B A .V 43.6' H A V E R . I ÏC . H A V IK S K R U TD .
als de okkernooten de Banketbakkers on>
kleeden dezelve met linker : men trekt ’er
door perffing een wezentlyke olie u it, welke
nuttig voor • den verouderden hoeft is. Het
hazelaaren-hout wefd in vcrfcheide werktui-
gelyke Konllen gebruikt : men wil dat men
zich mede van de ryzèren der hazelaareh bedient
, om de myneh te ontdekken* Zie
W i c h e l r o e d e .
H A Z E L N O O T E N B O O M , zie ïiAr
Z E L A A R .
H A V E R , Avena.. De Natuurkundigen
enderfcheiden twee foorten van Haver de
Blanke en de zwarte,.
De blanke haver is die geene welke men
tot voeder voor de Paarden, aankweekt,
fchoon men ’er in hongersnood, brood van
Bakken kan de bewoonders der bergen van
het Noordel.yk gedeelte van Engeland, éeten
gemeenelyk dit brood, dat,fchooiueenigzins
Bitter zyn de,. echter zeer gezond is..
De halmen vandë zwarte Haverzyn veeldik-
ker, en derzelver bladeren zyn veel-zwarter.
Deszelfs graan is minder voedzaam , langer
en ruiger, als dat van de witte o f blanke Ha.-
ver : deszelfs halmen zyn-.zwartachtig , en
wollig.
De Haver is zeer nuttig in de Gèneeskonft»
De Engelfche Geneesheeren voeden hunne
zieken alleen met afkookzels van haver in de
fcherpe ziektens. In • Bretagne en-Tourraine
ontbloot men dezelve van haaren. B a ll,.. en
men maalt haar tot een grof goeder immoo-
lens, welke hier toe gemaakt zyn:-meirnpemt
het alsdan Havergort. Men bereid van deze
e.en borftzuiverende , verkoelende en eenig-
zins afzettende drank, welke voor verhitte
lieden en voor die geene nuttige is , welke
door een lkngdüurige ziekte, vermagert zyn.
Men kookt deze havergort in water, melk,
erf vleeféhnat^ Deze afkookzels zyn nuttig
voor de borft,, en.den hoeft. Mén maakt van
de havergort en melk, een afkookzel', dat.
ligter voedzef verfchaft als den Ryft en gepelde
Garft. De Engelfchen en dë Poolen
Brouwen bier van dë Haver, ’ t geen.ih ,zom-
mjge opzichten höoger te fchatten is , als dat
’t-welk men van Garft .Bereid* Het havermeel
is oploflende.
De Haver heeft niet noodig om des winters
in de aarde over te blyvèn. Men zaait
haar van het einde van February tot het ein-
dë van A p r il: en zy groeit zoo wel in vette-
als. in magere aarde» Men ploegt het velcL
om , voor dat men de Haver zaaic:-acht: of"
negen fchepels zaad werden ’er tot een akker
vereifcht», De Haver die het laatfte gezaait
is i, werd het eerfte ingeoogft ; alsdan begint '
het braakjaar , dat is te zeggen dat men niéts;
in het volgende jaar op deze akkers zaait v,
men ploegt het maar alleen om , op dat het.
de invloeden van de lucht zou konnen genieten
, om haar in ftaat te brengen om’er koor en,
in te zaaijen. ..
In.plaats van de Haver in de.fchuuren óp-
tg leggen zoo ras zy gemaait is , laat men dezelve
op de velden , tot dat de daauw- en regen
dit graan heeft 'doen zwellen en zwart-
aehtig worden» Een akker goed land», kan
hondert fehoven vóórtbrengen r welke een
groote hoeveelheid zaad uitle v e ren he t zaad
moet langzamerhand droogen. Memgeeft de
Landlieden , in het Journal Oeconomique aan
de hand om de hoeveelheit Haver welke zy
nodig hebben om te zaaijen volmaakt ryp te
laaten worden , en dezelve in te zamelen,,
zonder dat zy nat word.'. Men. heeft redenen
om te denken.dat het zaad een betere hoedanigheid
.hebben, zal;.,en dat men hier door betere
haver , en. in. grooter. hoëveelheid zal
hekoomen,.... .
H . A V E R E S C H E , . W il d t ; E s -
scïï ENB.O.O-M: dezen naamen geeft men aan
een fóort van Elfchenboom , welke in de.
Hoffchen en op de bergen groeijen ,. en welkers
fchors glad’ en rosachtig; is.. Zie op he%
w o o rd E s s chenb oom..
H A V I K , een roofvogel, die veel grooter
als dë Buizert is , hy heeft gelyk deze een
bruine kleur, zyn.horft en buik zyn w it, en
is met eenige zwarte ftreepen- bezet». Men-
vlnt ’er iri~ dé. byzondere landen.., welkeen
kleur verfchillën.. Dezen vogel valt niet alleen
de patryzen en faifanten.aan -, maar hy-
durft zelfs grooter vogelen aanranden , gelyk.
ganzen en Kraanvogels ; de haazen zyn. mede
aan zyne verflindzucht,. onderwotpen. De
naam van Havik behoort eigentlyk aan de
wyfjes , men- noemt dé mannetjes, Farfeh.
Een havik is wel gemaakt wanneer hy een
kleine kop,, groote oogen , een lange en-
zwarte Bek een langen hals , groote en.
lange nagelen , en groene pooten heeft. Zie;
op het woord' V a l k , de wyze op welke mem
dezelve africh't om te jaagen...
H A V I K S K R U I D , Hieraciüm. Ecm
glant welke. men. onder het getal van de;
c jc Uq~-
B A Y -S EN G . HAY-TSING» HAZE LH: H A Z E N S A L A D E »
cichorei achtige te lt, en die- overal in het veld
onder de kruiden groeit; haare wortelen zyn
lang'., enkelvoudig; vleezig en melkachtig:
haare fteelen zyn twee voeten lang, hoekig,
hol , takachtig , bruin ach tig groen, en met
eenige bladeren bezet i haare voornaam-
fte bladeren koomen byna alle uit den wortel
voort, zy liggen over de aarde verfpreid , en
zyn ingefneeden en- groen»
Haare bloemen zyn trosjes, van halve
bloempjes , van. een geele kleur , op welke
lange en roife zaden volgen , die met een
pluimpje bezet zyn; de wortel van deze plant
is bevochtende, verfriflende ,. en een weinig,
zamen trekkende..
H A Y - S E N G , dezen naam ge even de
Chineezen aan een zeer leelyken visch , en
welke men in China, byna in alle maaltyden
eet:, hy heeft geen beenderen ,- noch geener-
lei foort van- graaten : hy fterft aanftonds
wanneer hy in de hand gedrukt word ; maar
een weinigje zout is genoeg om hem goed te
houden ; men vervoert hem door alle: de
Landfchappen van het Chineèfehe Ryk*
H A Y - T S I N G , dit is de fchoonfte, le-
vendigfte-, moedigfte , en aanmerkelykfte ,
roofvogel, die men in China heeft. Hy is zeer
fchoon, maar te gelyk zeer zeldzaam r men- vint
hem alleen in ’t rechtsgebied.van Hang-Chang-
Su, een Stad van het Landfchap Ghenfy, en>
ki eenigc deelen van Tartarye* Hy overtreft
in fchoonheit, krachten en groote , onze-
fchoonfte valken ; wanneer men ’er een ge-_
vangen heeft moet men hem ftraks aan den
Keizer brengen ,. welke hem aan de zorgen,
van zyne Valkeniers toe vertrouwt..
H A Z E L H O E N , APtagen , dit is een
vogel die zich alleen op de bergen onthoud:
men ziet dezelve zeldzaam in. de: vlaktens ;
maar gemeenelyk op de Alpen , in'Italië, en
op de Pyreneën.. Belonius.zecht, dat het Hazelhoen
naar de Veld-Eend gelykt, maar dat
het veel kleinder is : zyne pooten en beenen
zyn met vederen , gelyk die van het Berk-
hoen bedekt'; zyne kop gelykt naar die van
de graan we Pati-ys-: zyn en bek is mede kort
en fterk; hy voed zich met graan en wormen:.
men heeft ’er op de bergen van Savoye. De-
hazelhoenderen maken hunnen neft in de aarde
, en leggen zoo veel eijeren als de. Patryzen
.M
en maakte voormaals veel werk van het
tleefch. der Hazelhoenderen.. Martiales roemt
43?
het zelve zeer hoog als een der uitmuntentfte
gerechten van Ionië: het is goed voor zwakke
maagen.
Eenige hebben het hazelhoen , mede Moe*
rdshoen genoemt; maar deze vogel verfchilt
van het'hazelhoen , door de plaats die hy
bewoont. Albinus fpreekt ’er van onder de
naam van ALgocephale. Hy onthoud zich ge-
woonelyk op zandige zeekuften, alwaar hy
zyn voedzel zoekt, hy word niet meer door het
gezicht van menfehen als de meeuwen ver-
ichrikt..
H A Z E L M U I S ', zie R e lm u i s .
H A Z E L W O R T E L , zie M an s oo r *
H A Z E N S A L A D E o f H a z e -
l-At o u w , Sonchus. W y zullen alleen drie
foorten van deze plant befchryven , welke
alleen ,, in de Geneeskonftgebruikt wor-
deh.-
De Z a c h t e S o n ch u s o f H a z e n s
a l a d e , Sonchus Lcevis : dit is een plant
die alomme groeit, in de tuinen , wyngaar-
den, op de akkers , aan de dyken , en voor-
namentlyk in. de. velden welkers grond eenig-
zins vetachtig is. Haaren wortel is klein 7
vezelachtig en w i t ; hy fchiet een fteel uit,
die een en een halve voet hoog is , deze is inwendig
hol , teder , gegroeft, en. eenigzins-
purperachtig; de bladeren zyn vry lang, glad,
breeder en malfcher , als die van de paardebloemen
, aan de randen ingefneeden , met
een melkachtig fap vervult, beurtelingfch
geplaatft , eenige aan lange fteelen vaftge-
hecht ,. en- andere zonder fteelen ,., zy omvatten
de fteel- met het onderfte gedeelte, ’t geenveel
breeder als het overige is. De bloemen
koomen in Mey en Juny , aan de toppen vanden
fteel , en der takken , voort ; zy zyn in
troffen die uit halve bloempjes zamen ge Hielt
zyn, by een gefchikt; zomtyds zyn zy geel r
en zomtyds w it , gelykdie van hetpapenkruid.
Op deze bloemen volgt een vrucht van een
kegelvormige gedaante,die kleine, langwerpige
en roodaditige bruine zaden bevat, welke
ieder met een pluimpje bezet zyn; Alle
de deelen van deze plant zyn melkachtig ; zy
is goed om-by wyze van Salade te eeten ,yo o r
dat zy haaren fteel gefchooten heeft..
De D o o r n a ch t i g e R a z e n s a l a d e
o f S t bek en de S o n c h u s , Sonchus asperr
deze gelykt vry wel naar de voorige ; haare
U I 3> bla*-