*13 CHEL: CHERS: CHINC: D E R ENG:
u it , die bultig, recht, langwerpig en glad
zyn , zy hebben dezelve Fin aak als de bok
I>e bloemen komen in trosjes o f bolronde
bosjes te voorfchyn; ieder derzelver bekaat
uit zes blaadjes, die. op de wyze der leliën
gelchikt zyn : op de bloemen volgen ronde
vruchten % die met ronde zaadjes vervult zyn.
D e_ bolachtige wortel werd meenigvuldig'
gebruikt om de faufen welfmakende te maken
: zy heeft behalven dit dezelve eigen-
fchappen als de andere foor ten van A j u in -
Zie dit woort. Z y wekt den eetluk en dorft
op. Het is een goed wormdoodent en tegen-
giftig middel,
De Spaanfche Chalmen o f RoquemboIes r
zyn knobbels die op de toppen van een foort
van Look te voorfchyn komen,, die men in
Spanje en in onze tuinen aankweekt. Men
plant de Chalotten om de Ajuin-bedden, derzelver
aankweeking is zeer gemakkelyk, zoo
we l als die van de L o o k, mits ’er de aarde
maar eenigzins toe bekwaam is. Op het einde
van den zomer trekt men de Chalotten uit
de aarde,, en z y blyven den geheelen winter
goed, . .
C H E L ID O N I E - S T E E N . Men geeft
dezen naam aan de ronde en platachtige kee-
nen, die de Zwaluwen doorzwelgen om de
yerteering te bevorderen : men vind dezelve
•in de magen dezer dieren. Zie. Z wa l uwe -
STEENEN,
C H E R S A „ D k is een der gevaarlyk-
lte Hangen, om dat haare beet als vuur brand
en zelfs doodelyk is. Die geené welke ’er
van gebeeten worden, is onbewegelyk, even
als o f hy door een, foort van betooyering aang
e k was.: hy begint, te fnikken, verandert-
van kleur, gevoelt zich verdooft, en verl
i g zyn kennis; zyne leden verkyven; hy
valt,in flaap; wel ras werd hy van hartkloppingen
en hevige imerten aangetaft: zyn hair-
valt u it, en zyn vleefch verrot i vervolgens
werd hy door buikloop aangegrepen en kerft
kort hier na,
CH IN C A P IN D ER EN G E L SCH EN ,
D it is een. Virginiaanfche kakanjeboom *
welkers bladeren met die van onze kakanje-
boomen vry veel overeenkomk hebben. Hy
brengt vruchten voort die naar kleine eikels
gelyken, en die in een zeer doornachtig be-
kleedzel befloten zyn. Deze boomen kwy-
nen in Vrankryk, en in Engeland groeijen
0iSt ys_el beter i maar zy komen fpoedigl
CHINEES: TO O R: CHIN; P Ö K -W Ö R ^
tot hunne groote, en brengen fchoone vruchten
in hun geboorte land voort.
C H I N E E S C E E A A R D E , zie
K a o l y n ,
C H IN E E S C H G O U D V I S C H J E *
zie onder Z e e b r a a s s e m .
C H I N E E S C H E T O O R E N , een.
kleine eenfchelpige fchelp van het gedacht
der Pennen: haar omkleedzel is van een be~
fmette bruine kleur,
C H I N E E S C H S C H R I F T , A i
A r a b i e s c h S c h r i f t ,
C H I N E E S C H V E R N I S , zie V er-
NïSROOM.
C H IN E E S C H E P O K -W O R T E L ,
China radix. Dezen wortel ontleent zynen
naam van het Chineefche ryk,. uit het welke
hy eerk in Qofl-Indiën is. overgebracht, en,
van daar door geheel Europa verlpreid. Mem
vind in de winkels, der Drogiken twee Poorten
van dezen wortel; den eenen koomt u it
de Ook-Ihdiën , en den. anderen uit de W e k -
Indiën.
O o s t - I n d i s ch e P o k -w o r t e l , Cbi—
na Orientalis, is een groote knobbelachtige,,
knoskige, zwaare , houtachtige wortel, die
met ongelyke knobbels bezet is , uitwendige
is hy roodachtig bruin, en- inwendig w it ,
en eenigzins harkachtig, Vërfch zynde,
zynen knaak een weinig fcherp en.flymerig;:
maar wanneer hy droog is , werd: hy aardachtig
, en eenigzins zamenttekkende. Hy
heeft geen reuk :: men verkiek die welke
niet vermollemt is. De plant die deze wortel
voortbrengt,, werd Stnilax aspera Chinen-
Jis genaamt:. z y fehiet ter hoogte van een en
een- halve tot drie voeten op , wanneer zy
niet onderkeunt word; maar zy groeit veel
hooger , wanneer zy iets ontmoet waar tegen
zy op kan klimmen o f op keunen..
Haare ranken zyn-. houtachtig, en hebben-
na by de. aarde de dikte van een haverkroor
haare Meur is donker bruin- ro o d , z y zyn
van tw.ee tot twee duimen met knoopen bezet:.
de deelen tuffehen de knoopen geplaatk
zyn beurtelings gekromt en een-weinig overgebogen
:. iedere knoop geeft dikwyls twee
gekromde doornen u i t , die tegen-over. el-
kauderen aan. dezelfde zyde kaan. Uit leden
de%££-
C H I N E E S C H E Z E E - K O E .
dezer knoopen köomt een dun, vliesachtig,
zwartachtig, en zënuwachtig blaadje voort ^
benevens twee kronkelige rankjes, welke dé
plant dienen om zich aan- al het geen te hechten
dat zy ontmoet. Uit den fchoot der
keeltjes van ieder blad komen trosjes bloemen
o f knoppen Voort:.. deze bloemen zyn
klein, en ten getale van acht op eena plaats
by elkanderen gevoegt, geelachtig groen-,
en zonnefchermsgewys om een vruehtbegin-
fel gefchikt , dat wanneer het grooter word
in een vrucht verandert. Deze vrucht heeft
de gedaante , groote, kleur en glans van een
kers : zy heeft meer fponsachtigheit als
vleefch , en een mispel fmaak: zy bevat v y f
o f zes zaaden die de groote van een kleine
, lins hebben, en van eene zèlfkandigheit zyn
die 'naar hoorn gelykt. Deze plant, zecht
Ktetnpber, groeit in het Keizerryk China tus-
fcheh de keikeenëri.
De Chineefche Kooplieden hebben met
deze plant, voor de eerke maal in het jaar
1535* handel gedreven: zy verkochten haar
toen als een byzonder geneesmiddel tègehs
de venusziekte , en -dat veel krachtiger en
zoo lakig niet was als het geneesmiddel van
Gayac. De Spanjaarden verheften deszelfs
krachten zoo hóóg tegen Keizer K a r e l V ,
dat hy ’er uit eige beweging, buiten weten
van zyne Geneesheeren, gebruik van maakten:
andere Vorken verzochten den Keizer
wel ras- dat hy zyn- geneesmiddel gemeen
wilde .maken. Voor ’ t overige fchat men'
echter , met reden , het gebruik der kwik
hooger om de vënuskwalen te genezen. De
hedendaagfche Geneesheeren oordeèlen de-
Pok-wortel nuttig om het bloed te zuiveren,
en tegen de knoekgezwellen,, de geel-e zucht
en jicht,
De W e s t - I 'n d i s c h e P o k - w o r t e l ,
China fpuria nodofa , is de Jupicanga van
Pifon. Hy fchynt dezelfde als de voorgaande
te z y h , en verfchilt alleen in de plaats op
welke hy groeit, en is een weinig minder
gevoed: deze wortèl is- langwerpig, geknoopt
, knobbel achtig , uitwendig zwartachtig
ros , en inwendig roodachtig. Men
bekoomt hem uit Nieuw Spanje, Peru, Bra-
a il, en andere landen van Amerika.,
.C H IN E E S C H E Z E E - K O E . Men
heeft in China een vifch die Koe-genaamt
word ,. die zich zomwylen. op het land begeeft
, en de gemeene Koeijèn aantak. In
f a vechten, bedient zich de Zee-Koe van-
-G 'H IQ Ü Ë S . C H I V E F . i t i f
haaren hoorn om haare wederpartyen te ko ó -
ten; maar wanneer zy eenigen tyd buiten het
water ge week is , vind zy'zich genoodzaakt
om weder naar zee te keeren, om haaren
hoorn zyne voorige hardheit weder te doen
bekomen , die door de . lucht zacht word,
Diction: des Anim,
C H IQ U E S. Dit zyn Infeéten van do
Antillifche Eilanden die zeer te duchten zyn ;.
zy zyn niet veel grooter als de ziertjes, en
gelyken naar kleine vloijen; zy fpringen ge-
lyk deze , en dringen zich op de wyze der
ziertjes in het vleefch in , en veroorzaken
fmartelyke en anverdragelyke jeukingen. De-
Chiques hechten zich gewoonelyk boven de
nagelen van de .voeten, verbergen zich geheel
in het * vleefch , en verkrygen hier ia,
drie dagen de groote van een kleine erweet;
in diervoegen dat men om ’er hen uit te haaien
, het vleefch rondom los moet fnyden %
’t; geen niet zonder fmerten. gefchieden kan,
D k is het eenigke ongemak n ie t; wanneer,
’er de Chique uitgehaalt is ,. blyft ’er een
gat: open dat zich zomtyds tot een ettergezwel
zet, en in een kwaadaardige zweer ver-,
andert, die moeijelyk om te verdryven en te
genezen is , vooral zoo ’e r, wanneer men ’er
de Chique uithaalt, een gedeelte van dezelve,
in blyft. Zoo men zich niet fpoedig van dit.
wreede dier ontflaat, zoo vervult , het wel
ras zyn verblyfplaats met zyne eyeren , uit
welke zoo veel andere dieren van dit foort
voortkomen , die zich. alle een. verblyfplaats
by die hunner geboorte verfebaffen;. zy w o e den,
hier door by hónderden vermenigvuldigt,,
waar door de voet indiervoegen onbruikbaar
word , dat men genoodzaakt is om het bed.
te houden, o f ten minken om met een kok.
te gaan,
De- Chique aak niet alleen op menfehen—
vleefch, zy tak mede de honden, katten en.
aapen aan. Plet zekerke middel om zich voor
dit foort van vloijen te wachten, is dat men
zyne voeten met. fyn gewreven tabaks bladeren.
o f andere fcherpe en bittere kruiden
w r y f t ; de roucou is een vergift voor haar..
De Tous der Brazilianen en de.- Ningas der
Indianen zyn mede Chiques.
C P I I V E F , beteekent een vygeboom, inde
Syrifche taal:, men ontmoet dezen boom
in Indië op het Eiland Zipangü; zyne bladeren
zyn rond en zeer groen ; zyne vruchten ,
die de groote van een goede meloen hebben „
zyn van een fafraanachtige geele kleur, .uit-
D d H . mun