejiris diba fhnplex. Letnery zecht
dat haaren wortel drie voeten lang is , en
CHRYSOB: CHRYSOL : CHRYS: CHUL?
zomtyds zoo dik als een vuift, w it, gefples*
ten , diep in de aarde ingedrukt, en van een
fcheipe en bittere fmaak. De andere deelen
van de plant hebben veel overeenkomft met
die van het vorige fo o r t: z y groeit in de
velden naby de heggen.
Wanneer het fap van deze plant door de
neusgaten opgefnoven w o rd , verwekt.dit
het niezen : het gewicht van twee fcrupels
van haare zaaden met wyn ingenomen , is
nuttig tegens de Reken der fcorpioenen.
C H R Y S O B E R Y L L U S . Dit edel
gefteente , dat w y denken dat het zel-ve is
5t geen de Ouden Cboaspites noemden , heeft
een kleur die uit geel, groen en blaauw is
zamengeftelt; hy kitte lt, gelyk men zulks
Doemt, eenigzins , en is luifterryker als de
berillus van een wafchkleur, en als den olie-«
achtigen berillus.
C H R Y S O L I E T S T E E N , Chryfoii-
tus, dit is een doorfchynent, en luifterryk
edel gefteente, van een groenachtige geels,
kleur, en dat veel harder als de Berilfteen is.:
Veele lieden befchouwen hem als een Wes-
terfehe topaas ; maar hy heeft veel minder
luifter, is bleek,- en trekt op het oranje.
Z y die van een prei groene kleur zyn , worden
Chryfoprafen genoemt. Zie dit woort.
De fchoone Chryfolietfteen , die men in
Boheme en in do Ooft-Indië v in t, is geel,
met een geringe.groene weerfchyn, hoe meer
het groen zichtbaar i s , hoe geringer zyne
waarde is: men flypt deze fteenen met geen
ruiten, maar knopsgewys.
C H R Y S O P R A S I U S , dezen fteen is
door de Ouden met den naam van Prafius*
o f Cbryfopteron beteekent. Het is een foort
van esmaraut, die-zyn en naam van zyne
kleur ontleent, welke een groen is dat naar
het groen van de prei gelykt. De Chryfo-
prafius heeft veel overeenkomft met de avan-
turine, die bleek groen met zwart vermengt
is , die men in de kabinetten.der liefhebbers
ziet, en die, door tuftchen gefchikte fcha-
keringèn, roode vlakken heeft en goude
flipjes fchynt te hebben. Men wil dat het'
niet zeldzaam is ’er in fchoone Chryfoprafen
te ontdekken.
C H U L O N o f G h e l a s o n , een
Tartariefch dier, dat in gedaante en groote
naar een wolf gelykt. Men fchat het vel
van dit dier te Pekin zeer hoog; deszelfs/hair
C H U N G A R . C I C H O R E I .
is 'lang, zacht, dicht en van een gryze kleur.
Schoon de Chulon1 zeer. gemeen in Rusland
en de nabuurige. landen is , zoo werd zyn
huit echter vry hoog aan het Rufiïfche Hof
verkocht.
C H U N G A R , een vogel die dn eenige
zaken met de Reiger en in andere met den
Roerdomp öyereenkoomt, hy onthoud zich
in dat gedeelte van het gebied vandenMogol
’t geen aan China grenft ; het is de Roerdomp
van Siberiën en groot Tartaryë : hy is
geheel w it , uitgezonden zynen bek, vleugelen
en ftaart, die geheel rood zyn ; het
vleefch van dezen vogel is welfmakent, en
koomt in fmaak met dat van de jonge hoenderen
overeen.
De Ruften noemen dezen vogel Kratz-
iShot: het woort Chungar is Turks: het is
denzelfden vogel van welke in de Hiftorie
van Timur-Beck, onder de naam van Chon-
Kui gewag gemaakt word, en die de Afgezanten
van Kapjak aan Genghis-Kan * j aanboden.
Men heeft hem in alle tyden als een
roofvogel befchouy/t, en mends gewoon dezelve
met edele gefteentens verfiert, aan de
Vorften van het land, als een blyk van eer-
bewys, aan te bieden. De Ruften,- zoo wel
als de Krimfche Tartaren,, zyn door het
.laatfte verdrag met de Turken verplicht, om
*er jaarlyks een aan de Porte, met een zeker
getal diamanten.verfiert, te zenden.
C I C E R S , zie E r w e e t e n .
C I C H O R’E I , Cicborium. Het grootfte°
gedeelte der planten dié men Cichorei noemt,
zyn , uitgezonden de wilde, Endivi'èn►
C I C H O R E I ( W i t t e ) o f G emee -
NE E N D I V I E , Gichoreum latifolium. Deze
plant, zoo ook de twee volgende, zyn
alleen planten die-maar een jaar duuren, in
plaats dat de wilde Cichorei hartlevend is.
De witte Cichorei heeft vezelachtige en
melkachtige wortelen, lange en breede bladeren,
die naar-die van de latouw gelyken,
•en aan de randen getant zyn , zy zyn eenigzins
bitter, en liggen op de aarde voor dat
z y zich met de fteel opheffen; dezen fteel is
een en een halve voet hoog, glad, gevoort,
getakt en krom, met een melkachtig fap vervult?
de bloemen komen uit den fchoot der
bladeren voort.; zy zyn blaauwachtig, ge-
lykvormig .aan die van .de wilde Cichorei,
■ zoo Wel als de hoekige zaaden die in haare
langwerpige z.aadhuisjes.beflao.ten zyn.
C I C H O R E I ('Ge k r u l d e ) , Cichori-
-um crispum. Haare bladeren zyn veel groo-
ter en in het ronde gekmlt en gekronkelt;
haare fteel is grooter, dikker en malfcher,
-•haarjzaad is zwart.
C I C H O R E I , K l e i n e E n d i v i e ,
.•Cicborium augujlifolium. Haare bladeren zyn
veekfmaller, bitterder van fmaak, en haaren
; fteel is meer getakt als eenig foort van Endivie.
Men kweekt de Endiviën in de .moeshoven
tot het gebruik der keukens aan. De
Tuinlieden bezitten de konft om den gemee-
ne Endivie te doen krullen. Wanneer zy in.
-de lente gezaait word, groeit zy fchielyk,
-bloeit in den zomer, en.geeft zaad: zy fterfc
vervolgens. Wanneer men haar in de maand
July za ait, duurt zy den geheelen winter
zoo men haar in September a f Oóiober met
aarde . o f zand bedekt, na dat men alvorens,
haare bladeren by een gebonden heeft, zoo
word zy zoo wit als fneeuw; in den winter
gebruikt .men haar . op dezelve wys als andere
Salade. Z y 'is fmakelyk en aangenamer, en
zoo bitter met als wanneer z y .groen is. Men
maakt .’er mede gebruik in vleefchnat van.
Deze planten zyn heilzaam , vervriflende,
en matigende gilling van het:bloed: men gebruikt
dezelve in -de afzettende afkookzels. -
C I C H O R E I QW i l deO , Cicborium
Sylvefire. Haaren wortel-is een voet lang,
vezelachtig en met een melkachtig fap vervu
lt; haaren fteel is-vaft, wollig, en bochtig;
de bladeren gelyken naar die der paardebloemen,
zyn wollig en donker groen; haare
bloemen komen uit den fchoot-der bladeren
voort die aan het einde van den fteel geplaatft
z y n , zy zyn in trosjes by een gefchikt en
van een blaauwe kleur; op dezelve volgt een
zaadhuisje dat uit de kelk voortkoomt, dat
hoekige witte en ongepluimde zaden bevat:
de geneele plant is met een melkachtig en
bitter fap vervult; zy groeit zoo wel in het
wilde als door aankwelcing. Haare wortel *
bladeren , bloemen en zaden worden zoo
wel in de Geneeskonft als in de keukens
gebruikt. Door de voorzorgen der Tuinlic-
In-het Franfch fiaat Jenghiz-Kan> doch w.y denken dat dit een fchryf of drukfout is.